Thiết kế và sử dụng rubric đánh giá kết quả học tập của học sinh trong dạy học môn khoa học lớp 4

ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

-------------------------------

DƯƠNG HẢI NGUYÊN

THIẾT KẾ VÀ SỬ DỤNG RUBRIC ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ

HỌC TẬP CỦA HỌC SINH TRONG DẠY HỌC

MÔN KHOA HỌC LỚP 4

LUẬN VĂN THẠC SĨ

KHOA HỌC GIÁO DỤC

ĐÀ NẴNG – 2022

ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

-------------------------------

DƯƠNG HẢI NGUYÊN

THIẾT KẾ VÀ SỬ DỤNG RUBRIC ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ

HỌC TẬP CỦA HỌC SINH TRONG DẠY HỌC

MÔN KHOA HỌC LỚP 4

Chuyên ngành: Giáo dục học (GD Tiểu học)

Mã ngành: 8140101

LUẬN VĂN THẠC SĨ

GIÁO DỤC HỌC

Người hướng dẫn khoa học: PGS. TS. ĐẬU THỊ HÒA

ĐÀ NẴNG - 2022

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các số liệu và kết

quả nghiên cứu ghi trong luận văn là trung thực, được các đồng tác giả cho phép sử

dụng và chưa từng được công bố trong bất kì một công trình nào khác.

Nếu sai sót tôi xin chịu hoàn toàn trách nhiệm.

Đà Nẵng, ngày 14 tháng 05 năm 2022

Tác giả luận văn

Dương Hải Nguyên

ii

LỜI CẢM ƠN

Để hoàn thành luận văn này, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành nhất đến

cô giáo – Người hướng dẫn khoa học PGS.TS Đậu Thị Hòa đã tận tình chỉ dẫn, giúp

đỡ tôi trong suốt quá trình thực hiện đề tài.

Tôi xin chân thành cảm ơn Ban Giám hiệu Trường Đại học Sư phạm – Đại

học Đà Nẵng, Phòng Đào tạo sau đại học, các thầy cô trong Khoa Giáo dục Tiểu học,

đặc biệt là các thầy cô giáo đã giảng dạy tôi trong suốt quá trình học và góp nhiều ý

kiến trong quá trình thực hiện đề tài.

Tôi xin cảm ơn Ban Giám hiệu và quý thầy cô giáo trường Tiểu học Phạm

Hồng Thái, trường Tiểu học Trần Quang Diệu, trường Tiểu học Thái Thị Bôi, trường

Tiểu học Bạch Đằng đã tạo điều kiện giúp đỡ để tôi hoàn thành nhiệm vụ.

Tôi xin chân thành cảm ơn gia đình, đồng nghiệp và bạn bè đã động viên giúp

đỡ tôi trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu.

Đà Nẵng, ngày 14 tháng 05 năm 2022

Tác giả luận văn

Dương Hải Nguyên

iii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN ...................................................................................................... i

LỜI CẢM ƠN........................................................................................................... ii

DANH MỤC TỪ, CỤM TỪ VIẾT TẮT............................................................... ix

DANH MỤC CÁC BẢNG ........................................................................................x

DANH MỤC CÁC HÌNH....................................................................................... xi

MỞ ĐẦU ....................................................................................................................1

1. LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI ......................................................................................1

2. MỤC TIÊU VÀ NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU .................................................3

2.1. Mục tiêu nghiên cứu......................................................................................3

2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu ....................................................................................3

3. GIẢ THUYẾT KHOA HỌC.............................................................................3

4. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU .................................................3

4.1. Đối tượng nghiên cứu....................................................................................3

4.2. Phạm vi nghiên cứu của đề tài.......................................................................3

5. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ....................................................................4

5.1. Phương pháp thu thập, phân tích, tổng hợp tài liệu.......................................4

5.2. Phương pháp điều tra.....................................................................................4

5.3. Phương pháp quan sát ...................................................................................4

5.4. Phương pháp thực nghiệm sư phạm..............................................................4

5.5. Phương pháp toán học thống kê ....................................................................5

6. CẤU TRÚC CỦA LUẬN VĂN.........................................................................5

CHƯƠNG 1................................................................................................................6

TỔNG QUAN VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU.................................................................6

1.1. Các nghiên cứu về Rubric và sử dụng Rubric trong dạy học ở trên thế

giới...........................................................................................................................6

1.2. Các nghiên cứu về Rubric và sử dụng Rubric trong dạy học ở Việt Nam7

iv

1.3. KẾT LUẬN CHƯƠNG 1 ...............................................................................9

CHƯƠNG 2..............................................................................................................11

CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ THIẾT KẾ, SỬ DỤNG RUBRIC.....11

ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ HỌC TẬP CỦA HỌC SINH......................................11

TRONG DẠY HỌC MÔN KHOA HỌC LỚP 4 ..............................................11

2.1. KHÁI QUÁT VỀ ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ HỌC TẬP CỦA HỌC SINH.

.....................................................................................................................11

