Vận dụng lí thuyết kiến tạo đểdạy học nhóm bài về câu phân loại theo mục đích nói trong SGK Ngữ văn 8

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www. lrc.tnu.edu.vn

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

HOÀNG THỊ HUỆ

VẬN DỤNG LÝ THUYẾT KIẾN TẠO

ĐỂ DẠY HỌC NHÓM BÀI VỀ CÂU PHÂN LOẠI

THEO MỤC ĐÍCH NÓI TRONG SÁCH GIÁO KHOA

NGỮ VĂN 8

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

THÁI NGUYÊN - 2016

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www. lrc.tnu.edu.vn

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

HOÀNG THỊ HUỆ

VẬN DỤNG LÝ THUYẾT KIẾN TẠO

ĐỂ DẠY HỌC NHÓM BÀI VỀ CÂU PHÂN LOẠI

THEO MỤC ĐÍCH NÓI TRONG SÁCH GIÁO KHOA

NGỮ VĂN 8

Chuyên ngành : LL và PP dạy học bộ môn Văn - Tiếng Việt

Mã số: 60.14.01.11

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Người hướng dẫn khoa học: TS. NGUYỄN THỊ THU HẰNG

THÁI NGUYÊN - 2016

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www. lrc.tnu.edu.vn i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan rằng đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các

nội dung nghiên cứu, kết quả trong luận văn này là trung thực và chưa từng

được công bố dưới bất kỳ hình thức nào. Nếu phát hiện có bất kỳ sự gian lận

nào tôi xin chịu hoàn toàn trách nhiệm về nội dung luận văn của mình.

Thái Nguyên, tháng 5 năm 2016

Tác giả luận văn

HOÀNG THỊ HUỆ

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www. lrc.tnu.edu.vn ii

LỜI CẢM ƠN

Sau một thời gian nghiên cứu và thực hiện, đề tài: "Vận dụng lí thuyết

kiến tạo để dạy học nhóm bài về câu phân loại theo mục đích nói cho học sinh

lớp 8” của em đã hoàn thành. Trong quá trình nghiên cứu, do thời gian và khả

năng có hạn, đề tài của em còn nhiều hạn chế và thiếu sót.Em rất mong nhận

được sự đóng góp của thầy cô và các bạn.

Em xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới TS. Nguyễn Thị Thu Hằng -

Giảng viên khoa Ngữ Văn - trường Đại học sư phạm Thái Nguyên đã

độngviên, giúp đỡ và chỉ bảo tận tình để em hoàn thành đề tài này.

Em xin chân thành cảm ơn!

Thái Nguyên, tháng 5 năm 2016

Tác giả luận văn

HOÀNG THỊ HUỆ

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www. lrc.tnu.edu.vn iii

MỤC LỤC

Lời cam đoan ....................................................................................................i

Lời cảm ơn .......................................................................................................ii

Mục lục ............................................................................................................iii

Danh mục các chữ viết tắt .............................................................................iv

Danh mục các bảng ......................................................................................... v

MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1

1. Lý do chọn đề tài........................................................................................... 1

2. Lịch sử vấn đề ............................................................................................... 3

3 . Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu............................................................... 8

4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu................................................................. 8

5. Phương pháp nghiên cứu............................................................................... 8

6. Giả thuyết khoa học .................................................................................... 10

7. Đóng góp của đề tài..................................................................................... 10

8. Cấu trúc của đề tài....................................................................................... 10

Chương 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI................. 11

1.1. Cơ sở lí luận ............................................................................................. 11

1.1.1. Quan điểm dạy học theo LTKT ............................................................ 11

1.1.2. Những đặc điểm cơ bản của học tập theo thuyết kiến tạo .................... 14

1.1.3. Mô hình dạy học theo quan điểm kiến tạo............................................ 17

1.1.4. Phân loại câu theo mục đích nói ........................................................... 19

1.1.5. Đặc điểm tâm sinh lí lứa tuổi học sinh lớp 8 ........................................ 27

1.2. Cơ sở thực tiễn ......................................................................................... 28

1.2.1. Câu PLTMĐN trong chương trình và SGK.......................................... 28

1.2.2. Thực trạng dạy học CPLTMĐN theo LTKT ở trường PT.................... 34

Tiểu kết chương 1............................................................................................ 38

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www. lrc.tnu.edu.vn iv

Chương 2. ĐỊNH HƯỚNG VẬN DỤNG LÍ THUYẾT KIẾN TẠO ĐỂ

DẠY HỌC NHÓM BÀI VỀ CÂU PHÂN LOẠI THEO MỤC ĐÍCH NÓI

TRONG SGK NGỮ VĂN 8.......................................................................... 39

2.1. Định hướng vận dụng lý thuyết kiến tạo vào dạy học lý thuyết về câu

phân loại theo mục đích nói ............................................................................ 39

