Vận dụng kỹ thuật dạy học tích cực trong dạy học tự nhiên - xã hội lớp 3 để phát triển năng lực hợp tác cho học sinh

ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG

TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM









PHẠM THỊ TÂM

VẬN DỤNG KỸ THUẬT DẠY HỌC TÍCH CỰC

TRONG DẠY HỌC TỰ NHIÊN - XÃ HỘI LỚP 3

ĐỂ PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỢP TÁC CHO HỌC SINH

LUẬN VĂN THẠC SĨ GIÁO DỤC HỌC

ĐÀ NẴNG, 2022

ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG

TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM

PHẠM THỊ TÂM

VẬN DỤNG KỸ THUẬT DẠY HỌC TÍCH CỰC

TRONG DẠY HỌC TỰ NHIÊN - XÃ HỘI LỚP 3

ĐỂ PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỢP TÁC CHO HỌC SINH

LUẬN VĂN THẠC SĨ GIÁO DỤC HỌC

Chuyên ngành: Giáo dục học (Giáo dục Tiểu học)

Mã ngành: 8140101

NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC:

PGS.TS. ĐẬU THỊ HÒA

Đà Nẵng, 2022

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN

LỜI CẢM ƠN

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT, THUẬT NGỮ

DANH MỤC BẢNG

DANH MỤC HÌNH

MỞ ĐẦU.........................................................................................................................1

1. Lí do chọn đề tài......................................................................................................1

2. Mục đích nghiên cứu ...............................................................................................2

3. Nhiệm vụ nghiên cứu ..............................................................................................3

4. Giả thuyết khoa học.................................................................................................3

5. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu và ..........................................................................3

6. Phương pháp nghiên cứu.........................................................................................3

7. Cấu trúc đề tài..........................................................................................................4

CHƢƠNG 1. TỔNG QUAN VỀ VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU .......................................5

1.1. Các nghiên cứu ở trên thế giới về sử dụng kỹ thuật dạy học trong dạy học 5

1.2. Các nghiên cứu ở Việt Nam về sử dụng kỹ thuật dạy học trong dạy học ở

nhà trƣờng phổ thông nói chung và tiểu học nói riêng..........................................6

học là hƣớng nghiên cứu mới, không trùng lặp với các nghiên cứu trƣớc........10

Kết luận chƣơng 1........................................................................................................10

CHƯƠNG 2. CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU......11

2.1. Một số khái niệm về phƣơng pháp dạy học và kỹ thuật dạy học ................11

2.1.1. Phương pháp dạy học và phương pháp dạy học tích cực ...........................11

2.1.2. Kỹ thuật và kỹ thuật dạy học ......................................................................11

2.1.3. Kỹ thuật dạy học tích cực ...........................................................................12

2.1.4. Vai trò của kỹ thuật dạy học tích cực trong dạy học ..................................14

2.2. Khái quát về năng lực và năng lực hợp tác ...................................................14

2.2.1. Khái quát về năng lực .................................................................................14

2.2.2. Khái quát về năng lực hợp tác ....................................................................22

2.3. Chƣơng trình môn tự nhiên và xã hội lớp 3 và khả năng vận dụng các kỹ

thuật dạy học tích cực nhằm phát triển năng lực hợp tác cho học sinh ............28

2.3.1. Chương trình môn Tự nhiên – Xã hội lớp 3 ...............................................28

2.3.2. Khả năng sử dụng các kỹ thuật dạy học tích cực trong dạy học tự nhiên –

xã hội lớp 3 nhằm phát triển năng lực hợp tác cho học sinh ................................31

2.4. Đặc điểm tâm sinh lý và trình độ nhận thức của học sinh lớp 3..................32

2.4.1. Đặc điểm tâm sinh lý của học sinh lớp 3....................................................32

2.4.2. Đặc điểm về trình độ nhận thức của học sinh lớp 3 ...................................33

2.4.3. Đặc điểm nhân cách của học sinh lớp 3......................................................34

2.5. Thực trạng sử dụng các kỹ thuật dạy học tích cực để phát triển năng lực

hợp tác cho học sinh trong dạy học Tự nhiên và Xã hội lớp 3 ở một số trƣờng

tiểu học trên địa bàn thành phố Đà Nẵng.............................................................35

