Thư viện tri thức trực tuyến
Kho tài liệu với 50,000+ tài liệu học thuật
© 2023 Siêu thị PDF - Kho tài liệu học thuật hàng đầu Việt Nam
Vận dụng lí thuyết kiến tạo trong dạy học một số chủ đề hình học cho học sinh giỏi toán THCS
Nội dung xem thử
Mô tả chi tiết
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI
-----------------------------
PhÍ THỊ THÙY VÂN
V N NG Í TH Y T I N TẠ TR NG ẠY HỌC MỘT
S CH Đ HÌNH HỌC CH HỌC SINH GIỎI T N THCS
N N TI N S GI C HỌC
HÀ NỘI - 2014
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI
-----------------------------
PhÍ THỊ THÙY VÂN
V N NG Í TH Y T I N TẠ TR NG ẠY HỌC MỘT
S CH Đ HÌNH HỌC CH HỌC SINH GIỎI T N THCS
Chuyên ngành: ý luận và Phương pháp dạy học bộ môn Toán
Mã số: 62.14.01.11
N N TI N S GI C HỌC
Người hướng dẫn khoa học:
1. PGS.TS. Đỗ Tiến Đạt
2. PGS.TS. Nguyễn Anh Tuấn
HÀ NỘI - 2014
i
ỜI CAM Đ AN
Tác giả xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tác giả. Các t uả
nghiên cứu à các số liệu nêu trong luận án là hoàn toàn trung thực à chưa từng được
các tác giả ng đ x t h c l n nào.
Hà Nộ 3 ăm 2014
T c ả
Phí Thị Thùy Vân
ii
ỜI C M N
ghiên cứu sinh xin cám n Ban giám hiệu, Phòng Sau đại h c, Ban chủ nhiệm
hoa Toán-Tin, Bộ môn LL&PPDH Toán trường Đại h c Sư phạm Hà ội đã tạo đi u
iện cho tôi thực hiện à hoàn thành chư ng trình nghiên cứu của mình.
in à t lòng i t n sâu s c nh t t i PGS. TS. Đ Ti n Đạt, PGS. TS. gu n
nh Tu n đã trực ti p hư ng n nghiên cứu sinh trong suốt uá trình nghiên cứu à
hoàn thiện luận án.
in được chân thành cám n các th giáo, cô giáo à các nhà hoa h c đã uan
tâm, động iên à c nh ng i n u áu cho nghiên cứu sinh trong uá trình làm luận
án.
Tôi xin g i lời cám n t i Ban Giám Đốc à các ạn đ ng nghiệp S Giáo c
à Đào tạo Hải Dư ng, n i tôi đang công tác đã động iên, c à tạo nhi u đi u iện
thuận lợi trong suốt uá trình nghiên cứu.
in cảm n gia đình, ạn à các ạn đ ng nghiệp g n xa đã luôn động iên,
chia s à gi p đ tôi trong thời gian h c tập à nghiên cứu.
Hà Nộ 3 ăm 2014
T c ả
Phí Thị Thùy Vân
iii
M C C
ANH M C C C BẢNG....................................................................................................... ix
ANH M C C C BIỂ ĐỒ....................................................................................................x
ANH M C C C S ĐỒ ........................................................................................................x
MỞ ĐẦ ...................................................................................................................................1
1. L o ch n đ tài....................................................................................................... 1
2. Giả thu t hoa h c .................................................................................................. 3
3. M c đ ch nghiên cứu................................................................................................. 3
. Đối tượng à phạm i nghiên cứu............................................................................. 3
5. hiệm nghiên cứu ................................................................................................ 3
6. Phư ng pháp nghiên cứu........................................................................................... 3
7. Dự i n t uả ......................................................................................................... 4
8. C u tr c luận án ........................................................................................................ 4
Chương 1 - C SỞ Ý N VÀ THỰC TIỄN....................................................................5
1.1. T ng uan n đ nghiên cứu ........................................................................... 5
1.1.1. Tình hình nghiên cứu nư c ngoài .................................................................5
1.1.2. Tình hình nghiên cứu trong nư c..................................................................9
1.1.3. h ng kh khăn, hạn ch trong ạ h c i n tạo..........................................11
1.2. L thu t i n tạo ................................................................................................. 13
1.2.1. S lược v l ch s và sự phát tri n của l thu t i n tạo...............................13
1.2.2. Dạ h c i n tạo.............................................................................................26
1.3. Thực trạng ạ à h c hình h c cho h c sinh gi i THCS ................................... 44
1.3.1. Chư ng trình hình h c THCS của Việt am.................................................44
1.3.2. Đặc đi m h c sinh gi i THCS........................................................................45
1.3.3. Thực trạng ạ à h c hình h c đối i h c sinh gi i trường THCS ............48
1.4. Qui trình i n tạo trong ạ h c Hình h c cho HSG THCS ............................... 51
TIỂ T CHƯ NG 1 ..........................................................................................................55
