Tăng cường quản lý vốn nhà nước tại các doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh Vĩnh Phúc

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH

NGUYỄN THỊ KHUYÊN

TĂNG CƢỜNG QUẢN LÝ VỐN NHÀ NƢỚC

TẠI CÁC DOANH NGHIỆP TRÊN ĐỊA BÀN

TỈNH VĨNH PHÚC

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ

Chuyên ngành: QUẢN TRỊ KINH DOANH

THÁI NGUYÊN - 2014

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH

NGUYỄN THỊ KHUYÊN

TĂNG CƢỜNG QUẢN LÝ VỐN NHÀ NƢỚC

TẠI CÁC DOANH NGHIỆP TRÊN ĐỊA BÀN

TỈNH VĨNH PHÚC

Chuyên ngành: Quản trị kinh doanh

Mã số: 60.34.01.02

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS.TS. VŨ THỊ BẠCH TUYẾT

THÁI NGUYÊN - 2014

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Nội dung

luận văn có tham khảo và sử dụng các tài liệu, thông tin được đăng tải trên các

tác phẩm, tạp chí và các báo cáo được chú thích đầy đủ trong danh mục tài liệu

tham khảo của luận văn.

Tác giả luận văn

Nguyễn Thị Khuyên

ii

LỜI CẢM ƠN

Để hoàn thành chương trình cao học và viết luận văn này, tôi đã nhận

được sự hướng dẫn, giúp đỡ và góp ý nhiệt tình của quý thầy cô trường Đại học

Kinh tế và Quản trị kinh doanh - Đại học Thái Nguyên.

Trước hết, tôi xin chân thành cảm ơn đến quí thầy cô trường Đại học Kinh tế

và Quản trị kinh doanh - Đại học Thái Nguyên, đặc biệt là những thầy cô đã tận tình

dạy bảo cho tôi suốt thời gian học tập tại trường.

Tôi xin gửi lời biết ơn sâu sắc đến PGS.TS.Vũ Thị Bạch Tuyết đã dành

nhiều thời gian và tâm huyết hướng dẫn nghiên cứu và giúp tôi hoàn thành luận

văn tốt nghiệp.

Nhân đây, tôi cũng xin cảm ơn quí anh, chị và ban lãnh đạo sở Tài chính tỉnh

Vĩnh Phúc, sở Kế hoạch và Đầu tư tỉnh Vĩnh Phúc, Cục thuế tỉnh Vĩnh Phúc, Cục

Thống kê tỉnh Vĩnh Phúc… đã tạo điều kiện cho tôi điều tra khảo sát để có dữ liệu

viết luận văn.

Mặc dù tôi đã có nhiều cố gắng hoàn thiện luận văn bằng tất cả sự nhiệt tình

và năng lực của mình, tuy nhiên không thể tránh khỏi những thiếu sót, rất mong

nhận được những đóng góp quí báu của quí thầy cô và các bạn.

Vĩnh Phúc, tháng 6 năm 2014

Học viên

Nguyễn Thị Khuyên

iii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN ........................................................................................................i

LỜI CẢM ƠN .............................................................................................................ii

MỤC LỤC................................................................................................................. iii

DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CHỮ VIẾT TẮT......................................................vi

DANH MỤC CÁC BẢNG........................................................................................vii

DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ................................................................................. viii

MỞ ĐẦU ....................................................................................................................1

1. Tính cấp thiết của việc nghiên cứu đề tài................................................................1

2. Mục tiêu nghiên cứu................................................................................................3

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu...........................................................................3

4. Ý nghĩa khoa học của luận văn ...............................................................................4

