Tổ chức bồi dưỡng kỹ năng tư vấn học đường cho giáo viên trung học phổ thông vùng đặc biệt khó khăn, tỉnh Bắc Kạn

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

ĐOÀN THỊ HOA MAI

TỔ CHỨC BỒI DƯỠNG

KỸ NĂNG TƯ VẤN HỌC ĐƯỜNG

CHO GIÁO VIÊN TRUNG HỌC PHỔ THÔNG

VÙNG ĐẶC BIỆT KHÓ KHĂN, TỈNH BẮC KẠN

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

THÁI NGUYÊN - 2019

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

ĐOÀN THỊ HOA MAI

TỔ CHỨC BỒI DƯỠNG

KỸ NĂNG TƯ VẤN HỌC ĐƯỜNG

CHO GIÁO VIÊN TRUNG HỌC PHỔ THÔNG

VÙNG ĐẶC BIỆT KHÓ KHĂN, TỈNH BẮC KẠN

Ngành: Quản lý giáo dục

Mã số: 8.14.01.14

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. PHÙNG THỊ HẰNG

THÁI NGUYÊN - 2019

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn này là trung thực

và chưa từng được ai công bố trong các công trình khoa học khác. Các thông tin trích

dẫn trong luận văn đều đã được chỉ rõ nguồn gốc.

Tác giả luận văn

Đoàn Thị Hoa Mai

ii

LỜI CẢM ƠN

Trong suốt quá trình học tập, nhận thức và triển khai nghiên cứu đề tài, hoàn

thành luận văn, em đã nhận được rất nhiều sự quan tâm, giúp đỡ của quý Thầy Cô

trường Đại học Sư phạm - Đại học Thái Nguyên.

Trước hết, em xin gửi lời cảm ơn chân thành tới Ban Giám hiệu, Phòng Đào

tạo, các thầy cô khoa Tâm lý - Giáo dục. Đặc biệt, em xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc

đến PGS.TS. Phùng Thị Hằng đã tận tình chỉ bảo, hướng dẫn em trong thời gian

nghiên cứu để hoàn thành luận văn và có thể áp dụng có hiệu quả trong quá trình

công tác.

Em xin chân thành cảm ơn các đồng chí đang công tác tại Sở Giáo dục và Đào

tạo Bắc Kạn, các thầy cô giáo và các em học sinh của các trường THPT vùng đặc biệt

khó khăn tỉnh Bắc Kạn đã tạo mọi điều kiện thuận lợi cho em có được những thông

tin bổ ích phục vụ quá trình nghiên cứu.

Mặc dù đã có nhiều cố gắng trong quá trình nghiên cứu xong luận văn không

tránh khỏi những thiếu sót. Em mong tiếp tục nhận được ý kiến góp ý của các thầy cô

giáo cùng các đồng nghiệp.

Thái Nguyên, tháng 11 năm 2019

Học viên

Đoàn Thị Hoa Mai

iii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN .......................................................................................................... i

LỜI CẢM ƠN............................................................................................................... ii

MỤC LỤC ...................................................................................................................iii

DANH MỤC TỪ, CỤM TỪ VIẾT TẮT..................................................................... iv

DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU ĐỒ......................................................................... v

MỞ ĐẦU...................................................................................................................... 1

1. Lí do chọn đề tài ....................................................................................................... 1

2. Mục đích nghiên cứu ................................................................................................ 2

3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu.......................................................................... 3

4. Giả thuyết khoa học .................................................................................................. 3

5. Nhiệm vụ nghiên cứu................................................................................................ 3

6. Phạm vi nghiên cứu .................................................................................................. 3

7. Phương pháp nghiên cứu .......................................................................................... 4

8. Cấu trúc của luận văn................................................................................................ 4

Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ TỔ CHỨC BỒI DƯỠNG KỸ NĂNG TƯ