Chương 2 – MỘT S BIỆN PH P V N NG Í TH Y T I N TẠ VÀ ẠY
HỌC HÌNH HỌC CH HỌC SINH GIỎI THCS ...............................................................57
2.1. Đ nh hư ng xâ ựng các iện pháp ................................................................... 57
2.2. Một số iện pháp ận ng l thu t i n tạo ào ạ h c hình h c cho h c sinh
gi i THCS...................................................................................................................... 57
iv
2.2.1. Biện pháp 1. Tạo ốn i n thức à inh nghiệm cho h c sinh làm “n n m ng”
đ i n tạo tri thức...............................................................................................57
2.2.2. Biện pháp 2. â ựng các “giàn giáo ạ h c” h trợ h c sinh i n tạo tri
thức......................................................................................................................75
2.3. Minh h a c th nh ng iện pháp đã đ xu t trong ạ h c hái niệm, đ nh l à
giải ài tập hình h c cho h c sinh gi i trường THCS. ............................................. 105
2.3.1. Dạ h c hái niệm hình h c.........................................................................105
2.3.2. Dạ h c đ nh l hình h c ..............................................................................116
2.3.3. Dạ h c giải ài toán hình h c.....................................................................125
TIỂ T CHƯ NG 2........................................................................................................133
Chương 3 - THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM............................................................................134
3.1. M c đ ch, êu c u, nội ung thực nghiệm sư phạm .......................................... 134
3.1.1. M c đ ch.......................................................................................................134
3.1.2 Yêu c u..........................................................................................................134
3.1.3. ội ung thực nghiệm sư phạm ...................................................................134
3.2. Thời gian, ui trình à phư ng pháp đánh giá thực nghiệm sư phạm............... 134
3.2.1. Thời gian thực nghiệm sư phạm...................................................................134
3.2.2. Đối tượng thực nghiệm sư phạm..................................................................134
Các l p thực nghiệm, l p đối chứng hi thực nghiệm sư phạm òng 2: ...............135
3.2.3. Qu đ nh t chức thực nghiệm sư phạm ......................................................135
3.2. . Phư ng pháp đánh giá t uả thực nghiệm sư phạm..................................136
3.3. Ti n trình thực nghiệm sư phạm........................................................................ 137
3.3.1. Thực nghiệm sư phạm òng 1 ......................................................................137
3.3.2. Thực nghiệm sư phạm òng 2 ......................................................................142
TIỂ T CHƯ NG 3 ........................................................................................................147
T N.............................................................................................................................149
C C CÔNG TRÌNH ĐÃ CÔNG B ...................................................................................150
TRÊN C C TẠP CHÍ IÊN Q AN Đ N N N .......................................................150
TÀI IỆ THAM HẢ .....................................................................................................151
PH C ...............................................................................................................................160
iv
S ĐỒ
Các biện pháp
Các kỹ thuật
Tổ chức lại
kiến thức
Thiết kế chuỗi
hoạt động
Tạo vốn
Tạo các “gờ”
Thông qua hệ
thống bài toán
Xây dựng các
“giàn giáo dạy học”
Qui trình kiến tạo trong H hình học cho HSG THCS
Tiếp cận vấn đề Trải nghiệm Hình thành nội
dung mới
Củng cố và phát
triển nội dung mới
Tạo môi trường
trải nghiệm
Hình thành
nội dung mới Tạo hứng thú Củng cố, phát triển
nội dung mới
ạy học theo qui trình
v
BIỆN PH P 1
C C C CH THỰC HIỆN Ỹ TH T
Phư ng pháp
giải
C C Ỹ TH T
T chức lại
i n thức
Tạo ốn
Thông ua
hệ thống ài toán
K t uả
ph ng
Đi n hình cho
một mô hình
hìn lại uá
trình i n tạo
K t uả
liên uan Hệ thống h a
vi
C C Ỹ TH T
CÁC CÁCH THỰC HIỆ KỸ THUẬT
Các câu h i,
nh ng gợi
Các t uả
trung gian
t các trường hợp
riêng Các liên tư ng
Bi n đ i
ài toán Đường ph Hoạt động
theo m u
Hoạt động
đ nh hư ng
Tạo các “gờ”
Thi t chu i
hoạt động
BIỆN PH P 2
â ựng các “giàn
giáo ạ h c
vii
C C C CH THỰC HIỆN Ỹ TH T
Hình
ảnh
trực
quan
Tình
huống
thực
ti n
Tình
huống
nội ộ
toán h c
Hoạt
động
thực
hành
Đặc
iệt
h a
Khai
thác
ài
toán
Ki m
nghiệm
đi u chỉnh ự
đoán
“Giàn
giáo ạ h c”
h trợ
S
đ
suy
luận
D ng các
