Tăng cường quản lý ngân sách nhà nước trên địa bàn huyện Ngân Sơn, tỉnh Bắc Kạn

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH

ĐỒNG QUANG LONG

TĂNG CƯỜNG QUẢN LÝ NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC

TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN NGÂN SƠN, TỈNH BẮC KẠN

LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG

NGÀNH: QUẢN LÝ KINH TẾ

THÁI NGUYÊN - 2020

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH

ĐỒNG QUANG LONG

TĂNG CƯỜNG QUẢN LÝ NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC

TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN NGÂN SƠN, TỈNH BẮC KẠN

Ngành: Quản lý kinh tế

Mã số: 8.34.04.10

LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG

Người hướng dẫn khoa học: TS. NGUYỄN VĂN CÔNG

THÁI NGUYÊN - 2020

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan: Luận văn này là nghiên cứu của riêng tôi, toàn bộ

nội dung nghiên cứu do chính tôi thực hiện. Số liệu trong luận văn được thực

hiện khảo sát, điều tra trung thực. Tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm về

nghiên cứu của mình.

Thái Nguyên, tháng 7 năm 2020

Học viên

Đồng Quang Long

ii

LỜI CẢM ƠN

Trước tiên, tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành đến tất cả các Quý thầy cô

đã giảng dạy trong chương trình Cao học Quản lý kinh tế - Trường Đại học Kinh

tế & QTKD - Đại học Thái Nguyên đã truyền đạt cho tôi những kiến thức hữu

ích trong giáo dục làm cơ sở cho tôi hoàn thành luận văn này.

Tôi xin chân thành cảm ơn TS. Nguyễn Văn Công đã tận tình, tâm huyết

hướng dẫn, chỉ bảo tôi trong thời gian thực hiện luận văn.

Tôi cũng xin gửi lời cảm ơn chân thành và sâu sắc tới Ban lãnh đạo,

các đồng chí đang công tác tại huyện Ngân Sơn, tỉnh Bắc Kạn các đối tượng

tham gia khảo sát, phỏng vấn đã tận tình giúp đỡ tôi trong việc thu thập số

liệu, khảo sát, thu thập thông tin để tôi hoàn thành luận văn.

Do thời gian có hạn cũng như kinh nghiệm nghiên cứu khoa học còn hạn

chế nên luận văn của tôi không tránh khỏi tồn tại thiếu sót, kính mong nhận được

sự nhận xét, đóng góp ý kiến của Quý thầy, cô và các anh, chị học viên.

Tôi xin chân thành cảm ơn!

iii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN ..............................................................................................i

LỜI CẢM ƠN ...................................................................................................ii

MỤC LỤC........................................................................................................iii

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT .......................................................................vi

DANH MỤC CÁC BẢNG..............................................................................vii

MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1

1. Tính cấp thiết của đề tài ................................................................................ 1

2. Mục tiêu nghiên cứu...................................................................................... 3

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu................................................................. 3

4. Đóng góp mới của luận văn .......................................................................... 3

5. Kết cấu của luận văn ..................................................................................... 4

Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ

NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC............................................................................ 5

1.1. Cơ sở lý luận về quản lý ngân sách Nhà nước........................................... 5

1.1.1. Ngân sách nhà nước ................................................................................ 5

1.1.2. Quản lý ngân sách nhà nước cấp huyện ................................................ 14

1.1.3. Nội dung quản lý ngân sách nhà nước cấp huyện................................. 19

1.1.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý ngân sách nhà nước cấp huyện ..... 29

1.2. Cơ sở thực tiễn về quản lý ngân sách nhà nước....................................... 31

1.2.1. Kinh nghiệm về quản lý ngân sách nhà nước ở một số địa phương

trong cả nước................................................................................................... 31

1.2.2. Bài học kinh nghiệm rút ra đối với huyện Ngân Sơn, tỉnh Bắc Kạn .... 34

Chương 2: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU............................................. 35

2.1. Các câu hỏi nghiên cứu............................................................................ 35

2. Phương pháp nghiên cứu............................................................................. 35

2.2.1. Phương pháp thu thập thông tin ............................................................ 35

iv

2.2.2. Phương pháp xử lý thông tin................................................................. 37

2.2.3. Phương pháp phân tích thông tin .......................................................... 37

2.3. Hệ thống các chỉ tiêu nghiên cứu............................................................. 39

2.3.1. Nhóm chỉ tiêu phản ánh hoạt động thu Ngân sách trên địa bàn

huyện Ngân Sơn .............................................................................................. 39

