Thiết kế và tổ chức thí nghiệm nhằm dạy trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi khám phá khoa học.

ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

KHOA GD TIỂU HỌC – MẦM NON

----------------

Đề tài:

THIẾT KẾ VÀ TỔ CHỨC THÍ NGHIỆM NHẰM DẠY

TRẺ MẪU GIÁO 5 – 6 TUỔI KHÁM PHÁ KHOA HỌC

Giáo viên hướng dẫn : ThS. Đinh Thị Thu Hằng

Sinh viên thực hiện : Nguyễn Thị Quỳnh Thuơng

Lớp : 10SMN1

Đà Nẵng, tháng 5/2014

MỤC LỤC

PHẦN MỞ ĐẦU.............................................................................................. 1

1. Lí do chọn đề tài............................................................................................ 1

2. Mục đích nghiên cứu..................................................................................... 2

3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu .............................................................. 3

4. Giả thuyết khoa học ...................................................................................... 3

5. Nhiệm vụ nghiên cứu .................................................................................... 3

6. Giới hạn nghiên cứu...................................................................................... 3

7. Phương pháp nghiên cứu............................................................................... 4

8. Những đóng góp mới của đề tài.................................................................... 4

9. Cấu trúc của đề tài......................................................................................... 5

PHẦN NỘI DUNG .......................................................................................... 6

CHƯƠNG I: CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC THIẾT KẾ

VÀ TỔ CHỨC THÍ NGHIỆM NHẰM DẠY TRẺ MẪU GIÁO 5 – 6

TUỔI KPKH.................................................................................................... 6

1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề....................................................................... 6

1.1.1. Trên thế giới............................................................................................ 6

1.1.2. Ở Việt Nam ............................................................................................. 6

1.2. Những vấn đề lý luận về thí nghiệm....................................................... 8

1.2.1. Khái niệm thí nghiệm.............................................................................. 8

1.2.2. Đặc điểm của thí nghiệm ........................................................................ 8

1.2.3. Ý nghĩa của thí nghiệm........................................................................... 8

1.3. Những vấn đề lí luận về hoạt động KPKH của trẻ Mầm non............ 10

1.3.1. Nội dung hoạt động KPKH của trẻ Mầm non....................................... 10

1.3.2. Phương pháp cho trẻ KPKH.................................................................. 16

1.3.3. Đặc điểm nhận thức của trẻ mầm non về MTXQ................................. 19

1.4. Thí nghiệm trong hoạt động KPKH cho trẻ MG 5 – 6 tuổi ở trường

Mầm non ........................................................................................................ 23

1.4.1. Khái nghiệm thí nghiệm trong hoạt động KPKH ................................. 23

1.4.2. Đặc điểm của các thí nghiệm trong hoạt động KPKH.......................... 23

1.4.3. Ý nghĩa của các thí nghiệm................................................................... 24

1.5. Cơ sở thực tiễn của đề tài nghiên cứu .................................................. 25

1.5.1. Mục đích điều tra .................................................................................. 25

1.5.2. Đối tượng điều tra ................................................................................. 25

1.5.3. Nội dung điều tra................................................................................... 25

1.5.4. Phương pháp điều tra ............................................................................ 25

1.5.5. Phân tích kết quả điều tra...................................................................... 26

1.6. Kết quả điều tra...................................................................................... 28

1.6.1. Nhận thức của giáo viên về việc thiết kế và tổ chức thí nghiệm theo chủ

đề nhằm dạy trẻ mẫu giáo lớn KPKH............................................................. 28

1.6.2. Thực trạng của việc thiết kế và tổ chức các thí nghiệm nhằm dạy trẻ

KPKH.............................................................................................................. 29

1.6.3. Đánh giá kết quả trên trẻ ....................................................................... 31

CHƯƠNG II: THIẾT KẾ VÀ TỔ CHỨC CÁC BÀI TẬP THÍ NGHIỆM

NHẰM DẠY TRẺ MẪU GIÁO 5 – 6 TUỔI KHÁM PHÁ KHOA HỌC.... 36

2.1. Khái quát thực nghiệm.......................................................................... 36

2.1.1. Mục đích thực nghiệm .......................................................................... 36

2.1.2. Nội dung thực nghiệm........................................................................... 36

2.1.3. Đối tượng thực nghiệm ......................................................................... 36

