Tổ chức bồi dưỡng năng lực dạy học tích hợp cho giáo viên Trung học cơ sở huyện Hiệp Hòa tỉnh Bắc Giang

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM

TẠ TRUNG DŨNG

TỔ CHỨC BỒI DƢỠNG NĂNG LỰC

DẠY HỌC TÍCH HỢP CHO GIÁO VIÊN

TRUNG HỌC CƠ SỞ HUYỆN HIỆP HOÀ

TỈNH BẮC GIANG

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

THÁI NGUYÊN - 2017

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM

TẠ TRUNG DŨNG

TỔ CHỨC BỒI DƢỠNG NĂNG LỰC

DẠY HỌC TÍCH HỢP CHO GIÁO VIÊN

TRUNG HỌC CƠ SỞ HUYỆN HIỆP HOÀ

TỈNH BẮC GIANG

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Người hướng dẫn khoa học: GS.TS. PHẠM HỒNG QUANG

THÁI NGUYÊN - 2017

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các số liệu

và kết quả nghiên cứu ghi trong luận văn là trung thực, chƣa từng đƣợc công bố

trong bất kỳ một công trình nào khác.

Thái Nguyên, tháng 7 năm 2017

Tác giả luận văn

Tạ Trung Dũng

ii

LỜI CẢM ƠN

Với tình cảm chân thành, tác giả luận văn xin bày tỏ lòng biết ơn đến

Ban giám hiệu, các Phòng ban; cán bộ, Giảng viên khoa Tâm lý Giáo dục,

Trƣờng Đại học Sƣ phạm - Đại học Thái Nguyên; Lãnh đạo, chuyên viên

Phòng Giáo dục và Đào tạo; Cán bộ quản lý, GV, học sinh các trƣờng trung

học cơ sở huyện Hiệp Hòa, tỉnh Bắc Giang đã quan tâm giúp đỡ tạo điều kiện

cho tác giả trong quá trình học tập, nghiên cứu và thực hiện luận văn.

Luận văn là thành quả học tập nghiên cứu của tác giả và sự tận tâm giảng

dạy, giúp đỡ, động viên của quý thầy cô giáo Trƣờng Đại học Sƣ phạm - Đại

học Thái Nguyên.

Đặc biệt, tác giả xin trân trọng bày tỏ lòng kính trọng và biết ơn đến

GS.TS. Phạm Hồng Quang đã tận tâm hƣớng dẫn, bồi dƣỡng cho tác giả

phƣơng pháp nghiên cứu khoa học và kiến thức khoa học quản lý hoạt động bồi

dƣỡng giáo viên hết sức bổ ích.

Mặc dù đã rất cố gắng, song chắc chắn luận văn không thể tránh khỏi

những khiếm khuyết. Kính mong quý thầy cô giáo và các bạn đồng nghiệp

đóng góp, giúp đỡ để luận văn đƣợc hoàn thiện hơn.

Xin trân trọng cảm ơn!

Thái Nguyên, ngày 12 tháng 7 năm 2017

Tác giả luận văn

Tạ Trung Dũng

iii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN.................................................................................................i

LỜI CẢM ƠN......................................................................................................ii

MỤC LỤC ..........................................................................................................iii

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT....................................................................iv

DANH MỤC CÁC BẢNG..................................................................................v

DANH MỤC BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ .......................................................................vi

MỞ ĐẦU.............................................................................................................1

1. Lý do chọn đề tài .............................................................................................1

2. Mục đích nghiên cứu .......................................................................................3

3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu.................................................................4

5. Giả thuyết khoa học.........................................................................................4

6. Giới hạn thời gian nghiên cứu .........................................................................5

7. Phƣơng pháp nghiên cứu .................................................................................5

8. Cấu trúc luận văn.............................................................................................6

Chƣơng 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ TỔ CHỨC BỒI DƢỠNG NĂNG LỰC

DẠY HỌC TÍCH HỢP CHO GIÁO VIÊN TRUNG HỌC CƠ SỞ .............7

1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề.......................................................................7

1.1.1. Trên thế giới ..............................................................................................7

1.1.2. Ở Việt Nam..............................................................................................10

