Tìm hiểu năng lực giải quyết các bài toán có nội dung thực tiễn của học sinh lớp 5 ở thành phố đà nẵng.

1

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM – ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG

KHOA GIÁO DỤC TIỂU HỌC



KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP NĂM 2017

Đề tài:

TÌM HIỂU NĂNG LỰC GIẢI QUYẾT CÁC BÀI TOÁN CÓ NỘI DUNG THỰC

TIỄN CỦA HỌC SINH LỚP 5 Ở THÀNH PHỐ ĐÀ NẴNG

Giảng viên hướng dẫn: TS. Hoàng Nam Hải

Th.S Phan Minh Trung

Sinh viên thực hiện: Lê Thị Mỹ Hạnh

Lớp: 13STH1 (2013 – 2017)

ĐÀ NẴNG, 2017

2

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM – ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG

KHOA GIÁO DỤC TIỂU HỌC



KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP NĂM 2017

Đề tài:

TÌM HIỂU NĂNG LỰC GIẢI QUYẾT CÁC BÀI TOÁN CÓ NỘI DUNG THỰC

TIỄN CỦA HỌC SINH LỚP 5 Ở THÀNH PHỐ ĐÀ NẴNG

Giảng viên hướng dẫn: TS. Hoàng Nam Hải

ThS. Phan Minh Trung

Sinh viên thực hiện: Lê Thị Mỹ Hạnh

Lớp: 13STH1 (2013 – 2017)

ĐÀ NẴNG, 2017

3

MỤC LỤC

DANH MỤC VIẾT TẮT...............................................................................................7

CHƯƠNG MỞ ĐẦU .....................................................................................................8

1. Lí do chọn đề tài....................................................................................................8

2. Mục đích nghiên cứu.............................................................................................9

3. Giả thuyết khoa học...............................................................................................9

4. Nhiệm vụ nghiên cứu ............................................................................................9

5. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu.........................................................................9

5.1. Đối tượng nghiên cứu:....................................................................................9

5.2. Phạm vi nghiên cứu:.....................................................................................10

6. Phương pháp nghiên cứu.....................................................................................10

6.1. Phương pháp nghiên cứu lý thuyết...............................................................10

6.2. Phương pháp quan sát..................................................................................10

6.3. Phương pháp nghiên cứu sản phẩm giáo dục ..............................................10

6.4. Phương pháp lấy ý kiến chuyên gia..............................................................10

7. Cấu trúc đề tài......................................................................................................10

CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU ...........................................13

1.1. Vị trí, mục tiêu, nhiệm vụ của môn Toán ở tiểu học .......................................13

1.1.1. Vị trí môn Toán ở tiểu học ........................................................................13

1.1.2. Mục tiêu dạy học môn Toán ở tiểu học .....................................................13

1.1.3. Nhiệm vụ môn Toán ở tiểu học .................................................................14

1.3. Năng lực và năng lực học tập Toán ở HSTH......................................................19

1.3.1. Khái niệm năng lực .......................................................................................19

1.3.2 Năng lực học tập Toán học ở HSTH..............................................................20

1.4. Đặc điểm nhận thức của HSTH ..........................................................................22

1.4.1. Đặc điểm tri giác của HSTH.....................................................................23

1.4.2. Đặc điểm tư duy của HSTH ......................................................................24

1.4.3. Đặc điểm tưởng tượng của HSTH.............................................................25

1.4.4. Đặc điểm trí nhớ của HSTH......................................................................25

1.4.5. Đặc điểm chú ý của HSTH........................................................................26

1.4.6. Đặc điểm ngôn ngữ của HSTH .................................................................27

1.5. Lịch sử nghiên cứu...........................................................................................27

4

1.6. Kết luận chương 1............................................................................................28

Chương 2 NĂNG LỰC GIẢI QUYẾT CÁC BÀI TOÁN CÓ NỘI DUNG THỰC

TIỄN ..............................................................................................................................29