5. Bố cục của luận văn ................................................................................................4

Chƣơng 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN QUẢN LÝ VỐN

NHÀ NƢỚC TẠI DOANH NGHIỆP......................................................... 5

1.1. Cơ sở lý luận về vốn nhà nước tại doanh nghiệp.................................................5

1.1.1. Vốn và các loại hình vốn ..............................................................................5

1.1.2. Vốn nhà nước tại doanh nghiệp nhà nước ..................................................10

1.1.3. Quản lý vốn nhà nước trong doanh nghiệp nhà nước.................................14

1.2. Cơ sở thực tiễn về quản lý vốn Nhà nước tại doanh nghiệp ..............................25

1.2.1. Thực tiễn công tác quản lý vốn nhà nước tại doanh nghiệp ở Việt

Nam hiện nay ........................................................................................................25

1.2.2. Kinh nghiệm về quản lý vốn nhà nước tại doanh nghiệp của một số

nước trên thế giới..................................................................................................29

1.2.3. Một số bài học kinh nghiệm .......................................................................33

Chƣơng 2. PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU.......................................................35

2.1. Câu hỏi nghiên cứu ............................................................................................35

2.2. Phương pháp nghiên cứu....................................................................................35

2.2.1. Phương pháp chọn điểm nghiên cứu ..........................................................35

2.2.2. Phương pháp thu thập tài liệu thứ cấp ........................................................36

2.2.3. Phương pháp tổng hợp và phân tích tài liệu ...............................................36

iv

2.3. Hệ thống chỉ tiêu nghiên cứu .............................................................................37

2.3.1. Chỉ tiêu về cơ cấu sử dụng vốn...................................................................37

2.3.2. Nhóm chỉ tiêu về hiệu quả hoạt động .........................................................38

2.3.3. Nhóm chỉ tiêu về khả năng thanh toán .......................................................41

Chƣơng 3. THỰC TRẠNG CÔNG TÁC QUẢN LÝ VỐN NHÀ NƢỚC

TẠI CÁC DOANH NGHIỆP TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH VĨNH PHÚC ................42

3.1. Tình hình kinh tế xã hội của tỉnh Vĩnh Phúc .....................................................42

3.1.1. Đặc điểm địa bàn tỉnh Vĩnh Phúc ...............................................................42

3.1.2. Đặc điểm kinh tế - xã hội tỉnh Vĩnh Phúc ..................................................42

3.1.3. Doanh nghiệp nhà nước do UBND tỉnh Vĩnh Phúc quản lý ......................44

3.2. Thực trạng quản lý vốn nhà nước tại các doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh

Vĩnh Phúc những năm gần đây .................................................................................45

3.2.1. Cơ sở pháp lý quản lý vốn nhà nước đầu tư vào doanh nghiệp của

tỉnh Vĩnh Phúc ......................................................................................................45

3.2.2. Thực tiễn công tác quản lý vốn nhà nước tại các doanh nghiệp trên

địa bàn tỉnh Vĩnh Phúc..........................................................................................48

3.2.3. Vốn nhà nước và hiệu quả sử dụng vốn nhà nước tại các doanh nghiệp ..........51

3.2.4. Đánh giá công tác quản lý vốn Nhà nước tại các DNNN thuộc tỉnh

Vĩnh Phúc..............................................................................................................76

Chƣơng 4. GIẢI PHÁP TĂNG CƢỜNG CÔNG TÁC QUẢN LÝ VỐN NHÀ

NƢỚC TẠI DOANH NGHIỆP TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH VĨNH PHÚC ................... 83

4.1. Quan điểm, định hướng quản lý vốn nhà nước tại doanh nghiệp trên địa

bàn tỉnh Vĩnh Phúc trong thời gian tới......................................................................83

4.1.1. Quan điểm của Đảng và Nhà nước trong quản lý vốn nhà nước tại

doanh nghiệp ........................................................................................................83

4.1.2. Phương hướng tăng cường quản lý vốn nhà nước đối với doanh

nghiệp nhà nước trên địa bàn tỉnh Vĩnh Phúc ......................................................84

4.1.3 Mục tiêu tăng cường quản lý sử dụng vốn nhà nước tại doanh nghiệp.......89

v

4.2. Các giải pháp tăng cường quản lý vốn nhà nước tại doanh nghiệp trên địa

bàn tỉnh Vĩnh Phúc trong thời gian tới......................................................................91

4.2.1. Hoàn thiện chính sách, qui định về quản lý vốn nhà nước tại các

DNNN phù hợp điều kiện của tỉnh Vĩnh Phúc .....................................................91

4.2.2. Thực hiện triệt để hơn tách chức năng quản lý nhà nước với chức

năng thực hiện các quyền chủ sở hữu, tách biệt thực hiện quyền chủ sở hữu

đối với quyền chủ động kinh doanh của doanh nghiệp ........................................91

4.2.3. Có cơ chế tuyển chọn, đề bạt, sử dụng cán bộ lãnh đạo doanh nghiệp ......92

4.2.4. Hoàn thiện cơ chế người đại diện chủ sở hữu vốn nhà nước tại các

công ty cổ phần và Kiểm soát viên tại các công ty TNHH nhà nước một

thành viên..............................................................................................................93

4.2.5. Đổi mới, tăng cường kiểm tra, giám sát của cơ quan quản lý nhà

nước đối với doanh nghiệp trong sử dụng vốn Nhà nước. Đồng thời, qui

định chế tài đủ mạnh, xử lý nghiêm đối với chủ doanh nghiệp sử dụng vốn

nhà nước không hiệu quả, làm thất thoát vốn nhà nước .......................................94

4.2.6. Tiếp tục chuyển đổi, sắp xếp lại đối với các doanh nghiệp hoạt động

kém hiệu quả. Thực hiện thoái vốn nhà nước tại các doanh nghiệp.....................96

4.3. Đề xuất, kiến nghị ..............................................................................................96

4.3.1. Đối với Nhà nước .......................................................................................96

4.3.2. Đối với địa phương .....................................................................................97

KẾT LUẬN..............................................................................................................99

TÀI LIỆU THAM KHẢO ....................................................................................100

vi

DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CHỮ VIẾT TẮT

DNNN : Doanh nghiệp Nhà nước

KT-XH : Kinh tế xã hội

MTV : Một thành viên

NS : Ngân sách

NSNN : Ngân sách Nhà nước

SCIC : Tổng công ty đầu tư và kinh doanh vốn Nhà nước

SXKD : Sản xuất kinh doanh

TBCN : Tư bản chủ nghĩa

TNHH : Trách nhiệm hữu hạn

TSCĐ : Tài sản cố định

UBND : Ủy ban nhân dân

XHCN : Xã hội chủ nghĩa

vii

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 3.1. Vốn điều lệ và tỷ trọng vốn Nhà nước trên vốn điều lệ tại các

doanh nghiệp Nhà nước ......................................................................52

Bảng 3.2. Vốn Nhà nước và tổng nguồn vốn kinh doanh tại các doanh

nghiệp Nhà nước .................................................................................53

Bảng 3.3. Kết quả hoạt động sản xuất kinh doanh của các doanh nghiệp

Nhà nước .............................................................................................57

Bảng 3.4. Kết quả nộp ngân sách và thu nhập của người lao động tại các

doanh nghiệp Nhà nước ......................................................................60

Bảng 3.5. Quy mô, cơ cấu tài sản tại doanh nghiệp Nhà nước............................62

Bảng 3.6. Hiệu suất sử dụng vốn cố định tại doanh nghiệp Nhà nước ...............65

Bảng 3.7. Tỷ suất lợi nhuận trên vốn tại doanh nghiệp Nhà nước ......................66

Bảng 3.8. Tỷ suất lợi nhuận trên doanh thu, khả năng sinh lời của vốn chủ

sở hữu tại doanh nghiệp Nhà nước......................................................69

Bảng 3.9. Tài sản ngắn hạn, nợ ngắn hạn của doanh nghiệp Nhà nước ..............71

Bảng 3.10. Khả năng thanh toán của các doanh nghiệp Nhà nước .......................72

viii

DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ

Biểu đồ 3.1. Tỷ trọng nguồn vốn tại các công ty cổ phần.......................................55

Biểu đồ 3.2. Tỷ trọng nguồn vốn tại các công ty TNHH Nhà nước .......................55

Biểu đồ 3.3. Doanh thu hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp ............58

Biểu đồ 3.4. Tỷ suất lợi nhuận trên vốn chủ sở hữu của doanh nghiệp ..................68

Biểu đồ 3.5. Khả năng thanh toán nợ đến hạn của doanh nghiệp ...........................73

1

MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của việc nghiên cứu đề tài

Việt Nam đang thực hiện công cuộc đổi mới nền kinh tế, chuyển đổi nền kinh tế

từ cơ chế kế hoạch hóa tập trung sang cơ chế thị trường định hướng XHCN. Doanh

nghiệp nhà nước là lực lượng nòng cốt của kinh tế nhà nước, là lực lượng vật chất quan

trọng, là công cụ hỗ trợ để Nhà nước điều tiết nền kinh tế vĩ mô, góp phần thúc đẩy

phát triển kinh tế - xã hội đất nước theo định hướng xã hội chủ nghĩa. Thu nhập từ

doanh nghiệp nhà nước ở nước ta hiện nay chiếm tỷ trọng lớn trong tổng sản phẩm

quốc nội, tổng thu ngân sách, kim ngạch xuất - nhập khẩu, hợp tác đầu tư với nước

ngoài; là nguồn lực quan trọng trong thực hiện các chính sách xã hội, cung cấp nhiều

sản phẩm, dịch vụ công ích thiết yếu cho xã hội, quốc phòng, an ninh...

Trong quá trình hội nhập kinh tế quốc tế ngày càng sâu rộng, nhất là khi

nước ta chính thức là thành viên của tổ chức thương mại thế giới (WTO) đòi hỏi các

doanh nghiệp nhà nước phải đổi mới quy trình sản xuất kinh doanh, đổi mới công

nghệ, đầu tư máy móc để nâng cao chất lượng sản phẩm, mở rộng sản xuất kinh

doanh, tăng cường quản lý, tăng cường sức cạnh tranh trong nền kinh tế. Điều đó

đòi hỏi các doanh nghiệp vừa phải bảo toàn, phát triển, vừa phải nâng cao hiệu quả

sử dụng vốn nói chung và vốn nhà nước tại các doanh nghiệp nói riêng.

Tuy nhiên, trong quá trình hoạt động, doanh nghiệp nhà nước vẫn còn bộc lộ

những hạn chế, yếu kém như: quy mô nhỏ, cơ cấu bất hợp lý, chưa thật tập trung vào

những ngành, lĩnh vực then chốt; hiệu quả sản xuất kinh doanh và sức cạnh tranh còn

thấp, chưa thực sự làm tốt vai trò chủ đạo của nền kinh tế, chưa tương xứng với

những lợi thế và sự đầu tư của Nhà nước; nhìn chung công nghệ sản xuất lạc hậu,

trình độ quản lý yếu kém nên năng suất lao động thấp; thiếu thông tin, khả năng tiếp

cận và thâm nhập vào các thị trường xuất khẩu và mạng sản xuất quốc tế còn hạn chế;

chưa thực sự tự chủ, tự chịu trách nhiệm trong hoạt động sản xuất kinh doanh.

Kết quả kiểm toán của Kiểm toán Nhà nước tại một số tập đoàn và tổng công

ty quốc doanh trong những năm gần đây cho thấy quản lý chi phí, giá thành còn nhiều

hạn chế, còn tiềm ẩn các yếu tố rủi ro ... thậm chí một số doanh nghiệp còn vi phạm

pháp luật nghiêm trọng, dẫn đến thất thoát vốn Nhà nước đầu tư tại các doanh nghiệp.