2.1.1. Một số khái niệm cơ bản.......................................................................11

2.1.1.1. Kết quả học tập (KQHT)....................................................................11

2.1.1.2. Đánh giá kết quả học tập ...................................................................11

2.1.1.3. Kiểm tra, đo lường, định giá trị.........................................................13

2.1.2. Vai trò, chức năng và các loại hình đánh giá kết quả học tập của học sinh

............................................................................................................................14

2.1.2.1. Vai trò của đánh giá kết quả học tập của học sinh............................14

2.1.2.2. Các chức năng của đánh giá kết quả học tập của học sinh trong dạy

học ...................................................................................................................15

2.1.2.3. Các loại hình đánh giá kết quả học tập của học sinh trong dạy học 16

2.1.3. Các nguyên tắc đánh giá kết quả học tập của học sinh trong dạy học .....17

2.1.3.1. Đảm bảo tính khách quan ..................................................................17

2.1.3.2. Đảm bảo tính giáo dục.......................................................................17

2.1.3.3. Đảm bảo tính toàn diện......................................................................17

2.1.3.4. Đảm bảo tính công bằng....................................................................18

2.1.3.5. Đảm bảo tính phát triển.....................................................................18

2.1.4. Phương pháp và công cụ đánh giá kết quả học tập của HS trong dạy học

............................................................................................................................18

2.1.4.1. Các phương pháp đánh giá kết quả học tập của HS trong dạy học ..18

2.1.4.2. Các công cụ đánh giá kết quả học tập của HS trong dạy học...........19

v

2.1.5. Mối quan hệ giữa đánh giá kết quả học tập của học sinh với các yếu tố

của quá trình dạy học..........................................................................................21

2.1.6. Đổi mới của đánh giá kết quả học tập của học sinh theo hướng tiếp cận

năng lực ..............................................................................................................22

2.2. KHÁI QUÁT VỀ RUBRIC TRONG DẠY HỌC ......................................25

2.2.1. Khái niệm và đặc điểm của rubric............................................................25

2.2.1.1. Khái niệm rubric ................................................................................25

2.2.1.2. Đặc điểm của một rubric ...................................................................25

2.2.2. Ưu và nhược điểm của việc sử dụng rubric trong đánh giá .....................26

2.2.2.1. Tại sao phải sử dụng rubric trong đánh giá KQHT của HS trong dạy

học ...................................................................................................................26

2.2.2.2. Ưu và nhược điểm của việc sử dụng rubric đánh giá KQHT của HS26

2.2.3. Phân loại rubric ........................................................................................28

2.2.4. Thiết kế rubric ..........................................................................................28

2.2.4.1. Nguyên tắc thiết kế rubric..................................................................28

2.2.4.2. Quy trình thiết kế rubric ....................................................................28

2.2.5. Sử dụng rubric trong dạy học ...................................................................29

2.2.5.1. Mục đích sử dụng...............................................................................29

2.2.5.2. Thời điểm sử dụng..............................................................................30

2.3. CHƯƠNG TRÌNH MÔN KHOA HỌC LỚP 4 .........................................31

2.3.1. Đặc điểm chương trình môn Khoa học lớp 4...........................................31

2.3.1.1. Mục tiêu và những yêu cầu cần đạt môn Khoa học 4 trong Chương

trình tổng thể năm 2018 [7]............................................................................31

2.3.1.2. So sánh nội dung khái quát chương trinh môn Khoa học lớp 4 hiện

hành và chương trình mới 2018......................................................................33

2.3.2. Những đổi mới về đánh giá KQHT trong chương trình môn Khoa học lớp

4 và cơ hội thiết kế, sử dụng rubric để đánh giá ................................................35

2.4. ĐẶC ĐIỂM TÂM SINH LÝ CỦA HỌC SINH LỚP 4 .............................35

vi

2.4.1. Đặc điểm về cơ thể của học sinh lớp 4.....................................................35

2.4.2. Đặc điểm về nhận thức của học sinh lớp 4...............................................36

2.4.2.1. Nhận thức cảm tính............................................................................36

2.4.2.2. Nhận thức lý tính................................................................................36

2.5. THƯC TRẠNG THIẾT KẾ VÀ SỬ DỤNG RUBRIC ĐÁNH GIÁ

KQHT CỦA HỌC SINH TRONG DẠY HỌC MÔN KHOA HỌC LỚP 4 Ở

MỘT SỐ TRƯỜNG TIỂU HỌC TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ ĐÀ NẴNG

...............................................................................................................................38

2.5.1. Mục đích điều tra......................................................................................38

2.5.2. Đối tượng, địa bàn điều tra.......................................................................38

2.5.3. Phương pháp điều tra................................................................................39

2.5.4. Kết quả điều tra và nhận xét đánh giá ......................................................39

2.5.4.1. Về Nhận thức của GV về vai trò, ý nghĩa của việc thiết kế và sử dụng

rubric đánh giá kết quả học tập của học sinh trong dạy học môn Khoa học

lớp 4 ................................................................................................................39

2.5.4.2. Về thực trạng việc thiết kế và sử dụng rubric đánh giá KQHT của HS

trong dạy học môn Khoa học lớp 4.................................................................41

