Trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp, động lực và hiệu quả công việc - Một nghiên cứu tại các công ty dược phẩm đa quốc gia

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC MỞ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

--------------

NGUYỄN KIỀU VIỆT NHƯ

TRÁCH NHIỆM XÃ HỘI CỦA DOANH NGHIỆP, ĐỘNG LỰC VÀ

HIỆU QUẢ CÔNG VIỆC : MỘT NGHIÊN CỨU TẠI

CÁC CÔNG TY DƯỢC PHẨM ĐA QUỐC GIA

LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN TRỊ KINH DOANH

Tp. Hồ Chí Minh, Năm 2019

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC MỞ TP. HỒ CHÍ MINH

--------------

NGUYỄN KIỀU VIỆT NHƯ

TRÁCH NHIỆM XÃ HỘI CỦA DOANH NGHIỆP, ĐỘNG LỰC

VÀ HIỆU QUẢ CÔNG VIỆC : MỘT NGHIÊN CỨU TẠI CÁC CÔNG TY

DƯỢC PHẨM ĐA QUỐC GIA

Chuyên ngành: Quản trị kinh doanh

Mã số chuyên ngành: 60340102

LUẬN VĂN THẠC SỸ QUẢN TRỊ KINH DOANH

Người hướng dẫn khoa học:

PGS.TS Hoàng Thị Phương Thảo

Tp. Hồ Chí Minh, năm 2019

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi cam đoan rằng luận văn này “Trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp,

động lực và hiệu quả công việc: một nghiên cứu tại các công ty dƣợc phẩm đa

quốc gia” là bài nghiên cứu của chính tôi.

Ngoài trừ những tài liệu tham khảo được trích dẫn trong luận văn này, tôi

cam đoan rằng toàn phần hay những phần nhỏ của luận văn này chưa từng được

công bố hoặc được sử dụng để nhận bằng cấp ở những nơi khác.

Không có sản phẩm/nghiên cứu nào của người khác được sử dụng trong luận

văn này mà không được trích dẫn theo đúng quy định.

Luận văn này chưa bao giờ được nộp để nhận bất kỳ bằng cấp nào tại các

trường đại học hoặc cơ sở đào tạo khác.

Thành phố Hồ Chí Minh, ngày 20 tháng 09 năm 2019

Nguyễn Kiều Việt Như

ii

LỜI CẢM ƠN

Trong quá trình thực hiện luận văn tốt nghiệp, tôi đã nhận được nhiều sự

giúp đỡ của các giảng viên, bạn bè, đồng nghiệp và gia đình. Xin được trân trọng

bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đối với tất cả sự giúp đỡ.

Lời đầu tiên, xin được cảm ơn tất cả giảng viên và cán bộ của Khoa đào tạo

sau đại học trường Đại học Mở thành phố Hồ Chí Minh đã nhiệt tình giảng dạy và

tạo điều kiện thuận lợi cho học viên chúng tôi trong suốt khóa học này.

Đặc biệt, tôi xin chân thành gởi lời cảm ơn sâu sắc đến PGS.TS. Hoàng Thị

Phương Thảo đã tận tình hướng dẫn tôi hoàn thành luận văn này.

Tôi cũng xin gửi lời cảm ơn chân thành tới tất cả các bạn học cùng khóa

MBA15A, những người đã chia sẻ, giúp đỡ tôi trong quá trình học tập, nghiên cứu

luận văn.

Bên cạnh đó, tôi cũng xin được cảm ơn các bạn đồng nghiệp đã giúp tôi

trong quá trình thu thập dữ liệu cho luận văn.

Cuối cùng, tôi xin cảm ơn gia đình đã luôn động viên và tạo mọi điều kiện

thuận lợi cho tôi trong quá trình học tập vừa qua.

Người thực hiện luận văn

Nguyễn Kiều Việt Như

iii

TÓM TẮT

Đề tài “Trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp, động lực và hiệu quả công

việc: một nghiên cứu tại các công ty dƣợc phẩm đa quốc gia” được thực hiện

nhằm tìm hiểu ảnh hưởng của trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp đến động lực

làm việc và kết quả công việc của trình dược viên tại các công ty dược phẩm đa

quốc gia.

