Thạc sĩ chính trị học, đoàn tncs hồ chí minh với giáo dục lối sống xhcn cho sinh viên ở tp hồ chí

MỤC LỤC

MỞ ĐẦU..........................................................................................................1

Chương 1. NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ VAI TRÒ

CỦA ĐOÀN THANH NIÊN CỘNG SẢN HỒ CHÍ MINH TRONG

GIÁO DỤC LỐI SỐNG XÃ HỘI CHỦ NGHĨA CHO SINH VIÊN..........8

1.1. Lối sống, lối sống xã hội chủ nghĩa và giáo dục lối sống xã hội chủ

nghĩa........................................................................................................8

1.2. Đoàn thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh và vai trò của Đoàn thanh

niên cộng sản Hồ Chí Minh trong giáo dục lối sống xã hội chủ nghĩa

cho sinh viên.........................................................................................26

1.3. Sự cần thiết phải nâng cao vai trò của Đoàn thanh niên cộng sản Hồ

Chí Minh trong giáo dục lối sống xã hội chủ nghĩa cho sinh viên Thành

phố Hồ Chí Minh...................................................................................30

Chương 2. VAI TRÒ CỦA ĐOÀN THANH NIÊN CỘNG SẢN HỒ CHÍ

MINH THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH TRONG GIÁO DỤC LỐI SỐNG

XÃ HỘI CHỦ NGHĨA CHO SINH VIÊN TỪ NĂM 2012 ĐẾN NAY....43

2.1. Những yếu tố chủ yếu tác động đến vai trò của Đoàn thanh niên

cộng sản Hồ Chí Minh Thành phố Hồ Chí Minh trong giáo dục lối sống

xã hội chủ nghĩa cho sinh viên..............................................................43

2.2. Thực trạng về vai trò của Đoàn thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh

Thành phố Hồ Chí Minh trong giáo dục lối sống xã hội chủ nghĩa cho

sinh viên.................................................................................................49

2.3. Những vấn đề đặt ra đối với Đoàn thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh

Thành phố Hồ Chí Minh trong giáo dục lối sống xã hội chủ nghĩa cho

sinh viên.................................................................................................65

Chương 3. QUAN ĐIỂM, GIẢI PHÁP PHÁT HUY VAI TRÒ CỦA

ĐOÀN THANH NIÊN CỘNG SẢN HỒ CHÍ MINH THÀNH PHỐ HỒ

CHÍ MINH TRONG VIỆC GIÁO DỤC LỐI SỐNG XÃ HỘI CHỦ

NGHĨA CHO SINH VIÊN TRONG NHỮNG NĂM TỚI.........................69

3.1. Quan điểm đối với việc phát huy vai trò của Đoàn thanh niên cộng

sản Hồ Chí Minh Thành phố trong giáo dục lối sống xã hội chủ nghĩa

cho sinh viên.........................................................................................69

3.2. Giải pháp phát huy vai trò của Đoàn thanh niên cộng sản Hồ Chí

Minh Thành phố trong giáo dục lối sống xã hội chủ nghĩa cho sinh viên74

KẾT LUẬN....................................................................................................88

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO.....................................................90

PHỤ LỤC....................................................................................................101

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

Chủ nghĩa xã hội: CNXH

Chủ nghĩa tư bản: CNTB

Thanh niên cộng sản TNCS

Xã hội chủ nghĩa XHCN

1

MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

Đoàn thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh là đội dự bị tin cậy của Đảng

Cộng sản Việt Nam, là lực lượng xung kích cách mạng, là trường học xã hội chủ

nghĩa của thanh niên, là tổ chức có chức năng tuyên truyền, giáo dục thanh niên

nói chung và sinh viên nói riêng. Về phương diện lý luận, Đoàn TNCS Hồ Chí

Minh được xác định là một chủ thể quan trọng của công tác giáo dục đạo đức,

lối sống, cũng như của công tác tư tưởng cho sinh viên nhưng nhận thức về

vấn đề này còn chưa đầy đủ và những nghiên cứu lý luận về chủ thể này còn

chưa nhiều. Bên cạnh đó, vai trò của tổ chức Đoàn TNCS Hồ Chí Minh trong

giáo dục lối sống XHCN cho sinh viên trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện

đại hóa và hội nhập quốc tế của nước ta hiện nay chưa được phát huy đầy đủ

do nhận thức lý luận về vấn đề này chưa đúng mức.

