Thi hành án phạt tù theo luật thi hành án hình sự Việt Nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƢỜNG ĐẠI HỌC LUẬT TP. HỒ CHÍ MINH

NGUYỄN THỊ HẢI OANH

THI HÀNH ÁN PHẠT TÙ THEO

LUẬT THI HÀNH ÁN HÌNH SỰ VIỆT NAM

LUẬN VĂN THẠC SĨ

CHUYÊN NGÀNH LUẬT HÌNH SỰ & TỐ TỤNG HÌNH SỰ

TP. HỒ CHÍ MINH, NĂM 2018

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƢỜNG ĐẠI HỌC LUẬT TP. HỒ CHÍ MINH

THI HÀNH ÁN PHẠT TÙ THEO

LUẬT THI HÀNH ÁN HÌNH SỰ VIỆT NAM

Chuyên ngành: Luật hình sự & Tố tụng hình sự

Mã số: 60380104

Người hướng dẫn khoa học: TS. Võ Thị Kim Oanh

Học viên: Nguyễn Thị Hải Oanh

Lớp: CHL Khóa 22

TP. HỒ CHÍ MINH, NĂM 2018

LỜI CAM ĐOAN

Tôi cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, dưới sự hướng dẫn

khoa học của TS. Võ Thị Kim Oanh. Các số liệu có nguồn gốc rõ ràng, kết quả

nghiên cứu là trung thực. Tôi hoàn toàn chịu trách nhiệm về kết quả nghiên cứu và

tính trung thực của luận văn.

Tác giả

Nguyễn Thị Hải Oanh

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT

- THAHS: Thi hành án hình sự

- THAPT: Thi hành án phạt tù

- CHATP: Chấp hành án phạt tù

MỤC LỤC

LỜI NÓI ĐẦU ...........................................................................................................1

CHƢƠNG 1: NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG VỀ CHẾ ĐỘ GIAM GIỮ, GIÁO

DỤC; CHẾ ĐỘ ĂN, MẶC, Ở, SINH HOẠT, CHĂM SÓC Y TẾ ĐỐI VỚI

NGƢỜI CHẤP HÀNH ÁN PHẠT TÙ ....................................................................7

1.1. Khái niệm, đặc điểm và ý nghĩa của chế độ giam giữ, giáo dục; chế độ

ăn, mặc, ở, sinh hoạt, chăm sóc y tế đối với ngƣời chấp hành án phạt tù..........7

1.2. Nội dung của chế độ giam giữ, giáo dục; chế độ ăn, mặc, ở, sinh hoạt,

chăm sóc y tế đối với ngƣời chấp hành án phạt tù....................................................12

1.3. Cơ sở của việc quy định chế độ giam giữ, giáo dục; chế độ ăn, mặc, ở,

sinh hoạt, chăm sóc y tế đối với ngƣời chấp hành án phạt tù...............................16

1.4. Lịch sử hình thành và phát triển các quy định pháp luật về chế độ giam

giữ, giáo dục; chế độ ăn, mặc, ở, sinh hoạt, chăm sóc y tế đối với ngƣời chấp

hành án phạt tù ......................................................................................................................19

1.5. Chế độ giam giữ, giáo dục; chế độ ăn, mặc, ở, sinh hoạt, chăm sóc y tế

đối với ngƣời chấp hành án phạt tù trong pháp luật một số nƣớc......................33

KẾT LUẬN CHƢƠNG 1....................................................................................................39

CHƢƠNG 2: PHÁP LUẬT THỰC ĐỊNH VỀ CHẾ ĐỘ GIAM GIỮ, GIÁO

DỤC; CHẾ ĐỘ ĂN, MẶC, Ở, SINH HOẠT, CHĂM SÓC Y TẾ ĐỐI VỚI

NGƢỜI CHẤP HÀNH ÁN PHẠT TÙ VÀ THỰC TIỄN ÁP DỤNG ................40

2.1. Pháp luật thực định về chế độ giam giữ, giáo dục; chế độ ăn, mặc, ở,

sinh hoạt, chăm sóc y tế đối với ngƣời chấp hành án phạt tù...............................40

2.2. Thực tiễn áp dụng chế độ giam giữ, giáo dục; chế độ ăn, mặc, ở, sinh

hoạt, chăm sóc y tế đối với ngƣời chấp hành án phạt tù.........................................54

2.3. Kết quả thực hiện chế độ giam giữ, giáo dục; chế độ ăn, mặc, ở, sinh

hoạt, chăm sóc y tế đối với ngƣời chấp hành án phạt tù.........................................67

KẾT LUẬN CHƢƠNG 2....................................................................................................73

CHƢƠNG 3: GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ THỰC HIỆN CHẾ ĐỘ

GIAM GIỮ, GIÁO DỤC; CHẾ ĐỘ ĂN, MẶC, Ở, SINH HOẠT, CHĂM SÓC

Y TẾ ĐỐI VỚI NGƢỜI CHẤP HÀNH ÁN PHẠT TÙ.......................................74

3.1. Sự cần thiết phải nâng cao hiệu quả thực hiện chế độ giam giữ, giáo

dục; chế độ ăn, mặc, ở, sinh hoạt, chăm sóc y tế đối đối với ngƣời chấp hành

án phạt tù................................................................................................................74

3.2. Giải pháp hoàn thiện chế độ giam giữ, giáo dục; chế độ ăn, mặc, ở, sinh

hoạt, chăm sóc y tế đối với ngƣời chấp hành án phạt tù.........................................76

KẾT LUẬN CHƢƠNG 3....................................................................................................85

KẾT LUẬN..............................................................................................................86

1

LỜI NÓI ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài

Thi hành án phạt tù là một vấn đề quan trọng thể hiện quan điểm, đường lối,

chính sách của Đảng và nhà nước ta đối với công tác cải tạo, giáo dục người phạm

tội. Hoạt động thi hành án phạt tù ngoài việc đề cao tính nghiêm minh của pháp

luật, đề cao pháp chế Xã hội chủ nghĩa, đó còn là quá trình giáo dục cải tạo phạm

nhân để họ nhận thức sâu sắc được hành vi sai phạm của mình. Từ đó, họ sẽ tự giác

cải tạo, sửa chữa lỗi lầm, có ý thức tuân thủ pháp luật, ngăn ngừa hành vi tái phạm

và hoàn lương, tái hòa nhập với xã hội. Áp dụng thi hành án phạt tù phải luôn quán

triệt nguyên tắc “kết hợp giữa trừng phạt và cải tạo, trong đó việc giáo dục, cải tạo

con người phải đưa lên hàng đầu”.

Thi hành án hình sự nói chung và thi hành án phạt tù nói riêng có vai trò rất

quan trọng trong việc đưa bản án, quyết định có hiệu lực pháp luật của Tòa án thực

hiện trong thực tiễn cũng như giáo dục, cải tạo phạm nhân để họ hoàn lương và trở

thành những người có ích cho xã hội. Đáp ứng yêu cầu cải cách tư pháp, tạo cơ sở

pháp lý cho hoạt động thi hành án hình sự, ngày 17/6/2010, Quốc Hội đã thông qua

Luật Thi hành án hình sự.

Trong những năm qua, trình tự, thủ tục thi hành án hình sự về cơ bản được

thực hiện theo đúng quy định của pháp luật. Các quyền và lợi ích của người thi

hành án hình sự được đảm bảo như việc hoãn, tạm đình chỉ, giảm thời hạn chấp

hành án phạt tù đều được giải quyết theo đúng quy định. Các chế độ về ăn, mặc, ở,

khám chữa bệnh, lao động, giáo dục pháp luật, thăm gặp, vui chơi giải trí và các

quyền khác không bị pháp luật tước bỏ được tôn trọng và thực hiện theo quy định

của pháp luật. Bên cạnh đó, việc thi hành các loại hình phạt và các biện pháp tư

pháp được quy định cụ thể, rõ ràng hơn.

Tuy nhiên, qua hơn 05 năm triển khai thi hành Luật Thi hành án hình sự, bên

cạnh những ưu điểm nêu trên thì vẫn còn nhiều hạn chế, đặc biệt là trong chế độ

giam giữ, giáo dục; chế độ ăn, mặc, ở, sinh hoạt, chăm sóc y tế đối với người chấp

hành án phạt tù.

Việc xây dựng các quy định của pháp luật quốc gia phù hợp với các nguyên

tắc và các quy phạm tương ứng của pháp luật quốc tế trong lĩnh vực tư pháp hình sự

là một yêu cầu tất yếu. Việc bảo vệ vững chắc các quyền con người bằng pháp luật

trong lĩnh vực tư pháp hình sự nói chung, thi hành án phạt tù nói riêng mang tính

2

quy luật của sự phát triển xã hội, yêu cầu cải cách tư pháp, cũng như xu thế hội

nhập quốc tế. Và việc có một cơ sở pháp lý đầy đủ, vững chắc về thi hành án phạt tù

nói chung, chế độ giam giữ, giáo dục; chế độ ăn, mặc, ở, sinh hoạt, chăm sóc y tế

đối với người chấp hành án phạt tù nói riêng là yêu cầu tất yếu để việc giáo dục cải

tạo phạm nhân đạt được hiệu quả tối ưu nhất cũng như khắc phục được những hạn

chế nêu trên.

Xuất phát từ những vấn đề nêu trên, nói lên tính cấp thiết của việc nghiên

cứu đề tài “Thi hành án phạt tù theo Luật Thi hành án hình sự Việt Nam” và cũng

chính là lý do để tác giả lựa chọn đề tài này làm luận văn thạc sỹ luật học của mình.

2. Tình hình nghiên cứu

Thi hành án phạt tù là một trong những nội dung quan trọng của pháp luật tố

tụng hình sự. Tuy nhiên, nội dung này vẫn chưa được nghiên cứu một cách chuyên

sâu, hệ thống và toàn diện về mặt lý luận cũng như thực tiễn. Các công trình nghiên

cứu đa phần nghiên cứu một cách tổng thể về thi hành án phạt tù hoặc về thi hành

án phạt tù đối với một đối tượng cụ thể. Thời gian gần đây, nhiều công trình nghiên

cứu về lĩnh vực thi hành án phạt tù ra đời chủ yếu bàn về quyền con người mà chưa

có công trình nghiên cứu nào đi sâu vào nội dung các chế độ đối với người chấp

hành án phạt tù. Có thể kể đến một số công trình khoa học về thi hành án phạt tù:

Về luận án, luận văn: Huỳnh Thị Kim Ánh: “Thi hành án phạt tù có thời hạn

– Giải pháp nâng cao hiệu quả thi hành án phạt tù có thời hạn ở Việt Nam”, luận

văn thạc sỹ, năm 2006; Vũ Quốc Doanh: “Thi hành án phạt tù có thời hạn đối với

người chưa thành niên trong giai đoạn hiện nay”, luận văn thạc sỹ, năm 2007;

Nguyễn Xuân Thành: “Thi hành án phạt tù đối với người bị kết án là người chưa

thành niên”, luận văn thạc sỹ, Hà Nội, năm 2014; Lê Thị Thanh Xuân: “Một số vấn

đề về thi hành hình phạt tù ở Việt Nam hiện nay”, luận văn thạc sỹ, Hà Nội, năm

2006; Nguyễn Lê Lý: “Thi hành án phạt tù – những vấn đề lý luận và thực tiễn”,

khóa luận tốt nghiệp cử nhân, Đại học Luật TP. Hồ Chí Minh năm 2002; Nguyễn

Thị Thu Hương: “Thi hành hình phạt tù trong tố tụng hình sự”, khóa luận tốt

nghiệp cử nhân, Hà Nội, năm 2010; Lê Anh Nga “Hoàn thiện các quy định về giáo

dục cải tạo đối với phạm nhân trong Luật Thi hành án hình sự Việt Nam từ góc độ

nhân thân người phạm tội”, luận văn thạc sĩ, năm 2016; Lê Hữu Trí “Bảo đảm

quyền con người của người bị kết án phạt tù trong thi hành án hình sự ở Việt Nam”,

luận án tiến sĩ, năm 2017.

3

Về các bài viết đăng tạp chí: Đỗ Thị Phượng: “Một số kiến nghị hoàn thiện

các quy định của Bộ luật hình sự năm 1999 và Bộ luật tố tụng hình sự năm 2003 về

kiểm sát thi hành án phạt tù”, Tạp chí Kiểm sát, 2015, Số 8; Đỗ Thị Phượng: “Một

số ý kiến về thi hành hình phạt tù đối với người chưa thành niên”, Tạp chí Tòa án

nhân dân, 2015, Số 8; Trần Thị Bích Thủy “Những kiến nghị và giải pháp nhằm

nâng cao chất lượng công tác kiểm sát thi hành án phạt tù”, Tạp chí Kiểm sát,

2014, Số 21; Nguyễn Văn Nam: “Mô hình cơ quan thi hành án phạt tù trước yêu

cầu cải cách tư pháp”, Tạp chí Dân chủ và pháp luật, 2013, Số 11 (260); Lê Hữu

Trí: “Bàn về khái niệm thi hành án phạt tù trong chiến lược cải cách tư pháp ở

nước ta hiện nay”, Tạp chí Khoa học pháp lý, Trường Đại học Luật Thành phố Hồ

Chí Minh, 2011, Số 6; Nguyễn Văn Nam: “Thi hành án phạt tù có thời hạn và

những giải pháp nâng cao hiệu quả”, Tạp chí Dân chủ và pháp luật, 2011, Số 12

(237); Nguyễn Đình Đặng Lục: “Cải cách tư pháp và một số kinh nghiệm của nước

ngoài về thi hành án phạt tù”, Tạp chí Nghiên cứu lập pháp, 2006, Số 4 (73);

Nguyễn Hải Phùng : “Cần nhận thức thống nhất về thủ tục thi hành án phạt tù”,

Tạp chí Kiểm sát, 10/2006, Số 19; Phạm Văn Lợi: “Thực trạng pháp Luật Thi hành

án phạt tù và phương hướng hoàn thiện”, Tạp chí Nhà nước và pháp luật, 2/2006,

Số 214.

Thi hành án phạt tù là một đề tài được nhiều nhà khoa học quan tâm, nghiên

cứu và có thể kể đến một số công trình nghiên cứu nêu trên. Tuy nhiên, các công

trình này chưa nghiên cứu một cách chuyên sâu và toàn diện về thi hành án phạt tù,

mà chỉ dừng lại ở việc nghiên cứu những khía cạnh riêng lẻ về thi hành án phạt tù

đối với người chưa thành niên của tác giả Vũ Quốc Doanh, Nguyễn Xuân Thành;

hay nghiên cứu về thi hành án phạt tù do pháp luật tố tụng hình sự điều chỉnh như

luận văn cử nhân của tác giả Nguyễn Thị Thu Hương, đề tài “Thi hành án phạt tù –

những vấn đề lý luận và thực tiễn” của tác giả Nguyễn Lê Lý đã nêu lên được một

số vấn đề lý luận và thực tiễn của thi hành án phạt tù cũng như đề ra được một số đề

xuất nhằm nâng cao hiệu quả thi hành án phạt tù. Đa số các đề tài nêu trên đều được

thực hiện khi Luật Thi hành án hình sự 2010 chưa ra đời hoặc nghiên cứu ở những

khía cạnh nhất định, do vậy đề tài “Thi hành án phạt tù theo Luật Thi hành án hình

sự Việt Nam” nghiên cứu chuyên sâu và toàn diện hơn về thi hành án phạt tù cụ thể

là về chế độ giam giữ, giáo dục; chế độ ăn, mặc, ở, sinh hoạt, chăm sóc y tế đối với

người chấp hành án phạt tù sẽ có ý nghĩa lý luận và thực tiễn nhằm giải quyết kịp