Nghiên cứu được tiến hành qua hai bước nghiên cứu định tính và nghiên cứu

định lượng. Nghiên cứu định tính gồm khảo cứu tài liệu thứ của 10 công ty dược

phẩm đa quốc gia có doanh số, trị số tín nhiệm cao nhất tại Việt Nam và phỏng vấn

tay đôi 5 nhân viên kinh doanh dược phẩm, 1 quản lý trình dược viên, 1 nhân viên

phụ trách đào tạo của công ty dược phẩm đa quốc gia nhằm tìm hiểu xem thang đo

gốc có phù hợp với thị trường dược phẩm Việt Nam hay không để điều chỉnh thang

đo cho phù hợp, bổ sung thêm các biến quan sát mới đồng thời hoàn thiện bảng câu

hỏi định lượng. Nghiên cứu định lượng thông qua khảo sát diện rộng theo bảng câu

hỏi với một mẫu thu thập theo phương pháp phi xác suất-thuận tiện gồm 320 nhân

viên kinh doanh của các công ty dược đang hoạt động tại địa bàn thành phố Hồ Chí

Minh.

Dữ liệu được sử dụng để đánh giá thang đo và kiểm định các giả thuyết.

Phân tích hệ số Cronbach‟s Alpha, phân tích nhân tố khám phá (EFA) và phân tích

hồi quy được sử dụng trong phần này. Kết quả cho thấy 4 yếu tố thuộc trách nhiệm

xã hội của doanh nghiệp trong mô hình đều có tác động tích cực tới động lực làm

việc và động lực làm việc cũng có tác động tích cực đến kết quả công việc của nhân

viên kinh doanh các công ty dược phẩm đa quốc gia. Tuy nhiên, mức độ ảnh hưởng

của các yếu tố này đến động lực làm việc và kết quả công việc của nhân viên kinh

doanh dược khác nhau. Trong đó, mối quan hệ giữa yếu tố trách nhiệm xã hội của

doanh nghiệp hướng tới nhân viên và động lực làm việc cho trị số cao nhất..

Ngoài ra, dữ liệu còn được sử dụng để kiểm định sự khác biệt giữa các nhóm

(giới tính, tuổi, thâm niên làm việc, thu nhập). Kết quả cho thấy không có sự khác

iv

biệt về động lực làm việc và kết quả công việc của trình dược viên theo giới tính,

tuổi, thâm niên công tác cũng như thu nhập.

Kết quả nghiên cứu này góp phần bổ sung cơ sở lý thuyết về nghiên cứu thực

hành quản lý nhân sự qua việc xem xét ảnh hưởng của trách nhiệm xã hội của doanh

nghiệp đến động lực làm việc và kết quả công việc của trình dược viên tại các công

ty dược đa quốc gia cũng như mức độ ảnh hưởng của từng yếu tố tới động lực làm

việc và ảnh hưởng của động lực làm việc đến kết quả công việc. Qua đó, kết quả

cũng cung cấp cho các nhà quản trị, quản lý nhân sự của các công ty dược đa quốc

gia một cơ sở để tuyển dụng, đào tạo và xây dựng một hướng phát triển và hoạch

định các hoạt động trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp phù hợp để hỗ trợ tạo động

lực cho trình dược viên và đạt được kết quả tốt nhất.

v

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN ...................................................................................................i

LỜI CẢM ƠN........................................................................................................ii

TÓM TẮT.............................................................................................................iii

MỤC LỤC..............................................................................................................v

MỤC LỤC HÌNH ...............................................................................................viii

MỤC LỤC BẢNG ................................................................................................ix

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT ...............................................................................xi

CHƢƠNG 1. GIỚI THIỆU TỔNG QUAN VỀ ĐỀ TÀI......................................1

1.1. Đặt vấn đề nghiên cứu...................................................................................1

1.2. Mục tiêu nghiên cứu......................................................................................5

1.3. Câu hỏi nghiên cứu .......................................................................................5

1.4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu .................................................................6

1.5. Phương pháp nghiên cứu...............................................................................7

1.6. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn .......................................................................8

1.7. Kết cấu đề tài ................................................................................................8

CHƢƠNG 2. CƠ SỞ LÝ THUYẾT.................................................................... 10

2.1. Trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp (Corporate social responsibility - CSR)

..........................................................................................................................10

2.2. Khái niệm CSR hướng nội và CSR hướng ngoại (Internal and external CSR)

..........................................................................................................................14

2.3. Động lực làm việc của nhân viên (Internal employee motivation) ...............16

2.4. Hiệu quả công việc (Job performance) ........................................................17

2.4.1. Khái niệm chung...................................................................................17

2.4.2. Hiệu quả công việc của trình dược viên ................................................18

2.5. Các nghiên cứu trước có liên quan ..............................................................19

2.5.1. Tác động của CSR đến động lực làm việc của nhân viên ......................19

2.5.2. Mối quan hệ giữa động lực làm việc của nhân viên và hiệu quả công việc

.......................................................................................................................24