Thành phố Hồ Chí Minh là nơi khởi nguồn nhiều phong trào hành

động cách mạng, ghi dấu ấn sâu đậm trong phong trào thanh niên, sinh viên

cả nước. Tiếp nối truyền thống vẻ vang của các thế hệ đi trước, công tác

Đoàn và phong trào thanh niên, sinh viên Thành phố đã có những bước

phát triển mới với nhiều hoạt động phong phú, sáng tạo và hiệu quả, đóng

góp tích cực vào thành tựu về chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội của Đảng

bộ và nhân dân Thành phố. Với kết quả đạt được, những năm qua, Đoàn

TNCS Hồ Chí Minh Thành phố Hồ Chí Minh liên tục là đơn vị dẫn đầu cả

nước trong công tác Đoàn và phong trào thanh niên, sinh viên. Sinh viên

Thành phố Hồ Chí Minh tiếp tục thể hiện sự năng động, sáng tạo, vai trò

xung kích, tình nguyện trong đóng góp và xây dựng Thành phố có chất

lượng sống tốt, văn minh, hiện đại, nghĩa tình.

Bên cạnh những thành tích, ưu điểm và tiến bộ, công tác giáo dục lối

sống, hay cụ thể hơn là giáo dục lối sống XHCN của Đoàn TNCS Thành phố

2

thời gian qua cho sinh viên cũng còn những khuyết điểm, hạn chế. Sinh viên

Thành phố cũng đối mặt với nhiều thách thức. Các vấn đề nghề nghiệp, việc

làm, học tập và vui chơi giải trí vẫn chưa thật sự thuận lợi cho sinh viên.

Bên cạnh đó, các thế lực thù địch tăng cường các hoạt động chống phá, gây

mất an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội của Thành phố với nhiều thủ

đoạn tinh vi, phức tạp. Tuy không đạt được mục đích song cũng tác động ít

nhiều đến tư tưởng của một bộ phận sinh viên. Tổ chức Đoàn cũng chưa có

nhiều biện pháp và hình thức phong phú, linh hoạt để hướng mọi hoạt động

của sinh viên phục vụ cho mục tiêu lý, lý tưởng và định hướng lối sống cho

sinh viên. Một bộ phận không nhỏ sinh viên các trường đại học, cao đẳng

trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh có những biểu hiện lệch lạc trong

nhận thức và lối sống cá nhân. Nghiêm trọng hơn, một số sinh viên còn thờ

ơ với các vấn đề chính trị, các hoạt động xã hội, còn mơ hồ về lý tưởng

cách mạng, ham ăn chơi đua đòi chạy theo lối sống thực dụng, buông thả,

xa rời đạo đức truyền thống, tiếp thu lối sống, văn hóa phương Tây không

chọn lọc, quá coi trọng giá trị vật chất, xem nhẹ giá trị tinh thần, sùng bái

đồng tiền, có hành vi vi phạm pháp luật, sa vào các tệ nạn xã hội. Đây là

vấn đề được Đảng bộ, chính quyền và nhân dân thành phố rất quan tâm.

Trong đó, công tác định hướng, giáo dục lối sống mà cụ thể là lối sống

XHCN của tổ chức Đoàn TNCS Hồ Chí Minh có vai trò rất lớn.

Là người đang công tác tại cơ quan chuyên trách của Thành Đoàn Thành

phố Hồ Chí Minh, trực tiếp được giao nhiệm vụ phụ trách, theo dõi, tham mưu

cho Ban Thường vụ Thành Đoàn chỉ đạo hoạt động tại các cơ sở Đoàn khu vực

đại học, cao đẳng, với những kiến thức được trang bị qua khóa học, tác giả chọn

đề tài: “Đoàn TNCS Hồ Chí Minh với giáo dục lối sống XHCN cho sinh viên

ở TP. Hồ Chí Minh hiện nay” làm luận văn thạc sĩ chuyên ngành quản lý hoạt

động tư tưởng - văn hóa.

