Tích cực hoá quá trình học tập của sinh viên cao đẳng sư phạm trong giảng dạy môn triết học mác –

1

Më ®Çu

1. Lý do chän ®Ò tµi

ViÖc trang bÞ cho ng-êi häc mét thÕ giíi quan khoa häc vµ biÖn chøng lµ

kim chØ nam cho ho¹t ®éng häc tËp vµ lao ®éng trong ®êi sèng, lµ mét nhiÖm vô

träng yÕu cña ngµnh gi¸o dôc vµ ®µo t¹o hiÖn nay ë n-íc ta. §Ó thùc hiÖn nhiÖm

vô nµy, c«ng t¸c gi¸o dôc ®¹o ®øc, t- t-ëng cho häc sinh ®· ®-îc thùc hiÖn trong

suèt c¸c bËc häc trong hÖ thèng gi¸o dôc quèc d©n. Mét trong nh÷ng con ®-êng

®Ó tiÕn hµnh gi¸o dôc ®¹o ®øc, thÕ giíi quan vµ nh©n sinh quan cho ng-êi häc lµ

th«ng qua tæ chøc d¹y häc m«n triÕt häc M¸c – Lªnin. ChÝnh v× vËy, nh÷ng bé

m«n nµy ®· trë thµnh nh÷ng khèi kiÕn thøc ®¹i c-¬ng cho tÊt c¶ c¸c ngµnh, khèi

ngµnh ®µo t¹o tõ tr×nh ®é trung cÊp tíi §¹i häc vµ cao h¬n n÷a …

M«n triÕt häc M¸c – Lªnin bé m«n khoa häc nh»m cung cÊp cho ng-êi

häc c¬ së lý luËn khoa häc ®Ó ®i s©u vµo nghiªn cøu c¸c bé m«n khoa häc cô thÓ

thuéc tõng chuyªn ngµnh. MÆt kh¸c, viÖc nghiªn cøu, häc tËp m«n triÕt häc M¸c

– Lªnin cßn nh»m trang bÞ cho ng-êi häc mét thÕ giíi quan duy vËt vµ ph-¬ng

ph¸p luËn biÖn chøng trong xem xÐt, ®¸nh gi¸ vµ gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò n¶y sinh

trong ho¹t ®éng thùc tiÔn cña ng-êi häc.

Víi nh÷ng môc ®Ých nh- trªn, viÖc gi¶ng d¹y vµ häc tËp m«n triÕt häc

M¸c – Lªnin ®· vµ ®ang ®-îc thùc hiÖn cã hiÖu qu¶ trong tÊt c¶ c¸c ngµnh,

khèi ngµnh ®¹o t¹o ë c¸c tr×nh ®é kh¸c nhau. Tuy nhiªn, do nh÷ng yÕu tè chñ

quan vµ kh¸ch quan kh¸c nhau, hiÖn nay vÉn cã mét sè ng-êi quan niÖm cho

r»ng ®©y chØ lµ mét m«n phô, ®¹i c-¬ng, kh«ng cÇn thiÕt ph¶i tËp trung häc nh￾nh÷ng m«n chuyªn ngµnh… V× vËy, ng-êi häc ch-a ý thøc ®-îc hÕt môc ®Ých vµ

vai trß cña nh÷ng m«n nµy cho nªn kÕt qu¶ ®¹t ®-îc ë ng-êi häc sau khi häc

xong nh÷ng m«n nµy ch-a ®-îc nh- môc ®Ých ban ®Çu ®Æt ra.

§Ó qu¸ tr×nh häc tËp nãi chung, trong ®ã cã qu¸ tr×nh häc tËp m«n triÕt

häc M¸c – Lªnin cã kÕt qu¶ ph¶i phô thuéc vµo rÊt nhiÒu yÕu tè nh-: YÕu tè

ng-êi häc, yÕu tè ng-êi d¹y, néi dung ng-êi häc, c¸c ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt ®Ó phôc

vô cho qu¸ tr×nh häc tËp, gi¶ng d¹y…trong ®ã, tÝnh tÝch cùc häc tËp cña ng-êi

häc lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh trùc tiÕp kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh häc tËp. ChØ khi nµo häc

2

sinh tÝch cùc, chñ ®éng, tù gi¸c trong häc tËp th× qu¸ tr×nh d¹y häc míi ®¹t kÕt

qu¶ mong muèn. Hay nãi c¸ch kh¸c, qu¸ tr×nh häc tËp chØ ®¹t kÕt qu¶ cao khi

ng-êi gi¶ng viªn biÕt kÕt hîp vai trß chñ ®¹o cña m×nh víi viÖc ph¸t huy tÝnh

tÝch cùc häc tËp cña häc sinh. §Ó lµm ®-îc ®iÒu nµy, ng-êi gi¶ng viªn ph¶i x©y

dùng ®-îc hÖ thèng c¸c biÖn ph¸p cô thÓ, khoa häc ®Ó tÝch cùc ho¸ ho¹t ®éng

häc tËp cña häc sinh.