2.6. Giả thuyết nghiên cứu và đề xuất mô hình nghiên cứu ................................27

vi

2.6.1. Giả thuyết về mối quan hệ giữa CSR và động lực làm việc...................27

2.6.2. Giả thuyết về mối quan hệ giữa động lực và hiệu quả công việc ...........29

2.7. Tóm tắt chương 2........................................................................................31

CHƢƠNG 3: PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ................................................ 32

3.1. Thiết kế nghiên cứu.....................................................................................32

3.1.1. Phương pháp nghiên cứu ......................................................................32

3.1.2. Phương pháp chọn mẫu và xử lý số liệu................................................35

3.2. Các biến nghiên cứu và thang đo.................................................................37

(Nguồn: Tổng hợp từ tác giả) .........................................................................39

3.2.1. Tóm tắt kết quả nghiên cứu định tính....................................................39

3.2.2. CSR hướng về nhân viên ......................................................................40

3.2.3. CSR hướng về khách hàng....................................................................41

3.2.4. CSR hướng về các cộng đồng địa phương ............................................42

3.2.5. CSR hướng về đối tác kinh doanh.........................................................42

3.2.6. Động lực làm việc của nhân viên ..........................................................43

3.2.7. Hiệu quả công việc ...............................................................................44

3.3. Tóm tắt chương 3........................................................................................46

CHƢƠNG 4. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ........................................................... 47

4.1. Mô tả mẫu khảo sát .....................................................................................47

4.2. Thống kê mô tả các biến quan sát................................................................49

4.3. Phân tích độ tin cậy của các thang đo biến ..................................................54

4.3.1. Kiểm định thang đo CSR hướng về nhân viên ......................................55

4.3.2. Kiểm định thang đo CSR hướng về khách hàng....................................55

4.3.3. Kiểm định thang đo CSR hướng về các cộng đồng địa phương.............55

4.3.4. Kiểm định thang đo CSR hướng về đối tác kinh doanh.........................56

4.3.5. Kiểm định thang đo động lực làm việc..................................................56

4.3.6. Kiểm định thang đo hiệu quả công việc ................................................57

4.4. Phân tích nhân tố khám phá EFA ................................................................58

4.4.1. Phân tích khám phá thang đo các yếu tố thuộc trách nhiệm xã hội – CSR

ảnh hưởng đến động lực làm việc ...................................................................58

4.4.2. Các yếu tố của động lực làm việc .........................................................59

4.4.3. Các yếu tố của kết quả công việc..........................................................59

vii

4.5. Phân tích tương quan Pearson.....................................................................60

4.6. Phân tích hồi quy tuyến tính .......................................................................61

4.6.1. Xác định biến độc lập và biến phụ thuộc...............................................61

4.6.2. Kiểm tra các giả định của mô hình hồi quy ..........................................62

4.6.3. Mô hình hồi quy ...................................................................................65

4.6.4. Kiểm định các giả thuyết nghiên cứu và thảo luận kết quả ....................67

4.7. Kiểm định sự khác biệt giữa các nhóm về động lực làm việc và hiệu quả công

việc ....................................................................................................................70

4.7.1. Sự khác biệt về giới tính .......................................................................70

4.7.2. Sự khác biệt về độ tuổi với động lực làm việc và hiệu quả công việc ....71

4.7.3. Sự khác biệt về mức lương ...................................................................72

4.7.4. Sự khác biệt về thâm niên công tác .......................................................72

4.7.5. Nhận xét...............................................................................................73

4.8. Tóm tắt chương 4........................................................................................73

CHƢƠNG 5. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ...................................................... 75

5.1. Kết luận của nghiên cứu..............................................................................75

5.2. Đóng góp của đề tài ....................................................................................76

5.3. Hàm ý quản trị ............................................................................................77

5.4. Các hạn chế của nghiên cứu và đề xuất hướng nghiên cứu tiếp theo............80

TÀI LIỆU THAM KHẢO................................................................................... 82

PHỤ LỤC 1. DANH SÁCH CÁC CÔNG TY DƢỢC PHẨM ĐA QUỐC GIA

ĐƢỢC CHỌN THAM GIA NGHIÊN CỨU ...................................................... 88

PHỤ LỤC 2. DÀN BÀI THẢO LUẬN TAY ĐÔI.............................................. 89

PHỤ LỤC 4. KẾT QUẢ PHỎNG VẤN TAY ĐÔI............................................ 93

PHỤ LỤC 4. BẢNG CÂU HỎI ĐỊNH LƢỢNG ................................................ 99

PHỤ LỤC 5. KẾT QUẢ PHÂN TÍCH ĐỊNH LƢỢNG................................... 102

viii

MỤC LỤC HÌNH

Hình 1.1. Chi tiêu tiền thuốc bình quân đầu người tại Việt Nam từ năm 2005 và dự

báo đến năm 2027 (Đơn vị: USD/người). ...............................................................2