2.1.1. Quy trình dạy học lí thuyết về câu phân loại theo mục đích nói .......... 39

2.1.2. Gợi ý dạy lý thuyết về câu phân loại theo mục đích nói theo LTKT ... 39

2.2. Định hướng vận dụng lý thuyết kiến tạo vào dạy thực hành về câu phân

loại theo mục đích nói..................................................................................... 48

2.2.1. Câu nghi vấn ......................................................................................... 48

2.2.2. Câu cầu khiến........................................................................................ 49

2.2.3. Câu cảm thán......................................................................................... 51

2.2.4. Câu trần thuật ........................................................................................ 52

2.2.5. Câu phủ định ......................................................................................... 54

2.3. Hệ thống câu hỏi, bài tập kiểm tra đánh giá đối với từng tiết về nhóm bài

CPLTMĐN trong SGK Ngữ văn 8 theo lí thuyết kiến tạo ............................. 56

2.3.1. Câu nghi vấn ......................................................................................... 58

2.3.2.Câu cầu khiến......................................................................................... 60

2.3.3. Câu cảm thán......................................................................................... 61

2.3.4. Câu trần thuật ........................................................................................ 62

2.3.5. Câu phủ định ......................................................................................... 62

2.4. Phương hướng vận dụng lí thuyết kiến tạo để kiểm tra đánh giá quá trình

hình thành tri thức về CPLTMĐN cho học sinh lớp 8.................................... 63

Tiểu kết chương 2............................................................................................ 65

Chương 3. THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM.................................................... 66

3.1 .Mục đích thực nghiệm ............................................................................. 66

3.2. Đối tượng và địa bàn thực nghiệm........................................................... 66

3.2.1. Đối tượng thực nghiệm......................................................................... 66

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại hv ọc Thái Nguyên http://www. lrc.tnu.edu.vn

3.2.2. Giáo viên thực nghiệm.......................................................................... 66

3.2.3. Kế hoạch thực nghiệm .......................................................................... 67

3.3. Nội dung và phương pháp thực nghiệm.................................................. 67

3.3.1. Nội dung thực nghiệm........................................................................... 67

3.4. Kết quả thực nghiệm............................................................................... 71

3.4.1. Kết quả thực nghiệm thăm dò............................................................... 71

3.4.2. Kết quả thực nghiệm dạy học ............................................................... 73

3.5. Phương pháp thực nghiệm ....................................................................... 93

3.6. Kết quả thực nghiệm................................................................................ 94

3.6.1. Bảng kết quả khảo sát bài: Câu trần thuật............................................. 94

3.6.2. Bảng kết quả khảo sát bài “Câu phủ định" ........................................... 95

Tiểu kết chương 3............................................................................................ 96

KẾT LUẬN..................................................................................................... 97

1. Kết luận ....................................................................................................... 97

2. Đề nghị ........................................................................................................ 97

TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................ 98

PHỤ LỤC

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www. lrc.tnu.edu.vn iv

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

STT Chữ viết tắt Chữ viết đầy đủ

8 CPLTMĐN Câu phân loại theo mục đích nói

1 GD Giáo dục

2 GD & ĐT Giáo dục và Đào tạo

3 GV Giáo viên

4 HS Học sinh

5 KT- ĐG Kiểm tra, đánh giá

6 KT- KN Kiến thức, kĩ năng

7 LTKT Lý thuyết kiến tạo

9 NXB Nhà xuất bản

10 PPDH Phương pháp dạy học

11 PPDHKT Phương pháp dạy học kiến tạo

12 SGK Sách giáo khoa

13 THCS Trung học cơ sở

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại hv ọc Thái Nguyên http://www. lrc.tnu.edu.vn

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 1.1. Bảng kết quả khảo sát tình hình dạy - học nhóm bài về câu phân

loại theo mục đích nói (dành cho GV)........................................... 35

Bảng 1.2. Bảng kết quả khảo sát tình hình dạy - học nhóm bài về câu phân

loại theo mục đích nói (dành cho HS) ........................................... 35

Bảng 2.1. Bảng trọng số nội dung kiểm tra đánh giá...................................... 58

Bảng 3.1. Kết quả các bài tập ôn lại lí thuyết ................................................. 71

Bảng 3.2. Kết quả các nhóm bài tập nhận biết................................................ 72

Bảng 3.3. Kết quả nhóm bài tập đặt câu ......................................................... 72

Bảng 3.4. Kết quả nhóm bài tập viết đoạn văn ............................................... 72

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại h1 ọc Thái Nguyên http://www. lrc.tnu.edu.vn

MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

1.1. Trong xã hội hiện đại, cùng với sự bùng nổ tri thức khoa học và sự phát

triển vượt bậc của công nghệ truyền thông, mỗi người đều có điều kiện tiếp cận

kho tàng tri thức của nhân loại từ nhiều kênh khác nhau. Nhà trường không còn là

nơi duy nhất cung cấp tri thức cho học sinh. Hoạt động dạy và học cần phải thay

đổi, người dạy cần đổi mới cách dạy từ truyền thụ tri thức một chiều sang dạy

cách học biết so sánh, đối chiếu, phân tích tri thức từ các nguồn khác nhau để điều

chỉnh bổ sung hệ thống kiến thức của mình. Có như vậy mới tạo ra những con

người tích cực, sáng tạo phù hợp với xu thế của toàn cầu.

