Tích hợp các kiến thức về sản xuất và sử dụng điện năng khi dạy học chương “cảm ứng điện từ” (chương trình vật lí 11 cơ bản) góp phần nâng cao chất lượng giáo dục kĩ thuật tổng hợp cho học sinh.

TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM ĐÀ NẴNG

KHOA VẬT LÝ

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP

TÊN ĐỀ TÀI: TÍCH HỢP CÁC KIẾN THỨC VỀ SẢN XUẤT VÀ

SỬ DỤNG ĐIỆN NĂNG KHI DẠY HỌC CHƢƠNG “CẢM ỨNG

ĐIỆN TỪ” ( CHƢƠNG TRÌNH VẬT LÍ 11 CƠ BẢN ) GÓP PHẦN

NÂNG CAO CHẤT LƢỢNG GIÁO DỤC KĨ THUẬT TỔNG HỢP

CHO HỌC SINH

Sinh viên thực hiện : TRẦN THỊ HƢƠNG

Khoá học : 2012 – 2016

Ngành học : Sƣ phạm Vật lý

Ngƣời hƣớng dẫn : PGS.TS NGUYỄN BẢO HOÀNG THANH

Đà Nẵng, tháng 5 năm 2016

SVTH: TRẦN THỊ HƢƠNG TRANG i

LỜI CẢM ƠN

Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới thầy hƣớng dẫn khoa học PGS.TS

Nguyễn Bảo Hoàng Thanh đã tận tình hƣớng dẫn tôi làm khóa luận này. Đối với

tôi, thầy luôn là tấm gƣơng sáng về tinh thần làm việc không mệt mỏi, lòng hăng

say với khoa học, lòng nhiệt tình bồi dƣỡng thế hệ trẻ.

Xin chân thành cảm ơn ban giám hiệu trƣờng Đại học sƣ phạm – Đại học Đà

Nẵng, khoa Vật lí đã tạo điều kiện cho việc học tập, nghiên cứu va thực hiện khóa

luận này.

Xin chân thành cám ơn trƣờng THPT Thanh Khê và các thầy, các cô cộng

tác thực nghiệm sƣ phạm đã giúp đỡ, tạo điều kiện tốt nhất để tôi hoàn thành khóa

luận này.

Khóa luận này đƣợc hoàn thành tại Bộ môn phƣơng pháp, Khoa Vật lí,

trƣờng Đại học sƣ phạm, Đại học Đà Nẵng.

SVTH: TRẦN THỊ HƢƠNG TRANG ii

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan Khóa luận tốt nghiệp này là do tự bản thân thực hiện có sự

hỗ trợ từ giáo viên hƣớng dẫn và không sao chép các công trình nghiên cứu của

ngƣời khác. Các dữ liệu thông tin thứ cấp sử dụng trong Khóa luận là có nguồn gốc

và đƣợc trích dẫn rõ ràng.

Tôi xin chịu hoàn toàn trách nhiệm về lời cam đoan này!

Đà Nẵng, tháng 4 năm 2016

Sinh viên

Trần Thị Hƣơng

SVTH: TRẦN THỊ HƢƠNG TRANG iii

MỤC LỤC

Lời cảm ơn...................................................................................................................i

Lời cam đoan..............................................................................................................ii

Mục lục......................................................................................................................iii

Danh sách bảng, biểu đồ, đồ thị ...............................................................................vii

Chữ viết tắt trong khóa luận....................................................................................viii

MỞ ĐẦU....................................................................................................................1

NỘI DUNG ................................................................................................................7

CHƢƠNG I: CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC TÍCH HỢP CÁC

KIẾN THỨC VỀ SẢN XUẤT VÀ SỬ DỤNG ĐIỆN NĂNG TRONG DẠY HỌC

VẬT LÍ Ở TRƢỜNG THPT. .....................................................................................7

1.1. Tổng quan......................................................................................................... 7

1.1.1. Thực hiện giáo dục kĩ thuật tổng hợp trong dạy học vật lí. .............................7

1.1.2. Các nghiên cứu về dạy học tích hợp. .............................................................10

1.2. Nhiệm vụ dạy học vật lí ở trƣờng THPT [10], [11]....................................... 16

1.2.1. Các nhiệm cụ cơ bản của việc dạy học Vật lí ở trƣờng THPT. .....................16

1.2.2. Giáo dục kinh tế kĩ thuật và hƣớng nghiệp trong dạy học vật lí....................17

1.3. Điện năng – sản xuất và sử dụng điện năng................................................... 20

1.3.1. Điện năng và vai trò của nó đối với sự phát triển kinh tế xã hội. ..................20