2.1.4. Phương pháp tiến hành thực nghiệm..................................................... 36

2.1.5. Tiêu chí và thang đánh giá .................................................................... 37

2.2. Một số vấn đề về “Thiết kế thí nghiệm nhằm dạy trẻ mẫu giáo 5 – 6

tuổi KPKH” ................................................................................................... 38

2.2.1. Khái niệm thiết kế và thiết kế thí nghiệm............................................ 38

2.2.2. Những nguyên tắc thiết kế thí nghiệm dạy trẻ MG 5 – 6 tuổi KPKH .. 39

2.2.3. Yêu cầu đối với việc thiết kế thí nghiệm dạy trẻ MG 5 – 6 tuổi KPKH.... 40

2.2.4. Quy trình thiết kế .................................................................................. 41

2.3. Tổ chức các bài thí nghiệm nhằm dạy trẻ Mẫu giáo 5-6 tuổi KPKH. ...... 49

2.3.1. Lập kế hoạch tổ chức ............................................................................ 49

2.3.2. Hướng dẫn tổ chức............................................................................... 50

2.3.3. Tổ chức môi trường hoạt động............................................................. 50

2.3.4. Hướng dẫn trẻ quan sát ......................................................................... 51

2.4. Phân tích kết quả thực nghiệm ............................................................. 52

2.4.1. Thực nghiệm khảo sát ........................................................................... 52

2.4.2. Thực nghiệm tác động sư phạm............................................................ 56

2.4.3. Thực nghiệm kiểm chứng ..................................................................... 59

2.5. Kết quả thực nghiệm.............................................................................. 61

2.5.1. Kết quả hứng thú nhận thực của trẻ 5 – 6 tuổi đối với hoạt động KPKH

có sử dụng thí nghiệm..................................................................................... 61

PHẦN KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ.......................................................... 65

1. PHẦN KẾT LUẬN..................................................................................... 65

2. KIẾN NGHỊ ................................................................................................ 66

TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................ 69

PHỤ LỤC

DANH MỤC VIẾT TẮT

KPKH : Khám phá khoa học

ĐC : Đối chứng

TN : Thực nghiệm

MN : Mầm non

DANH MỤC BẢNG, BIỂU ĐỒ

Bảng 1.1: Đánh giá kết quả trên trẻ ................................................................ 32

Bảng 2.1 Đánh giá khả năng nhận thức của trẻ nhóm đối chứng ................... 55

Bảng 2.2: So sánh hiệu quả trước và sau thực nghiệm của nhóm trẻ TN và ĐC.... 60

Bảng 2.3. Đánh giá khả năng nhận thức của lớp TN sau thực nghiệm .......... 62

Biểu đồ 1.1 : Mức độ thiết kế thí nghiệm của giáo viên................................. 28

Biểu đồ 1.2: So sánh mức độ thiết kế và tổ chức thí nghiệm của giáo viên

nhằm dạy trẻ KPKH................................................................... 30

Biểu đồ 2.1: Mức độ sử dụng các phuơng pháp của giáo viên trong hoạt động

KPKH......................................................................................... 53

Biểu đồ 2.2: So sánh hiệu kết quả trên nhóm trẻ thực nghiệm trước và sau

thực nghiệm tác động................................................................. 61

LỜI CẢM ƠN

Em xin chân thành bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến cô giáo: Đinh Thị Thu

Hằng – giảng viên khoa Giáo dục Tiểu học – Mầm non, trường Đại học sư

phạm – Đại học Đà Nẵng đã tận tình hướng dẫn, động viên và chỉ bảo em

trong suốt quá trình nghiên cứu và hoàn thiện đề tài.

Em xin gửi lời cảm ơn chân thành đến các thầy, cô khoa Giáo dục Tiểu

học – Mầm non đã cho em những ý kiến quý báu để hoàn thiện đề tài. Xin

chân thành cảm ơn tập thể giáo viên và các cháu trường Mầm non 19 – 5,

trường Mầm non 29 – 3 đã tạo điều kiện giúp đỡ.