1.2. Một số khái niệm cơ bản ............................................................................14

1.2.1. Tích hợp, dạy học tích hợp ......................................................................14

1.2.2. Năng lực, năng lực dạy học .....................................................................16

1.2.3. Bồi dƣỡng, tổ chức bồi dƣỡng.................................................................18

1.2.4. Tổ chức bồi dƣỡng năng lực dạy học tích hợp cho đội ngũ giáo viên ....20

1.3. Một số vấn đề về năng lực dạy học tích hợp..............................................21

1.3.1. Năng lực dạy học tích hợp.......................................................................21

1.3.2. Vai trò của dạy học tích hợp....................................................................22

iv

1.3.3. Các mức độ tích hợp................................................................................26

1.4. Một số vấn đề lý luận về tổ chức bồi dƣỡng năng lực dạy học tích hợp

cho đội ngũ giáo viên trung học cơ sở.......................................................28

1.4.1. Mục tiêu của tổ chức bồi dƣỡng năng lực dạy học tích hợp cho giáo viên...28

1.4.2. Nội dung tổ chức bồi dƣỡng năng lực dạy học tích hợp cho giáo viên...30

1.4.3. Phƣơng pháp bồi dƣỡng năng lực dạy học tích hợp cho giáo viên .........33

1.4.4. Hình thức tổ chức bồi dƣỡng năng lực dạy học tích hợp cho giáo viên .34

1.4.5. Chủ thể bồi dƣỡng năng lực dạy học tích hợp cho giáo viên..................35

1.4.6. Kiểm tra, đánh giá hoạt động bồi dƣỡng .................................................36

1.5. Các yếu tố ảnh hƣởng đến việc tổ chức bồi dƣỡng năng lực dạy học

tích hợp cho giáo viên ...............................................................................37

Kết luận chƣơng 1..............................................................................................39

Chƣơng 2. THỰC TRẠNG TỔ CHỨC BỒI DƢỠNG NĂNG LỰC

DẠY HỌC TÍCH HỢP CHO GIÁO VIÊN TRUNG HỌC CƠ SỞ

HUYỆN HIỆP HÒA - TỈNH BẮC GIANG..........................................40

2.1. Tổ chức nghiên cứu, khảo sát thực trạng....................................................40

2.1.1. Mục đích khảo sát....................................................................................40

2.1.2. Nội dung khảo sát....................................................................................40

2.1.3. Phƣơng pháp khảo sát và xử lý các kết quả ............................................41

2.1.4. Thời gian tiến hành khảo sát....................................................................41

2.1.5. Địa bàn và khách thể khảo sát .................................................................41

2.2. Kết quả khảo sát thực trạng ........................................................................43

2.2.1. Thực trạng nhận thức của cán bộ quản lý, giáo viên về tầm quan trọng

của hoạt động bồi dƣỡng năng lực dạy học tích hợp cho giáo viên trung

học cơ sở.....................................................................................................43

2.2.2. Thực trạng năng lực dạy học tích hợp của giáo viên trung học cơ sở

huyện Hiệp Hòa.........................................................................................44

2.2.3. Thực trạng tổ chức bồi dƣỡng năng lực dạy học tích hợp cho giáo viên

các trƣờng trung học cơ sở trên địa bàn huyện Hiệp Hoà, tỉnh Bắc Giang...46

v

2.2.4. Thực trạng về các yếu tố ảnh hƣởng đến việc tổ chức hoạt động bồi

dƣỡng năng lực dạy học tích hợp cho giáo viên trung học cơ sở..............55

2.3. Đánh giá chung về thực trạng tổ chức bồi dƣỡng năng lực dạy học tích

hợp cho giáo viên huyện Hiệp Hòa - Tỉnh Bắc Giang ..............................56

Kết luận chƣơng 2..............................................................................................59

Chƣơng 3. BIỆN PHÁP TỔ CHỨC BỒI DƢỠNG NĂNG LỰC DẠY

HỌC TÍCH HỢP CHO GIÁO VIÊN TRUNG HỌC CƠ SỞ

HUYỆN HIỆP HÒA TỈNH BẮC GIANG ............................................60

3.1. Nguyên tắc đề xuất các biện pháp ..............................................................60

3.1.1. Đảm bảo tính pháp lý...............................................................................60

3.1.2. Đảm bảo tính mục tiêu.............................................................................60