3

2. Tình hình nghiên cứu có liên quan đến đề tài

Liên quan đến đề tài giáo dục lối sống, lối sống XHCN từ trước đến nay

đã có nhiều công trình nghiên cứu, có thể nhắc đến một số công trình nghiên

cứu sau: “Về lối sống mới của chúng ta” của Phong Châu và Nguyễn Trọng

Thụ (Nxb Sự thật, Hà Nội, 1983), “Bàn về lối sống và nếp sống CNXH” của

Trần Độ (Nxb Văn Hóa, Hà Nội, 1985). Vấn đề xây dựng lối sống XHCN cũng

là vấn đề cơ bản trong hai hội nghị họp ở Hà Nội và Long An trong tháng 6 và

tháng 8 năm 1984 do Bộ Văn hóa chủ trì và Viện Văn hoá thực hiện với sự

tham gia nhiệt tình và sôi nổi của nhiều nhà nghiên cứu, thuộc các cơ quan văn

hóa và khoa học khác nhau. Bên cạnh đó, vẫn đề này cũng được bàn nhiều trong

nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ IX của Đảng.

Nhìn chung, các công trình nghiên cứu trên đã phân tích chi tiết và kỹ

lưỡng những vấn đề cơ bản nhất về lối sống XHCN. Chúng đã đem lại cho ta

những hiểu biết lý luận cơ bản về xây dựng lối sống XHCN.

Bên cạnh đó, khi tìm hiểu về lối sống của sinh viên cũng như việc

giáo dục lối sống cho sinh viên hiện nay, tác giả đã tham khảo các đề tài, công

trình như: “Vài nét về đặc điểm lối sống sinh viên và việc giáo dục lối sống

cho sinh viên hiện nay”, ThS. Đặng Thị Lan, Đại học Ngoại ngữ - ĐHQG Hà

Nội; “Nghiên cứu đặc điểm lối sống sinh viên hiện nay và những phương

hướng, biện pháp giáo dục lối sống cho sinh viên”, PGS, PTS. Mạc Văn

Trang, Viện Nghiên cứu Phát triển giáo dục; “Thực trạng lối sống của học

sinh, sinh viên Thành phố Hồ Chí Minh và phương hướng giáo dục lối sống

đó”, Trương Đình Bảo Hương, Trường Đại học Sư phạm - ĐHQG Hà Nội,

“Vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh vào giáo dục đạo đức cho sinh viên ở thành

phố Hồ Chí Minh hiện nay” của Phạm Tấn Xuân Tước, Huỳnh Thị Gấm - Học

viện Chính trị khu vực II, “Thực trạng đời sống văn hóa và lối sống của thanh

niên, học sinh - sinh viên ở TP. Hồ Chí Minh” của Đỗ Văn Biên, “Thực trạng

lý tưởng cách mạng, đạo đức lối sống và giải pháp tăng cường công tác giáo

4

dục lý tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống trong thanh niên trí thức, học sinh,

sinh viên hiện nay” của Trung ương Đoàn TNCS Hồ Chí Minh.

Các công trình nêu trên đã tạo một bước cơ bản về nền tảng cơ sở lý

luận và kinh nghiệm nghiên cứu thực tiễn của các đơn vị để tác giả tìm hiểu

và xác lập nội dung giáo dục lối sống XHCN cho đối tượng sinh viên tại

Thành phố Hồ Chí Minh.