Thùc tÕ c«ng t¸c gi¶ng d¹y vµ häc tËp m«n triÕt häc M¸c – lªnin ë ®a sè

c¸c tr-êng cao ®¼ng vµ §¹i häc ë n-íc ta hiÖn nay ®Òu ch-a ph¸t huy ®-îc tÝnh

tÝch cùc hãa do cã nhiÒu nguyªn nh©n kh¸c nhau, trong ®ã cã nguyªn nh©n do

gi¶ng viªn ch-a biÕt gióp ng-êi häc khai th¸c, sö dông vèn hiÓu biÕt cña m×nh

vµo trong qu¸ tr×nh häc tËp c¸c m«n nµy ®Ó ng-êi häc thÊy ®-îc vai trß vµ sù cÇn

thiÕt ph¶i häc tËp vµ nghiªn cøu nã.

NÕu trong qu¸ tr×nh gi¶ng d¹y, ng-êi gi¶ng viªn biÕt c¸ch khai th¸c vµ

huy ®éng mét c¸ch hîp lý vèn sèng, vèn kinh nghiÖm cña sinh viªn th× sÏ kÝch

thÝch ®-îc tÝnh tÝch cùc häc tËp cña hä qua ®ã n©ng cao chÊt l-îng häc tËp m«m

triÕt häc nµy.

Tr-êng Cao ®¼ng S- ph¹m Trung -¬ng hiÖn nay ®· vµ ®ang thùc hiÖn ®µo

t¹o 12 m· ngµnh. M«n khoa häc M¸c – Lªnin ®· ®-îc gi¶ng d¹y trong ch-¬ng

tr×nh ®µo t¹o cña tÊt c¶ nh÷ng ngµnh ®µo t¹o trong tr-êng. Tuy nhiªn, trong

gi¶ng d¹y c¸c m«n nµy ë tr-êng ng-êi gi¶ng viªn ch-a ph¸t huy ®-îc tÝnh tÝch

cùc häc tËp cña sinh viªn nªn hiÖu qu¶ häc tËp cña c¸c m«n nµy cña sinh viªn

ch-a cao.

XuÊt ph¸t tõ nh÷ng c¬ së lý luËn vµ thùc tiÔn trªn, t«i chän ®Ò tµi nghiªn

cøu “TÝch cùc ho¸ qu¸ tr×nh häc tËp cña sinh viªn Cao ®¼ng s- ph¹m trong

gi¶ng d¹y m«n triÕt häc M¸c – Lªnin th«ng qua huy ®éng vèn kinh nghiÖm cña

sinh viªn ” lµm ®Ò tµi nghiªn cøu cña m×nh.

2. Môc ®Ých nghiªn cøu

Nghiªn cøu lý luËn vµ thùc tiÔn vÒ tÝch cùc ho¸ qu¸ tr×nh häc tËp cña sinh

viªn trªn c¬ së ®ã ®Ò xuÊt mét sè biÖn ph¸p tÝch cùc ho¸ ho¹t ®éng häc tËp cña

sinh viªn trong gi¶ng d¹y m«n triÕt häc M¸c – Lªnin th«ng qua huy ®éng vèn

3

sèng, vèn kinh nghiÖm cña ng-êi häc nh»m gãp phÇn n©ng cao chÊt l-îng häc

tËp cña sinh viªn.

3. Kh¸ch thÓ, ®èi t-îng nghiªn cøu

3.1. §èi t-îng nghiªn cøu

Mèi quan hÖ gi÷a tÝnh tÝch cùc häc tËp sinh viªn víi vèn sèng, vèn kinh nghiÖm

cña hä trong häc tËp m«n triÕt häc M¸c – Lªnin.

3.2. Kh¸ch thÓ nghiªn cøu

Qu¸ tr×nh gi¶ng d¹y m«n triÕt häc M¸c – Lªnin trong tr-êng Cao ®¼ng

S- ph¹m trung -¬ng

3.3. Kh¸ch thÓ ®iÒu tra

16 gi¶ng viªn gi¶ng d¹y m«n triÕt häc M¸c – Lªnin vµ 125 sinh viªn

tr-êng Cao ®¼ng S- ph¹m trung -¬ng.

4. Gi¶ thuyÕt khoa häc

Sinh viªn tr-êng Cao ®¼ng S- ph¹m Trung -¬ng ®· cã vèn sèng, vèn kinh

nghiÖm trong thùc tiÔn phong phó. NÕu ®Ò xuÊt c¸c biÖn ph¸p tæ chøc d¹y häc

nh»m tÝch cùc ho¸ qu¸ tr×nh häc tËp cña sinh viªn trong qu¸ tr×nh gi¶ng d¹y m«n

TriÕt häc Mac - Lªnin th«ng qua huy ®éng vèn sèng, vèn kinh nghiÖm cña hä

th× sÏ gãp phÇn n©ng cao chÊt l-îng vµ hiÖu qu¶ cña qu¸ tr×nh d¹y häc m«n nµy.