3.1.3. Đảm bảo tính kế thừa...............................................................................61

3.1.4. Đảm bảo tính thực tiễn ............................................................................61

3.1.5. Đảm bảo tính hệ thống.............................................................................62

3.1.6. Đảm bảo tính khả thi ...............................................................................62

3.2. Biện pháp tổ chức bồi dƣỡng năng lực dạy học tích hợp cho giáo viên

trung học cơ sở huyện Hiệp Hòa - Tỉnh Bắc Giang..................................63

3.2.1. Nâng cao nhận thức cho cán bộ, giáo viên về tầm quan trọng của dạy

học tích hợp, về bồi dƣỡng năng lực dạy học tích hợp cho giáo viên.......63

3.2.2. Xác định nhu cầu, nội dung bồi dƣỡng, xây dựng kế hoạch bồi dƣỡng

năng lực dạy học tích hợp cho giáo viên phù hợp thực tiễn......................65

3.2.3. Lựa chọn đội ngũ giáo viên cốt cán làm nòng cốt cho công tác xây dựng

tài liệu bồi dƣỡng, bồi dƣỡng cho giáo viên ở từng tổ hợp môn ..................68

3.2.4. Tổ chức thi GV dạy giỏi cấp trƣờng, cấp huyện theo định hƣớng dạy

học tích hợp ...............................................................................................70

3.2.5. Đổi mới phƣơng pháp, đa dạng hóa các hình thức tổ chức bồi dƣỡng ...71

3.2.6. Tăng cƣờng đầu tƣ kinh phí, cơ sở vật chất cho hoạt động bồi dƣỡng

năng lực DHTH .........................................................................................74

vi

3.2.7. Đổi mới công tác kiểm tra, đánh giá hoạt động bồi dƣỡng .....................76

3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp.................................................................78

3.4. Khảo nghiệm tính cấp thiết và mức độ khả thi của các biện pháp tổ

chức bồi dƣỡng năng lực dạy học tích hợp cho giáo viên trung học cơ

sở huyện Hiệp Hòa ....................................................................................80

3.4.1. Quy trình khảo nghiệm............................................................................80

3.4.2. Kết quả khảo nghiệm...............................................................................81

Kết luận chƣơng 3..............................................................................................88

KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ .................................................................89

1. Kết luận..........................................................................................................89

2. Khuyến nghị...................................................................................................92

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................94

PHỤ LỤC

iv

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

CBQL Cán bộ quản lý

CBQLGD Cán bộ quản lý giáo dục

CNH, HĐH Công nghiệp hóa, Hiện đại hóa

CNXH Chủ nghĩa xã hội

CSVC Cơ sở vật chất

ĐH Đại học

ĐHSP Đại học sƣ phạm

DHTH Dạy học tích hợp

GD & ĐT Giáo dục và Đào tạo

GV Giáo viên

HS Học sinh

NL Năng lực

NLDHTH Năng lực dạy học tích hợp

NLHS Năng lực học sinh

PHHS Phụ huynh học sinh

QL Quản lý

QLGD Quản lý giáo dục

THCS THCS

THPT Trung học phổ thông

TW Trung ƣơng

v

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 2.1. Các trƣờng Trung học trong địa bàn thực hiện khảo sát...............42

Bảng 2.2. Đánh giá của các khách thể điều tra về tầm quan trọng của

hoạt động bồi dƣỡng năng lực DHTH cho GV THCS..................43

Bảng 2.3. Đánh giá của các khách thể điều tra về năng lực DHTH của

GV THCS huyện Hiệp Hòa...........................................................45

Bảng 2.4. Đánh giá của khách thể điều tra về chủ thể bồi dƣỡng năng

lực DHTH cho GV THCS.............................................................47

Bảng 2.5. Đánh giá của khách thể điều tra về nội dung bồi dƣỡng năng

lực DHTH cho GV THCS.............................................................48

Bảng 2.6. Đánh giá của khách thể điều tra về phƣơng pháp bồi dƣỡng

năng lực DHTH cho GV THCS ....................................................50

Bảng 2.7. Đánh giá của khách thể điều tra về các hình thức bồi dƣỡng

năng lực DHTH cho GV THCS ....................................................52

Bảng 2.8. Đánh giá của các khách thể điều tra về việc việc kiểm tra,

đánh giá việc bồi dƣỡng năng lực dạy học tích hợp cho giáo

viên trung học cơ sở huyện Hiệp Hòa...........................................54

Bảng 2.9. Đánh giá của các khách thể điều tra về các yếu tố ảnh hƣởng

đến công tác quản lý hoạt động bồi dƣỡng năng lực DHTH

cho GV THCS ...............................................................................55