Hình 2.1. Mô hình “kim tự tháp” CSR................................................................... 11

Hình 2.2. Các đối tượng tác động của trách nhiệm xã hội ...................................... 13

Hình 2.3. Phân loại động lực ................................................................................. 16

Hình 2.4. Tác động của CSR đến động lực làm việc của nhân ............................... 22

Hình 2.5. CSR, sự tham gia và hiệu suất tổ chức ................................................... 23

Hình 2.6. Mối quan hệ giữa sự công bằng – động lực nội sinh và hiệu quả công việc

............................................................................................................................. 25

Hình 2.7. Tác động của động lực làm việc đến cam kết của tổ chức và hiệu quả công

việc…………………………………………………………………………………25

Hình 2.8. Mô hình nghiên cứu đề xuất................................................................... 30

Hình 3.1. Quy trình nghiên cứu ............................................................................. 33

Hình 4.1: So sánh giá trị trung bình giữa các nhân tố trong mô hình nghiên cứu ... 52

Hình 4.2. Phân phối của phần dư quan sát của phương trình hồi quy trách nhiệm xã

hội –CSR tác động đến động lực làm việc…………………………………………64

Hình 4.3. Phân phối của phần dư quan sát của phương trình hồi quy động lực làm

việc tác động đến kết quả công việc..........................................................................65

ix

MỤC LỤC BẢNG

Bảng 2.1. Mức độ quan tâm của các bên liên quan đển việc thực hiện CSR........... 13

Bảng 2.2. Mối quan hệ giữa hoạt động CSR của công ty và phản ứng của người lao

động ...................................................................................................................... 19

Bảng 2.3. Nghiên cứu trong nước về trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp và phản

ứng của nhân viên.................................................................................................. 23

Bảng 2.4. Nghiên cứu trong nước về các nhân tố ảnh hưởng đến kết quả công việc

của Trình Dược Viên............................................................................................. 26

Bảng 3.1. Các thang đo được đề xuất..................................................................... 38

Bảng 3.2. Thang đo hiệu chỉnh CSR hướng về nhân viên ...................................... 40

Bảng 3.3. Thang đo hiệu chỉnh CSR hướng về khách hàng.................................... 41

Bảng 3.4. Thang đo hiệu chỉnh CSR hướng về các cộng đồng địa phương............. 42

Bảng 3.5. Thang đo hiệu chỉnh CSR hướng về đối tác kinh doanh.............................

............................................................................................................................. 43

Bảng 3.6. Thang đo hiệu chỉnh động lực làm việc của nhân viên........................... 44

Bảng 3.7. Thang đo hiệu chỉnh hiệu quả công việc mang tính nghĩa vụ ................. 45

Bảng 4.1. Thông tin mẫu khảo sát.......................................................................... 48

Bảng 4.2. Bảng thống kê mô tả các biến quan sát .................................................. 49

Bảng 4.3: Kết quả kiểm định thang đo CSR hướng về nhân viên ...............................

............................................................................................................................. 55

Bảng 4.4. Kết quả kiểm định thang đo CSR hướng về khách hàng

............................................................................................................................. 55 45

Bảng 4.5. Kết quả kiểm định thang đo CSR hướng về các cộng đồng địa phương . 56

Bảng 4.6. Kết quả kiểm định thang đo CSR hướng về đối tác kinh doanh ............. 56

Bảng 4.7. Kết quả kiểm định thang đo động lực làm việc ...................................... 56

Bảng 4.8. Kết quả kiểm định thang đo động lực làm việc ......................................56

Bảng 4.9. Bảng xoay các nhân tố thuộc trách nhiệm xã hội – CSR .......................58

Bảng 4.10. Ma trận tương quan giữa các yếu tố của trách nhiệm xã hội – CSR tác

động đến động lực làm việc và hiệu quả công việc ...............................................60 51

x

Bảng 4.11. Kết quả kiểm định tương quan hạng Spearman giữa các biến độc lập và

phần dư đã chuẩn hóa cho phương trình hồi quy trách nhiệm xã hội –CSR tác động

đến động lực làm việc............................................................................................ 63

