Thiết kế tiến trình hoạt động dạy học một số kiến thức chương “khúc xạ ánh sáng” (vật lý 11 – cơ bản) theo định hướng phát triển năng lực học sinh.

ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG

TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM

KHOA VẬT LÝ

0

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP

ĐỀ TÀI:

THIẾT KẾ TIẾN TRÌNH HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC MỘT SỐ KIẾN THỨC

CHƢƠNG “KHÚC XẠ ÁNH SÁNG” (VẬT LÝ 11 – CƠ BẢN) THEO ĐỊNH

HƢỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỌC SINH

Ngƣời thực hiện : ĐINH THỊ NGUYỆT THANH

Lớp : 12 SVL

Khóa : 2012 – 2016

Ngành : Sƣ phạm Vật lý

Ngƣời hƣớng dẫn : PGS.TS NGUYỄN BẢO HOÀNG THANH

Đà Nẵng, tháng 05 năm 2016

Khóa luận tốt nghiệp GVHD: PGS.TS. Nguyễn Bảo Hoàng Thanh

SVTH: Đinh Thị Nguyệt Thanh i

MỤC LỤC

BẢNG LIỆT KÊ CÁC TỪ VIẾT TẮT

DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU, HÌNH ẢNH

A. MỞ ĐẦU....................................................................................................................1

1. Lý do chọn đề tài.................................................................................................1

2. Mục đích nghiên cứu ..........................................................................................2

3. Nhiệm vụ nghiên cứu..........................................................................................2

4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ......................................................................2

5. Phương pháp nghiên cứu ....................................................................................2

B. NỘI DUNG ................................................................................................................4

CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN DẠY HỌC THEO ĐỊNH HƢỚNG PHÁT

TRIỂN NĂNG LỰC..................................................................................................4

1.1 Khái niệm về năng lực ......................................................................................4

1.1.1. Định nghĩa năng lực .................................................................................4

1.1.2. Đặc điểm của năng lực.............................................................................4

1.1.3. Cấu trúc của năng lực ..............................................................................5

1.1.4.Các cấp độ của năng lực ...........................................................................6

1.2. Giáo dục định hướng phát triển năng lực ........................................................6

1.2.1. Khái niệm năng lực trong dạy học định hướng phát triển năng lực .......6

1.2.2. Chương trình giáo dục định hướng phát triển năng lực ..........................6

1.2.3. So sánh một số đặc trưng cơ bản của chương trình định hướng nội dung

và chương trình định hướng phát triển năng lực ...............................................7

1.2.4. Mô hình cấu trúc năng lực trong giáo dục...............................................9

1.3. Xác định các năng lực chung cốt lõi và chuyên biệt của môn Vật lý cấp

THPT.....................................................................................................................10

1.3.1. Dạy học định hướng phát triển năng lực ...............................................10

1.3.2. Các năng lực chuyên biệt trong bộ môn Vật lý ......................................11

1.4. Phương pháp và hình thức tổ chức dạy học vật lý nhằm hướng tới những

năng lực chung cốt lõi và chuyên biệt của môn học.............................................17

Khóa luận tốt nghiệp GVHD: PGS.TS. Nguyễn Bảo Hoàng Thanh

SVTH: Đinh Thị Nguyệt Thanh ii

1.4.1. Các phương pháp và hình thức dạy học vật lý tạo điều kiện phát triển

năng lực ............................................................................................................17

1.4.2. Phương pháp dạy học phát hiện và giải quyết vấn đề ...........................18

1.4.3. Phương pháp dạy học nghiên cứu tình huống........................................23

1.5. Các bước thiết kế tiến trình dạy học theo định hướng phát triển năng lực học

sinh........................................................................................................................26

KẾT LUẬN CHƢƠNG I........................................................................................27

CHƢƠNG 2: XÂY DỰNG TIẾN TRÌNH DẠY HỌC MỘT SỐ KIẾN THỨC

VỀ CHƢƠNG “KHÚC XẠ ÁNH SÁNG” – VẬT LÝ 11 CƠ BẢN....................28

2.1. Phân tích phần “Quang hình học”..................................................................28

2.1.1. Mối liên hệ về cấu trúc các vấn đề Quang hình học trong chương trình

Vật lý phổ thông................................................................................................28

2.1.2. Nội dung và cấu trúc Quang hình học lớp 11 Cơ bản ...........................29

2.2. Phân tích chương “Khúc xạ ánh sáng” ..........................................................29

2.2.1. Vài nét về lịch sử nghiên cứu khúc xạ ánh sáng.....................................29

2.2.2. Đặc điểm kiến thức chương “Khúc xạ ánh sáng”..................................30

2.2.3. Sơ đồ kiến thức chương “Khúc xạ ánh sáng” – Vật lý 11 Cơ bản ........32

2.2.4. Chuẩn kiến thức kỹ năng của chương “Khúc xạ ánh sáng”.................33

2.3. Thực tế dạy học kiến thức chương “Khúc xạ ánh sáng” ở trường THPT .....33

2.3.1. Mục đích điều tra....................................................................................33

2.3.2. Phương pháp và nội dung điều tra.........................................................34

2.3.3. Kết quả điều tra ......................................................................................34

2.4. Thiết kế tiến trình dạy học một số kiến thức về “Khúc xạ ánh sáng” Vật lý 11

– Cơ bản theo định hướng phát triển năng lực HS ...............................................35

KẾT LUẬN CHƢƠNG II.......................................................................................51

CHƢƠNG III: THỰC NGHIỆM SƢ PHẠM.......................................................52

3.1. Mục đích và nhiệm vụ của việc thực nghiệm sư phạm .................................52

3.1.1. Mục đích của việc thực nghiệm sư phạm ...............................................52

3.1.2. Nhiệm vụ của việc thực nghiệm sư phạm ...............................................52

3.2. Đối tượng và phương pháp thực nghiệm sư phạm ........................................52

3.2.1. Đối tượng của thực nghiệm sư phạm .....................................................52

3.2.2. Phương pháp thực nghiệm sư phạm.......................................................53

3.3. Thời gian thực nghiệm sư phạm ....................................................................53

Khóa luận tốt nghiệp GVHD: PGS.TS. Nguyễn Bảo Hoàng Thanh

SVTH: Đinh Thị Nguyệt Thanh iii

3.4. Chuẩn bị cho thực nghiệm sư phạm ..............................................................54

3.5. Phương pháp đánh giá kết quả thực nghiệm sư phạm...................................54

3.5.1. Các căn cứ để đánh giá kết quả thực nghiệm sư phạm..........................54

3.5.2. Đánh giá xếp loại ...................................................................................55

3.6. Tiến hành thực nghiệm sư phạm....................................................................55

3.7. Kết quả và xử lý kết quả thực nghiệm sư phạm ............................................56

3.7.1. Yêu cầu chung về xử lý kết quả thực nghiệm sư phạm...........................56

3.7.2. Kết quả thực nghiệm sư phạm ................................................................57

KẾT LUẬN CHƢƠNG III.....................................................................................63

C. KẾT LUẬN CHUNG..............................................................................................64

TÀI LIỆU THAM KHẢO...........................................................................................65

PHỤ LỤC

Khóa luận tốt nghiệp GVHD: PGS.TS. Nguyễn Bảo Hoàng Thanh

SVTH: Đinh Thị Nguyệt Thanh iv

BẢNG LIỆT KÊ CÁC TỪ VIẾT TẮT

STT Chữ viết tắt Chữ viết đầy đủ

1 CHLB Cộng hòa liên bang

2 DHNCTH Dạy học nghiên cứu tình huống

3 ĐC Đối chứng

4 ĐLKXAS Định luật khúc xạ ánh sáng

5 HS Học sinh

6 GV Giáo viên

7 GQVĐ Giải quyết vấn đề

8 NL Năng lực

9 NLTP Năng lực thành phần

10 PPDH Phương pháp dạy học

11 PPNCTH Phương pháp nghiên cứu tình huống

12 THCS Trung học cơ sở

13 THPT Trung học phổ thông

14 TN Thực nghiệm

15 TNSP Thực nghiệm sư phạm

16 SGK Sách giáo khoa

17 VD Ví dụ

18 VĐ Vấn đề

Khóa luận tốt nghiệp GVHD: PGS.TS. Nguyễn Bảo Hoàng Thanh

SVTH: Đinh Thị Nguyệt Thanh v

DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU, HÌNH ẢNH

Hình 1.1: Các cấp độ năng lực

Bảng 1.1: So sánh một số đặc trưng cơ bản của chương trình định hướng nội

dung và chương trình định hướng phát triển năng lực

Hình 1.2: Mô hình bốn thành phần năng lực ứng với bốn trụ cốt giáo dục

theo UNESCO

Bảng 1.2: Bảng năng lực chuyên biệt môn Vật lý được cụ thể hóa từ

năng lực chung

Hình 1.3: Các thành tố của năng lực thực nghiệm.

Bảng 1.3: Năng lực chuyên biệt môn Vật lý.

Hình 1.4: Sơ đồ khái quát của tiến trình xây dựng kiến thức theo kiểu dạy học

phát hiện và giải quyết vấn đề

Bảng 1.4. Dạy học giải quyết vấn đề các loại kiến thức vật lí đặc thù

Hình 1.5: Quy trình dạy học nghiên cứu tình huống

Hình 2.1: Sơ đồ tổng quan về cấu trúc các kiến thức quang hình trong chương

trình Vật lý phổ thông

Hình 2.2: Sơ đồ kiến thức của chương “Khúc xạ ánh sáng”

Bảng 3.1: Bảng phân phối tần số số HS đạt điểm số Xi

Biểu đồ 3.1a: Đồ thị tần số điểm số Xi

Biểu đồ 3.1b: Biểu đồ đường phân phối tần số số HS đạt điểm số Xi

Bảng 3.2: Bảng phân phối tần suất số % HS đạt điểm số Xi

Biểu đồ 3.2: Biểu đồ đường phân phối tần suất đạt điểm Xi

Bảng 3.3: Bảng xếp loại học sinh

Biểu đồ 3.3: Biểu đồ xếp loại học sinh

Bảng 3.4: Bảng phân phối tần suất tích lũy

Đồ thị 3.4: Đồ thị phân phối tần suất tích lũy

Bảng 3.5: Bảng các thông số thống kê

Khóa luận tốt nghiệp GVHD: PGS.TS. Nguyễn Bảo Hoàng Thanh

SVTH: Đinh Thị Nguyệt Thanh vi