cách i n đạt
hác nhau
hận
ạng à
th hiện
Bài
tập
t ng
hợp
Khai
thác nội ung
m i
ác
đ nh uan hệ
nội ung m i
C C Ỹ TH T
Tạo hứng th Tạo môi trường trải
nghiệm
Hình thành nội
ung m i
Củng cố phát tri n nội
ung m i
BIỆN PH P 3
Dạ h c
theo qui trình
viii
ANH M C C C TỪ VI T TẮT
Viết tắt Viết đầy đủ
DH Dạy h c
GD Giáo c
GV Giáo iên
HH Hình h c
HS H c sinh
HSG H c sinh gi i
LTKT L thu t ki n tạo
THCS Trung h c c s
THPT Trung h c ph thông
SGK Sách giáo hoa
SBT Sách ài tập
(?) Câu h i hoặc câu n t của GV
(!) Câu trả lời mong đợi của HS
... Sự su ngh im lặng của HS
TN Thực nghiệm
ĐC Đối chứng
ix
ANH M C C C BẢNG
Bảng1.1. Bảng so sánh l p h c tru n thống à l p h c i n tạo.......................................33
Bảng 2.1 T nh ch t các ạng tứ giác....................................................................................72
Bảng 3.1 . Phân đi m i m tra ch t lượng của nh m l p thực nghiệm à ...................138
đối chứng hối l p 8 ..........................................................................................................138
Bảng 3.2. Phân ố đi m của l p thực nghiệm à đối chứng sau hi.................................139
thực nghiệm òng 1 ...........................................................................................................139
Bảng 3.3. Phân ố t n số luỹ t ch hội t l i của nh m l p thực nghiệm à đối chứng sau hi
thực nghiệm òng 1 ...........................................................................................................140
Bảng 3. . Số liệu thống ê .................................................................................................140
Bảng 3.5. K t uả...............................................................................................................141
Bảng 3.6. Phân ố đi m i m tra ch t lượng của nh m l p thực nghiệm à đối chứng ...143
Bảng 3.7. Phân đi m của l p thực nghiệm à đối chứng .............................................144
hi thực nghiệm sư phạm òng 2.......................................................................................144
Bảng 3.8. Phân t n số luỹ t ch hội t l i của nh m l p thực nghiệm à nh m l p đối chứng
sau hi thực nghiệm sư phạm òng 2 ................................................................................145
Bảng 3. . Số liệu thống ê sau hi thực nghiệm sư phạm òng 2.....................................145
Bảng 3.10. K t uả òng 2.................................................................................................146
x
ANH M C C C BIỂ ĐỒ
Bi u đ 3.1. Đa giác đ của nh m l p thực nghiệm à đối chứng hối l p 8...................138
Bi u đ 3.2. Đ th i u i n đường t n su t luỹ t ch hội t l i của nh m l p .................140
thực nghiệm à đối chứng sau hi thực nghiệm òng 1 ....................................................140
Bi u đ 3.3. Đa giác đ i u th đi m i m tra ch t lượng của nh m thực nghiệm à đối chứng
trư c hi thực nghiệm sư phạm òng 2 .............................................................................143
Bi u đ 3. . Đ th i u i n đường t n su t luỹ t ch hội t l i của nh m l p .................145
thực nghiệm à đối chứng sau hi thực nghiệm sư phạm òng 2 ..................................145
ANH M C C C S ĐỒ
S đ 1.1. S đ i n tạo i n thức của nh m CLIS...........................................................38
S đ 1.2. Chu trình ạ h c 5E của B ee .......................................................................40
S đ 1.3. Mô hình 7E của Eisen raft .................................................................................43
S đ 1. . S đ ui trình ạ h c.......................................................................................52
S đ 1.5. Mô hình trải nghiệm của D.Kolb........................................................................53
S đ 2.1. S đ Venn .........................................................................................................73
S đ 2.2. S đ nhận i t các ạng tứ giác ........................................................................73
S đ 2.3. S đ hu động à t chức ận ng được i n thức à inh nghiệm của G.Polya
..............................................................................................................................................79
1
MỞ ĐẦ
1. ý do chọn đề tài
Đại hội đại i u toàn uốc l n thứ I của Đảng cộng sản Việt am năm 2011 đã
xác đ nh “P ấ đấu đế ăm 2020 ước a cơ bả rở à ước cô ệp eo
ướ ệ đạ ”
1
. Một trong các đ nh hư ng phát tri n là “P r ể và â cao c ấ
lượ uồ â lực ấ là uồ â lực c ấ lượ cao là mộ độ p c ế
lược…”
2
. Do đ , đ t nư c r t c n nhân tài, nh t là nhân tài trong các l nh ực uản l ,
hoa h c công nghệ, inh t ,... à “G o dục và đào ạo có sứ mệ â cao dâ rí
p r ể uồ â lực bồ dưỡ â à óp p ầ qua rọ p r ể đấ
ước xây dự ề vă óa và co ườ V ệ Nam”
3
. Đ g p ph n thực hiện sứ
mệnh trên, ngành giáo c c n uan tâm đ n iệc i ư ng h c sinh gi i nga từ
c p Ti u h c à THCS.