Bảng 4.12. Kết quả kiểm định tương quan hạng Spearman giữa các biến độc lập và

phần dư đã chuẩn hóa cho phương trình hồi quy động lực làm việc tác động đến kết

quả công việc ........................................................................................................ 64

Bảng 4.13. Kết quả phân tích hồi quy của mô hình trách nhiệm xã hội –CSR tác

động đến động lực làm việc ................................................................................... 66

Bảng 4.14. Kết quả phân tích hồi quy của mô hình động lực làm việc tác động đến

kết quả công việc................................................................................................... 67

Bảng 4.15. Kết quả kiểm định các giả thuyết nghiên cứu....................................... 70

Bảng 4.16. Kiểm định mẫu độc lập theo giới tính .................................................. 71

Bảng 4.17. Kết quả kiểm định Levene và kiểm định về động lực làm việc và kết quả

công việc theo độ tuổi............................................................................................ 72

Bảng 4.18. Kết quả kiểm định Levene và kiểm định về động lực làm việc và kết quả

công việc theo mức lương...................................................................................... 73

Bảng 4.19. Kết quả kiểm định Levene và kiểm định về động lực làm việc và kết quả

công việc theo thâm niên công tác ......................................................................... 73

xi

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT

CSR Trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp

EFA Exploratory Factor Analysis

KMO Kaiser – Meyer - Olkin

OLS Ordinal Least Squares

Sig. Significance level

SPSS Statistical Package for Social Science

1

CHƢƠNG 1. GIỚI THIỆU TỔNG QUAN VỀ ĐỀ TÀI

Nội dung của chương này sẽ giới thiệu tổng quan về đề tài nghiên cứu, lí do

chọn đề tài, mục tiêu nghiên cứu, câu hỏi nghiên cứu, đối tượng và phạm vi nghiên

cứu cũng như kết cấu của đề tài.

1.1. Đặt vấn đề nghiên cứu

Vấn đề “trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp” (Corporate Social

Responsibility – CSR) đã được đưa ra bàn luận và trở thành vấn đề nóng được quan

tâm bởi nhiều nhà kinh doanh, nhà nghiên cứu và toàn xã hội. Ngày nay, “trách

nhiệm xã hội của doanh nghiệp” hay gọi tắt là CSR ngày càng trở nên cần thiết hơn

cả trong hoạt động của các doanh nghiệp, các doanh nghiệp phải có trách nhiệm

đóng góp vào sự phát triển bền vững của nền kinh tế cùng với bảo vệ môi trường và

phát huy nguồn lực con người, như là 2 nguồn lực chính của xã hội. Thực hiện trách

nhiệm xã hội không chỉ mang lại lợi ích về kinh tế cho doanh nghiệp mà còn tạo sự

liên hệ mật thiết giữa việc thực thi CSR và nhân viên công ty. Có nhiều quan điểm

cho rằng những người giỏi, có uy tín thường muốn làm việc ở nơi có chế độ tốt, có

nhiều hoạt động có ý nghĩa cho xã hội, đây cũng là điều tự hào.

Ở Việt Nam khái niệm CSR đã có hơn 50 năm nhưng đối với các doanh

nghiệp đây vẫn là một khái niệm mới mẻ. Theo báo cáo thường niên về tăng trưởng

và thịnh vượng Việt nam 2017 của Vietnam Report, 63% các doanh nghiệp Việt

Nam vẫn chưa hiểu thấu đáo về quy trình phát triển bền vững, chưa có tầm nhìn,

chiến lược nhất quán về phát triển bền vững và trách nhiệm xã hội. Riêng đối với

ngành dược Việt Nam, vấn đề CSR đang được các công ty dược phẩm đa quốc gia

quan tâm và coi đây là yếu tố then chốt để phát triển bền vững. Người tiêu dùng

hiện nay không chỉ quan tâm đến chất lượng sản phẩm mà còn coi trọng cách thức

các công ty làm ra sản phẩm đó. Họ muốn biết liệu các sản phẩm họ định mua có

thân thiện với môi trường sinh thái, với cộng đồng, có tính nhân đạo, và có lành

mạnh hay không. Khi đầu tư và phát triển tại Việt Nam các công ty dược phẩm đa

quốc gia cũng cần thực hiện CSR như ở các quốc gia khác. Việc thực hiện CSR của

các tập đoàn đa quốc gia sẽ giúp nâng cao uy tín, giá trị thương hiệu và thu hút được