Do bước đầu tìm hiểu nghiên cứu khoa học, nên trong quá trình nghiên

cứu không tránh khỏi những thiếu sót. Rất mong nhận được những ý kiến

đóng góp quý báu của các thầy cô và các bạn để đề tài em được hoàn thiện

hơn.

Em xin chân thành cảm ơn!

Đà Nẵng, tháng 5 năm 2014

Sinh viên

Nguyễn Thị Quỳnh Thương

1

PHẦN MỞ ĐẦU

1. Lí do chọn đề tài

Giáo dục mầm non là cấp học đầu tiên trong hệ thống giáo dục quốc dân,

đặt nền móng cho sự phát triển về thể chất, nhận thức, tình cảm xã hội và

thẩm mĩ cho trẻ em. Những kỹ năng mà trẻ được tiếp thu qua chương trình

chăm sóc giáo dục mầm non sẽ là nền tảng cho việc học tập và thành công sau

này của trẻ.

Những năm đầu đời đóng vai trò vô cùng quan trọng trong việc hình

thành nhân cách và phát triển năng lực của trẻ, bởi tuy trẻ bẩm sinh đã có khả

năng tiếp thu học tập, não bộ đã được lập trình để tiếp nhận các thông tin cảm

quan và sử dụng để hình thành hiểu biết và giao tiếp với thế giới, nhưng thiên

hướng học tập của trẻ có thể bị hạn chế bởi nhiều yếu tố như thể chất, nhận

thức và tình cảm xã hội. Việc được hưởng sự chăm sóc và phát triển tốt từ lứa

tuổi trẻ thơ sẽ góp phần tạo nền móng vững chắc cho sự phát triển trong

tương lai của trẻ. Giáo dục mầm non sẽ chuẩn bị cho trẻ những kỹ năng như

tự lập, sự kiềm chế, khả năng diễn đạt rõ ràng, đồng thời hình thành hứng thú

đối với việc đến trường.

Phát triển nhận thức, đặc biệt là hình thành thái độ nhận thức và kĩ năng

nhận thức cho trẻ là nhiệm vụ của bậc học mầm non, nhằm hình thành nền

tảng cho việc học tập của trẻ trong tương lai. Sự phát triển của trẻ về mặt trí

tuệ và sự gia tăng khối lượng tri thức, sự phong phú đa dạng của các nhu cầu,

hứng thú nhận thức hiện nay đã đặt ra những yêu cầu mới cho người lớn trong

việc nuôi dạy và chăm sóc trẻ.

Đặc biệt nhu cầu nhận thức và phản ánh thế giới xung quanh của trẻ mẫu

giáo 5 – 6 tuổi rất lớn. Trẻ luôn muốn biết mọi thứ và thường đặt ra các câu

hỏi tìm hiểu các sự vật, hiện tượng.

Hoạt động khám phá khoa học là một trong những nội dung cơ bản,

chiếm vị trí quan trọng trong chương trình giáo dục mầm non. Việc tổ chức

cho trẻ tích cực tìm hiểu môi trường thiên nhiên, KPKH sẽ giúp củng cố và

2

phát triển những tri thức sơ giản về sự vật, hiện tượng thiên nhiên, nhằm thỏa

mãn nhu cầu nhận thức và mở rộng hiểu biết cho trẻ về thế giới khách quan;

phát triển các quá trình tâm lí nhận thức (như cảm giác, tri giác, tư duy, tượng

tượng…), các năng lực hoạt động trí tuệ (như năng lực quan sát, phân tích,

tổng hợp, so sánh, khái quát hóa, suy luận,…) và phát triển ngôn ngữ. Từ đó

giáo dục trẻ có thái độ ứng xử đúng đắn đối với thiên nhiên theo tinh thần của

lòng nhân ái, tình yêu đối với cái đẹp, thái độ tôn trọng và giữ gìn môi trường,

bước đầu biết sống có văn hóa.