2.5.4.3. Về hiệu quả sử dụng rubric để đánh giá KQHT của HS trong dạy học

môn Khoa học lớp 4 ........................................................................................42

2.5.5. Nhận xét thực trạng ..................................................................................44

2.6. KẾT LUẬN CHƯƠNG 2 .............................................................................44

CHƯƠNG 3..............................................................................................................46

PHƯƠNG PHÁP THIẾT KẾ VÀ SỬ DỤNG RUBRIC ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ

HỌC TẬP HỌC SINH TRONG DẠY HỌC MÔN KHOA HỌC LỚP 4..........46

3.1. PHƯƠNG PHÁP THIẾT KẾ RUBRIC ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ HỌC

TẬP HỌC SINH TRONG DẠY HỌC MÔN KHOA HỌC LỚP 4 ................46

3.1.1. Nguyên tắc thiết kế rubric ........................................................................46

3.1.2. Quy trình thiết kế các loại rubric đánh giá kết quả học tập của học sinh

trong dạy học môn Khoa học lớp 4 ....................................................................47

vii

3.1.3. Thiết kế một số rubric đánh giá kết quả học tập của học sinh trong dạy

học môn Khoa học lớp 4 ....................................................................................51

3.1.3.1. Một số địa chỉ thiết kế và sử dụng rubric đánh giá kết quả học tập

của HS trong dạy học môn Khoa học lớp 4 ....................................................51

3.1.3.2. Thiết kế rubric đánh giá hoạt động nhóm..........................................54

3.1.3.3. Thiết kế rubric đánh giá hoạt động thí nghiệm, thực hành ...............58

3.1.3.4. Thiết kế rubric đánh giá hoạt động trải nghiệm (trò chơi)................61

3.1.3.5. Thiết kế rubric đánh giá hoạt động dạy học dự án............................64

3.2. CÁCH THỨC SỬ DỤNG RUBRIC ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ HỌC TẬP

HỌC SINH TRONG DẠY HỌC MÔN KHOA HỌC LỚP 4..........................69

3.2.1. Mục đích sử dụng rubric đánh giá kết quả học tập của học sinh trong dạy

học môn Khoa học lớp 4 ....................................................................................69

3.2.2. Quy trình sử dụng rubric trong dạy học môn Khoa học lớp 4 .................69

3.2.3. Giáo án minh họa về sử dụng rubric đánh giá kết quả học tập của học

sinh trong dạy học môn Khoa học lớp 4 ............................................................71

3.2.3.1. Sử dụng rubric đánh giá kết quả hoạt động nhóm ............................71

3.3. KẾT LUẬN CHƯƠNG 3 .............................................................................84

CHƯƠNG 4..............................................................................................................86

THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM .................................................................................86

4.1. MỤC ĐÍCH THỰC NGHIỆM ....................................................................86

4.2. ĐỐI TƯỢNG, THỜI GIAN VÀ PHƯƠNG PHÁP THỰC NGHIỆM ....86

4.2.1. Đối tượng và thời gian thực nghiệm ........................................................86

4.2.2. Phương pháp thực nghiệm........................................................................87

4.3. NỘI DUNG THỰC NGHIỆM.....................................................................87

4.4. KẾT QUẢ THỰC NGHIỆM.......................................................................87

4.4.1. Kết quả khảo sát nội dung 1 .....................................................................87

4.4.2. Kết quả thực nghiệm nội dung 2 ..............................................................89

viii

4.4.2.1. Kết quả bài thực nghiệm 1: Nước cần cho sự sống (sử dụng rubric

đánh giá hoạt động thảo luận nhóm ...............................................................89

4.4.2.2. Kết quả bài thực nghiệm 2: Tại sao có gió (sử dụng rubric đánh giá

hoạt động thí nghiệm theo nhóm.....................................................................95

4.5. KẾT LUẬN CHƯƠNG 4 .............................................................................97

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ................................................................................99

1. KẾT LUẬN.......................................................................................................99

1.1. Kết quả đạt được .........................................................................................99

1.2. Hạn chế của đề tài .....................................................................................100

2. KIẾN NGHỊ....................................................................................................100

3. HƯỚNG PHÁT TRIỂN CỦA ĐỀ TÀI........................................................100

TÀI LIỆU THAM KHẢO ..........................................................................................

Phụ lục 1.......................................................................................................................

Phụ lục 2.......................................................................................................................

ix

DANH MỤC TỪ, CỤM TỪ VIẾT TẮT

STT VIẾT TẮT VIẾT ĐẦY ĐỦ

1 GD&ĐT Giáo dục và Đào tạo

2 KTĐG Kiểm tra đánh giá

3 GV Giáo viên

4 HS Học sinh

5 ĐHSP Đại học Sư phạm

6 THPT Trung học phổ thông

7 KQHT Kết quả học tập

8 CTĐT Chương trình đào tạo

9 NCKH Nghiên cứu khoa học

10 ĐGKQHT Đánh giá kết quả học tập