2.3.2. Nhóm chỉ tiêu về chi ngân sách trên địa bàn huyện Ngân Sơn ............ 40

2.3.3. Nhóm chỉ tiêu đánh giá hoạt động quản lý ngân sách trên địa bàn

huyện Ngân Sơn .............................................................................................. 41

Chương 3: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC

TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN NGÂN SƠN TỈNH BẮC KẠN........................ 43

3.1. Đặc điểm địa bàn nghiên cứu................................................................... 43

3.1.1. Điều kiện tự nhiên................................................................................. 43

3.1.2. Điều kiện kinh tế - xã hội...................................................................... 45

3.1.3. Bộ máy quản lý NSNN huyện Ngân Sơn, tỉnh Bắc Kạn .................. 47

3.2. Phân tích thực trạng quản lý ngân sách nhà nước trên địa bàn huyện

Ngân Sơn, tỉnh Bắc Kạn.................................................................................. 49

3.2.1. Công tác lập dự toán ngân sách nhà nước ở huyện Ngân Sơn ............. 49

3.2.2. Công tác chấp hành dự toán ngân sách nhà nước ở huyện Ngân Sơn........ 56

3.2.3. Công tác quyết toán ngân sách nhà nước ở huyện Ngân Sơn............... 71

3.2.4. Công tác kiểm tra, thanh tra trong quản lý ngân sách........................... 76

3.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến công tác quản lý ngân sách nhà nước

trên địa bàn huyện Ngân Sơn, tỉnh Bắc Kạn................................................... 80

3.3.1. Các yếu tố khách quan........................................................................ 80

3.3.2. Các yếu tố chủ quan .............................................................................. 83

3.4. Đánh giá chung về thực trạng công tác quản lý ngân sách nhà nước

trên địa bàn huyện Ngân Sơn, tỉnh Bắc Kạn................................................... 85

3.4.1. Những kết quả đạt được ........................................................................ 85

3.4.2. Những hạn chế ...................................................................................... 87

v

3.4.3. Nguyên nhân ......................................................................................... 89

Chương 4: MỘT SỐ GIẢI PHÁP QUẢN LÝ NGÂN SÁCH NHÀ

NƯỚC TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN NGÂN SƠN TỈNH BẮC KẠN .......... 92

4.1. Quan điểm, định hướng tăng cường công tác quản lý ngân sách nhà

nước trên địa bàn huyện Ngân Sơn, tỉnh Bắc Kạn.......................................... 92

4.1.1. Quan điểm tăng cường công tác quản lý ngân sách nhà nước trên

địa bàn huyện Ngân Sơn, tỉnh Bắc Kạn .......................................................... 92

4.1.2. Định hướng tăng cường công tác quản lý ngân sách nhà nước trên

địa bàn huyện Ngân Sơn, tỉnh Bắc Kạn .......................................................... 93

4.2. Một số giải pháp tăng cường công tác quản lý ngân sách nhà nước

trên địa bàn huyện Ngân Sơn, tỉnh Bắc Kạn................................................... 95

4.2.1. Hoàn thiện công tác lập kế hoạch, xây dựng dự toán NSNN ............... 95

4.2.2. Hoàn thiện công tác chấp hành ngân sách ............................................ 97

4.2.3.Hoàn thiện công tác kế toán, quyết toán ngân sách ............................. 101

4.2.4. Hoàn thiện công tác kiểm tra, thanh tra, kiểm toán và giám sát tài chính. 103

4.2.5. Nhóm giải pháp khác .......................................................................... 105

4.3. Kiến nghị................................................................................................ 110

4.3.1. Đối với Chính phủ, Bộ Tài chính........................................................ 110

4.3.2. Đối với Tỉnh ủy, Ủy ban nhân tỉnh Bắc Kạn ...................................... 111

KẾT LUẬN.................................................................................................. 113

TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................................... 115

PHỤ LỤC .................................................................................................... 117

vi

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT

HĐND : Hội đồng nhân dân

KBNN : Kho bạc nhà nước

KH : Kế hoạch

KT-XH : Kinh tế - xã hội

NSNN : Ngân sách nhà nước

UBND : Ủy ban nhân dân

XDCB : Xây dựng cơ bản

vii

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 2.1. Thang đo Likert............................................................................. 37

Bảng 3.1. Dự toán thu ngân sách huyện Ngân Sơn giai đoạn 2017-2019..... 52

Bảng 3.2. Dự toán chi ngân sách huyện Ngân Sơn giai đoạn 2017-2019..... 53

Bảng 3.3. Đánh giá công tác lập dự toán ngân sách...................................... 55

Bảng 3.4. Tổng hợp chấp hành thu ngân sách huyện Ngân Sơn giai đoạn

2017-2019...................................................................................... 58

Bảng 3.5. Cơ cấu nguồn thu ngân sách huyện Ngân Sơn giai đoạn

2017-2019...................................................................................... 59

Bảng 3.6. Đánh giá công tác chấp hành thu ngân sách ................................. 61

Bảng 3.7. Tổng hợp chấp hành chi ngân sách huyện Ngân Sơn giai đoạn

2017-2019...................................................................................... 64

Bảng 3.8. Tỷ trọng các khoản chi trong tổng chi ngân sách huyện Ngân

Sơn giai đoạn 2017-2019 .............................................................. 66

Bảng 3.9. Đánh giá công tác chấp hành chi ngân sách................................. 70

Bảng 3.10. Đánh giá công tác quyết toán ngân sách ...................................... 75

Bảng 3.11. Đánh giá công tác thanh tra, kiểm tra ngân sách.......................... 80

1

MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài

Ngân sách nhà nước có vai trò rất quan trọng trong toàn bộ hoạt động

kinh tế, xã hội, an ninh, quốc phòng và đối ngoại của đất nước. Vai trò của

ngân sách nhà nước luôn gắn liền với vai trò của nhà nước theo từng giai đoạn

nhất định. Đối với nền kinh tế thị trường, ngân sách nhà nước đảm nhận vai

trò quản lý vĩ mô đối với toàn bộ nền kinh tế, xã hội.

Ngân sách nhà nước là công cụ điều chỉnh vĩ mô nền kinh tế xã hội,

định hướng phát triển sản xuất, điều tiết thị trường, bình ổn giá cả, điều chỉnh

đời sống xã hội. Ngân sách nhà nước là công cụ định hướng hình thành cơ

cấu kinh tế mới, kích thích phát triển sản xuất kinh doanh và chống độc

quyền. Trước hết, Chính phủ sẽ hướng hoạt động của các chủ thể trong nền

kinh tế đi vào quỹ đạo mà chính phủ đã hoạch định để hình thành cơ cấu kinh

tế tối ưu, tạo điều kiện cho nền kinh tế phát triển ổn định và bền vững.

Trong những năm qua, cùng với sự đổi mới chung của đất nước và

thực hiện chương trình tổng thể về cải cách hành chính nhà nước, quản lý

ngân sách nhà của Việt Nam cũng đã có những thành tựu đáng kể, góp phần

quan trọng để Việt Nam thực thi thành công quá trình đổi mới, đặc biệt là từ

khi Luật ngân sách nhà nước được Quốc hội khoá XI kỳ họp thứ hai thông

qua ngày 16/12/2002 và có hiệu lực thi hành từ năm ngân sách 2004 với mục

tiêu và ý nghĩa hết sức quan trọng trong việc quản lý và điều hành ngân sách

nhà nước, phát triển kinh tế - xã hội; Đảm bảo các nhiệm vụ quốc phòng an

ninh và đối ngoại.

Tuy nhiên trên thực tế, việc quản lý NSNN tại các địa phương, việc lập,

chấp hành và quyết toán NSNN hàng năm của các địa phương, mặc dù đã

được thực hiện theo quy định của Luật NSNN, nhưng vẫn còn mang tính hình

thức, tính áp đặt, số liệu chưa phản ánh đúng thực trạng khách quan của từng

địa phương. Do đó ảnh hưởng không nhỏ đến công tác quản lý NSNN trong

2

nền kinh tế thị trường. Hơn nữa, đội ngũ cán bộ, công chức làm công tác tài

chính nói chung và công tác quản lý ngân sách nói riêng còn nhiều hạn chế về

trình độ chuyên môn nghiệp vụ và năng lực quản lý, chưa đáp ứng yêu cầu

quản lý trong giai đoạn hiện nay.