Bên cạnh đó, những năm gần đây, các đề tài, công trình nghiên cứu và

xuất bản thành sách về vấn đề thanh niên và công tác thanh niên cũng được

nhiều tác giả quan tâm như: “Đổi mới phương thức hoạt động và lề lối làm

việc của Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh trong tiến trình cải cách

hành chính ở Việt Nam” của Đoàn Văn Thái, “Thanh niên - Giáo dục và phát

triển” của Dương Tự Đam… Ở cấp độ luận văn tốt nghiệp cao học, có những

luận văn nghiên cứu về công tác tư tưởng của thanh niên như: “Giáo dục văn

hóa chính trị cho cán bộ Đoàn ở huyện Hòa An, tỉnh Cao Bằng hiện nay” của

Bế Đăng Khoa; “Công tác tuyên truyền, giáo dục lối sống văn hóa cho thanh

niên trên báo Vĩnh Phúc” của Nguyễn Thị Hải Yến; “Công tác giáo dục lý

tưởng cách mạng cho đoàn viên thanh niên quận Ba Đình - Thành phố Hà

Nội” của Sa Thị Thu Hằng; “Giáo dục niềm tin chính trị cho thanh niên tỉnh

Yên Bái hiện nay” của Đinh Thanh Nga; “Vai trò công tác tư tưởng với việc

bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc thiểu số huyện Bắc Quang, tỉnh

Hà Giang hiện nay” của Lương Tiến Dũng, “Đổi mới công tác tư tưởng của

Đoàn TNCS Hồ Chí Minh thành phố Hồ Chí Minh hiện nay” của tác giả Vũ

Anh Tuấn… Các đề tài này phần nào có đề cập đến các vấn đề liên quan đến

tư tưởng thanh niên và công tác tư tưởng cho thanh niên, ít nhiều gắn liền với

nhiệm vụ của tổ chức Đoàn Thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh trong việc

giáo dục lối sống XHCN cho sinh viên.

Đặc biệt, trên cơ sở nghiên cứu và sử dụng số liệu khảo sát của báo

cáo “Nhận diện xu hướng lựa chọn giá trị sống của thanh niên tại thành phố

5

Hồ Chí Minh”, báo cáo đề tài khảo sát xã hội được Thành Đoàn Thành phố

Hồ Chí Minh chỉ đạo thực hiện nhằm phục vụ báo cáo chính trị tại Đại hội X

Đoàn TNCS Hồ Chí Minh Thành phố, tác giả đã có được chất liệu thực tiễn

nhận định về thực trạng và quan điểm về lối sống của sinh viên Thành phố

trong giai đoạn hiện nay.

Tuy nhiên chưa có nhiều đề tài mang tính nghiên cứu sâu cả về lý luận

lẫn thực tiễn về vai trò của tổ chức Đoàn TNCS Hồ Chí Minh và tại Thành

phố Hồ Chí Minh nói riêng đối với giáo dục lối sống XHCN cho đối tượng

sinh viên, đặc biệt là gắn với các giải pháp cụ thể cho thời kỳ đẩy mạnh công

nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế hiện nay.

3. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu

3.1. Mục đích nghiên cứu

Từ góc độ khoa học công tác tư tưởng, nghiên cứu, làm sáng tỏ những

vấn đề lý luận và thực tiễn về vai trò của Đoàn TNCS Hồ Chí Minh trong

giáo dục lối sống XHCN cho sinh viên Thành phố Hồ Chí Minh; đề xuất quan

điểm, giải pháp nâng cao vai trò của Đoàn TNCS Hồ Chí Minh thành phố Hồ

Chí Minh trong giáo dục lối sống XHCN cho sinh viên Thành phố những năm

tiếp theo.

3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu

- Từ góc độ khoa học công tác tư tưởng, phân tích làm sáng tỏ những

vấn đề lý luận về vai trò của Đoàn TNCS Hồ Chí Minh trong giáo dục lối

sống XHCN cho sinh viên.

- Khái quát, phân tích thực trạng về vai trò của Đoàn TNCS Hồ Chí

Minh Thành phố Hồ Chí Minh trong giáo dục lối sống XHCN cho sinh viên

trên địa bàn Thành phố.

- Xác định, phân tích cơ sở khoa học của những vấn đề đặt ra và đề

xuất quan điểm, giải pháp nâng cao vai trò của Đoàn TNCS Hồ Chí Minh

6

Thành phố Hồ Chí Minh trong việc giáo dục lối sống XHCN cho sinh viên

những năm tới.