1.3.2. Sự chuyển hóa các dạng năng lƣợng thành điện năng.[4]..............................21

1.3.3. Các vấn đề môi trƣờng do sản xuất và sử dụng điện năng.............................22

1.4. Các biện pháp tích hợp các kiến thức về sản xuất và sử dụng điện năng ...... 24

vào chƣơng “ Cảm ứng điện từ” ( Vật lí 11 cơ bản)............................................. 24

SVTH: TRẦN THỊ HƢƠNG TRANG iv

1.4.1. Tích hợp các kiến thức về sản xuất và sử dụng điện năng vào các bài học.......

Vật lí trong chƣơng “Cảm ứng điện từ” – Các mức độ tích hợp. ............................24

1.4.2.Tổ chức tham quan ngoại khóa. ......................................................................27

1.5. Nghiên cứu thực trạng thực hiện giáo dục kĩ thuật tổng hợp hƣớng nghiệp

trong dạy học vật lí................................................................................................ 28

KẾT LUẬN CHƢƠNG I ...................................................................................... 32

CHƢƠNG 2: XÂY DỰNG TIẾN TRÌNH DẠY HỌC MỘT SỐ BÀI HỌC VẬT LÍ

CÓ TÍCH HỢP CÁC KIẾN THỨC SẢN XUẤT VÀ SỬ DỤNG ĐIỆN NĂNG

TRONG CHƢƠNG “CẢM ỨNG ĐIỆN TỪ” ( VẬT LÍ 11 – CƠ BẢN). ..............33

2.1. Cấu trúc, vai trò và các mục tiêu dạy học chƣơng “Cảm ứng điện từ”. Các yếu

tố kiến thức làm cơ sở cho sản xuất và sử dụng điện năng................................... 33

2.1.1. Cấu trúc chƣơng “Cảm ứng điện từ”. ......................................................... 33

2.1.2. Đặc điểm kiến thức nội dung chƣơng “Cảm ứng điên từ”. ....................... 33

2.1.3. Mục tiêu chƣơng “Cảm ứng điện từ”.......................................................... 35

2.1.4. Các yếu tố kiến thức chủ yếu làm cơ sở cho sản xuất và sử dụng điện năng

trong chƣơng “Cảm ứng điện từ”.............................................................................37

2.2. Xây dựng tiến trình dạy học một số bài Vật lí có tích hợp các kiến thức về sản

xuất và sử dụng điện năng trong chƣơng “Cảm ứng điện từ”............................... 37

2.2.1. Một số nguyên tắc tích hợp các kiến thức về sản xuất và sử dụng điện năng.

..................................................................................................................................37

2.2.2. Xây dựng tiến trình một số bài cụ thể............................................................38

Giáo án số 1..............................................................................................................39

Giáo án số 2..............................................................................................................51

KẾT LUẬN CHƢƠNG II........................................................................................64

SVTH: TRẦN THỊ HƢƠNG TRANG v

CHƢƠNG III: THỰC NGHIỆM SƢ PHẠM ..........................................................65

3.1. Mục đích và nhiệm vụ của việc thực nghiệm sƣ phạm.................................. 65

3.1.1. Mục đích của việc thực nghiệm sƣ phạm.......................................................65

3.1.2. Nhiệm vụ của việc thực nghiệm sƣ phạm......................................................65

3.2. Đối tƣợng và nội dung thực nghiệm sƣ phạm................................................ 65

3.2.1. Đối tƣợng thực nghiệm ..................................................................................65

3.2.2. Nội dung thực nghiệm....................................................................................66

3.3. Phƣơng pháp thực nghiệm sƣ phạm............................................................... 66

3.3.1. Chọn mẫu thực nghiệm..................................................................................66

3.3.2. Phƣơng pháp thực nghiệm .......................................................................... 67

3.4. Chuẩn bị cho thực nghiệm sƣ phạm............................................................... 67

3.4.1. Các căn cứ để đánh giá kết quả thực nghiệm sƣ phạm..................................67

3.4.2. Đánh giá, xếp loại ..........................................................................................68

3.5. Tiến hành thực nghiệm sƣ phạm.................................................................... 68

3.5.1. Quan sát giờ học.............................................................................................68

3.5.2. Các bài kiểm tra..............................................................................................69

3.5.3. Trao đổi với GV và HS ..................................................................................69

3.6. Kết quả và xử lý kết quả thực nghiệm sƣ phạm............................................. 69

3.6.1. Đánh giá định tính..........................................................................................69

3.6.2. Đánh giá định lƣợng.......................................................................................71

KẾT LUẬN CHƢƠNG III.......................................................................................78

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ............................................................................... 79