2.5.1. Mục đích, đối tượng và phương pháp điều tra............................................35

2.5.2. Kết quả điều tra và nhận xét thực trạng......................................................36

Tiểu kết chƣơng 2 ........................................................................................................42

CHƢƠNG 3. TỔ CHỨC VẬN DỤNG MỘT SỐ KỸ THUẬT DẠY HỌC TÍCH

CỰC TRONG DẠY HỌC TỰ NHIÊN VÀ XÃ HỘI LỚP 3 ĐỂ PHÁT TRIỂN

NĂNG LỰC HỢP TÁC CHO HỌC SINH ...............................................................43

3.1. Những nguyên tắc vận dụng kỹ thuật dạy học tích cực trong dạy học tự

nhiên và xã hội lớp 3 ...............................................................................................43

3.1.1. Vận dụng kỹ thuật dạy học phải phù hợp với mục tiêu và nội dung bài học........43

3.1.2. Vận dụng kỹ thuật dạy học phải phù hợp với trình độ nhận thức của học sinh ..........43

3.1.3. Vận dụng kỹ thuật dạy học phải kết hợp với các phương pháp dạy học phù hợp......44

3.1.4. Vận dụng kỹ thuật dạy học phải đảm bảo tính tự lực và phát triển tư duy

học sinh .................................................................................................................44

3.1.5. Vận dụng kỹ thuật dạy học phải phù hợp với phương tiện dạy học và cơ sở

vật chất của nhà trường.........................................................................................45

3.2. Tổ chức vận dụng một số kỹ thuật dạy học tích cực trong dạy học môn Tự

nhiên và Xã hội để phát triển năng lực hợp tác cho học sinh .............................46

3.2.1. Tổ chức vận dụng kỹ thuật mảnh ghép trong dạy học tự nhiên và xã hội lớp 3...46

3.2.2. Tổ chức vận dụng kỹ thuật trạm học tập trong dạy học tự nhiên và xã hội

lớp 3 ......................................................................................................................59

3.2.3. Tổ chức vận dụng kỹ thuật khăn trải bàn trong dạy học tự nhiên – xã hội

lớp 3 ......................................................................................................................73

3.2.4. Lưu ý khi vận dụng các kỹ thuật dạy học tích cực trong dạy học Tự nhiên

Xã hội lớp 3 để phát triển năng lực hợp tác cho học sinh. ...................................80

3.3. Xây dựng tiêu chí đánh giá năng lực hợp tác của học sinh trong dạy học môn Tự

nhiên và Xã hội lớp 3 qua vận dụng một số kỹ thuật dạy học tích cực ........................81

3.3.1. Xây dựng tiêu chí cho học sinh tự đánh giá ...............................................81

3.3.2. Xây dựng bảng tiêu chí đánh giá năng lực hợp tác của học sinh trong nhóm

(đánh giá định lượng)............................................................................................82

Tiểu kết chƣơng 3 ........................................................................................................85

CHƢƠNG 4. THỰC NGHIỆM SƢ PHẠM ..............................................................86

4.1. Mục đích thực nghiệm .....................................................................................86

4.2. Đối tƣợng và phƣơng pháp thực nghiệm .......................................................86

4.2.1. Đối tượng và thời gian thực nghiệm...........................................................86

4.2.2. Phương pháp thực nghiệm..........................................................................86

4.3. Nội dung thực nghiệm......................................................................................87

4.4. Kết quả thực nghiệm........................................................................................87

4.4.1. Kết quả về mức độ nhận thức của học sinh ................................................87

4.4.2. Đánh giá về năng lực hợp tác của học sinh các lớp thực nghiệm...............90

Tiểu kết chƣơng 4 ........................................................................................................94

KẾT LUẬN ..................................................................................................................96

PHỤ LỤC ..................................................................................................................PL1

