Tham nhũng và trốn thuế: Phân tích qua mô hình lý thuyết và thực tiễn ở Việt Nam

( Sd 09 (86) • 2010 ) NGHIEN CUU TRAO D6 |

Tham nhung va tron thue: Phan tich qua

mo hinh ly thuyet va thuc tiln

am j"\i r o Vietnam

T^am nhiing Id mdt

trong nhirng vdn di

md nhiiu quoc gia

phdi ddi mat trong qud trinh

phdt triin, trong do co Viet

Nam. Tron^ thdi gian gdn

day, mot sd td chuc qudc ti

(Quy Tiin Te Qudc Ti, Ngan

Hdng Thi Gidi, Cong ddng

chung Chdu Au ...) cung

quan tam dqc Met din ti

nan ndy, coi nd Id mot nhdn

to quyet dinh trong chinh

sdch cda hq ddi vdi cdc qudc

gia dang phdt triin. Tham

nhiing duqc Viet nam coi Id

mot trong nhirng thdch thuc

l&n tdi su on dinh cua qudc

gia, ldm xdi mon long tin cua

ngudi dan vd ldm that thodt

cdc nguon luc cda xd hqi

(xem Shleifer, A. va Vishny

R.W. (1993) '. Kiem sodt tham

nhung duqc xem la yiu to cot

loi trong nd luc phdt trien

mgt xd hgi co thu nhqp trung

binh vd cong bdng cua Viet

nam. Diiu ddng ngac nhiin

Id, cho mdi din gdn day,

nhirng dnh hudng kinh te cua

tham nhung, nhdt Id trong

mgt quoc gia cdn jphdt triin

vd dang chuyen ddi nhu Viet

Nam, it khi duqc phdn tich

1 O Viet nam dieu ndy

cUng da duqc thua nhdn cdng

khai trong vdn kien Dqi hqi

Ddng ldn thit X.

chu ddo. Nhiiu cdu hdi vdn

chua duqc trd ldi mdt cdch

thda ddng nhu : Tdc dgng

kinh ti cua tham nhiing tdi

cdc chi sd vi md ( ngdn sdch,

lam phdt, tham hut thuang

mqi..) nhu thi ndo? Bdn chdt

mdi liin hi giua tham nhung

vd tdng trudng Id gi? Tham

nhiing gay cham phdt triin

cua qudc gia hay chain phdt

triin gay tham nhiing ?

Muc dfeh ciia bai nay la

nham phan tfch quan he giu'a

tham nhung va trdn thue￾nguyen nhan gay that thu ngan

sach qua viec phan tfch lgi fch

cbi phi ciia eac ben lien quan

den van de nay.

Khi nao xay ra tinh

trang tham nhiing trong thu

ngan sach nha nudc ? phan

tich qua mo hinh ly thuyet

Phan tich anh hudng

ciia tham nhung den thu ngan

sach nba nudc xuat phat tu

y tudng la neu can bd thue -

ngudi chju trach nhiem giam

sat viec nop thue ciia doanh

nghiep sir dyng quyen lye ciia

minh de thda thuan vdi doanh

nghiep tbi se dan tdi tinh

trang trdn thue gia tang hoac

sd thu ngan sach thyc te giam

di. Cac md hinh ly thuyet de

cap den tinh trang nay da dugc

de cap trong cac nghien ciiu

TS. Vii Sy Cudng

cua Berker va Stigler (1974),

Klitgaard (1989, 1992) , Ul

Haque N. va Sabay R. (1996).

Cac nghien cuu tren da chi rd

tinh trang tham nhung trong

nganh thue ndi rieng va quan

ly hanh chi'nh ndi chung anh

budng tieu eye tdi kha nang

thu thue. Hau bet kbi phan tich

anh budng cua tham nhung tdi

thu thue deu su dung cac gia

thuyet ve quan he giu'a ngudi

ehu- ngudi dai dien (principal￾agent problem). Tdng hgp tir

cac nghien ciiu tren, trong bai

viet nay chiing tdi gidi thieu

mdt md binh ly thuyet dan

gian nham danh gia tac ddng

cua cac nhan td tdi hanh vi

tham nhung cua can bd thue

va trdn thue cua doanh nghiep,

mdt nguyen nhan gay ra, tinh

trang that thu ngan sach nha

nude.

Trong md hinh nay cd 3

ben lien quan den qua trinh

thu thue: Nba nudc, can bd

quan ly thue va doanh nghiep,

nhat la cac doanh nghiep tu

nhan - ddi tugng cd nhieu

ddng Iyc de lam sao nop thue

cang ft cang tdt.

De de hieu chiing ta

gia sir gia tri dau ra ciia mdi

doanh nghiep tao ra la y. va

tdng gia trj cac doanh nghiep

tao ra la Y thi neu Nha nude

ap dung mdt mii'c thue suit x

Tqp chf nghien cijfu Tdi chfnh ke'tod n <41