TÀI LIỆU THAM KHẢO..................................................................................... 81

SVTH: TRẦN THỊ HƢƠNG TRANG vi

Phục lục 1:Phiếu phỏng vấn giáo viên .................................................................. 83

Phụ lục 2:Phiếu phỏng vấn học sinh ..................................................................... 87

Phụ lục 3: Bài kiểm tra.......................................................................................... 90

Phụ lục 4. Tờ rơi................................................................................................... 93

Phụ lục 5: Giáo án theo hƣớng của đề tài..........................................................99

SVTH: TRẦN THỊ HƢƠNG TRANG vii

DANH SÁCH BẢNG, HÌNH ẢNH, BIỂU ĐỒ, ĐỒ THỊ

Bảng 1.1. Địa chỉ tích hợp....................................................................................... 25

Bảng 3.1.Đặc điểm chất lƣợng học tập môn Vật lí của học sinh lớp TN và ĐC.... 66

Bảng 3.2. Bảng thống kê điểm số của bài kiểm tra................................................. 72

Bảng 3.3. Bảng phân phối tần số............................................................................. 73

Đồ thị 3.1. Đồ thị đƣờng phân phối tần suất của hai nhóm TN và ĐC .................. 74

Bảng 3.4. Bảng phân loại theo học lực của hai nhóm TN và ĐC........................... 74

Biểu đồ 3.2. Phân loại học lực của hai nhóm.......................................................... 74

Bảng 3.5. Bảng tổng hợp các tham số thống kê...................................................... 75

SVTH: TRẦN THỊ HƢƠNG TRANG viii

CHỮ VIẾT TẮT TRONG KHÓA LUẬN

THPT Trung học phổ thông

KTTH Kĩ thuật tổng hợp

KTTH – HN Kĩ thuật tổng hợp và hƣớng nghiệp

HS Học sinh

GV Giáo viên

SGK Sách giáo khoa

SBT Sách bài tập

TN Thực nghiệm

ĐC Đối chứng

TNSP Thực nghiệm sƣ phạm

NXB Nhà xuất bản

GDMT Giáo dục môi trƣờng

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP GVHD: PGS.TS NGUYỄN BẢO HOÀNG THANH

SVTH: TRẦN THỊ HƢƠNG TRANG 1

MỞ ĐẦU

I. Lý do chọn đề tài

Chất lƣợng giáo dục nói chung, chất lƣợng giáo dục phổ thông nói riêng luôn là

trọng tâm của các hoạt động giáo dục – dạy học và luôn đƣợc xã hội, các cấp quản

lý giáo dục quan tâm, đƣa giáo dục lên làm “quốc sách hàng đầu”.

Nhiệm vụ cơ bản của giáo dục phổ thông là đào tạo những con ngƣời mới,

những ngƣời lao động có tri thức, có năng lực thực hành, tự chủ, năng động, sáng

tạo…

Chất lƣợng giáo dục có quan hệ mật thiết với mục tiêu giáo dục: phát triển toàn

diện học sinh thông qua hoạt động giáo dục và dạy học, trong đó hoạt động dạy học

là chủ yếu. Để thực hiện nhiệm vụ, mục tiêu đó, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã xây

dựng và ban hành chƣơng trinhg giáo dục phổ thông trong đó ở bậc THPT có 16

môn học và hoạt động giáo dục phù hợp với yêu cầu của sự phát triển đất nƣớc.

Trong đó có bộ môn vật lí đóng vai trò không nhỏ trong việc hoàn thành nhiệm vụ

và mục tiêu giáo dục. Các kiến thức của bộ môn vật lí đƣợc vận dụng vào quá trình

lao động sản xuất, kĩ thuật công nghệ… Một trong những ứng dụng kiến thức vật lí

vào trong đời sống, sản xuất đó là việc sản xuất và sử dụng điện năng.

Điện năng là năng lƣợng không thể thiếu trong đời sống, sản xuất và sinh hoạt,

vì vậy việc sản xuất và sử dụng điện năng là một trong những vấn đề cần quan tâm

của toàn xã hội. Sử dụng điện năng nhƣ thế nào là hợp lí, không gây thất thoát ảnh

hƣởng đến môi trƣờng sống? Vấn đề này cần phải đƣợc đƣa vào kiến thức, bài học

vật lí góp phần phát triển toàn diện, nâng cao chất lƣợng giáo dục. Tuy nhiên đây

cũng là một trong những khó khăn của bộ môn vật lí. Trong thực tế giảng dạy ở

phổ thông, đa số giáo viên chƣa chú ý đến việc tích hợp các phần kiến thức vật lí

lại với nhau nói riêng và giữa các môn học với nhau nói chung. Vì vậy, nhiều khi

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP GVHD: PGS.TS NGUYỄN BẢO HOÀNG THANH

SVTH: TRẦN THỊ HƢƠNG TRANG 2

kiến thức còn bị dàn trải, không có thời gian cho học sinh tiếp thu đƣợc đủ ở trên

lớp.

