Thiết kế tiến trình dạy học giải quyết vấn đề khi dạy học chương "khúc xạ ánh sáng" vật lý 11 cơ bản nhằm phát huy tính tích cực học tập của học sinh Trung học Phổ thông

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM

NGUYỄN THỊ OANH

THIẾT KẾ TIẾN TRÌNH DẠY HỌC GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ

" VẬT LÍ 11

CƠ BẢN NHẰM PHÁT HUY TÍNH TÍCH CỰC HỌC TẬP

CỦA HỌC SINH THPT

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

THÁI NGUYÊN, NĂM 2014

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM

NGUYỄN THỊ OANH

THIẾT KẾ TIẾN TRÌNH DẠY HỌC GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ

KHI DẠY HỌC CHƢƠNG " " VẬT LÍ 11

CƠ BẢN NHẰM PHÁT HUY TÍNH TÍCH CỰC HỌC TẬP

CỦA HỌC SINH THPT

Chuyên ngành: Lý luận và phƣơng pháp dạy học bộ môn Vật lý

Mã số: 60140111

LUẬN VĂN THẠC SỸ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS.TS Tô Văn Bình

THÁI NGUYÊN, NĂM 2014

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan công trình đề tài nghiên cứu này là của tôi, do chính tôi

viết, nghiên cứu và hoàn thành chƣa đƣợc công bố ở đâu trên bất kì tạp chí nào.

Thái Nguyên, Tháng 4 năm 2014

Tác giả luận văn

Nguyễn Thị Oanh

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

LỜI CẢM ƠN

Tác giả xin chân thành cảm ơn:

Thầy giáo PGS. TS. Tô Văn Bình đã tận tình chỉ dẫn, giúp đỡ trong suốt thời gian

thực hiện đề tài.

Ban Giám Hiệu, khoa Sau Đại học, Ban Chủ nhiệm Khoa Vật lí trƣờng ĐHSP

Thái Nguyên, thƣ viện trƣờng Đại Học Sƣ Phạm Thái Nguyên đã tạo mọi điều kiện

cho việc học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn.

Ban giám hiệu cùng các thầy cô giáo trƣờng THPT Phủ Thông, Trƣờng THPT

Ngân Sơn, các em HS trong quá trình thực tế và kiểm nghiệm đề tài.

Và trên hết, tác giả xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới gia đình, các đồng

nghiệp, các bạn cùng các học viên lớp cao học Lý K20 luôn luôn tận tình, động

viên, giúp đỡ.

Thái Nguyên, tháng 4 năm 2014

Tác giả

Nguyễn Thị Oanh

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

MỤC LỤC

Trang

Trang phụ bìa

Lời cam đoan.................................................................................................................. i

Lời cảm ơn .................................................................................................................... ii

Mục lục.........................................................................................................................iii

Danh mục các ký hiệu, các chữ viết tắt........................................................................ iv

Danh mục các bảng ....................................................................................................... v

Danh mục các hình....................................................................................................... vi

MỞ ĐẦU ............................................................................................................ 1

I- LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI. ................................................................................... 1

II- MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU.......................................................................... 2

III- KHÁCH THỂ VÀ ĐỐI TƢỢNG NGHIÊN CỨU ....................................... 2

IV – GIẢ THUYẾT KHOA HỌC ...................................................................... 3

V- NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU.......................................................................... 3

VI –PHẠM VI NGHIÊN CỨU........................................................................... 3

VII – PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU............................................................. 3

VIII- ĐÓNG GÓP CỦA ĐỀ TÀI ....................................................................... 3

IX – DỰ KIẾN BỐ CỤC CỦA LUẬN VĂN..................................................... 4

Chƣơng 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC VẬN DỤNG

DẠY HỌC GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ NHẰM PHÁT HUY TÍNH TÍCH