V i nh ng ưu đi m của l thu t i n tạo LTKT , iệc hai thác, ận ng
trong ạ h c DH c th phát hu được t nh t ch cực à chủ động của h c sinh.
H c sinh HS được h c ằng cách trực ti p ti n hành các hoạt động “Ki n tạo tri
thức” trong tình huống sư phạm, ư i sự hư ng n của giáo iên GV đ thông
ua đ mà l nh hội tri thức à r n lu ện ỹ năng, phát tri n tư u , g p ph n i
ư ng HSG.
Ở nư c ngoài, đã c nhi u công trình nghiên cứu ận ng l thu t i n tạo
nhận thức ào ạ h c, trong đ c th đ n các tác giả:
- Von Glaserfel xem x t n n tảng của LTKT trong ạ h c i năm luận
đi m c ản.
- Clementes à Battista 1 0 [56] đưa ra năm luận đi m DH theo uan
đi m i n tạo trong giáo c Toán h c.
- Jerome Bruner ận ng l thu t của J. Piaget đ xâ ựng mô hình ạ h c
ựa ào sự h c tập hám phá của h c sinh....
1 Văn iện Đại hội đại i u toàn uốc l n thứ I, hà xu t ản Ch nh tr Quốc gia, trang 103
2 Văn iện Đại hội đại i u toàn uốc l n thứ I, hà xu t ản Ch nh tr Quốc gia, trang 103
3 Văn iện Đạo hội đại i u toàn uốc l n thứ I, trang 77
2
B t đ u từ nh ng năm 1 60, nhi u nhà nghiên cứu đã đưa ra các mô hình
ạ h c LTKT như Karplus và Thier (1962) [68], Nossbaun và Novick (1981,
1982) [79], Cosgrove và Osborne (1985) [58], Lawson và Abraham (1989) [73],
nh m CLIS (1987) [54] , Hewson và Hewson (1988) [67], Bybee(1997) [51],
Eisenkraft (2003) [60],…
Từ năm 1 0, LTKT được nhi u nhà sư phạm uan tâm h n, iệc nghiên cứu
càng ngà càng được m rộng cả hu ực Đông - am Á i nhi u hội thảo à
h a tập hu n được t chức Malaixia, Philippin, Việt am, Lào, Campuchia.
Tại Việt am, c ng c nh ng tác giả nghiên cứu ận ng l thu t i n tạo
nhận thức ào ạ h c nh ng mức độ hác nhau như: gu n H u Châu, Đào
Tam, Tr n Vui, B i Văn gh , Đ Ti n Đạt, Dư ng Bạch Dư ng, Lư ng Việt Thái,
Cao Th Hà,...
Trong ạ h c môn Toán, ch ng tôi nhận th đã c nhi u GV uan tâm đ n
iệc ạ h c theo LTKT. Tu nhiên, iệc ti p cận l thu t i n tạo trong ạ h c
môn Toán, đặc iệt là trong ạ h c Hình h c HH THCS cho h c sinh gi i còn
gặp nhi u h hăn o hiện na chưa c công trình nào trực ti p đ cập, giải u t
n đ nà .
Ở ậc ti u h c i n thức HH ựa trên nh ng ật, nh ng hình c th , HH
được đưa ào c p THCS i uan đi m trình à một cách “hàn lâm” h n tư ng
đối hái uát, hệ thống). Do ậ , đâ là một môn h c h đối i đa số h c sinh,
đòi h i các em phải c một trình độ tư u nh t đ nh. hi u em hông c hứng th
i môn h c nà . V i nhi u ài toán Hình h c, o hông c u trình ha thuật giải
đ giải ài toán như trong Số h c, Đại số nên các em cảm th r t h hăn, thậm
ch t c, sinh ra chán nản, ga cả đối i h c sinh gi i HSG c ng c tâm l e
ngại, l ng t ng. Làm th nào đ tìm được lời giải của ài toán mà thực ch t là k ế
ạo ra p ươ p p ả luôn là một n đ đối i HS.
Các em h c sinh gi i thường c ni m sa mê hám phá à sáng tạo, c xu
hư ng tìm hi u sâu s c các n đ đã h c à tìm tòi cái m i, các em c hả năng
ti p thu nhanh ài giảng trên l p, c th thực hành à ận ng sáng tạo nga i n