VẤN HỌC ĐƯỜNG CHO GIÁO VIÊN TRUNG HỌC PHỔ

THÔNG VÙNG ĐẶC BIỆT KHÓ KHĂN .................................................... 6

1.1. Sơ lược lịch sử nghiên cứu vấn đề..................................................................... 6

1.1.1. Ở nước ngoài...................................................................................................... 6

1.1.2. Ở Việt Nam........................................................................................................ 9

1.2. Một số khái niệm cơ bản.................................................................................. 12

1.2.1. Bồi dưỡng ........................................................................................................ 12

1.2.2. Tổ chức, tổ chức bồi dưỡng ............................................................................. 13

1.2.3. Kỹ năng, kỹ năng tư vấn học đường................................................................ 14

1.2.4. Tổ chức bồi dưỡng kỹ năng tư vấn học đường cho GV .................................. 16

1.3. Một số vấn đề cơ bản về tổ chức bồi dưỡng kỹ năng tư vấn học đường

cho GV THPT vùng đặc biệt khó khăn............................................................ 17

1.3.1. Bồi dưỡng kỹ năng tư vấn học đường cho GV THPT vùng đặc biệt khó khăn..... 17

1.3.2. Sở Giáo dục và Đào tạo với vai trò tổ chức bồi dưỡng kỹ năng tư vấn học

đường cho GV các trường phổ thông .............................................................. 26

iv

1.3.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến tổ chức bồi dưỡng kỹ năng tư vấn học đường

cho GV THPT vùng đặc biệt khó khăn............................................................ 32

Tiểu kết chương 1 ....................................................................................................... 34

Chương 2. THỰC TRẠNG TỔ CHỨC BỒI DƯỠNG KỸ NĂNG TƯ VẤN

HỌC ĐƯỜNG CHO GIÁO VIÊN TRUNG HỌC PHỔ THÔNG

VÙNG ĐẶC BIỆT KHÓ KHĂN TỈNH BẮC KẠN ................................... 35

2.1. Khái quát về đặc điểm kinh tế - xã hội và tình hình giáo dục THPT vùng

đặc biệt khó khăn tỉnh Bắc Kạn ....................................................................... 35

2.1.1. Đặc điểm kinh tế - xã hội tỉnh Bắc Kạn........................................................... 35

2.1.2. Tình hình giáo dục THPT vùng đặc biệt khó khăn tỉnh Bắc Kạn.................... 36

2.2. Mục đích, nội dung và phương pháp khảo sát................................................. 40

2.3. Thực trạng về hoạt động bồi dưỡng kỹ năng tư vấn học đường cho GV

THPT vùng đặc biệt khó khăn, tỉnh Bắc Kạn.................................................. 41

2.3.1. Nhận thức của CBQL, GV về tầm quan trọng của hoạt động tổ chức bồi

dưỡng kỹ năng tư vấn học đường cho GV THPT vùng đặc biệt khó khăn..... 41

2.3.2. Nội dung hoạt động bồi dưỡng kỹ năng tư vấn học đường cho GV THPT

vùng đặc biệt khó khăn .................................................................................... 41

2.3.3. Phương pháp bồi dưỡng kỹ năng tư vấn học đường cho GV THPT vùng

đặc biệt khó khăn ............................................................................................. 43

2.3.4. Hình thức bồi dưỡng kỹ năng tư vấn học đường cho GV THPT vùng đặc

biệt khó khăn.................................................................................................... 45

2.3.5. Thực trạng hoạt động tư vấn học dưỡng của GV THPT vùng đặc biệt khó

khăn, tỉnh Bắc Kạn........................................................................................... 46

2.3. Thực trạng về tổ chức bồi dưỡng kỹ năng tư vấn học đường cho GV

THPT vùng đặc biệt khó khăn, tỉnh Bắc Kạn.................................................. 51

2.3.1. Thực trạng lập kế hoạch tổ chức bồi dưỡng kỹ năng tư vấn học đường

cho GV THPT vùng đặc biệt khó khăn, tỉnh Bắc Kạn .................................... 51