Dựa trên đặc điểm tâm lí, nhận thức của trẻ mẫu giáo nói chung, mẫu

giáo lớn nói riêng, các nhà tâm lí học, giáo dục học đã chứng minh rằng, quá

trình KPKH, tìm hiểu thiên nhiên được tổ chức mang tính chất khám phá, trải

nghiệm theo phương thức “Trẻ chơi mà học, học mà chơi” là phù hợp hơn cả

đối với trẻ. Đặc biệt, sử dụng những thí nghiệm đơn giản luôn tạo cho trẻ sự

hứng thú, kích thích trẻ tích cực hoạt động, phát triển ở trẻ tính tò mò, ham

hiểu biết, thích khám phá, tìm tòi, phát triển óc quan sát, phán đoán và các

năng lực hoạt động trí tuệ,…từ đó nâng cao hiểu quả của việc KPKH, tìm

hiểu thiên nhiên.

Thực tiễn đổi mới giáo dục mầm non hiện nay cho thấy, thí nghiệm đơn

giản đã dần được sử dụng như một phương pháp, phương tiện hữu hiệu trong

quá trình tổ chức cho trẻ khám phá. Nhằm xây dựng một số bài thí nghiệm

phù hợp, hấp dẫn với trẻ, đáp ứng các yêu cầu đổi mới giáo dục mầm non,

tiến tới thực hiện thành công chương trình giáo dục mầm non mới, tôi đã

quyết định xây dựng đề tài “Thiết kế các bài tập thí nghiệm theo chủ đề

nhằm dạy trẻ Mẫu giáo 5 – 6 tuổi khám phá khoa học” để làm khóa luận

tốt nghiệp.

2. Mục đích nghiên cứu

- Nghiên cứu cơ sở lí luận của đề tài

- Nghiên cứu thực trạng tổ chức thí nghiệm trong hoạt động khám phá

khóa học

3

- Thiết kế và tổ chức một số bài tập thí nghiệm theo chủ đề nhằm dạy trẻ

Mẫu giáo 5 – 6 tuổi KPKH.

3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu

3.1. Khách thể nghiên cứu

Quá trình tổ chức hoạt động khám phá khoa học cho trẻ mẫu giáo lớn (5

– 6 tuổi) ở trường mầm non.

3.2. Đối tượng nghiên cứu

Thí nghiệm nhằm dạy trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi KPKH.

4. Giả thuyết khoa học

Dựa trên đặc điểm nhận thức của trẻ mầm non và ý nghĩa thực tiễn của

hoạt động thí nghiệm, tôi cho rằng, nếu giáo viên thiết kế và thực hiện có hiệu

quả các bài thí nghiệm; cho trẻ được tham gia tiến hành thí nghiệm; tạo điều

kiện cho trẻ được quan sát các hiện tượng xảy ra trong thí nghiệm một cách

chính xác nhất thì trẻ hiểu rõ hơn và phân biệt được hiện tượng xảy ra trong

thí nghiệm, nắm được quá trình hình thành và phát triển của sự vật, cũng từ

đó giúp trẻ hứng thú hơn trong các hoạt động khám phá.

5. Nhiệm vụ nghiên cứu

5.1. Tìm hiểu cơ sở lý luận của thí nghiệm và việc tổ chức thí nghiệm

trong hoạt động dạy học nói chung và hoạt động KPKH cho trẻ mẫu giáo 5-6

tuổi nói riêng.

5.2. Tìm hiểu thực trạng tổ chức thí nghiệm trong hoạt động KPKH cho

trẻ mẫu giáo lớn ở trường mầm non.

5.3. Thiết kế và tổ chức các bài thí nghiệm nhằm dạy trẻ Mẫu giáo lớn

KPKH.

6. Giới hạn nghiên cứu

- Đánh giá thực trạng tổ chức thí nghiệm nhằm dạy trẻ Mẫu giáo lớn

KPKH ở trường Mầm non 19-5, thành phố Đà Nẵng.

- Thiết kế và tổ chức một số bài tập thí nghiệm nằm trong các chủ đề

nhằm dạy trẻ Mẫu giáo lớn KPKH ở trường mầm non.