Tăng cường quản lý chi ngân sách nhà nước cho hoạt động khoa học và công nghệ tại tỉnh Yên Bái

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH

LƯƠNG HỒNG QUANG

TĂNG CƯỜNG QUẢN LÝ CHI NGÂN SÁCH

NHÀ NƯỚC CHO HOẠT ĐỘNG KHOA HỌC VÀ

CÔNG NGHỆ TẠI TỈNH YÊN BÁI

LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG

NGÀNH: QUẢN LÝ KINH TẾ

THÁI NGUYÊN - 2020

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH

LƯƠNG HỒNG QUANG

TĂNG CƯỜNG QUẢN LÝ CHI NGÂN SÁCH

NHÀ NƯỚC CHO HOẠT ĐỘNG KHOA HỌC VÀ

CÔNG NGHỆ TẠI TỈNH YÊN BÁI

NGÀNH: QUẢN LÝ KINH TẾ

Mã số: 8.34.04.10

LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG

Người hướng dẫn khoa học: TS. Nguyễn Thị Yến

THÁI NGUYÊN - 2020

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu

nêu trong luận văn là trung thực, đảm bảo khách quan khoa học và có nguồn

gốc xuất xứ rõ ràng.

TÁC GIẢ LUẬN VĂN

LƯƠNG HỒNG QUANG

ii

LỜI CẢM ƠN

Trước hết với tình cảm chân thành và lòng biết ơn sâu sắc, tôi xin gửi lời

cảm ơn đến TS. Nguyễn Thị Yến - người trực tiếp hướng dẫn và giúp đỡ tôi

hoàn thành luận văn này.

Xin trân trọng cảm ơn Ban Giám hiệu, Phòng Đào tạo, các Khoa của

trường Đại học Kinh tế và Quản trị Kinh doanh - Đại học Thái Nguyên đã tạo

điều kiện giúp đỡ tôi về mọi mặt trong quá trình học tập và hoàn thành luận văn

này.

Tôi xin trân trọng cảm ơn các đồng chí lãnh đạo tỉnh Yên Bái và đồng

nghiệp đã giúp đỡ, cung cấp số liệu liên quan đến mục đích nghiên cứu của

luận văn.

Và cuối cùng tôi xin chân thành cảm ơn các bạn bè, đồng nghiệp và gia

đình đã giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu thực hiện Luận

văn tốt nghiệp này.

TÁC GIẢ LUẬN VĂN

LƯƠNG HỒNG QUANG

iii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN ............................................................................................. i

LỜI CẢM ƠN..................................................................................................ii

MỤC LỤC.......................................................................................................iii

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT........................................................................ vii

DANH MỤC BẢNG, BIỂU.........................................................................viii

MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1

1. Tính cấp thiết của đề tài ................................................................................ 1

2. Mục tiêu nghiên cứu...................................................................................... 3

4. Đóng góp của luận văn.................................................................................. 4

5. Kết cấu của luận văn ..................................................................................... 4

CHƯƠNG 1 TỔNG QUAN VỀ QUẢN LÝ CHI NGÂN SÁCH NHÀ

NƯỚC CẤP TỈNH CHO HOẠT ĐỘNG KHOA HỌC VÀ CÔNG

NGHỆ............................................................................................................... 6

1.1. Cơ sở lý luận về khoa học và công nghệ ................................................... 6

1.1.1. Các khái niệm và vai trò của khoa học và công nghệ............................. 6

1.1.2. Chi ngân sách Nhà nước cho hoạt động KH&CN................................ 12

1.1.3. Quản lý chi ngân sách Nhà nước cho hoạt động khoa học và công nghệ .24

1.1.4. Nội dung quản lý chi ngân sách Nhà nước cho hoạt động khoa học và

công nghệ ........................................................................................................ 26

1.1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý chi NSNN cho hoạt động Khoa học

và Công nghệ................................................................................................... 36

1.2 Kinh nghiệm của một số địa phương trong việc quản lý chi NSNN cấp tỉnh

cho hoạt động Khoa học và công nghệ ........................................................... 38

1.2.1 Chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước về phát triển khoa học và

công nghệ ........................................................................................................ 38

1.2.2. Kinh nghiệm của một số địa phương về quản lý chi NSNN cho hoạt động

KH&CN .......................................................................................................... 42

iv

1.3. Bài học kinh nghiệm cho tỉnh Yên Bái.................................................... 47

CHƯƠNG 2 PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ......................................... 49