2.1. Về phạm trù thực tiễn..........................................................................................29

2.2. Bài toán có nội dung thực tế ...............................................................................29

2.3. Năng lực giải quyết vấn đề thực tiễn ..................................................................30

2.3.1. Khái niệm năng lực giải quyết vấn đề ..........................................................30

2.3.2.Các biểu hiện của năng lực giải quyết vấn đề của học sinh. ........................31

2.3.3. Năng lực phát hiện và giải quyết vấn đề thực tiễn. ......................................32

2.3.4. Sự cần thiết của phát triển năng lực phát hiện và giải quyết vấn đề thực tiễn

của học sinh trong dạy học.....................................................................................32

2.3.5. Năng lực giải quyết vấn đề của học sinh lớp 5 thông qua bài toán có nội

dung thực tiễn. ........................................................................................................32

2.4. Kết luận chương 2 ...............................................................................................33

Chương 3 ĐÁNH GIÁ THỰC TRẠNG DẠY HỌC PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC GIẢI

QUYẾT CÁC BÀI TOÁN CÓ NỘI DUNG THỰC TIỄN CỦA HS LỚP 5 TẠI TP ĐÀ

NẴNG............................................................................................................................34

3.1. Thực trạng SGK Toán lớp 5................................................................................34

3.1.1. Thống kê số lượng bài toán có nội dung thực tiễn trong sách Toán 5.........34

3.1.2. Kết luận chung..............................................................................................34

3.2. Thực trạng dạy học phát triển năng lực giải quyết vần đề cho học sinh lớp 5

thông qua các bài toán có nội dung thực tiễn.............................................................37

3.3. Đánh giá thực trạng dạy học phát triển năng lực giải quyết các bài toán có nội

dung thực tiễn của HS lớp 5 ở trường Trần Cao Vân, phường Tân Chính, quận

Thanh Khê, TP Đà Nẵng............................................................................................38

3.3.1. Khái quát quá trình khảo sát ........................................................................38

3.3.2. Phân tích kết quả khảo sát............................................................................40

3.3.3. Đánh giá chung.............................................................................................56

3.4. Kết luận chương 3 ...............................................................................................57

Chương 4 MỘT SỐ ĐỀ XUẤT DẠY HỌC PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC GIẢI QUYẾT

VẤN ĐỀ CỦA HỌC SINH LỚP 5 THÔNG QUA GIẢI QUYẾT BÀI TOÁN CÓ NỘI

DUNG THỰC TIỄN .....................................................................................................58

4.1. Quan điểm chung ................................................................................................58

4.2. Một số định hướng đưa ra đề xuất dạy học.........................................................58

5

4.3. Một số đề xuất dạy học phát triển năng lực giải quyết vấn đề của học sinh lớp

5 thông qua bài tập có nội dung thực tiễn...............................................................61

4.3.1. Đề xuất dạy học 1: Khai thác các bài toán có nội dung thực tiễn ở các chủ

đề Toán học.............................................................................................................62

4.3.2. Đề xuất dạy học 2: Rèn luyện cho học sinh kỹ năng phân tích, tìm tòi lời giải

các bài toán thực tiễn..............................................................................................77

4.3.2. Đề xuất dạy học 3: Mô hình hóa Toán học các bài toán thực tiễn trong dạy

học Toán ở tiểu học ................................................................................................79

4.4. Kết luận chương 4 ...............................................................................................83

CHƯƠNG 5 THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM..................................................................84

5.1. Mục đích thực nghiệm .....................................................................................84

5.2. Nội dung thực nghiệm .....................................................................................84

5.3. Kết quả thực nghiệm........................................................................................84

5.4. Kết luận chương 5............................................................................................87

KẾT LUẬN ...................................................................................................................88

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO VÀ TRÍCH DẪN.........................................89

PHỤ LỤC ......................................................................................................................91

6

LỜI CẢM ƠN

Không những chỉ có sự nổ lực, cố gắng của bản thân để hoàn thành khóa luận này

mà nó còn có sự hướng dẫn tận tình của quý thầy cô.

Trước hết em xin gửi lời cảm ơn chân thành và sâu sắc đến TS.Hoàng Nam Hải và

ThS.Phan MinhTrung đã tận tình hướng dẫn và động viên để em hoàn thành đề tài

khóa luận này.

Em trân trọng cảm ơn đến toàn thể các giảng viên khoa Giáo dục Tiểu học đã

trang bị cho em những kiến thức bổ ích và thiết thực để em có được như ngày hôm

nay. Đồng thời, cũng xin bày tỏ lòng biết ơn tới toàn thể cán bộ, nhân viên trong

trường đã tận tình giúp đỡ em hoàn thành tốt đề tài này.

Em xin trân trọng gửi lời tri ân đến Ban giám hiệu, quý thầy cô và toàn thể học

sinh của trường tiểu học Trần Cao Vân đã tạo điều kiện thuận lợi giúp đỡ em trong

thời gian thực tập, tạo mọi điều kiện để em thực hiện,hoàn thành tốt đề tài khóa luận

này.

Và cuối cùng, em xin cảm ơn gia đình, bạn bè đã luôn động viên, cổ vũ để em có

thêm sức mạnh, tinh thần để hoàn thành khóa luận.

Đây là lần đầu tiên thực hiện khóa luận nên sẽ không tránh khỏi những sai sót

kính mong được sự đóng góp ý kiến tận tình của quý thầy cô và các bạn để đề tài

được hoàn thiện hơn.

Em xin chân thành cảm ơn!

Đà Nẵng, tháng 04 năm 2017

Người thực hiện

Lê Thị Mỹ Hạnh

7

DANH MỤC VIẾT TẮT

HS: Học sinh

HSTH: Học sinh tiểu học

SGK: Sách giáo khoa

MHHTH: Mô hình hóa Toán học

NL: Năng lực

GV: Giáo viên

8

CHƯƠNG MỞ ĐẦU

1. Lí do chọn đề tài

Báo cáo chính trị của Ban chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam tại Đại

hội đại biểu toàn quốc lần thứ VIII của Đảng đã khẳng định: " Giáo dục và Đào tạo là

quốc sách hàng đầu nhằm nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài".

Giáo dục Tiểu học là cấp học cơ bản và nền tảng trong toàn bộ hệ thống giáo dục

quốc dân góp phần hình thành những cơ sở ban đầu cho sự phát triển đúng đắn và lâu

dài của nhân cách, phát triển toàn diện và hài hòa về đạo đức, trí tuệ, thể chất, thẩm

mỹ và các kỹ năng cơ bản để các em có thể học tập tiếp lên các bậc học cao hơn.

" Trong các môn khoa học và kĩ thuật, Toán học giữ vị trí nổi bật. Nó là môn thể

thao của trí tuệ, giúp chúng ta nhiều trong việc rèn luyện phương pháp suy nghĩ,

phương pháp suy luận, phương pháp học tập, phương pháp giải quyết các vấn đề, giúp

chúng ta rèn luyện nhiều đức tính quý báu khác như cần cù và nhẫn nại, tự lực cánh

sinh, ý chí vượt khó, yêu thích chính xác, ham chuộng chân lí" (Phạm Văn Đồng, Thư

gửi các bạn trẻ yêu toán, Toán học và tuổi trẻ, 11 - 1967, tr.1).

Toán học có nguồn gốc thực tiễn và là chìa khóa trong hầu hết các hoạt động của

con người. Toán học có vị trí rất quan trọng, nó có ứng dụng rộng rãi trong rất nhiều

lĩnh vực khác nhau của khoa học, công nghệ cũng như sản xuất và đời sống. Với vai

trò đặc biệt, Toán học trở nên thiết yếu đối với mọi ngành khoa học, góp phần làm cho

đời sống xã hội càng hiện đại và văn minh hơn. Bởi vậy, việc tìm hiểu và rèn luyện

cho học sinh năng lực vận dụng kiến thức Toán học vào thực tiễn là điều cần thiết đối

với sự phát triển của xã hội và phù hợp với mục tiêu của giáo dục Toán học.

Để theo kịp sự phát triển mạnh mẽ của khoa học và công nghệ, chúng ta cần phải

đào tạo những con người lao động có hiểu biết, có kỹ năng và có ý thức vận dụng

những thành tựu của Toán học trong những điều kiện cụ thể nhằm mang lại những kết

quả thiết thực. Vì vậy, việc dạy học Toán ở trường phổ thông phải luôn gắn bó mật

thiết với thực tiễn, nhằm rèn luyện cho học sinh kỹ năng và giáo dục họ ý thức sẵn

sàng ứng dụng Toán học một cách có hiệu quả trong các lĩnh vực kinh tế, sản xuất, xây

dựng và bảo vệ Tổ quốc – như trong Nghị quyết Trung Ương 4 (Khóa VII) đã nhấn

mạnh: “Đào tạo những con người lao động tự chủ, năng động và sáng tạo, có năng

lực giải quyết các vấn đề do thực tiễn đặt ra, tự lo được việc làm, lập nghiệp và thăng

9

tiến trong cuộc sống, qua đó góp phần xây dựng đất nước giàu mạnh, xã hội công

bằng, dân chủ, văn minh”.

Việc tìm hiểu và tăng cường rèn luyện năng lực vận dụng Toán học để giải quyết

các bài toàn có nội dung thực tiễn là rất thiết thực và có vai trò quan trọng trong hoàn

cảnh giáo dục hiện nay của nước ta.

Chính vì những lý do trên, tôi chọn đề tài: “Tìm hiểu năng lực giải quyết các bài

toán có nội dung thực tiễn của học sinh lớp 5 ở Thành phố Đà Nẵng” để nghiên cứu,

nhằm góp một phần nhỏ bé vào việc giảng dạy Toán ở phổ thông, cũng như sự nghiệp

phát triển con người toàn diện cho xã hội.

2. Mục đích nghiên cứu

Nghiên cứu thực trạng về vấn đề năng lực giải quyết các bài toán có nội dung thực

tiễn của học sinh lớp 5; từ đó đề ra đề xuất dạy học để nâng cao phát triển năng lực

giải quyết các bài toán có nội dung thực tiễn cho học sinh lớp 5.

3. Giả thuyết khoa học

Nếu tìm hiểu rõ về năng lực giải quyết vấn đề của HS lớp 5 thông qua giải các bài

toán có nội dung thực tiễn, từ đó đưa ra một số đề xuất dạy học thích hợp phát triển

năng lực giải quyết vấn đề thì sẽ góp phần rèn luyện, phát triển và nâng cao năng lực

vận dụng những kiến thức Toán học vào thực tiễn cho học sinh tiểu học, góp phần thực

hiện mục tiêu giáo dục toán học ở trường tiểu học.

4. Nhiệm vụ nghiên cứu

- Nghiên cứu các vấn đề lí luận về năng lực giải quyết các bài toán có nội dung thực

tiễn của học sinh lớp 5.

- Đánh giá thực trạng năng lực giải quyết vấn đề của học sinh lớp 5 và thực trạng

dạy học phát triển năng lực giải quyết vấn đề thông qua các bài toán có nội dung thực

tiễn của HS lớp 5 ở thành phố Đà Nẵng.

- Đưa ra một số để xuất dạy học phát triển năng lực giải quyết vấn đề của HS lớp 5

thông qua giải quyết các bài toán có nội dung thực tiễn cho HS lớp 5.

5. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu

5.1.Đối tượng nghiên cứu:

Quá trình dạy học Toán ở tiểu học