Bảng 3.1. Kết quả khảo nghiệm tính cấp thiết của các biện pháp quản

lý đã đề xuất ..................................................................................81

Bảng 3.2. Kết quả khảo nghiệm tính khả thi của các biện pháp quản lý

đã đề xuất.......................................................................................83

Bảng 3.3. Tƣơng quan giữa tính cấp thiết và tính khả thi của các biện

pháp bồi dƣỡng năng lực DHTH cho giáo viên THCS.................85

vi

DANH MỤC BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ

Biểu đồ:

Biểu đồ 3.1. Thể hiện mức độ cấp thiết của các biện pháp ...........................82

Biểu đồ 3.2. Thể hiện mức độ khả thi của các biện pháp..............................84

Biểu đồ 3.3. Biểu đồ so sánh mức độ cấp thiết và tính khả thi của các

biện pháp đề xuất.......................................................................86

Sơ đồ:

Sơ đồ 1.1. Sơ đồ xƣơng cá thể hiện mối quan hệ kiến thức các môn học......27

Sơ đồ 1.2. Sơ đồ mạng nhện thể hiện mối quan hệ các môn học...................27

1

MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

Trong bối cảnh toàn cầu hoá và hội nhập kinh tế quốc tế, tất cả các nƣớc

trên thế giới đều quan tâm đến cải cách giáo dục để nâng cao chất lƣợng, đào

tạo ra lớp ngƣời lao động mới có tri thức cao, đáp ứng yêu cầu nguồn nhân lực

phục vụ phát triển kinh tế xã hội của mỗi quốc gia. Nội dung cải cách giáo dục

tập trung vào đổi mới quan niệm về giáo dục, triết lý giáo dục, đổi mới nội

dung học tập, hình thức tổ chức và phƣơng pháp giáo dục đặc biệt là đổi mới

hƣớng tới nâng cao năng lực và kỹ năng thực hành, vận dụng kiến thức vào

thực tiễn cho ngƣời học.

Bƣớc vào thế kỷ XXI, cuộc cách mạng khoa học - công nghệ hiện đại,

với việc xuất hiện hàng loạt các ngành khoa học - công nghệ cao, đã đƣa xã hội

loài ngƣời sang nền kinh tế tri thức, sang xã hội thông tin. Để đáp ứng yêu cầu

ngày càng cao của sự nghiệp phát triển kinh tế xã hội, quốc phòng an ninh,

Đảng ta đã xác định: Phát triển giáo dục và đào tạo là Quốc sách hàng đầu, là

một trong những động lực quan trọng thúc đẩy sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện

đại hoá đất nƣớc, là điều kiện tiên quyết để phát triển nguồn lực con ngƣời.

Trách nhiệm lớn lao này là của toàn Đảng, toàn dân, trong đó ngành giáo dục

có vai trò hết sức quan trọng. Để làm đƣợc điều đó, cần phải tích cực đổi mới

giáo dục, xây dựng đội ngũ nhà giáo, nhất là đội ngũ giáo viên trực tiếp giảng

dạy. Thực hiện chuẩn hóa đội ngũ nhà giáo theo từng cấp học và trình độ đào

tạo. Tiến tới tất cả các giáo viên trung học cơ sở phải có trình độ từ đại học trở

lên, có năng lƣ̣ c sƣ phạm , đặc biệt là năng lực giải quyết tình huống thực tiễn

có liên quan đến kiến thức các môn học khác nhau.

Trƣớc hết chúng ta phải khẳng định giáo viên là yếu tố hàng đầu quyết

định chất lƣợng giáo dục . Luật Giáo dục (điều 15 chƣơng I) nêu rõ "Nhà giáo

giữ vai trò quyết định trong việ c đảm bảo chất lượ ng giáo dụ c . Nhà giáo phải

không ngừng họ c tậ p , rèn luyện, nêu gương tốt cho người họ c . Nhà nước tổ