5. NhiÖm vô nghiªn cøu

5.1. Nghiªn cøu lý luËn vÒ tÝch cùc ho¸ qu¸ tr×nh häc tËp cña sinh viªn

5.2. Kh¶o s¸t thùc tr¹ng sö dông biÖn ph¸p tÝch cùc ho¸ qu¸ tr×nh häc tËp cña

sinh viªn trong qu¸ tr×nh gi¶ng d¹y m«n triÕt häc M¸c – Lªnin th«ng qua huy

®éng vèn sèng, vèn kinh nghiÖm cña sinh viªn t¹i tr-êng Cao ®¼ng s- ph¹m

trung -¬ng.

5.3. §Ò xuÊt mét sè biÖn ph¸p tÝch cùc ho¸ qu¸ tr×nh häc tËp cña sinh viªn trong

gi¶ng d¹y m«n TriÕt häc Mac - Lªnin th«ng qua huy ®éng vèn sãng, vèn kinh

nghiÖm cña ng-êi häc.

4

6. C¸c ph-¬ng ph¸p nghiªn cøu

6.1. Nhãm ph-¬ng ph¸p nghiªn cøu lý luËn

Ph-¬ng ph¸p ph©n tÝch, tæng hîp, kh¸i qu¸t ho¸, hÖ thèng ho¸ c¸c tµi liÖu

lý luËn vÒ tÝch cùc ho¸ qu¸ tr×nh häc tËp nãi chung vµ qu¸ tr×nh häc tËp m«n

TriÕt häc Mac - Lªnin nãi riªng.

Ph-¬ng ph¸p nghiªn cøu lÞch sö: nghiªn cøu lÞch sö cña vÊn ®Ò nghiªn

cøu, ph¸t hiÖn vµ khai th¸c c¸c khÝa c¹nh mµ c¸c c«ng tr×nh tr-íc ®©y ®· ®Ò cËp

tíi vÊn ®Ò tÝch cùc ho¸ trong häc tËp ®Ó lµm c¬ së cho viÖc tiÕn hµnh c¸c ho¹t

®éng nghiªn cøu tiÕp theo.

6.2. Nhãm ph-¬ng ph¸p thùc tiÔn

Quan s¸t ho¹t ®éng häc tËp m«n TriÕt häc Mac - Lªnin cña sinh viªn

trong mèi quan hÖ víi ho¹t ®éng gi¶ng d¹y cña sinh viªn trªn ®Þa bµn kh¶o s¸t.

Ph-¬ng ph¸p ®iÒu tra b»ng AnkÐt vÒ thùc tr¹ng tÝch cùc ho¸ qu¸ tr×nh häc

tËp m«n TriÕt häc Mac - Lªnin cña sinh viªn tr-êng Cao ®¼ng S- ph¹m Trung

-¬ng hiÖn nay vµ c¸c biÖn ph¸p tÝch cùc ho¸ qu¸ tr×nh häc tËp cho sinh viªn cña

gi¶ng viªn d¹y m«n TriÕt häc Mac - Lªnin .

Ph-¬ng ph¸p xin ý kiÕn chuyªn gia, xin ý kiÕn ®ãng gãp cña c¸c chuyªn

gia vÒ c¸ch xö lý kÕt qu¶ ®iÒu tra, c¸c biÖn ph¸p tÝch cùc ho¸.

6.3. Nhãm Ph-¬ng ph¸p thèng kª

Sö dông ph-¬ng ph¸p thèng kª nh»m xö lý sè liÖu vÒ thùc tr¹ng tÝch cùc

ho¸ qu¸ tr×nh häc tËp m«n TriÕt häc Mac - Lªnin cña sinh viªn tr-êng Cao ®¼ng

S- ph¹m Trung -¬ng

7. Ph¹m vÞ nghiªn cøu

§Ò tµi chØ nghiªn cøu mét sè biÖn ph¸p nh»m tÝch cùc ho¸ qu¸ tr×nh häc

tËp cña sinh viªn trong gi¶ng d¹y m«n TriÕt häc Mac - Lªnin th«ng qua vèn

sèng, vèn kinh nghiÖm cña ng-êi häc ®-îc thùc hiÖn trong h×nh thøc lªn líp.

8. CÊu tróc cña luËn v¨n

Ngoµi phÇn më ®Çu, luËn v¨n gåm 3 ch-¬ng vµ phÇn kÕt luËn, khuyÕn

nghÞ.

5

Ch-¬ng 1

Nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn vÒ tÝch cùc ho¸ qu¸ tr×nh häc

tËp cña sinh viªn th«ng qua vèn kinh nghiÖm cña

sinh viªn

1.1. LÞch sö vÊn ®Ò nghiªn cøu

Qua t×m hiÓu c¸c t- t-ëng trªn thÕ giíi vÒ TCH qu¸ tr×nh häc tËp, chóng

t«i nhËn thÊy: TCH qu¸ tr×nh häc tËp kh«ng ph¶i lµ vÊn ®Ò míi mµ ®©y lµ vÊn ®Ò

®-îc c¸c nhµ t- t-ëng,c¸c nhµ gi¸o dôc trªn thÕ giíi quan t©m nghiªn cøu d-íi

nh÷ng gãc ®é kh¸c nhau.

Tõ x-a, nh÷ng nhµ gi¸o dôc, nhµ t- t-ëng ®· nhËn thøc ®-îc vai trß, tÇm

quan träng cña viÖc ph¸t huy TCH nhËn thøc vµ coi ®©y lµ mét trong nh÷ng ®iÒu

kiÖn c¬ b¶n ®Ó ®¹t kÕt qu¶ cao trong qu¸ tr×nh gi¸o dôc. Nh÷ng t- t-ëng tiÕn bé

cña hä trong lÜnh vùc TCH qu¸ tr×nh häc tËp – nhËn thøc cña ng-êi häc cho ®Õn

nay vÉn cßn nguyªn gi¸ trÞ thùc tiÔn to lín.

 X«crat (469 – 399TCN) lµ ng-êi ®Ò x-íng ph-¬ng ph¸p “gîi hái”-

mét ph-¬ng ph¸p tù hµo cã kh¶ n¨ng “khai sinh ra” hoÆc ph¸t hiÖn ra

nh÷ng t- t-ëng, nh÷ng ch©n lý cã s½n trong ®Çu ãc con ng-êi mµ hä

ch-a hÒ biÕt ®Õn.{39}

 Khæng Tö (551 – 479 TCN) lµ ng-êi ®Ò xuÊt vµ sö dông rÊt cã hiÖu

qu¶ c¸c ph-¬ng ph¸p d¹y häc tÝch cùc. ¤ng quan niÖm d¹y ®iÒu g× th×

®ßi hái häc trß ph¶i t×m tßi, suy nghÜ, ®µo s©u, «ng lu«n yªu cÇu n©ng

cao TCH, tù lùc cña ng-êi häc {39}

 Jan Am«t C«menxki (1592 – 1670) ®· cã nh÷ng t- t-ëng tiÕn bé vÒ

viÖc ph¸t huy TCH häc tËp cña ng-êi häc, «ng yªu cÇu: H·y t×m ra

ph-¬ng ph¸p cho phÐp gi¶ng viªn d¹y Ýt h¬n, häc sinh häc nhiÒu h¬n.

¤ng kªu gäi t«n träng nh©n c¸ch cña ng-êi häc, tÝnh ®Õn nh÷ng ®Æc

®iÓm tù nhiªn cña ng-êi häc, ph¸t triÓn nh÷ng n¨ng lùc nhËn thøc cña

hä { 39}

6

 C.D. Usinxki (1824 – 1870) cho r»ng, trong nhµ tr-êng, kh«ng nªn

dån tÊt c¶ TTC trong c«ng t¸c d¹y häc vµo ng-êi gi¶ng viªn, cßn ng-êi

häc trong th× l¹i thô ®éng mµ nªn cè g¾ng sao cho b¶n th©n ng-êi häc

tÝch cùc ë møc ®é cao nhÊt

 Kharlamop ®· chØ ra nh÷ng biÖn ph¸p ®Ó TCH ho¹t ®éng häc tËp cña

häc sinh “T¨ng c-êng viÖc nghiªn cøu, lµm viÖc víi s¸ch, víi tµi liÖu

häc tËp, d¹y häc nªu vÊn ®Ò, c¶i tiÕn c«ng t¸c tù häc, ®æi míi ph-¬ng

ph¸p kiÓm tra, ®¸nh gi¸… {20}

 §Çu thÕ kû XX, John Dewey ®Ò xuÊt viÖc ®Ó cho ng-êi häc lùa chon

néi dung häc tËp, ®-îc tù lùc t×m tßi nghiªn cøu, d¹y häc ph¶I kÝch

thÝch ®-îc høng thó cña ng-êi häc, ph¶i ®Ó ng-êi häc ®éc lËp t×m tßi,

gi¶ng viªn lµ ng-êi tæ chøc, thiÕt kÕ, cè vÊn… {39}

ë ViÖt Nam, viÖc t×m tßi nh÷ng ph-¬ng ph¸p d¹y häc – gi¸o dôc nh»m

biÕn “qu¸ tr×nh gi¸o dôc thµnh qu¸ tr×nh tù gi¸o dôc”, “biÕn qu¸ tr×nh d¹y häc

thµnh qu¸ tr×nh tù häc “… ®· ®-îc c¸c nhµ khoa häc, c¸c nhµ gi¸o dôc quan t©m

nghiªn cøu. Trong nh÷ng n¨m qua, viÖc t×m kiÕm nh÷ng ph-¬ng ph¸p TCH qu¸

tr×nh häc tËp, t¨ng c-êng chñ ®éng,s¸ng t¹o cña sinh viªn lµ mét nhiÖm vô cÊp

b¸ch cña tr-êng §¹i häc. Cã rÊt nhiÒu nh÷ng c«ng tr×nh, ®Ò tµi nghiªn cøu nh»m

t×m ra ph-¬ng h-íng, biÖn ph¸p TCH qu¸ tr×nh häc tËp cña ng-êi häc vµ kh¶

n¨ng øng dông cña nh÷ng ph-¬ng h-íng ®ã trong thùc tiÔn d¹y häc ë nhµ

tr-êng.

 T¸c gi¶ Lª Kh¸nh B»ng ®· chØ râ c¸c b-íc thùc hiÖn d¹y häc “lÊy

ng-êi häc lµm trung t©m”, x¸c ®Þnh râ môc tiªu häc tËp, tr×nh ®é ban

®Çu cña ng-êi häc, n«Þ dung, tæ chøc thiÕt kÕ néi dung theo yªu cÇu

thùc tÕ cña x· héi ®èi víi ng-êi häc, x¸c ®Þnh c¸c ®iÒu kiÖn ph-¬ng tiÖn

kÜ thuËt, x¸c ®Þnh ®óng ®¾n c¸c qui tr×nh d¹y häc vÜ m« vµ vi m« sao

cho phï hîp víi ®Çu ra, ®Çu vµo, néi dung vµ c¸c ®iÒu kiÖn thùc tÕ, x¸c

®Þnh vµ sö dông mét c¸ch ®óng ®¾n ph-¬ng ph¸p d¹y häc.

 T¸c gi¶ NguyÔn Kú ®· ®-a ra 5 ®Æc tr-ng cña ph-¬ng ph¸p tÝch cùc, ®ã

lµ: trß tù t×m ra kiÕn thøc b»ng hµnh ®éng cña chÝnh m×nh; ®èi tho¹i trß

7

– trß, trß – thÇy, hîp t¸c víi b¹n, b¹n häc, hîp t¸c víi thÇy, kh¼ng

®Þnh kiÕn thøc trß t×m ra; häc c¸ch häc, c¸ch gi¶i quyÕt vÊn ®Ò, c¸ch

sèng vµ c¸ch tr-ëng thµnh; tù ®¸nh gi¸; tù söa sai, tù ®iÒu chØnh, lµm c¬

së ®Ó thÇy cho ®iÓm ®éng c¬.

 GS. TSKH Th¸i Duy Tuyªn ®· ph¸t triÓn nh÷ng quan ®iÓm trªn vµ nªu

kh¸i qu¸t c¸c biÖn ph¸p TCH qu¸ tr×nh häc tËp cña ng-êi häc; nãi lªn

ý nghÜa lý thuyÕt vµ thùc tiÔn, tÇm quan träng cña vÊn ®Ò nghiªn cøu;

néi dung d¹y häc ph¶i míi; ph¶i dïng c¸c ph-¬ng ph¸p ®a d¹ng, sö

dông c¸c ph-¬ng tiÖn d¹y häc ®Ó kÝch thÝch høng thó cña ng-êi häc; sö

dông c¸c h×nh thøc tæ chøc d¹y häc kh¸c nhau; ph¸t triÓn kinh nghiÖm

sèng cña ng-êi häc trong häc tËp…{41}

Sù tæng kÕt trªn cña c¸c t¸c gi¶ cã ý nghÜa hÕt søc to lín, nã ®Þnh h-íng

cho c¸c t¸c gi¶ kh¸c trong viÖc nghiªn cøu, t×m tßi c¸c biÖn ph¸p cô thÓ nh»m

TCH qu¸ tr×nh häc tËp cña ng-êi häc trong qu¸ tr×nh häc tËp.

T¸c gi¶ §Æng Thµnh H-ng tr×nh bµy kh¸ toµn diÖn vµ s©u s¾c vÒ qu¸ tr×nh

d¹y häc hiÖn ®¹i, vÒ c¸c ph-¬ng h-íng chung vµ c¸c biÖn ph¸p cô thÓ ®Ó TCH

qu¸ tr×nh häc tËp cña ng-êi häc ë c¸c gãc ®é: lý luËn, biÖn ph¸p, kü thuËt. T¸c

gi¶ tæng kÕt vµ ®-a ra c¸c biÖn ph¸p lµ: c¸ nh©n ho¸ d¹y häc; tÝch hîp d¹y häc.

C¸ch tiÕp cËn cña t¸c gi¶ ®· ®-îc chÊp nhËn réng r·i vµ ®ang ®-îc triÓn khai ë

c¸c cÊp häc, bËc häc.