Trong những năm gần đây, giáo dục nƣớc ta đặc biệt chú trọng đến quan điểm

dạy học tích hợp, quan điểm này đã trở thành xu thế trong việc xác định nội dung

dạy học ở trƣờng phổ thông và trong xây dựng chƣơng trình môn học của các bậc

học. Quan điểm dạy học tích hợp đƣợc xây dựng trên cơ sở những quan niệm tích

cực về quá trình học tập và dạy học. Thực tiễn ở nhiều nƣớc đã cho thấy việc thực

hiện quan điểm tích hợp trong giáo dục và dạy học sẽ giúp phát triển những năng

lực giải quyết những vấn đề phức tạp và làm cho việc học tập trở nên ý nghĩa hơn

đối với học sinh so với việc các môn học, các mặt giáo dục đƣợc thực hiện riêng rẽ.

Tích hợp là một trong những quan điểm giáo dục nhằm nâng cao năng lực của

ngƣời học, giúp đào tạo những ngƣời có đầy đủ phẩm chất và năng lực để giải

quyết các vấn đề của cuộc sống hiện đại. Nhiều nƣớc trong khu vực Châu Á và trên

thế giới đã thực hiện quan điểm tích hợp trong dạy học và cho rằng quan điểm này

đã đem lại hiệu quả nhất định.

Với những lí do trên, tôi nhận thấy cần phải nghiên cứu vận dụng tƣ tƣởng sƣ

phạm tích hợp trong việc dạy học, cụ thể là dạy kiến thức về sản xuất và sử dụng

điện năng. Đó là lí do tôi chọn đề tài: Tích hợp các kiến thức về sản xuất và sử

dụng điện năng khi dạy học chƣơng “Cảm ứng điện từ” ( Chƣơng trình vật lí

11 cơ bản ) góp phần nâng cao chất lƣợng giáo dục kĩ thuật tổng hợp cho học

sinh.

II. Mục đích nghiên cứu

Nghiên cứu tích hợp các kiến thức về sản xuất và sử dụng điện năng khi dạy

học chƣơng “Cảm ứng điện từ” (Chƣơng trình vật lí 11 cơ bản) góp phần nâng cao

chất lƣợng giáo dục kĩ thuật tổng hợp cho học sinh.

III. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP GVHD: PGS.TS NGUYỄN BẢO HOÀNG THANH

SVTH: TRẦN THỊ HƢƠNG TRANG 3

- Đối tƣợng nghiên cứu: Tích hợp các kiến thức về sản xuất và sử dụng điện

năng khi dạy học các chƣơng “Cảm ứng điện từ” ( Chƣơng trình vật lí 11 cơ bản).

- Phạm vi nghiên cứu: Nghiên cứu và vận dụng tích hợp các kiến thức về sản

xuất và sử dụng điện năng trong dạy học chƣơng “Cảm ứng điện từ” Vật lí 11, thiết

kế một số bài dạy học có tích hợp các kiến thức về sản xuất và sử dụng điện năng

và tiến hành thực nghiệm sƣ phạm tại một số trƣờng THPT trên địa bàn thành phố

Đà Nẵng để đánh giá kết quả nghiên cứu.

IV. Nhiệm vụ nghiên cứu

Để đạt đƣợc mục đích đề ra, đề tài có những nhiệm vụ chủ yếu sau:

- Nghiên cứu cơ sở lí luận về giáo dục kĩ thuật tổng hợp.

- Nghiên cứu cơ sở lí luận và thực tiễn vận dụng các phƣơng pháp và phƣơng

tiện dạy học theo tƣ tƣởng sƣ phạm tích hợp trong dạy học vật lí ở trƣờng phổ

thông.

- Nghiên cứu về sản xuất và sử dụng điện năng.

- Nghiên cứu việc tích hợp các kiến thức về sản xuất và sử dụng điện năng khi

dạy một số bài học vật lí trong chƣơng “ Cảm ứng điện từ” theo chƣơng trình sách

giáo khoa cơ bản lớp 11.

- Soạn một số giáo án theo hƣớng của đề tài.

- Thực nghiệm sƣ phạm.

V. Phƣơng pháp nghiên cứu

Sử dụng phối hợp các phƣơng pháp nghiên cứu sau:

5.1. Phương pháp nghiên cứu lí thuyết: