Thi hành án hành chính ở Việt Nam - Lý luận và thực tiễn

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC LUẬT THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

LÊ VIỆT SƠN

THI HÀNH ÁN HÀNH CHÍNH Ở VIỆT NAM -

LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN

LUẬN ÁN TIẾN SĨ LUẬT HỌC

TP. HỒ CHÍ MINH – NĂM 2021

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC LUẬT THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

LÊ VIỆT SƠN

THI HÀNH ÁN HÀNH CHÍNH Ở VIỆT NAM -

LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN

Chuyên ngành : LUẬT HIẾN PHÁP VÀ LUẬT HÀNH CHÍNH

Mã số : 62.38.01.02

LUẬN ÁN TIẾN SĨ LUẬT HỌC

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS. NGUYỄN CẢNH HỢP

TP. HỒ CHÍ MINH – NĂM 2021

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan Luận án này là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu,

khảo sát, kết quả nghiên cứu trong Luận án là trung thực. Các trích dẫn trong Luận án đều

được ghi rõ nguồn gốc. Nếu có sự gian dối, tôi xin chịu hoàn toàn trách nhiệm.

Nghiên cứu sinh

Lê Việt Sơn

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN Trang

MỤC LỤC

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT

DANH MỤC CÁC PHỤ LỤC, BẢNG BIỂU, SƠ ĐỒ

PHẦN MỞ ĐẦU.................................................................................................................1

1. Tính cấp thiết của đề tài ................................................................................................1

2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài ..............................................................3

2.1. Mục đích nghiên cứu của đề tài....................................................................................3

2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài....................................................................................4

3. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu.....................................................................................4

3.1. Đối tượng nghiên cứu của đề tài ..................................................................................4

3.2. Phạm vi nghiên cứu của đề tài......................................................................................5

4. Ý nghĩa khoa học và giá trị thực tiễn của Luận án.....................................................5

5. Những điểm mới của Luận án ......................................................................................6

6. Cơ cấu của Luận án .......................................................................................................6

CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ CƠ SỞ LÝ THUYẾT

CỦA ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU ...........................................................................................7

1.1. Tổng quan về tình hình nghiên cứu ..........................................................................7

1.1.1. Tình hình nghiên cứu ở Việt Nam ..............................................................................7

1.1.2. Tình hình nghiên cứu ở nước ngoài.........................................................................26

1.1.3. Đánh giá chung tình hình nghiên cứu có liên quan đến đề tài và những vấn đề được

luận án tiếp tục nghiên cứu................................................................................................32

1.2. Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu..........................................................34

1.2.1. Cơ sở lý thuyết .........................................................................................................34

1.2.2. Phương pháp nghiên cứu.........................................................................................37

Kết luận Chương 1 ..........................................................................................................39

CHƯƠNG 2: NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ THI HÀNH ÁN HÀNH CHÍNH Ở

VIỆT NAM .......................................................................................................................40

2.1. Khái niệm, bản chất của thi hành án ......................................................................40

2.2. Khái niệm, đặc điểm, vai trò và những yếu tố cơ bản ảnh hưởng tới hiệu quả thi

hành án hành chính ở Việt Nam.....................................................................................47

2.2.1. Khái niệm thi hành án hành chính...........................................................................47

2.2.2. Đặc điểm của thi hành án hành chính .....................................................................50

2.2.3. Vai trò của thi hành án hành chính .........................................................................60

2.2.4. Những yếu tố cơ bản ảnh hưởng tới hiệu quả thi hành án hành chính ở Việt Nam 64

2.3. Các nguyên tắc thi hành án hành chính .................................................................68

2.3.1. Nguyên tắc tuân theo pháp luật trong thi hành án hành chính ...............................68

2.3.2. Nguyên tắc bảo đảm sự tham gia của Tòa án trong thi hành án hành chính..........69

2.3.3. Nguyên tắc bảo đảm quyền con người, quyền công dân trong thi hành án hành

chính...................................................................................................................................70

2.3.4. Nguyên tắc bảo đảm sự tham gia tích cực, chủ động của người bị kiện trong vụ án

hành chính vào hoạt động thi hành án hành chính............................................................71

2.4. Thi hành án hành chính theo quy định của pháp luật một số nước trên thế giới

và những giá trị, kinh nghiệm có thể tham khảo cho Việt Nam..................................72

2.4.1. Thi hành án hành chính theo quy định của pháp luật một số nước trên thế giới ...72

2.4.2. Những giá trị, kinh nghiệm tham khảo cho Việt Nam ............................................85

Kết luận Chương 2 ..........................................................................................................86

CHƯƠNG 3: THỰC TRẠNG PHÁP LUẬT VỀ THI HÀNH ÁN HÀNH CHÍNH VÀ

THỰC TIỄN THI HÀNH ÁN HÀNH CHÍNH Ở VIỆT NAM....................................88

3.1. Thực trạng pháp luật về thi hành án hành chính ở Việt Nam..............................89

3.1.1. Những bản án, quyết định của Tòa án về vụ án hành chính được thi hành ............89

3.1.2. Giải thích bản án, quyết định của Tòa án................................................................91

3.1.3. Thủ tục thi hành bản án, quyết định của Tòa án .....................................................92

3.1.4. Yêu cầu, quyết định buộc thi hành bản án, quyết định của Tòa án .......................100

3.1.5. Kiểm sát thi hành án hành chính ...........................................................................105

3.1.6. Xử lý vi phạm trong thi hành án hành chính .........................................................108

3.1.7. Quản lý nhà nước về thi hành án hành chính........................................................120

3.2. Thực tiễn thi hành án hành chính ở Việt Nam.....................................................121

3.2.1. Một số kết quả đạt được trong thực tiễn thi hành án hành chính ở Việt Nam.......121

3.2.2. Những tồn tại, hạn chế trong thực tiễn thi hành án hành chính ở Việt Nam.........129

3.2.3. Nguyên nhân của những tồn tại, hạn chế trong thực tiễn thi hành án hành chính ở

Việt Nam...........................................................................................................................146

Kết luận Chương 3 ........................................................................................................149

CHƯƠNG 4: QUAN ĐIỂM VÀ CÁC GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ THI

HÀNH ÁN HÀNH CHÍNH Ở VIỆT NAM..................................................................150

4.1. Quan điểm nâng cao hiệu quả thi hành án hành chính ở Việt Nam..................150

4.1.1. Việc nâng cao hiệu quả thi hành án hành chính phải được tiến hành trên cơ sở thể

chế hoá các chủ trương, đường lối, quan điểm về cải cách tư pháp, cải cách hành chính

đã được xác định trong các nghị quyết, văn kiện của Đảng............................................150

4.1.2. Việc nâng cao hiệu quả thi hành án hành chính phải đáp ứng các yêu cầu, mục tiêu

và phương hướng xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam .............152

4.1.3. Nâng cao hiệu quả thi hành án hành chính phải bảo đảm tính đồng bộ, thống nhất

và khả thi của hệ thống pháp luật ...................................................................................153

4.1.4. Nâng cao hiệu quả thi hành án hành chính phải gắn liền với việc bảo đảm quyền

con người, quyền công dân mà cụ thể là quyền và lợi ích hợp pháp của cơ quan, tổ chức,

cá nhân liên quan đến việc thi hành án ...........................................................................154

4.1.5. Việc đề ra các giải pháp nâng cao hiệu quả thi hành án hành chính phải dựa trên

tổng kết, đánh giá thực tiễn thi hành pháp luật về thi hành án hành chính và vận dụng kinh

nghiệm pháp luật nước ngoài ..........................................................................................155

4.2. Các giải pháp nâng cao hiệu quả thi hành án hành chính ở Việt Nam .............155

4.2.1. Giải pháp hoàn thiện pháp luật về thi hành án hành chính ..................................155

4.2.2. Giải pháp nâng cao hiệu quả tổ chức thực hiện pháp luật về thi hành án hành

chính.................................................................................................................................181

Kết luận Chương 4 ........................................................................................................189

KẾT LUẬN ....................................................................................................................190

DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN

ÁN ĐÃ ĐƯỢC CÔNG BỐ

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

PHỤ LỤC

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

Luật TTHC : Luật Tố tụng hành chính

Pháp lệnh TTGQCVAHC: Pháp lệnh thủ tục giải quyết các vụ án hành chính

TAND : Tòa án nhân dân

TANDTC : Tòa án nhân dân tối cao

THAHC : Thi hành án hành chính

THADS : Thi hành án dân sự

THAHS : Thi hành án hình sự

TTHC : Tố tụng hành chính

UBND : Ủy ban nhân dân

VAHC : Vụ án hành chính

VKSND : Viện kiểm sát nhân dân

VKSNDTC : Viện kiểm sát nhân dân tối cao

DANH MỤC CÁC PHỤ LỤC, BẢNG BIỂU, SƠ ĐỒ

1. DANH MỤC CÁC PHỤ LỤC

Phụ lục 1: Tình hình thụ lý giải quyết vụ án hành chính trong những năm gần đây.

Phụ lục 2: Kết quả thi hành án hành chính trong những năm gần đây.

Phụ lục 3: Biểu đồ thống kê kết quả thi hành án hành chính trong những năm gần đây.

Phụ lục 4: Sơ đồ tóm tắt thủ tục thi hành án hành chính.

Phụ lục 5: Danh mục các văn bản quy phạm pháp luật và một số văn bản hành chính về

thi hành án hành chính từ năm 1996 đến 2019.

Phụ lục 6: Danh sách quyết định buộc thi hành án hành chính của Tòa án nhân dân được

đăng tải trên Cổng thông tin điện tử của Tổng cục Thi hành án dân sự thuộc Bộ Tư pháp

(tính đến tháng 12/2019).

Phụ lục 7: Một số điều khoản cơ bản về dự thảo Luật Thi hành án hành chính.

Phụ lục 8: Kết quả điều tra xã hội học Đề tài “Thi hành án hành chính ở Việt Nam – Lý

luận và thực tiễn”.

Phụ lục 9: Một số vụ việc thi hành án hành chính điển hình phức tạp, kéo dài liên quan

đến cơ quan nhà nước, người có thẩm quyền trong cơ quan nhà nước vi phạm nghĩa vụ thi

hành án.

2. DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 1.1: Số liệu thống kê về công tác xét xử vụ án hành chính từ năm 2011 - 2019.

Bảng 1.2: Số vụ án hành chính Tòa án không chấp nhận yêu cầu khởi kiện ở thủ tục sơ

thẩm giai đoạn 2011 – 2019.

Bảng 2.1: Kết quả thi hành án hành chính đối với trường hợp bản án, quyết định của Tòa

án chấp nhận yêu cầu khởi kiện giai đoạn 2013 – 2019.

Bảng 2.2: Kết quả đôn đốc/theo dõi thi hành án hành chính giai đoạn 2013 – 2019.

Bảng 2.3: Kết quả kiểm sát thi hành án hành chính năm 2017 và 2018.

Bảng 2.4: Số bản án, quyết định của Tòa án chưa thi hành xong theo từng năm giai đoạn

2013 – 2019.

Bảng 2.5: Số vụ việc Tòa án ra quyết định buộc thi hành án hành chính năm 2017, 2018

và 2019.

Bảng 2.6: Thống kê thời hạn vi phạm nghĩa vụ thi hành án hành chính của người bị kiện

theo kết quả công khai thông tin không chấp hành án của cơ quan thi hành án dân sự tính

đến 12/2019.

3. DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ

Biểu đồ 3.1: Số vụ án hành chính bị Tòa án bác đơn khởi kiện ở thủ tục xét xử sơ thẩm

giai đoạn 2011 - 2019.

Biểu đồ 3.2: Kết quả thi hành án hành chính đối với trường hợp bản án, quyết định chấp

nhận yêu cầu của người khởi kiện thuộc trường hợp đôn đốc, theo dõi thi hành án hành

chính của cơ quan thi hành án dân sự giai đoạn 2013 - 2019.

Biểu đồ 3.3: Kết quả thi hành các bản án, quyết định của Tòa án về vụ án hành chính của

Chủ tịch Ủy ban nhân dân, Ủy ban nhân dân các cấp từ năm 2015 - 2017.

Biểu đồ 3.4: Kết quả đôn đốc/theo dõi thi hành án hành chính giai đoạn 2013 – 2019.

Biểu đồ 3.5: Sự gia tăng số bản án, quyết định của Tòa án chưa được thi hành xong từ

năm 2013 - 2019.

Biểu đồ 3.6: Thời hạn vi phạm nghĩa vụ thi hành án hành chính của người bị kiện theo kết

quả công khai thông tin không chấp hành án của cơ quan thi hành án dân sự (tính đến

12/2019).

4. DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ

Sơ đồ 4.1: Thủ tục thi hành án hành chính trong trường hợp Tòa án không chấp nhận yêu

cầu khởi kiện.

Sơ đồ 4.2: Thủ tục thi hành án hành chính trong trường hợp Tòa án chấp nhận yêu cầu

khởi kiện.

Sơ đồ 4.3: Đề xuất thủ tục thi hành án hành chính trong trường hợp Tòa án không chấp

nhận yêu cầu khởi kiện.

Sơ đồ 4.4: Đề xuất thủ tục thi hành án hành chính trong trường hợp Tòa án chấp nhận yêu

cầu khởi kiện.

1

PHẦN MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài

Thi hành án nói chung và thi hành án hành chính nói riêng là một trong những hoạt

động quan trọng của bộ máy nhà nước nhằm bảo đảm cho bản án, quyết định của Tòa án

có hiệu lực pháp luật được thi hành trên thực tế. Hoạt động thi hành án có hiệu quả, một

mặt thể hiện tính nghiêm minh của pháp luật, thể hiện quyền lực nhà nước, mặt khác là

công cụ hữu hiệu để khôi phục quyền và lợi ích hợp pháp của Nhà nước, xã hội và công

dân đã bị xâm hại bởi các hành vi vi phạm pháp luật. Tuy nhiên, thi hành án hành chính là

một hoạt động khó khăn và phức tạp, bởi vì ngoài những đặc điểm của thi hành án nói

chung, thi hành án hành chính còn có những đặc trưng riêng so với các hoạt động thi hành

án khác, trong đó đáng chú ý là việc thi hành án hành chính mang tính tự nguyện thi hành

rất cao do không có cơ quan chuyên trách về thi hành án hành chính, các biện pháp bảo

đảm thi hành án hành chính hạn chế và đặc biệt một bên đương sự trong thi hành án hành

chính luôn là cơ quan nhà nước, người có thẩm quyền trong cơ quan nhà nước.

Nhận thức được tầm quan trọng trong công tác này, Đảng và Nhà nước ta đã đề ra

nhiều chủ trương, chính sách nhằm tạo sự chuyển biến cơ bản trong công tác thi hành án.

Nghị quyết số 48-NQ/TW ngày 24/5/2005 về chiến lược xây dựng và hoàn thiện pháp luật

Việt Nam đến năm 2010, định hướng đến năm 2020 và Nghị quyết số 49-NQ/TW ngày

02/6/2005 về chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020 của Bộ Chính trị đã xác định là

cần đổi mới tổ chức và hoạt động việc thi hành án, trong đó nhấn mạnh: “Xây dựng cơ chế

bảo đảm cho mọi bản án của Tòa án có hiệu lực pháp luật phải được thi hành, các cơ

quan hành chính vi phạm bị xử lý theo phán quyết của Tòa án phải nghiêm chỉnh chấp

hành”. Vì vậy, từ một điều luật duy nhất điều chỉnh về thi hành án hành chính tại Pháp

lệnh thủ tục giải quyết các vụ án hành chính được Ủy ban Thường vụ Quốc hội ban hành

ngày 21/5/1996 đến Luật Tố tụng hành chính năm 2015 được Quốc hội khóa XIII thông

qua ngày 25/11/2015 gồm 07 điều luật với nhiều sửa đổi, bổ sung quan trọng về thi hành

án hành chính như: Tòa án được quyền ra quyết định buộc thi hành án hành chính, quy

định chi tiết về thủ tục thi hành án hành chính trong các trường hợp khác nhau, nhiệm vụ

theo dõi thi hành án hành chính của cơ quan thi hành án dân sự... Và gần đây nhất, ngày

01/7/2016, Chính phủ đã ra Nghị định 71/2016/NĐ-CP quy định về thời hạn, trình tự, thủ

tục thi hành án hành chính và xử lý trách nhiệm đối với người không thi hành bản án,

quyết định của Tòa án. Đây chính là những cơ sở pháp lý quan trọng giúp các chủ thể có

liên quan đến công tác thi hành án hành chính căn cứ vào đó để thực thi hoặc yêu cầu thực

hiện phán quyết của Tòa án nhằm bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình.

2

Tuy nhiên, việc thi hành án hành chính ở nước ta trong khoảng thời gian qua gặp

những khó khăn, vướng mắc sau:

Thứ nhất, thực tiễn thực hiện các quy định pháp luật về thi hành án hành chính đã

bộc lộ những hạn chế nhất định. Những khó khăn, vướng mắc trong việc thi hành pháp

luật là một trong những nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng tồn đọng án, chưa đáp ứng

được yêu cầu bảo vệ một cách kịp thời, hiệu quả quyền, lợi ích hợp pháp của người được

thi hành án hành chính và của các cá nhân, cơ quan, tổ chức có liên quan. Đánh giá kết

quả về công tác thi hành án hành chính, Chỉ thị số 26/CT-TTg, ngày 15/11/2019 của Thủ

tướng Chính phủ về việc tăng cường chấp hành pháp luật tố tụng hành chính và thi hành

án hành chính đã nêu rõ: “Tình hình chấp hành pháp luật tố tụng hành chính và thi hành

án hành chính của các cơ quan hành chính nhà nước vẫn còn những tồn tại, hạn chế, điển

hình là việc không ít các vụ kiện người đại diện không tham gia phiên tòa theo triệu tập

của Tòa án; số lượng bản án hành chính đã có hiệu lực chưa được thi hành ngày càng

tăng qua các năm”. Bên cạnh đó, Báo cáo về công tác thi hành án hành chính của Chính

phủ từ năm 2015 đến năm 2019 và Báo cáo công tác Tư pháp của Bộ Tư pháp từ năm

2010 đến nay đã chỉ ra rằng hoạt động thi hành án hành chính vẫn chưa đáp ứng được yêu

cầu của thực tiễn đặt ra, số lượng án chuyển sang năm sau thi hành khá lớn, số lượng vụ

việc Tòa án đã ra quyết định buộc thi hành án hành chính nhưng người phải thi hành án là

cơ quan nhà nước, người có thẩm quyền trong cơ quan nhà nước vẫn không thi hành còn

rất cao, gây bức xúc trong dư luận, một số vụ việc khiếu nại, tố cáo phức tạp, kéo dài, dư

luận xã hội quan tâm chưa được xử lý dứt điểm.

Thứ hai, công tác xây dựng, hoàn thiện pháp luật về thi hành án hành chính còn

chậm. Cơ sở pháp lý điều chỉnh về hoạt động thi hành án hành chính chưa đầy đủ, rõ ràng.

Hiện nay, đối với hoạt động thi hành án dân sự và thi hành án hình sự đã được quy định

bằng đạo luật riêng với các văn bản quy phạm pháp luật hướng dẫn. Trong khi đó, hoạt

động thi hành án hành chính chỉ được điều chỉnh chủ yếu bằng một văn bản dưới luật.

Ngoài ra, với điểm đặc thù của thi hành án hành chính, thủ tục thi hành án hành chính hiện

nay được quy định rải rác, tản mạn ở nhiều văn bản khác nhau như: Luật Tố tụng hành

chính, Luật Thi hành án dân sự, các đạo luật điều chỉnh hoạt động quản lý nhà nước trong

các lĩnh vực. Do chưa có quy định khung, mang tính thống nhất để điều chỉnh hoạt động

này nên gây ra khó khăn cho người có trách nhiệm tổ chức và đương sự trong thi hành án

hành chính. Bên cạnh đó, một số quy định pháp luật về thi hành án hành chính được xây

dựng chưa dựa trên những cơ sở lý luận sâu sắc, đúng đắn và khoa học, có sự mâu thuẫn,

chưa phù hợp với thực tiễn dẫn đến hiệu quả thi hành không cao. Trong khi đó, ý thức

3

chấp hành bản án, quyết định của Tòa án về vụ án hành chính của nhiều cơ quan, tổ chức,

cá nhân còn hạn chế. Không chỉ đối với người khởi kiện mà thường xuyên xảy ra đối với

người bị kiện trong vụ án hành chính, thậm chí không ít cơ quan nhà nước chưa nhìn nhận

đúng vị trí, vai trò, tầm quan trọng của công tác thi hành án hành chính nên còn tình trạng

các cơ quan và người có thẩm quyền trong cơ quan nhà nước thiếu tôn trọng các bản án,

quyết định của Tòa án, “chây ỳ” không thi hành án. Ngoài ra, đội ngũ cán bộ, công chức

làm công tác thi hành án hành chính còn yếu về năng lực chuyên môn nghiệp vụ. Việc tổ

chức, thi hành bản án, quyết định của Tòa án về vụ án hành chính phần lớn do chính các

cán bộ, công chức trong cơ quan nhà nước và người có thẩm quyền trong các cơ quan này

thực hiện kiêm nhiệm nhưng những cán bộ, công chức trong những cơ quan này không

được đào tạo, bồi dưỡng về nghiệp vụ nên không nắm rõ về trình tự, thủ tục thi hành án.

Xuất phát từ lí do không có cơ quan thi hành án hành chính chuyên trách nên cơ quan thi

hành án dân sự sẽ chịu trách nhiệm theo dõi việc thi hành án hành chính. Trong khi đó, cơ

quan thi hành án dân sự vẫn đang trong tình trạng quá tải công việc, nay được bổ sung

thêm nhiệm vụ theo dõi thi hành án hành chính nhưng cơ chế lại thiếu rõ ràng. Vì vậy, cơ

quan này vẫn chủ yếu tập trung vào nhiệm vụ chính của mình là thi hành án dân sự mà

không có sự đầu tư, quan tâm đúng mức tới việc theo dõi thi hành án hành chính.

Thứ ba, các công trình nghiên cứu về mặt lý luận và tổng kết thực tiễn về thi hành

án hành chính ở Việt Nam chưa nhiều. Đa số các công trình chỉ đề cập đến một số khía

cạnh lý luận và pháp lý mà chưa nghiên cứu một cách hệ thống. Chính vì vậy, việc nghiên

cứu thấu đáo về lý luận và thực tiễn đối với hoạt động thi hành án hành chính là hết sức

cần thiết trong bối cảnh hiện nay để xây dựng những giải pháp khả thi, mang tính đột phá

nhằm hoàn thiện những quy định pháp luật và các giải pháp tổ chức thực hiện pháp luật về

thi hành án hành chính, nâng cao hiệu quả của hoạt động này ở Việt Nam, đáp ứng yêu

cầu cải cách tư pháp và hội nhập quốc tế đang diễn ra.

Xuất phát từ nhận thức như vậy, Nghiên cứu sinh cho rằng việc lựa chọn vấn đề

“Thi hành án hành chính ở Việt Nam - Lý luận và thực tiễn” làm đề tài luận án tiến sĩ là

thực sự cần thiết, có ý nghĩa lý luận và thực tiễn.

2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài

2.1. Mục đích nghiên cứu của đề tài

Mục đích nghiên cứu của Luận án là xây dựng cơ sở lý luận về thi hành án hành

chính, dựa trên cơ sở lý luận đó để đánh giá về thực trạng pháp luật và thực tiễn thi hành

án hành chính ở Việt Nam và đưa ra những quan điểm, giải pháp hoàn thiện pháp luật và

4

các giải pháp về mặt thực tiễn hoạt động nhằm nâng cao hiệu quả thi hành án hành chính ở

nước ta trong giai đoạn hiện nay và thời gian tới.

2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài

Với mục đích như trên, nhiệm vụ nghiên cứu của Luận án bao gồm:

Một là, phân tích, đánh giá tình hình nghiên cứu trong và ngoài nước về thi hành án

hành chính ở Việt Nam để từ đó tìm ra những nội dung cần tiếp tục làm rõ trong Luận án.

Hai là, đánh giá về những quan điểm hiện hành và từ đó xây dựng nội dung lý luận

về thi hành án hành chính như: xây dựng khái niệm về thi hành án hành chính và xác định

các đặc điểm đặc trưng của thi hành án hành chính so với các loại thi hành án khác; làm rõ

vai trò, các yếu tố cơ bản ảnh hưởng đến hiệu quả của thi hành án hành chính ở các khía

cạnh về chính trị - xã hội, hoạt động tố tụng và bảo đảm quyền con người; xây dựng các

nguyên tắc thi hành án hành chính.

Ba là, phân tích `thực trạng pháp luật và thực tiễn thi hành án hành chính ở Việt

Nam, bao gồm việc phân tích quy định của pháp luật và thực tiễn thực hiện pháp luật về

thi hành án hành chính, chỉ rõ những ưu điểm và hạn chế của các quy định và công tác

thực hiện hiện hành. Việc đánh giá được thực hiện chi tiết theo từng nội dung mà pháp

luật quy định nhằm phát hiện những bất cập, hạn chế cơ bản của các quy định pháp luật

hiện hành và xác định nguyên nhân gây ra các bất cập, hạn chế trên.

Bốn là, nghiên cứu pháp luật của một số quốc gia về các chế định cơ bản, quan

trọng điều chỉnh hoạt động thi hành án hành chính, tìm ra những điểm tương đồng và khác

biệt với pháp luật về thi hành án hành chính ở Việt Nam để rút ra các giá trị tham khảo.

Năm là, xây dựng các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả thi hành án hành chính ở

Việt Nam, bao gồm các giải pháp hoàn thiện pháp luật và giải pháp tổ chức thực hiện pháp

luật về thi hành án hành chính. Những giải pháp này sẽ bám sát và thể hiện đúng chủ

trương của Đảng Cộng sản Việt Nam và chính sách của Nhà nước trong việc hoàn thiện

pháp luật nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động thi hành án hành chính ở nước ta. Các giải

pháp đưa ra bảo đảm tính khả thi và có cơ sở khoa học, được dựa trên cơ sở lý luận đã xây

dựng và những đánh giá khách quan về thực trạng pháp luật và thực tiễn thực hiện pháp

luật về thi hành án hành chính ở Việt Nam.

3. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu

3.1. Đối tượng nghiên cứu của đề tài

Đối tượng nghiên cứu của Luận án: các quan điểm, nhận thức lý luận về thi hành án

hành chính, quy định của pháp luật về thi hành án hành chính, thực tiễn thi hành pháp luật

trong lĩnh vực này ở Việt Nam.

5

3.2. Phạm vi nghiên cứu của đề tài

“Thi hành án hành chính ở Việt Nam - Lý luận và thực tiễn” là đề tài nghiên cứu có

nội dung rộng, khá phức tạp nhưng trong giới hạn của Luận án tiến sĩ, đề tài xác định giới

hạn phạm vi nghiên cứu như sau:

Luận án đặt trọng tâm nghiên cứu những vấn đề mang tính lý luận, pháp lý và thực

tiễn thi hành án hành chính ở Việt Nam. Những nội dung liên quan đến thực tiễn thi hành

án hành chính, Luận án sẽ giới hạn trong phạm vi lãnh thổ Việt Nam.

Việc so sánh, đối chiếu quy phạm được giới hạn ở các nước châu Âu, nơi mà có

pháp luật về thi hành án hành chính hoàn thiện ở mức độ cao. Bên cạnh đó, Luận án còn

nghiên cứu pháp luật của một số quốc gia ở Châu Á có hệ thống pháp luật phát triển hoặc

có điều kiện về chính trị - xã hội có nét tương đồng với nước ta mà đại diện điển hình là

Trung Quốc, Nhật Bản để rút những bài học kinh nghiệm cho Việt Nam.

Thời gian nghiên cứu: từ năm 1996 đến thời điểm hiện nay (kể từ khi Pháp lệnh

thủ tục giải quyết các vụ án hành chính được ban hành và có hiệu lực thi hành đến năm

2019). Các thông tin, số liệu sử dụng để nghiên cứu được thu thập trên phạm vi cả nước,

chủ yếu trong thời gian từ khi Luật Tố tụng hành chính năm 2010 có hiệu lực thi hành.

Các thông tin, số liệu trong giai đoạn từ năm 1996 đến năm 2010 ít được thu thập và trình

bày trong Luận án vì số vụ việc được đưa ra thi hành trong giai đoạn này rất ít, công tác

báo cáo, thống kê về thi hành án hành chính trong giai đoạn này chưa được quy định cụ

thể nên số liệu không bảo đảm tính liên tục và chính xác.

4. Ý nghĩa khoa học và giá trị thực tiễn của Luận án

Luận án là một công trình nghiên cứu chuyên sâu về thi hành án hành chính và kết

quả nghiên cứu sẽ là sự bổ sung quan trọng về lý luận cũng như thực tiễn vào hoạt động

thi hành án hành chính ở Việt Nam hiện nay. Theo đó, kết quả nghiên cứu của Luận án sẽ

góp phần cung cấp một cơ sở lý luận vững chắc về thi hành án hành chính, đưa ra cơ sở

khoa học có giá trị tham khảo trong việc hoàn thiện pháp luật và tổ chức thực hiện pháp

luật về thi hành án hành chính nói riêng và pháp luật tố tụng hành chính nói chung nhằm

nâng cao hiệu quả của hoạt động thi hành án hành chính ở Việt Nam.

Luận án còn là tài liệu tham khảo trong công tác nghiên cứu, giảng dạy, học tập

Luật Tố tụng hành chính Việt Nam cho các cơ sở chuyên nghiên cứu pháp luật, đào tạo

cán bộ pháp luật. Luận án cũng có giá trị tham khảo hữu ích đối với cán bộ làm công tác

thực tiễn trong thi hành án hành chính ở nước ta hiện nay.

Ngoài ra, kết quả nghiên cứu của Luận án có thể dùng làm tài liệu nghiên cứu để

ban hành Luật thi hành án hành chính trong thời gian tới, hướng dẫn trong việc áp dụng

6

pháp luật tố tụng hành chính, hoặc sửa đổi, bổ sung quy định của pháp luật về thi hành án

hành chính nhằm bảo đảm tính thống nhất và chính xác trong thực tiễn thi hành pháp luật

về thi hành án hành chính.

5. Những điểm mới của Luận án

Luận án là một công trình khoa học nghiên cứu toàn diện và có hệ thống về thi

hành án hành chính ở Việt Nam. Những điểm mới nổi bật của kết quả nghiên cứu thể

hiện ở những nội dung sau:

(1) Xây dựng được một số vấn đề lý luận cơ bản, quan trọng về thi hành án

hành chính. Việc làm sáng tỏ những vấn đề lý luận này sẽ là cơ sở để tiếp cận các quy

định của pháp luật về thi hành án hành chính, là định hướng cho việc kiến nghị hoàn

thiện pháp luật về thi hành án hành chính và pháp luật tố tụng hành chính.

(2) Luận án phân tích, đánh giá các quy định của pháp luật hiện nay về thi hành

án hành chính và thực tiễn thi hành án hành chính, từ đó chỉ ra những vướng mắc, bất

cập trong các quy định của pháp luật hiện nay về thi hành án hành chính. Không chỉ

dừng lại ở việc đưa ra những vướng mắc, bất cập đó, luận án còn phân tích để tìm ra

nguyên nhân của những hạn chế trên.

(3) Luận án đưa ra các kiến nghị sửa đổi, bổ sung quy định của pháp luật và

các giải pháp nâng cao hiệu quả tổ chức thực hiện pháp luật về thi hành án hành chính,

đây là những kiến nghị mới dựa trên những căn cứ, lập luận khoa học, phù hợp với chủ

trương, đường lối của Đảng về cải cách tư pháp, góp phần nâng cao hiệu quả của thi

hành án hành chính ở Việt Nam, bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp cho các cá nhân, cơ

quan và tổ chức trong xã hội.

6. Cơ cấu của Luận án

Ngoài phần cam đoan, danh mục các từ viết tắt sử dụng trong Luận án, mục lục,

phần mở đầu, kết luận, danh mục các công trình nghiên cứu liên quan đến đề tài Luận án

đã được công bố, danh mục tài liệu tham khảo và các phụ lục, bảng biểu, biểu đồ thì nội

dung chính của Luận án được kết cấu gồm bốn chương:

Chương 1: Tổng quan tình hình nghiên cứu và cơ sở lý thuyết của đề tài nghiên

cứu.

Chương 2: Những vấn đề lý luận về thi hành án hành chính ở Việt Nam.

Chương 3: Thực trạng pháp luật về thi hành án hành chính và thực tiễn thi hành án

hành chính ở Việt Nam.

Chương 4: Quan điểm và các giải pháp nâng cao hiệu quả thi hành án hành chính ở

Việt Nam.