CỰC HỌC TẬP CHO HỌC SINH.................................................................. 5

1.1. Tính tích cực học tập.................................................................................... 5

1.1.1. Tính tích cực.............................................................................................. 5

1.1.2. Tính tích cực học tập................................................................................. 7

1.2. Quan niệm về dạy và học........................................................................... 10

1.2.1 Bản chất của hoạt động dạy. .................................................................... 10

1.2.2. Bản chất của hoạt động học .................................................................... 10

1.2.3. Sự tƣơng tác trong quan hệ dạy và học................................................... 11

1.2.4. Các phƣơng pháp dạy học tích cực trong dạy học vật lí........................ 12

1.3. Quan điểm DH GQVĐ............................................................................... 16

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

1.3.1 Cơ sở lí luận của DH GQVĐ ................................................................... 16

1.3.2. Bản chất của DH GQVĐ......................................................................... 16

1.3.3. Tình huống có vấn đề.............................................................................. 17

1.3.4 Các giai đoạn của DH GQVĐ.................................................................. 18

1.3.5. Các bƣớc của DH GQVĐ........................................................................ 20

1.3.6. Dạy học giải quyết vấn đề thông qua sử dụng các thiết bị dạy học:....... 20

1.3.7. Hệ thống câu hỏi trong dạy học giải quyết vấn đề: ................................ 21

1.3.8. Cách tổ chức hoạt động trong dạy học giải quyết vấn đề. ...................... 22

1.3.9. Mối quan hệ giữa tính tích cực và năng lực giải quyết vấn đề. .............. 22

1.4 Thực trạng dạy- học theo hƣớng phát huy tính tích cực của HS ở trƣờngTHPT. .... 23

1.4.1. Mục đích:................................................................................................. 23

1.4.2. Phƣơng pháp: .......................................................................................... 23

1.4.3. Kết quả điều tra:...................................................................................... 23

Chƣơng 2. VẬN DỤNG QUAN ĐIỂM DH GQVĐ NHẰM PHÁT HUY

TÍNH TÍCH CỰC HỌC TẬP CHO HỌC SINH KHI DẠY HỌC KIẾN

CHƢƠNG “KHÚC XẠ ÁNH SÁNG” – VẬT LÍ 11................................... 29

2.1. Vận dụng quan điểm DH GQVĐ nhằm phát huy tính tích cực học tập của

HS trong dạy học vật lí ở trƣờng THPT............................................................ 29

2.1.1. Đặc điểm dạy học vật lí........................................................................... 29

2.2. Vận dụng quan điểm DH GQVĐ nhằm phát huy tính tích cực học tập của

HS khi dạy chƣơng “ Khúc xạ ánh sáng”. ........................................................ 36

2.2.1. Nội dung, cấu trúc, đặc điểm chƣơng “Khúc xạ ánh sáng”- Vật lí 11.... 36

2.2.2. Thiết kế các bài học chƣơng “ Khúc xạ ánh sáng” ................................. 37

KẾT LUẬN CHƢƠNG 2.................................................................................. 65

Chƣơng 3 THỰC NGHIỆM SƢ PHẠM........................................................... 66

3.1 Mục đích của thực nghiệm sƣ phạm ........................................................... 66

3.2. Nhiệm vụ của thực nghiệm sƣ phạm.......................................................... 66

3.3. Đối tƣợng và PP thực nghiệm sƣ phạm. .................................................... 66

3.3.1 Đối tƣợng TNSP....................................................................................... 66

3.3.2. Chọn giáo án dạy TNSP........................................................................ 67

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

3.3.3. GV cộng tác: ........................................................................................... 67

3.3.4. Lịch lên lớp ............................................................................................. 67

3.3.5. Phƣơng pháp TNSP................................................................................. 68

3.4. Phƣơng pháp đánh giá kết quả thực nghiệm sƣ phạm ............................... 68

3.4.1. Đánh giá tính tích cực học tập của HS trong quá trình học tập. ............. 68

3.4.2. Đánh giá qua kết quả bài kiểm tra........................................................... 69

3.5. Đánh giá kết quả của TNSP. ...................................................................... 70

3.5.1. Đánh giá TTC trong học tập của HS trong quá trình dạy học. ............... 70

3.5.2 Đánh giá TTC trong học tập của HS qua bài kiểm tra............................. 72

KẾT LUẬN CHƢƠNG 3.................................................................................. 83

KẾT LUẬN CHUNG ...................................................................................... 84

TÀI LIỆU THAM KHẢO .............................................................................. 86

PHỤ LỤC......................................................................................................... 89

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

BGH.................................. Ban giám hiệu

DH .................................. Dạy học

DH GQVĐ........................ Dạy học giải quyết vấn đề

ĐC..................................... Đối chứng

GQVĐ............................... Giải quyết vấn đề

GV..................................... Giáo viên

HS...................................... Học sinh

PH & GQVĐ..................... Phát hiện và giải quyết vấn đề

PTDH................................ Phƣơng tiện dạy học

QTDH................................ Quá trình dạy học

THPT................................. Trung học phổ thông

TN..................................... Thực nghiệm

TNSP................................. Thực nghiệm sƣ phạm

TTC................................... Tính tích cực

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

DANH MỤC CÁC BẢNG

Trang

Bảng 1.1. Hứng thú và mức độ tích cực học tập của HS........................................... 25

Bảng 3.1: Chất lƣợng học tập của các nhóm TN và nhóm ĐC.................................. 67

Bảng 3.2: Tổng hợp kết quả, thái độ, tình cảm, tác phong của HS ........................... 70

Bảng 3.3: Mức độ sẵn sàng học tập của HS............................................................... 72

Bảng 3.4: Bảng kết quả bài kiểm tra số 1 .................................................................. 73

Bảng 3.5: Xếp loại bài kiểm tra số 1:......................................................................... 73

Bảng 3.6: Phân phối tần suất bài kiểm tra số 1.......................................................... 74

Bảng 3.7. Các tham số thống kê của bài kiểm tra số 1 .............................................. 75

Bảng 3.8:Bảng kết quả bài kiểm tra số 2 ................................................................... 75

Bảng 3.9: Xếp loại bài kiểm tra số 2:......................................................................... 76

Bảng 3.10: Phân phối tần suất bài kiểm tra số 2........................................................ 77

Bảng 3.11: Các tham số thống kê của bài kiểm tra số 2 ............................................ 78

Bảng 3.12: Kết quả bài kiểm tra số 3......................................................................... 78

Bảng 3.13: Xếp loại bài kiểm tra số 3........................................................................ 78

Bảng 3.14: Phân phối tần suất bài kiểm tra số 3........................................................ 79

Bảng 3.15. Các tham số thống kê của bài kiểm tra số 3 ............................................ 80

Bảng 3.16. Tổng hợp các thống kê qua 3 bài kiểm tra TNSP.................................... 81

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

DANH MỤC CÁC HÌNH

Trang

Hình 1.1: Sơ đồ cấu trúc tâm lý của hoạt động .......................................................11

Hình 1.2: Sơ đồ quan hệ ngƣời dạy - ngƣời học và đối tƣợng dạy học trong quá

trình dạy học ( Phan Trọng Ngọ, DH và PPDH trong nhà trƣờng,

NXB ĐHSP, 2005).................................................................................12

Hình 2.1: Chu trình sáng tạo V.G. Ra- zu- mốp- xki ...............................................29

Hình 2.2: Con đƣờng hình thành thế giới quan duy vật biện chứng ........................30

Hình 3.1: Biểu đồ xếp loại bài kiểm tra số 1............................................................73

Hình 3.2: Đồ thị đƣờng phân phối tần suất bài kiểm tra số 1..................................74

Hình 3.3: Biểu đồ xếp loại bài kiểm tra số 2............................................................76

Hình 3.4: Đồ thị đƣờng phân phối tần suất bài kiểm tra số 2...................................77

Hình 3.5: Biểu đồ xếp loại bài kiểm tra số 3............................................................79

Hình 3.6: Đồ thị đƣờng phân phối tần suất bài kiểm tra số 3..................................80