Tãm l¹i, qua viÖc t×m hiÓu nh÷ng t- t-ëng vÒ TCH qu¸ tr×nh häc tËp cña

ng-êi häc ë trong n-íc vµ n-íc ngoµi, chóng t«i nhËn thÊy: vÊn ®Ò tÝch cùc ho¸

qu¸ tr×nh häc tËp cña ng-êi häc cã mét qu¸ tr×nh nghiªn cøu l©u dµi, ®iÒu nµy

thÓ hiÖn qua hÖ thèng nh÷ng quan ®iÓm, t- t-ëng cña c¸c nhµ gi¸o dôc häc trªn

thÕ giíi vµ ë ViÖt Nam. ë n-íc ta, cã rÊt nhiÒu c«ng tr×nh nghiªn cøu x©y dùng

hÖ thèng biÖn ph¸p nh»m TCH qu¸ tr×nh häc tËp cña sinh viªn ®-îc ¸p dông vµo

thùc tiÔn vµ ®· ®em l¹i nh÷ng kÕt qu¶ thiÕt thùc gãp phÇn kh«ng nhá vµo viÖc

n©ng cao chÊt l-îng gi¸o dôc ®¹i häc trong nh÷ng n¨m qua. MÆc dï ch-a cã

nh÷ng nghiªn cøu cô thÓ vÒ vÊn ®Ò huy ®éng vèn kinh nghiÖm cña ng-êi häc

trong qu¸ tr×nh d¹y häc, tuy nhiªn, vÊn ®Ò nµy ®· ®-îc ®Ò cËp Ýt nhiÒu víi c¸c

8

môc tiªu kh¸c nhau trong nh÷ng bµi b¸o khoa häc cña c¸c t¸c gi¶ §Æng Thµnh

H-ng, TrÇn TuyÕt Oanh, NguyÔn Ngäc B¶o, Th¸i Duy Tuyªn, Vò Träng B»ng…

LuËn v¨n tiÕp nèi nh÷ng nghiªn cøu nµy ®Ó ®Ò xuÊt c¸c biÖn ph¸p TCH

qu¸ tr×nh häc tËp cña sinh viªn C§SP trong gi¶ng d¹y m«n triÕt häc M¸c –

Lªnin.

1.2. Nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn vÒ TCH qu¸ tr×nh häc tËp cña sinh viªn

1.2.1. B¶n chÊt cña qu¸ tr×nh d¹y häc

T¸c gi¶ §Æng Thµnh H-ng ®· viÕt vÒ b¶n chÊt cña d¹y häc nh- sau: VÒ

ph-¬ng diÖn lÞch sö – x· héi, d¹y häc lµ mét qu¸ tr×nh vµ kÕt qu¶ cña sù t¸i s¶n

xuÊt vµ ph¸t triÓn nh÷ng gi¸ trÞ vµ kinh nghiÖm x· héi c¬ b¶n, cã chän läc, ë

tõng c¸ nh©n thuéc nh÷ng thÕ hÖ ng-êi nhÊt ®Þnh ®Ó thùc hiÖn nh÷ng chøc n¨ng

ph¸t triÓn c¸ nh©n vµ céng ®ång. Trong khu«n khæ mét thêi ®¹i, mét quèc gia,

d¹y häc ®-îc chÕ ®Þnh bëi c¸c thÓ chÕ chñ yÕu sau: hÖ t- t-ëng x· héi – chÝnh

trÞ, ph¸p luËt vµ chÝnh s¸ch; chÕ ®é kinh tÕ; nhu cÇu häc tËp cña d©n c-, c¸c tÇng

v¨n ho¸…D¹y häc vµ gi¸o dôc ë h×nh thøc hiÖn thùc cã cïng cÊu tróc, ë ®©u cã

d¹y häc th× ë ®ã cã gi¸o dôc, chØ cã ®iÒu gi¸o dôc ®ã lµ gi¸ trÞ hay ph¶n gi¸ trÞ

xÐt theo chuÈn mùc cña x· héi cô thÓ. Ng-îc l¹i, gi¸o dôc kh«ng thÓ kh«ng dùa

trªn d¹y häc. Dï ë ph-¬ng thøc nµo th× ®Ó gi¸o dôc vµ tù gi¸o dôc nhÊt thiÕt ph¶i

cã chuyÖn d¹y häc vµ häc c¸i g× ®ã.

D¹y häc tuy nhiªn ®-îc ph©n biÖt víi gi¸o dôc ë tÝnh chÊt cña nã, trong

khi gi¸o dôc lµ mét qu¸ tr×nh liªn tôc, tr×u t-îng cã tÝnh môc ®Ých, cã tÝnh tù trÞ

vµ cã logÝc ph¸t triÓn, th× d¹y häc chØ lµ ph-¬ng tiÖn, kh«ng cã gi¸ trÞ tù th©n, cã

tÝnh phô thuéc rÊt chÆt chÏ vµo häc chÕ, cã tÝnh gi¸n ®o¹n. Qu¸ tr×nh d¹y häc

®-îc kiÓm so¸t vµ can thiÖp dÔ dµng tõ bªn ngoµi. D¹y häc kh«ng cã tÝnh liªn

tôc – liªn tôc hay kh«ng lµ do con ng-êi qu¶n lý, ®iÒu hµnh; kh«ng cã tÝnh tù trÞ

v× nã ®-îc ho¹ch ®Þnh víi môc tiªu, tiÕn tr×nh cho ®Õn kÕt qu¶ cuèi cïng…

Môc ®Ých lý t-ëng cña d¹y häc xÐt ë ph-¬ng diÖn nµy lµ gi¸o dôc con

ng-êi ph¸t triÓn hµi hoµ vÒ c¸c mÆt t©m trÝ (trÝ tuÖ, t×nh c¶m, ý chÝ); thÓ chÊt (thÓ