2.3.2. Thực trạng tổ chức triển khai các hoạt động bồi dưỡng kỹ năng tư vấn

học đường cho GV THPT vùng đặc biệt khó khăn, tỉnh Bắc Kạn .................. 52

2.3.3. Thực trạng chỉ đạo thực hiện các hoạt động bồi dưỡng kỹ năng tư vấn

học đường cho GV THPT vùng đặc biệt khó khăn, tỉnh Bắc Kạn .................. 55

2.3.4. Thực trạng kiểm tra, đánh giá các hoạt động bồi dưỡng kỹ năng tư vấn

học đường cho GV THPT vùng đặc biệt khó khăn, tỉnh Bắc Kạn .................. 56

v

2.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến tổ chức bồi dưỡng kỹ năng tư vấn học đường

cho GV THPT vùng đặc biệt khó khăn, tỉnh Bắc Kạn .................................... 58

2.5. Đánh giá chung về thực trạng tổ chức bồi dưỡng kỹ năng tư vấn học

đường cho GV THPT vùng đặc biệt khó khăn, tỉnh Bắc Kạn ......................... 60

2.5.1. Ưu điểm ........................................................................................................... 60

2.5.2. Hạn chế ............................................................................................................ 60

Tiểu kết chương 2 ....................................................................................................... 62

Chương 3. BIỆN PHÁP TỔ CHỨC BỒI DƯỠNG KỸ NĂNG TƯ VẤN

HỌC ĐƯỜNG CHO GIÁO VIÊN TRUNG HỌC PHỔ THÔNG

VÙNG ĐẶC BIỆT KHÓ KHĂN TỈNH BẮC KẠN ................................... 63

3.1. Nguyên tắc đề xuất các biện pháp ................................................................... 63

3.1.1. Nguyên tắc về mặt pháp lý .............................................................................. 63

3.1.2. Đảm bảo tính mục tiêu..................................................................................... 63

3.1.3. Đảm bảo tính kế thừa....................................................................................... 63

3.1.4. Đảm bảo tính hệ thống..................................................................................... 64

3.1.5. Đảm bảo tính khả thi........................................................................................ 64

3.2. Các biện pháp tổ chức bồi dưỡng kỹ năng tư vấn học đường cho GV các

trường trung học phổ thông vùng đặc biệt khó khăn tỉnh Bắc Kạn................. 65

3.2.1. Tổ chức nâng cao nhận thức cho cán bộ quản lí, GV về tầm quan trọng

của việc tổ chức bồi dưỡng kỹ năng TVHĐ cho GV các trường THPT

vùng đặc biệt khó khăn tỉnh Bắc Kạn.............................................................. 65

3.2.2. Khảo sát nhu cầu bồi dưỡng để lập kế hoạch tổ chức bồi dưỡng kỹ năng tư

vấn học đường cho giáo viên các trường THPT vùng đặc biệt khó khăn............ 69

3.2.3. Tổ chức xây dựng nội dung chương trình bồi dưỡng kỹ năng TVHĐ cho

giáo viên phù hợp với thực tiễn các trường THPT vùng đặc biệt khó khăn.... 71

3.2.4. Chỉ đạo đổi mới phương pháp, hình thức tổ chức bồi dưỡng kỹ năng

TVHĐ cho giáo viên các trường THPT vùng đặc biệt khó khăn .................... 73

3.2.5. Tăng cường hoạt động kiểm tra, đánh giá kết quả bồi dưỡng kỹ năng

TVHĐ cho giáo viên các trường THPT vùng đặc biệt khó khăn .................... 76

3.2.6. Tăng cường nguồn tài chính, cơ sở vật chất và thiết bị phục vụ việc tổ chức

bồi dưỡng kỹ năng TVHĐ cho giáo viên THPT vùng đặc biệt khó khăn............. 78

3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp ...................................................................... 81

vi

3.4. Khảo nghiệm các biện pháp bồi dưỡng kỹ năng tư vấn học đường cho

GV trung học phổ thông vùng đặc biệt khó khăn tỉnh Bắc Kạn...................... 81