4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu

4.1. Đối tượng nghiên cứu

Vai trò của Đoàn TNCS Hồ Chí Minh Thành phố Hồ Chí Minh trong

giáo dục lối sống XHCN cho sinh viên thành phố

4.2. Phạm vi nghiên cứu

- Đoàn TNCS Hồ Chí Minh với tư cách là một chủ thể của công tác

giáo dục lối sống XHCN cho sinh viên trong luận văn này là Thành Đoàn

Thành phố Hồ Chí Minh và Đoàn các trường đại học, cao đẳng trực thuộc

Thành Đoàn.

- Sinh viên được nghiên cứu trong luận văn này bao gồm sinh viên đại

học và sinh viên cao đẳng hiện đang học tập tại các trường đại học, cao đẳng

thuộc diện lãnh đạo của Đảng ủy Khối các trường đại học, cao đẳng TP. Hồ

Chí Minh và Đảng ủy Đại học Quốc gia TP. Hồ Chí Minh. Đề tài chỉ nghiên

cứu đối tượng sinh viên hệ chính qui tập trung.

- Thời gian nghiên cứu thực trạng từ năm 2012 tức là từ Đại hội Đoàn

TNCS Hồ Chí Minh Thành phố Hồ Chí Minh lần thứ IX, các giải pháp, kiến

nghị có giá trị đến năm 2022, tức là năm kết thúc nhiệm kỳ công tác của Đoàn

TNCS Hồ Chí Minh Thành phố khóa X (2017 - 2022).

5. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu

5.1. Cơ sở lý luận

Luận văn được triển khai trên nền tảng các quan điểm của chủ nghĩa

Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối của Đảng, quan điểm của tổ

chức Đoàn TNCS Hồ Chí Minh về lối sống, thanh niên, sinh viên và giáo dục

lối sống XHCN cho thanh niên, sinh viên.

5.2. Phương pháp nghiên cứu

Ngoài phương pháp duy vật biện chứng và duy vật lịch sử, luận văn

7

còn sử dụng các phương pháp logic, phương pháp lịch sử, phương pháp phân

tích, tổng hợp, so sánh... Luận văn kế thừa kết quả các công trình nghiên cứu

về vai trò của Đoàn TNCS Hồ Chí Minh nói chung và vai trò trong giáo dục

đạo đức, lối sống XHCN cho sinh viên; các công trình nghiên cứu về giáo dục

lối sống XHCN do các chủ thể khác nhau tiến hành đối với các nhóm đối

tượng khác.

6. Đóng góp mới của luận văn

- Góp phần hệ thống hóa các vấn đề lý luận về vai trò của Đoàn TNCS

Hồ Chí Minh trong giáo dục lối sống XHCN cho sinh viên.

- Nhận định đúng đắn, khách quan về vai trò, thành tựu và hạn chế

của Đoàn TNCS Hồ Chí Minh trong công tác giáo dục lối sống XHCN

cho sinh viên ở các trường đại học, cao đẳng thuộc địa bàn Thành phố Hồ

Chí Minh.

- Đề xuất và luận giải cơ sở khoa học của những quan điểm, giải pháp

có tính khả thi cao trong phát huy vai trò của Đoàn TNCS Hồ Chí Minh

Thành phố đối với giáo dục lối sống XHCN cho sinh viên.

7. Kết cấu luận văn

Luận văn gồm Phần mở đầu; Phần nội dung có 3 chương, 8 tiết; Phần

kết luận và Danh mục tài liệu tham khảo.

8

Chương 1

NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ VAI TRÒ CỦA

ĐOÀN THANH NIÊN CỘNG SẢN HỒ CHÍ MINH TRONG GIÁO

DỤC LỐI SỐNG XÃ HỘI CHỦ NGHĨA CHO SINH VIÊN

1.1. Lối sống, lối sống xã hội chủ nghĩa và giáo dục lối sống xã hội

chủ nghĩa

1.1.1. Lối sống và lối sống xã hội chủ nghĩa

1.1.1.1. Khái niệm lối sống

Lối sống là một phạm trù chính trị - xã hội vừa mang tính giai cấp,

tính dân tộc, vừa mang tính nhân loại, được nhiều môn khoa học nghiên cứu

dưới những góc độ khác nhau như triết học, xã hội học, tâm lý học, đạo đức

học. Theo Từ điển Bách khoa Việt Nam (2002), lối sống là toàn bộ những

hình thức hoạt động sống của con người trong một xã hội nhất định được xem

xét thống nhất với các điều kiện kinh tế - xã hội nhất định [60, tr.742].