lùc, h×nh thÓ, thÓ n¨ng); n¨ng lùc ho¹t ®éng thùc tiÔn. Néi dung tæng qu¸t cña

d¹y häc lµ huÊn luyÖn, båi d-ìng, ph¸t triÓn cã ®Þnh h-íng c¸c thµnh phÇn thùc

9

thÓ cña con ng-êi – t©m hån vµ thÓ x¸c; c¸c chøc n¨ng c¬ b¶n thiÕt yÕu cña mçi

ng-êi ®èi víi sù ph¸t triÓn cña chÝnh hä – nhËn thøc, biÓu ®¹t c¶m xóc vµ th¸i

®é, vËn ®éng thÓ chÊt vµ t©m lý; c¸c ph-¬ng thøc vµ kinh nghiÖm hµnh vi vµ ho¹t

®éng cÇn thiÕt ®Ó con ng-êi sèng an toµn, h¹nh phóc vµ thµnh ®¹t …néi dung nµy

ph¶n ¸nh c¸c m«i tr-êng vµ c¸c nhiÖm vô ®Æc thï cña qu¸ tr×nh ph¸t triÓn con

ng-êi ë mét céng ®ång x¸c ®Þnh mµ kh«ng cã ë bÊt k× céng ®ång nµo kh¸c.

Ph-¬ng thøc tæng qu¸t cña d¹y häc lµ qu¸ tr×nh d¹y häc, tøc lµ qu¸ tr×nh

x· héi ho¸ c¸ nh©n b»ng c¸c c«ng cô vËt chÊt vµ tinh thÇn cô thÓ, ®-îc ho¹ch

®Þnh chÆt chÏ vÒ nhiÒu mÆt, ®-îc tiÕn hµnh cã hÖ thèng, cã quy tr×nh, cã nguyªn

t¾c vµ ph-¬ng ph¸p nhÊt ®Þnh. B¶n th©n d¹y häc ®-îc xem nh- lµ mét qu¸ tr×nh

v× chøc n¨ng chñ yÕu cña nã lµ xö lý; ®ã lµ xö lý nh÷ng kinh nghiÖm x· héi tõ

h×nh th¸i x· héi thµnh h×nh th¸i c¸ nh©n, tõ tr×u t-îng thµnh cô thÓ, tõ kh¸ch

quan thµnh chñ quan, ®-îc thùc hiÖn bëi ng-êi häc trong m«i tr-êng ®-îc tæ

chøc ®Æc biÖt vÒ mÆt s- ph¹m do nhµ gi¸o t¹o ra vµ gi÷ vai trß quyÕt ®Þnh.

Qu¸ tr×nh d¹y häc diÔn ra trªn c¬ së b¶n thÓ luËn cña nã lµ néi dung d¹y

häc. Hai mÆt nµy lu«n thèng nhÊt víi nhau trong d¹y häc dï nã ë quy m« nµo,

tÇng líp nµo, thêi ®iÓm nµo, ®Þa ®iÓm nµo còng vËy. Néi dung s- ph¹m cña d¹y

häc lµ mét thÓ tÝch hîp ®a thµnh tè. C¶ néi dung vµ qu¸ tr×nh d¹y häc ®-îc ph¶n

¸nh vµ thiÕt kÕ ®ång thíi, nhÊt qu¸n víi nhau trong v¨n b¶n häc tr×nh hay

ch-¬ng tr×nh.

Mçi thµnh tè cña néi dung d¹y häc tù nã ®· tËp hîp nhiÒu hiÖn t-îng. Tuy

vËy, cã thÓ nhãm chóng l¹i dùa vµo vai trß vµ chøc n¨ng chung cña chóng. Khi

®ã cã thÓ ph©n biÖt ®-îc 5 thµnh tè sau: 1/ néi dung häc vÊn; c¸c ph-¬ng thøc

ho¹t ®éng; kinh nghiÖm ho¹t ®éng s¸ng t¹o; kinh nghiÖm ®êi sèng c¶m xóc vµ

®¸nh gi¸. Néi dung nµy ®-îc tæ chøc vµ thiÕt kÕ thµnh c¸c lÜnh vùc ho¹t ®éng vµ

häc tËp kh¸c. §©y lµ thµnh tè ®Þnh h-íng cña d¹y häc. 2/ C¸c ho¹t ®éng vµ chñ

thÓ ho¹t ®éng, trong ®ã chñ yÕu lµ ho¹t ®éng gi¶ng d¹y vµ ho¹t ®éng cña ng-êi

häc, c¸c quan hÖ gi¸o dôc, c¸c hµnh vi giao tiÕp. §©y lµ thµnh tè n¨ng ®éng, cã

chøc n¨ng chñ yÕu lµ vËn hµnh vµ thùc hiÖn c¸c nhiÖm vô d¹y häc; 3/ c¸c nh©n

tè vµ t×nh huèng t©m lý - ®¹o ®øc, x· héi - ®Æc biÖt lµ nhu cÇu d¹y vµ nhu cÇu

häc, ®éng c¬ d¹y vµ ®éng c¬ häc, ý chÝ, t×nh c¶m… cña thÇy vµ trß ®©y lµ thµnh

10

tè cña d¹y häc; 4/ C¸c nguån lùc vËt chÊt cña d¹y vµ häc nh- s¸ch, dông cô häc

tËp vµ gi¶ng d¹y, c¶nh quan s- ph¹m… tham gia vµo m«i tr-êng d¹y häc cô thÓ.