1.2. Môn Ngữ văn là môn học có vai trò cực kì quan trọng trong hệ thống

giáo dục và đào tạo ở nước ta bởi dạy văn là dạy cách ứng xử, cách làm người,

là công cụ tư duy đắc lực trong quá trình hình thành và phát triển nhân cách trẻ.

Môn Ngữ văn ở THCS được chia thành 3 phân môn: Văn - Tiếng Việt - Tập

làm văn.

Trong đó câu Tiếng Việt là một phương tiện giao tiếp quan trọng trong

xã hội. Chức năng đó chẳng những biểu lộ trong lĩnh vực giao tiếp hàng ngày

của mọi người Việt Nam, mà còn được biểu lộ trong các lĩnh vực hoạt động

giao tiếp về chính trị, kinh tế, khoa học, văn hoá, giáo dục, ngoại giao.Câu

Tiếng Việt đã từ lâu là chất liệu của sáng tạo nghệ thuật - nghệ thuật ngôn từ.

Nó đã góp phần thể hiện rõ sức mạnh và sự tinh tế, uyển chuyển trong lĩnh vực

hoạt động nghệ thuật.

Mặt khác, câu Tiếng Việt gắn bó chặt chẽ với hoạt động nhận thức và tư

duy của người Việt, mang rõ dấu ấn của nếp cảm, nếp nghĩ và nếp sống của

người Việt. Nó trở thành một phần máu thịt trong con người Việt Nam. Chính

vì thế, sử dụng câu Tiếng Việt, học Tiếng Việt phải hiểu được, cảm nhận được

phần “linh hồn dân tộc ấy”.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại h2 ọc Thái Nguyên http://www. lrc.tnu.edu.vn

1.3. Trong những thập kỉ gần đây, đặc biệt là từ năm 1992, các nhà

nghiên cứu ngôn ngữ học đã phát hiện ra rằng việc dạy học các kiểu câu phân

loại theo mục đích nói ở THCS đang theo một khuynh hướng lạc hậu, phiến

diện. Giáo viên và học sinh gặp rất nhiều khó khăn và lúng túng khi gặp các

kiểu câu này. Phần lớn giáo viên vẫn dừng lại ở việc dạy các kiểu câu trong cấu

trúc tĩnh tại của nó, chưa đạt được mục đích cuối cùng của việc dạy học câu

phân loại theo mục đích nói là học sinh biết sử dụng câu hay, phù hợp với văn

cảnh, phù hợp với văn hóa giao tiếp của người Việt.

Xét từ góc độ lí luận dạy tiếng, việc dạy học các kiểu câu phân loại theo

mục đích nói trong nhà trường là một vấn đề luôn được quan tâm, nhất là trong

giai đoạn hiện nay, mục tiêu của việc dạy tiếng đang được xác định là dạy cho

học sinh một công cụ giao tiếp và phương pháp dạy học tối ưu nhất là dạy học

trong giao tiếp. Theo phương hướng này đã có một số công trình nghiên cứu:

Cao Xuân Hạo trong "Ngữ pháp chức năng - Câu trong tiếng Việt", Chu Thủy

An trong câu cầu khiến tiếng Việt "Một số suy nghĩ về việc dạy các kiểu câu

chia theo mục đích nói ở tiểu học hiện nay", "Những điểm cơ bản về "câu phân

loại theo mục đích nói" trong chương trình tiếng Việt 4". Đó là những công

trình tiêu biểu nghiên cứu về phương pháp dạy các kiểu câu phân loại theo mục

đích nói theo khuynh hướng của ngôn ngữ học hiện đại. Tuy nhiên chưa có

công trình nào nghiên cứu về việc dạy học nhóm câu phân loại theo mục đích

nói cho HS THCS nói chung và học sinh lớp 8 nói riêng.

1.4. Mặt khác xét về tính chất của lý thuyết kiến tạo (LTKT) thì chúng

tôi thấy LTKT là một trong những quan điểm dạy học hiện đại, nhấn mạnh đến

vai trò chủ động của người học trong quá trình học tập và cách thức người học

thu nhận kiến thức cho bản thân. Theo đó, người học đặt mình vào trong một

môi trường tích cực, phát hiện ra vấn đề, giải quyết vấn đề theo lối đồng hóa

hay điều ứng những kiến thức và kinh nghiệm đã có cho thích ứng với những

tình huống mới, từ đó xây dựng nên những hiểu biết cho bản thân. Bởi quá

trình nhận thức không phải là quá trình cho - nhận khiên cưỡng, máy móc mà là

quá trình mỗi chủ thể nhận thức biến đổi thế giới quan khoa học của bản thân