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT, THUẬT NGỮ

Từ viết tắt/ thuật ngữ Giải thích nghĩa

GV Giáo viên

HS Học sinh

KT Kĩ thuật

KTDH Kĩ thuật dạy học

PPDH Phương pháp dạy học

KTDHTC Kĩ thuật dạy học tích cực

NLHT Năng lực hợp tác

TNXH Tự nhiên và Xã hội

SGK Sách giáo khoa

TN Thực nghiệm

ĐC Đối chứng

DANH MỤC BẢNG

Số hiệu Tên bảng Trang

Bảng 2.1 Khái quát chương trình môn Tự nhiên và Xã hội lớp 3 28

Bảng 2.2

Mức dộ sử dụng các PPDH tích cực trong dạy học tự nhiên và

xã hội

37

Bảng 2.3

Mức dộ sử dụng các KTDHTC trong dạy học tự nhiên và xã

hội

37

Bảng 2.4 Những KTDHTC có khả năng phát triển NLHT cho học sinh 39

Bảng 3.1 Tóm tắt cách tiến hành kỹ thuật Mảnh ghép 49

Bảng 3.2 Chuẩn kiến thức ôn tập về con người và sức khỏe 52

Bảng 3.3 Chuẩn kiến thức về lá cây 58

Bảng 3.4 Chuẩn kiến thức về thân cây 58

Bảng 3.5 Chuẩn kiến thức về rễ cây 59

Bảng 3.6 Chuẩn kiến thức bài học 32: Làng quê và đô thị 78

Bảng 3.7 Chuẩn kiến thức bài học 36: Vệ sinh môi trường 80

Bảng 3.8

Tiêu chí tự đánh giá tinh thần, thái độ hợp tác trong nhóm của

HS

82

Bảng 3.9

Tiêu chí đánh giá năng lực hợp tác của từng HS trong hoạt

động nhóm

82

Bảng 3.10 Các mức độ của năng lực hợp tác 85

Bảng 4.1 Đối tượng thực nghiệm đề tài 86

Bảng 4.2

Thống kê kết quả điểm số của HS ở bài thực nghiệm 1 của lớp

TN và ĐC, hai trường Quốc tế Việt Nam Singapore và Phạm

Hồng Thái

87

Bảng 4.3

Thống kê kết quả điểm số của HS ở bài thực nghiệm 2 của lớp

TN và ĐC, hai trường Quốc tế Việt Nam Singapore và Phạm

Hồng Thái

88

Bảng 4.4

Thống kê kết quả điểm số của HS ở bài thực nghiệm 3 của lớp

TN và ĐC,hai trường Quốc tế Việt Nam Singapore và Phạm

Hồng Thái

88

Bảng 4.5

Tổng hợp kết quả điểm số các bài TN của HS các lớp TN và

ĐC ở hai trường

88

Bảng 4.6 Phân phối tần suất kết quả thực nghiệm theo điểm số 88

Bảng 4.7 Phân phối tần suất kết quả thực nghiệm theo học lực 89

Bảng 4.8

Tổng hợp kết quả tự đánh giá về tinh thần hợp tác trong nhóm

của HS lớp TN

91

Bảng 4.9

Tổng hợp kết quả tự đánh giá về tinh thần hợp tác trong nhóm

của HS lớp ĐC

91

Bảng 4.10

Kết quả GV đánh giá năng lực hợp tác của lớp TN 3A

trường Quốc tế Việt Nam – Singapore (Đà Nẵng)

92

Bảng 4.11

Kết quả GV đánh giá năng lực hợp tác của lớp TN 3/1

trường tiểu học Phạm Hồng Thái 92

Bảng 4.12

Kết quả GV đánh giá năng lực hợp tác của lớp ĐC 3B

trường Quốc tế Việt Nam – Singapore (Đà Nẵng)

93

Bảng 4.13

Kết quả GV đánh giá năng lực hợp tác của lớp ĐC 3/2

trường tiểu học Phạm Hồng Thái 93

DANH MỤC HÌNH

Số hiệu Tên hình Trang

Hình 2.1 Sơ đồ cấu trúc chung của năng lực 17

Hình 2.2 Mô hình tảng băng về cấu trúc năng lực 18

Hình 2.3 Sơ đồ cấu trúc của năng lực hợp tác 24

Hình 3.1 Sơ đồ kĩ thuật mảnh ghép 47

Hình 3.2 Sơ đồ các trạm học tập 60

Hình 3.3 Sơ đồ kĩ thuật khăn trải bàn 74

Hình 4.1 Biểu đồ phân phối tần suất kết quả thực nghiệm theo số điểm 89

Hình 4.2

Biểu đồ phân phối tần suất kết quả thực nghiệm theo học lực

của HS

90