2.1. Câu hỏi nghiên cứu .................................................................................. 49

2.2. Phương pháp nghiên cứu.......................................................................... 49

2.2.1. Phương pháp tổng hợp thu nhập dữ liệu............................................... 49

2.2.2. Phương pháp phân tích số liệu .............................................................. 52

2.3. Hệ thống các chỉ tiêu nghiên cứu............................................................. 52

2.3.1. Nhóm chỉ tiêu về phát triển kinh tế - xã hội ......................................... 52

2.3.2. Nhóm chỉ tiêu về tài chính .................................................................... 55

2.3.3. Chỉ tiêu nghiên cứu định tính................................................................ 57

CHƯƠNG 3 THỰC TRẠNG QUẢN LÝ CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC

CHO HOẠT ĐỘNG KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ Ở TỈNH YÊN

BÁI.................................................................................................................. 58

3.1. Khái quát về điều kiện tự nhiên, kinh tế xã hội và cơ sở hạ tầng khoa học

và công nghệ của tỉnh Yên Bái ....................................................................... 58

3.1.1. Điều kiện tự nhiên................................................................................. 58

3.1.2. Đặc điểm kinh tế - xã hội...................................................................... 61

3.2. Thực trạng hoạt động khoa học và công nghệ tỉnh Yên Bái năm 2016-2018.

......................................................................................................................... 66

3.2.1. Số lượng các cơ sở khoa học công nghệ............................................... 66

3.2.2. Nguồn nhân lực khoa học công nghệ.................................................... 67

3.2.3. Số đề tài, dự án khoa học công nghệ..................................................... 71

3.2.4. Chi ngân sách Nhà nước cho hoạt động khoa học và công nghệ tỉnh Yên

Bái giai đoạn 2016 - 2018 ............................................................................... 74

3.3. Thực trạng công tác quản lý chi NSNN cho hoạt động khoa học và công

nghệ tại tỉnh Yên Bái....................................................................................... 76

3.3.1. Cơ chế quản lý chi ngân sách Nhà nước cho sự nghiệp khoa học và công

nghệ tại tỉnh Yên Bái giai đoạn 2016-2018 .................................................... 76

v

3.3.2. Thực trạng công tác quản lý lập dự toán chi ngân sách Nhà nước cho hoạt

động KH&CN tại tỉnh Yên Bái....................................................................... 79

3.3.3. Thực trạng chấp hành dự toán chi ngân sách Nhà nước cho hoạt động

KH&CN tỉnh Yên Bái..................................................................................... 85

3.3.4. Quyết toán chi NSNN cho hoạt động KH&CN tỉnh Yên Bái .............. 87

3.3.5. Thực trạng công tác kiểm tra, thanh tra, kiểm toán quá trình quản lý chi

NSNN cho hoạt động KH&CN tỉnh Yên Bái ................................................. 89

3.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý chi NSNN cho hoạt động KH&CN tỉnh

Yên Bái............................................................................................................ 91

3.4.1. Điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội, cơ sở hạ tầng KH&CN................ 91

3.4.2. Sự phát triển của khoa học và công nghệ tỉnh Yên Bái........................ 91

3.4.3. Trình độ của cán bộ quản lý.................................................................. 92

3.4.4. Chủ trương, chính sách tỉnh về phát triển khoa học và công nghệ....... 93

3.5. Đánh giá chung quản lý chi NSNN cho hoạt động KH&CN của tỉnh Yên

Bái ................................................................................................................... 93

3.5.1. Những kết quả đạt được ........................................................................ 93

3.5.2. Hạn chế.................................................................................................. 95

3.5.3. Nguyên nhân ......................................................................................... 97

CHƯƠNG 4 MỘT SỐ GIẢI PHÁP TĂNG CƯỜNG QUẢN LÝ CHI

NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC CHO HOẠT ĐỘNG KHOA HỌC VÀ CÔNG

NGHỆ TẠI TỈNH YÊN BÁI........................................................................ 99

4.1. Quan điểm, mục tiêu, định hướng hoàn thiện quản lý NSNN cho hoạt động

KH&CN của tỉnh Yên Bái ............................................................................ 100

4.1.1. Quan điểm phát triển khoa học và công nghệ của tỉnh Yên Bái......... 100

4.1.2. Mục tiêu phát triển khoa học và công nghệ tỉnh Yên Bái................... 101

4.1.3. Mục tiêu, Phương hướng hoàn thiện công tác quản lý chi ngân sách Nhà

nước cho KH&CN tỉnh Yên Bái................................................................... 101

vi

4.2. Một số giải pháp tăng cường quản lý chi NSNN cho hoạt động Khoa học

và công nghệ ở tỉnh Yên Bái......................................................................... 103

4.2.1. Hoàn thiện các văn bản pháp lý của tỉnh Yên Bái liên quan đến quản lý

ngân sách Nhà nước cho hoạt động KH&CN............................................... 103