§©y lµ thµnh tè cã chøc n¨ng ®iÒu kiÖn cña d¹y häc ; 5/ c¸c s¶n phÈm cña d¹y

häc tøc lµ tri thøc, kÜ n¨ng, th¸i ®é, n¨ng lùc nhËn thøc, n¨ng lùc ®¸nh gi¸, n¨ng

lùc vËn ®éng… chóng ph¶n ¸nh môc tiªu cña ng-êi häc ë ®µu vµo cña häc tr×nh

vµ kÕt qu¶ hay thµnh tùu cña hä ë ®Çu ra cña häc tr×nh.

VÒ ph-¬ng diÖn t©m sinh lý, d¹y häc g¾n liÒn víi sù ph¸t triÓn con ng-êi

x· héi. Nã lµ h×nh thøc phæ biÕn cña sù ph¸t triÓn c¸ nh©n vµ céng ®ång. Mçi c¸

nh©n trong bÊt k× x· héi nµo còng ®ång thêi ph¸t triÓn d-íi hai h×nh thøc; h×nh

thøc c¸ biÖt, ®Æc thï cña riªng anh ta do gen vµ m«i tr-êng sèng cña anh ta quyÕt

®Þnh; h×nh thøc phæ biÕn chung cho c¶ thÕ hÖ hoÆc mét vµi thÕ hÖ ng-êi thuéc

céng ®ång nhÊt ®Þnh – tøc lµ d¹y häc céng ®ång ®ã. Nh- vËy, ngoµi h×nh thøc

c¸ biÖt, c¸ nh©n nµo cung ph¸t triÓn d-íi mét h×nh thøc n÷a, cã tÝnh chÊt phæ

biÕn ®ã lµ d¹y häc. Nhê chøc n¨ng t¹o d¹ng cho sù ph¸t triÓn c¸ nh©n, th«ng qua

ph¸t triÓn nh©n tè con ng-êi cã ®Þnh h-íng mµ d¹y häc còng cã chøc n¨ng h×nh

thøc nh- vËy ®èi víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi nãi chung. Trong tõng lÜnh

vùc xÐt ë qui m« toµn x· héi, d¹y häc qui ®ång c¸c ph-¬ng thøc ph¸t triÓn kh¸c

nhau cña c¸ nh©n kh¸c nhau trªn nh÷ng chuÈn mùc chung, nh÷ng thang gi¸ trÞ

chung, nh÷ng bæn phËn vµ lîi Ých chung, song nã kh«ng qui nhÊt tiÕn tr×nh vµ

thµnh tùu ph¸t triÓn cña nh÷ng c¸ nh©n nµy. V× vËy, c¸ nh©n lu«n cã hai ph-¬ng

thøc ph¸t triÓn, trong ®ã kh«ng thÓ kh¼ng ®Þnh c¸i nµo ph¸t triÓn h¬n c¸i nµo.

D¹y häc cã chøc n¨ng ph¸t triÓn con ng-êi, song ®iÒu ®ã kh«ng cã nghÜa

nã lµ nguyªn nh©n cña sù ph¸t triÓn, n㠮Πra trÝ tuÖ, t×nh c¶m, ho¹t ®éng vµ gi¸

trÞ ë c¸ nh©n. Chøc n¨ng ®ã cã tÝnh chÊt h×nh thøc; ®Þnh h-íng, t¹o ®iÒu kiÖn,

lµm béc lé tiÒm n¨ng. Sù ph¸t triÓn c¸ nh©n vµ d¹y häc cã quan hÖ phô thuéc

chÆt chÏ vµo nhau trong thêi ®¹i hiÖn nay. MÆc dï v©y, ®©y còng kh«ng ph¶i lµ

mèi quan hÖ nh©n qu¶, d¹y häc muèn trë thµnh nguyªn nh©n thùc thô cña tiÕn

tr×nh vµ thµnh tùu ph¸t triÓn ë c¸ nh©n nµo th× tr-íc hÕt nã ph¶i gióp c¸ nh©n

chuyÓn häc vÊn cña m×nh thµnh kh¶ n¨ng vµ nhu cÇu häc tËp ®éc lËp, thµnh gi¸

trÞ bªn trong, thµnh ho¹t ®éng vµ ý chÝ tù gi¸o dôc. D¹y häc b¾t buéc ph¶i th«ng

qua häc tËp míi thùc hiÖn ®-îc chøc n¨ng ph¸t triÓn.