3.4.1. Mục đích .......................................................................................................... 81

3.4.2. Nội dung và cách tiến hành.............................................................................. 81

3.4.3. Kết quả khảo nghiệm ....................................................................................... 82

Tiểu kết chương 3 ....................................................................................................... 86

KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ........................................................................... 87

1. Kết luận................................................................................................................... 87

2. Khuyến nghị............................................................................................................ 89

TÀI LIỆU THAM KHẢO........................................................................................ 91

PHỤ LỤC

iv

DANH MỤC TỪ, CỤM TỪ VIẾT TẮT

BDGV : Bồi dưỡng giáo viên

CBQL : Cán bộ quản lý

CSVC : Cơ sở vật chất

ĐBKK : Đặc biệt khó khăn

GD&ĐT : Giáo dục và đào tạo

GD : Giáo dục

GV : Giáo viên

HCM : Hồ Chí Minh

HS : Học sinh

TVHĐ : Tư vấn học đường

THCS : Trung học cơ sở

THPT : Trung học phổ thông

v

DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU ĐỒ

Bảng:

Bảng 2.1. Qui mô phát triển số lượng HS THPT vùng đặc biệt khó khăn tỉnh Bắc

Kạn trong 3 năm trở lại đây .................................................................... 36

Bảng 2.2. Kết quả xếp loại hạnh kiểm của HS THPT vùng đặc biệt khó khăn tỉnh

BắcKạn trong 3 năm trở lại đây.............................................................. 37

Bảng 2.3. Kết quả xếp loại học lực của HS THPT vùng đặc biệt khó khăn tỉnh

BắcKạn trong 3 năm trở lại đây.............................................................. 37

Bảng 2.4. Thống kê về trình độ đào tạo của đội ngũ GV THPT vùng đặc biệt khó

khăn tỉnh Bắc Kạn trong 3 năm trở lại đây ............................................. 38

Bảng 2.5. Đánh giá của CBQL, GV về sự cần thiết về hoạt động bồi dưỡng kỹ

năng tư vấn học đường cho GV THPT ................................................... 41

Bảng 2.6. Đánh giá của CBQL, GV về nội dung hoạt động bồi dưỡng kỹ năng tư

vấn học đường cho GV THPT vùng đặc biệt khó khăn.......................... 42

Bảng 2.7. Đánh giá của CBQL, GV về phương pháp bồi dưỡng kỹ năng tư vấn

học đường cho GV THPT vùng đặc biệt khó khăn................................. 44

Bảng 2.8. Đánh giá của CBQL, GV về hình thức bồi dưỡng kỹ năng tư vấn học

đường cho GV THPT vùng đặc biệt khó khăn ....................................... 45

Bảng 2.9. Khó khăn tâm lý của học sinh THPT vùng đặc biệt khó khăn tỉnh Bắc Kạn.47

Bảng 2.10. Đánh giá của học sinh về hoạt động tư vấn học đường ở các trường

THPT vùng đặc biệt khó khăn, tỉnh Bắc Kạn ......................................... 49

Bảng 2.11. Đánh giá của CBQL, GV về việc lập kế hoạch tổ chức bồi dưỡng kỹ

năng tư vấn học đường cho GV THPT vùng đặc biệt khó khăn............. 51

Bảng 2.12. Đánh giá của CBQL, GV về tổ chức triển khai các hoạt động bồi dưỡng

kỹ năng tư vấn học đường cho GV THPT vùng đặc biệt khó khăn.......... 53

Bảng 2.13. Đánh giá của CBQL, GV về việc chỉ đạo thực hiện hoạt động bồi dưỡng

kỹ năng tư vấn học đường cho GV THPT vùng đặc biệt khó khăn ............ 55

Bảng 2.14. Đánh giá của CBQL, GV về việc kiểm tra, đánh giá hoạt động bồi dưỡng

kỹ năng tư vấn học đường cho GV THPT vùng đặc biệt khó khăn ............ 57

Bảng 2.15. Đánh giá của khách thể điều tra về các yếu tố ảnh hưởng đến tổ chức bồi

dưỡng kỹ năng tư vấn học đường cho GV THPT vùng đặc biệt khó khăn .... 58

Biểu đồ:

Biểu đồ 3.1. Tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp bồi dưỡng kỹ năng tư

vấn học đường cho GV trung học phổ thông vùng đặc biệt khó khăn

tỉnh Bắc Kạn............................................................................................ 84

1

MỞ ĐẦU

1. Lí do chọn đề tài

Hiện nay, trong giáo dục vai trò của những người làm công tác tư vấn học đường

ngày càng được coi trọng. Nếu chúng ta làm tốt công tác tư vấn học đường sẽ góp phần

hạn chế những vấn đề, vụ việc tiêu cực gây nhức nhối xã hội như bạo lực học đường,

hay hệ lụy xảy ra khi học sinh ứng xử không chuẩn mực.

Để cụ thể hóa nội dung thực hiện công tác tư vấn học đường, Bộ Giáo dục và

Đào tạo đã ban hành Thông tư số 31/2017/TT-BGDĐT ngày 18/12/2017 về hướng

dẫn thực hiện công tác tư vấn tâm lý cho học sinh trong trường phổ thông, với mục

đích phòng ngừa, hỗ trợ và can thiệp (khi cần thiết) đối với học sinh đang gặp phải

khó khăn về tâm lý trong học tập và cuộc sống để tìm hướng giải quyết phù hợp,

giảm thiểu tác động tiêu cực có thể xảy ra; góp phần xây dựng môi trường giáo dục

an toàn, lành mạnh, thân thiện và phòng, chống bạo lực học đường. Hỗ trợ học sinh

rèn luyện kỹ năng sống; tăng cường ý chí, niềm tin, bản lĩnh, thái độ ứng xử phù hợp

trong các mối quan hệ xã hội; rèn luyện sức khỏe thể chất và tinh thần, góp phần xây

dựng và hoàn thiện nhân cách. Giao nhiệm vụ cho các Sở GD&ĐT thường xuyên tổ

chức bồi dưỡng, tập huấn chuyên môn, nghiệp vụ công tác tư vấn tâm lý học sinh đối

với cán bộ, GV kiêm nhiệm, hợp đồng chuyên trách công tác tư vấn tâm lý và các cán

bộ Đoàn, Đội, GV chủ nhiệm và các thành viên khác thực hiện công tác tư vấn tâm lý

trong nhà trường.

Với sự quan tâm chỉ đạo về chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước và các

Bộ, ban ngành Đoàn thể, công tác tư vấn học đường đã từng bước phát triển rõ rệt và

có đóng góp đáng kể vào việc giáo dục lý tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống văn

hóa cho thế hệ trẻ trong thời kỳ mới. Tuy nhiên, hiện nay hầu hết các nhà trường chưa

có cán bộ chuyên trách làm công tác từ vấn học đường, đặc biệt là các trường THPT,

có các học sinh đang ở lứa tuổi học sinh phổ thông - giai đoạn có nhiều sự thay đổi về

tâm sinh lý, các em có nhiều trăn trở, suy tư, lo lắng và có nhu cầu được hỗ trợ, tư

vấn. Đó là những vấn đề liên quan đến tâm lý, tình yêu, giới tính, sinh sản, hướng

nghiệp… Trong khi đó đội ngũ cán bộ thực hiện nhiệm vụ tư vấn học đường tại các

nhà trường chủ yếu là GV một số chuyên ngành như Ngữ văn, Giáo dục công dân, hay