4.2.2. Hoàn thiện công tác lập dự toán chi ngân sách Nhà nước cho hoạt động

KH&CN của tỉnh........................................................................................... 104

4.2.3. Hoàn thiện công tác chấp hành dự toán chi ngân sách Nhà nước cho hoạt

động KH&CN tỉnh Yên Bái.......................................................................... 105

4.2.4. Hoàn thiện công tác quyết toán chi ngân sách Nhà nước cho hoạt động

KH&CN tỉnh Yên Bái................................................................................... 106

4.2.5. Tăng cường chỉ đạo, giám sát, kiểm tra, thanh tra công tác quản lý chi

ngân sách Nhà nước cho hoạt động KH&CN tỉnh Yên Bái ......................... 107

4.2.7. Các giải pháp khác .............................................................................. 108

4.3. Một số kiến nghị..................................................................................... 111

4.3.1. Kiến nghị với Trung ương................................................................... 111

4.3.2. Kiến nghị với UBND tỉnh và các sở, ban ngành chức năng của tỉnh . 112

KẾT LUẬN.................................................................................................. 114

TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................................... 115

vii

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT

CNH-HĐH Công nghiệp hóa - hiện đại hóa

KH&CN Khoa học và công nghệ

GDP Tổng sản phẩm quốc nội

GRDP Tổng sản phẩm trong tỉnh

KH&CN Khoa học và công nghệ

KH&ĐT Kế hoạch và đầu tư

KT-XH Kinh tế - xã hội

NS Ngân sách

NSNN Ngân sách Nhà nước

UBND Ủy ban nhân dân

TT Trung tâm

TCQG Tổng chi quốc gia

ĐT&PT Đầu tư và phát triển

viii

DANH MỤC BẢNG, BIỂU

Bảng:

Bảng 2.1: Danh sách các câu hỏi phỏng vấn sâu ............................................ 51

Bảng 3.1: Số lượng các tổ chức Khoa học và Công nghệ tại tỉnh Yên Bái.... 67

Bảng 3.2. Tổng hợp số lượng các nhiệm vụ nghiên cứu và ứng dụng tiến bộ

KH&CN cấp tỉnh giai đoạn 2016 - 2018 tỉnh Yên Bái .................. 72

Bảng 3.3: Dự toán chi ngân sách cho hoạt động khoa học và công nghệ tỉnh

Yên Bái giai đoạn 2016 - 2018 ....................................................... 75

Bảng 3.4: Phân bổ NSNN cho hoạt động KH&CN tỉnh Yên Bái giai đoạn 2016-

2018................................................................................................. 83

Bảng 3.5: Thực hiện dự toán chi NSNN cho hoạt động KH&CN tỉnh Yên Bái

giai đoạn 2016-2018 ....................................................................... 86

Bảng 3.6: Triển khai thực hiện các đề tài, dự án KH&CN tỉnh Yên Bái giai

đoạn 2016-2018 .............................................................................. 87

Bảng 3.7. Tình hình thanh tra, kiểm tra của Sở KH&CN tỉnh Yên Bái ......... 91

Biểu:

Biểu 3.1. Tốc độ tăng trưởng kinh tế tỉnh Yên Bái giai đoạn 2016-2019 ...... 62

Biểu 3.2: Cơ cấu kinh tế của tỉnh Yên Bái giai đoạn 2016 – 2018................. 63

Biểu 3.3: Tổng hợp quan niệm về nhân lực KHCN ở Việt Nam.................... 68

Biểu 3.4: Nguồn nhân lực cho KH&CN tỉnh Yên Bái giai đoạn 2016-2018 . 69

Biểu 3.5: Cơ cấu nhân lực trong các tổ chức KH&CN tại tỉnh Yên Bái năm

2018................................................................................................. 70

Biểu 3.6: Quy trình lập dự toán chi ngân sách Nhà nước cho hoạt động KH&CN

tại tỉnh Yên Bái ............................................................................... 80

Biểu 3.7: Cơ cấu chi cho hoạt động KH&CN tỉnh Yên Bái giai đoạn 2016-

2018 theo tính chất khoản chi......................................................... 85

1

MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài

Sau hơn hai mươi năm thực hiện chính sách mở cửa của Đảng và Nhà

nước ta, kể từ đại hội Đảng lần thứ VI năm 1986, mọi mặt về đời sống chính

trị - kinh tế - văn hóa - xã hội đã được cải thiện vượt bậc, tạo cho Việt Nam một

bộ mặt với những thay đổi to lớn về diện mạo kinh tế mới trong mắt bạn bè

quốc tế.