Dưới góc độ chính trị - xã hội, CNXH khoa học quan niệm lối sống là

tổng hòa các phương thức hoạt động sống căn bản của các dân tộc, các giai

cấp, các tầng lớp xã hội và các cá nhân được qui định bởi phương thức sản

xuất nhất định và được biểu hiện trong hành vi của con người trên các lĩnh

vực của đời sống xã hội.

Theo quan niệm của chủ nghĩa Mác - Lênin, trong tính hiện thực của

nó, bản chất con người là tổng hoà các quan hệ xã hội. Vì vậy, lối sống - một

phẩm chất của con người cũng được hình thành theo đúng qui luật chung đó.

Lối sống được hình thành và bộc lộ ra trong cuộc sống của họ như là kết quả

của một quá trình sống, hoạt động và giao tiếp xã hội. Trong cuộc sống, hoạt

động của con người bao giờ cũng gắn với điều kiện, hoàn cảnh nhất định và

chịu sự quy định của điều kiện và hoàn cảnh đó. Đồng thời, thông qua hoạt

động thực tiễn, con người cũng tác động trở lại tự nhiên, xã hội và cải tạo nó

theo ý muốn chủ quan của mình, trên cơ sở nhận thức được quy luật.

9

Lối sống do phương thức sản xuất quyết định và biến đổi tùy thuộc

vào sự biến đổi của quan hệ sản xuất và sự phát triển của lực lượng sản xuất.

Do đó, tương ứng với mỗi phương thức sản xuất sẽ có một lối sống đặc trưng.

Lối sống được thể hiện trong toàn bộ các hoạt động căn bản của con

người trên các lĩnh vực đời sống xã hội, được biểu hiện thông qua hoạt động

sống của họ và bị quy định bởi điều kiện sống nhất định, nên con người trong

các điều kiện sống cụ thể khác nhau, có lối sống khác nhau. Con người nói

chung và lối sống của họ không bao giờ tách rời khỏi sự quy định của các

nhân tố xã hội. Con người của các thời đại lịch sử khác nhau, các hình thái

kinh tế - xã hội, phương thức sản xuất khác nhau, chế độ xã hội, dân tộc, giai

cấp, tầng lớp xã hội, cơ cấu xã hội khác nhau và mỗi cá nhân khác nhau thì lối

sống của họ có sự khác biệt. Lối sống của con người và xã hội loài người là

một dòng chảy lịch sử liên tục, đan xen các mối quan hệ xã hội. Bên cạnh sự

khác biệt về lối sống do điều kiện lịch sử, phương thức sản xuất quy định, con

người cũng có những nét chung, giá trị chung trong cuộc sống. Cần thấy lối

sống là một sản phẩm lịch sử xã hội mang tính biện chứng, trong mối quan hệ

giữa cái chung - cái riêng, cái phổ biến - cái đặc thù. Bởi vậy, khi xem xét lối

sống cần có quan điểm khách quan, toàn diện, lịch sử, cụ thể, có như vậy mới

thấy rõ bản chất và các hiện tượng phong phú, đa dạng, sinh động trong lối

sống của con người và xã hội cùng các yếu tố liên quan, chi phối tới nó.

Khi xem xét lối sống cần phải đặt nó trong mối quan hệ với mức sống,

chất lượng sống, nếp sống, lẽ sống:

Mức sống là một nội dung quan trọng của lối sống, được đo bằng

những chỉ tiêu về lượng (thu nhập thực tế của gia đình, của cá nhân, số lượng

những vật phẩm tiêu dùng tính theo đầu người như mức bình quân: lương

thực, than, thép, điện thoại, vô tuyến, xe máy, ô tô... của một quốc gia tại một

thời điểm nhất định). Mức sống phụ thuộc vào trình độ phát triển của lực

lượng sản xuất và năng suất lao động.