Huyện Ngân Sơn là một huyện miền núi, kinh tế còn gặp rất nhiều khó

khăn, ngân sách của Huyện còn trông chờ vào trợ cấp của cấp trên. Thu ngân

sách trên địa bàn còn nhỏ, nguồn vốn dành cho đầu tư phát triển còn hạn chế,

trong khi nhu cầu chi ngân sách của huyện là rất lớn. Chính vì thế, việc

nghiên cứu tìm ra các giải pháp hoàn thiện công tác quản lý ngân sách nhà

nước trên địa bàn huyện nhằm phát huy mọi tiềm năng của huyện, quản lý

chặt chẽ các nguồn thu, chi tiêu ngân sách đảm bảo đúng chính sách, chế độ,

tiết kiệm và có hiệu quả là yêu cầu cần thiết khách quan của công cuộc đổi

mới nền kinh tế đất nước.

Nâng cao hiệu quả quản lý NSNN nhằm làm cho NSNN thực sự là

công cụ của nhà nước, sử dụng nó để thực hiện tốt hơn, hiệu quả cao hơn

trong huy động và phân bổ các nguồn lực của xã hội thuộc phạm vi NSNN.

Yêu cầu trên đối với Huyện Ngân Sơn là hết sức cần thiết, bởi vì Ngân Sơn có

qui mô kinh tế còn nhỏ, tăng trưởng kinh tế chưa cao, khả năng tích lũy còn

thấp, nguồn thu NSNN hàng năm chưa đáp ứng yêu cầu chi ngân sách. Chính

vì vậy hoàn thiện công tác quản lý ngân sách nhà nước tại huyện Ngân Sơn là

hết sức cần thiết trong giai đoạn hiện nay, nhằm huy động tối đa mọi nguồn

tài chính trong xã hội, đảm bảo cân đối thu chi ngân sách, cải thiện lành mạnh

tình hình tài chính địa phương, đảm bảo yêu cầu vốn chi cho các mục tiêu

phát triển KT-XH và đảm bảo an ninh quốc phòng.

Từ những lý do trên, tôi chọn việc nghiên cứu: “Tăng cường quản lý

ngân sách nhà nước trên địa bàn huyện Ngân Sơn, tỉnh Bắc Kạn” làm luận

văn thạc sĩ với mong muốn góp một phần nhỏ vào giải quyết những tồn tại

hiện nay và từng bước hoàn thiện quản lý ngân sách nhà nước trên địa bàn

3

huyện Ngân Sơn góp phần phục vụ cho công cuộc phát triển kinh tế xã hội

của địa phương.

2. Mục tiêu nghiên cứu

2.1. Mục tiêu chung

Luận văn phân tích thực trạng quản lý Ngân sách nhà nước tại huyện

Ngân Sơn, từ đó đề xuất giải pháp chủ yếu nhằm tăng cường quản lý Ngân

sách nhà nước tại huyện Ngân Sơn.

2.2. Mục tiêu cụ thể

- Hệ thống hóa lý luận và thực tiễn về quản lý ngân sách nhà nước;

- Đánh giá thực trạng quản lý ngân sách nhà nước trên địa bàn huyện

huyện Ngân Sơn, tỉnh Bắc Kạn;

- Đề xuất một số giải pháp nhằm quản lý ngân sách nhà nước trên địa

bàn huyện Ngân Sơn, tỉnh Bắc Kạn cho các năm tới.

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu

3.1. Đối tượng nghiên cứu

Luận văn nghiên cứu công tác quản lý ngân sách nhà nước trên địa bàn

huyện Ngân Sơn, tỉnh Bắc Kạn.

3.2. Phạm vi nghiên cứu

- Về không gian: Đề tài nghiên cứu trên địa bàn huyện Ngân Sơn,

tỉnh Bắc Kạn.

- Về thời gian: Sử dụng số liệu 2017 đến năm 2019. Số liệu sơ cấp thu

thập từ tháng 5 - tháng 9 năm 2020

- Phạm vi nội dung: Tập trung nghiên cứu thực tiễn về quản lý ngân sách

nhà nước trên địa bàn huyện Ngân Sơn (quản lý thu và chi), tỉnh Bắc Kạn.

4. Đóng góp mới của luận văn

Luận văn vận dụng lý luận về quản lý ngân sách nhà nước để phân tích,

đánh giá thực trạng quản lý Ngân sách nhà nước tại huyện Ngân Sơn, tỉnh