Cùng với sự thay đổi về cơ chế chính sách như vậy, nền kinh tế nước nhà

đã liên tục tăng trưởng qua các năm một cách ổn định và bền vững, tạo nguồn

lực tài chính để thúc đẩy sự phát triển lâu dài.

Từ những thành tựu đã đạt được, Nhà nước ta đã không ngừng cải cách,

đổi mới hệ thống ngân sách Nhà nước (NSNN) cho phù hợp với nền kinh tế thị

trường định hướng xã hội chủ nghĩa mà Đảng ta đã đề ra, nhằm thực hiện thắng

lợi mục tiêu công nghiệp hóa - hiện đại hóa (CNH-HĐH) đất nước, giữ vững

an ninh tài chính quốc gia, thúc đẩy hội nhập kinh tế, quốc tế.

Trong tình hình vị thế của Việt Nam ngày càng được nâng cao trên

trường quốc tế, khoa học và công nghệ (KH&CN) đóng vai trò hết sức quan

trọng trong công cuộc đổi mới định hướng xã hội chủ nghĩa. Việc phát triển

KH&CN là động lực nhằm thúc đẩy sự nghiệp CNH-HĐH đất nước, là yếu tố

cơ bản giúp xã hội phát triển, tăng trưởng kinh tế nhanh, bền vững.

Trong chiến lược phát triển Kinh tế - Xã hội (KT-XH) đã được Đại hội

lần thứ XI của Đảng thông qua với việc khẳng định: “Phát triển khoa học và

công nghệ thực sự là động lực then chốt của quá trình phát triển nhanh và bền

vững”. Trong thời gian qua, sự phát triển của KH&CN đã hướng trọng tâm vào

phục vụ sự nghiệp CNH-HĐH đất nước; KH&CN ngày càng phát triển theo

chiều sâu góp phần tăng nhanh năng suất, chất lượng, hiệu quả và nâng cao sức

cạnh tranh của nền kinh tế.

2

Luật KH&CN (Sửa đổi) năm 2013 được Quốc hội thông qua và có hiệu

lực từ 1/1/2014 ban hành quy định Nhà nước đảm bảo chi cho KH&CN từ 2%

trở lên trong tổng chi NSNN hàng năm và tăng dần theo yêu cầu phát triển của

sự nghiệp KH&CN.

Ngân sách tỉnh là một bộ phận cấu thành NSNN, là công cụ để chính

quyền cấp tỉnh thực hiện các chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn trong quá trình

quản lý kinh tế xã hội, an ninh quốc phòng. Luật NSNN năm 2002 là cơ sở

pháp lý cơ bản để tổ chức quản lý NSNN nói chung và ngân sách tỉnh nói riêng

nhằm phục vụ cho công cuộc đổi mới đất nước.

Yên Bái là một tỉnh miền núi phía Bắc, tốc độ tăng trưởng kinh tế của tỉnh

năm 2018 khá ấn tượng trong vùng kinh tế trọng điểm vùng Bắc Bộ, tổng sản

phẩm trong tỉnh (GRDP) bình quân đầu người đạt 33,7 triệu đồng/người/năm.

Nhận thức được tầm quan trọng của KH&CN đối với sự phát triển KT-XH của

tỉnh, những năm qua Yên Bái đã chú trọng đầu tư cho phát triển KH&CN. Nhiều

nghị quyết, quyết định mang tính chiến lược đã được ban hành tạo điều kiện

thuận lợi cho việc phát triển KH&CN. Công tác quản lý chi NSNN cho hoạt

động KH&CN trên địa bàn tỉnh hợp lý và có hiệu quả hơn, có những đóng góp

tích cực vào việc phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh.

Bên cạnh những kết quả đạt được quan trọng, công tác quản lý chi ngân

sách cho hoạt động KH&CN của tỉnh vẫn còn một số tồn tại, hạn chế, như:

Phân bổ vốn đầu tư còn dàn trải, không gắn với kế hoạch vốn; công tác quản lý

tạm ứng, thanh toán vốn còn nhiều bất cập; giải ngân vốn đầu tư chậm; còn tình

trạng lãng phí, thất thoát, kém hiệu quả trong quản lý kinh phí; việc phân định

trách nhiệm, quyền hạn trong quản lý kiểm soát chi NSNN chưa rõ ràng.

Điều này do các nguyên nhân sau: đầu tư phát triển chưa đồng bộ, chưa

có trọng tâm, trọng điểm; cơ chế quản lý hoạt động KH&CN chưa đáp ứng nhu

cầu; chưa gắn kết chặt chẽ kết quả nghiên cứu, ứng dụng và đào tạo với nhu

cầu sản xuất, kinh doanh và quản lý; công tác định hướng phát triển KH&CN