Tăng cường quản lý quỹ hưu trí, tử tuất tại Bảo hiểm xã hội tỉnh Đồng Tháp: Luận văn thạc sĩ tài chính ngân hàng / Nguyễn Xuân Cường ; Vũ Văn Thực người hướng dẫn khoa học

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC VIỆT NAM

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGÂN HÀNG TP. HỒ CHÍ MINH

NGUYỄN XUÂN CƯỜNG

TĂNG CƯỜNG QUẢN LÝ QUỸ HƯU TRÍ,

TỬ TUẤT TẠI BẢO HIỂM XÃ HỘI ĐỒNG THÁP

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ

TP. HỒ CHÍ MINH - NĂM 2020

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC VIỆT NAM

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGÂN HÀNG TP. HỒ CHÍ MINH

NGUYỄN XUÂN CƯỜNG

TĂNG CƯỜNG QUẢN LÝ QUỸ HƯU TRÍ,

TỬ TUẤT TẠI BẢO HIỂM XÃ HỘI ĐỒNG THÁP

LUẬN VĂN THẠC SĨ

Chuyên ngành: Tài chính - Ngân hàng

Mã số: 8 34 02 01

Người hướng dẫn khoa học: TS. VŨ VĂN THỰC

TP. HỒ CHÍ MINH - NĂM 2020

TÓM TẮT LUẬN VĂN

Chính sách Bảo hiểm xã hội (BHXH) là một trong những chính sách lớn của

Đảng và Nhà nước ta, đã thực hiện được từ những năm 60 của Thế kỷ XX. Trải qua

nhiều năm với những sửa đổi, bổ sung cho phù hợp với từng giai đoạn, chính sách

Bảo hiểm xã hội đã đóng góp phần rất to lớn đảm bảo đời sống cho người lao động

và gia đình họ, đồng thời góp phần ổn định chính trị - xã hội của đất nước. Người ta

ví “Cuộc sống không có bảo hiểm như cầu thang không có tay viện”. Nhận thức được

tầm quan trọng của BHXH trong hệ thống an sinh xã hội (ASXH) quốc gia. Trong

những năm vừa qua việc triển khai BHXH đã từng bước đi vào cuộc sống thông qua

việc thực hiện có hiệu quả các chế độ hưa trí, ốm đau, thai sản ….

QuỹBHXH là một bộ phận cốt lõi không thể thiếu được và có thể nói là vai trò

quan trọng nhất trong hoạt động BHXH. Trong đó quỹ Hưu trí tử tuất (HTTT) là quỹ

thành phần chiếm tỷ trọng lớn nhất trong quỹ BHXH. Việc quản lý sử dụng quỹ

HTTT, có ảnh hưởng trực tiếp đến sự tồn tại và phát triển của quỹ HTTT và tổng quỹ

BHXH, ảnh hưởng tới sự ổn định của chính sách BHXH. Vậy vấn đề làm thế nào để

nâng cao được hiệu quả trong việc thu - chi quỹ BHXH đây là câu hỏi được đặt ra đối

với mỗi nhà kinh tế, những người quan tâm nghiên cứu đến hoạt động BHXH.

Luận văn hướng đến vấn đề phân tích thực trạng quản lý quỹ HTTT ở BHXH

Đồng Tháp trong giai đoạn chưa thực hiện Luật BHXH sửa đổi và giai đoạn sau khi

thực hiện Luật BHXH sửa đổi, thông qua các yếu tố như đối tượng tham gia, đối

tượng thụ hưởng, thu quỹ BHXH, chi quỹ BHXH. Tác giả sử duṇ g các phương pháp

nghiên cứu khoa hoc̣ truyền thống như phương pháp định tính, phương pháp thống

kê tổng hơp̣ , phương pháp đối chiếu so sánh để lý giải các vấn đề lý luận và thực tiễn

về thực trạng quản lý quỹ HTTT tại đơn vị Bảo hiểm xã hội tỉnh Đồng Tháp.

Từ đó, tác giả đưa ra các giải pháp về chính sách như kéo dài tuổi nghỉ hưu,

thay đổi cách tính lương bình quân để tính lương hưu, xây dựng lộ trình cụ thể đối

với việc tính tỷ lệ hương lương hưu lao động nữ, có biện pháp giảm mức hưởng

BHXH một lần, ràng buộc về điều kiện hưởng BHXH một lần để hướng người lao

động chuyển từ chế độ BHXH một lần sang chế độ Hưu trí để đảm bảo tính cân đối

của quỹ BHXH, quỹ HTTT về lâu dài; giải pháp về tổ chức thực hiện; giải pháp về

giám sát và quản lý, giải pháp về tăng cường quản lý cân đối quỹ BHXH góp phần

vào sự nghiệp ASXH của đất nước.

LỜI CAM ĐOAN

Luận văn này chưa từng được trình nộp để lấy học vị thạc sĩ tại bất cứ một

trường đại học nào. Luận văn này là công trình nghiên cứu của riêng tác giả, kết quả

nghiên cứu là trung thực, trong đó không có các nội dung đã công bố trước đây hoặc

các nội dung do người khác thực hiện ngoại trừ các trích dẫn được dẫn nguồn đầy đủ

trong luận văn.

Học viên

Nguyễn Xuân Cường

LỜI CẢM ƠN

Lời nói đầu tiên, tôi xin chân thành cảm ơn quý Thầy, Cô Trường Đại học

Ngân hàng Thành phố Hồ Chí Minh đã tận tình truyền đạt kiến thức cho tôi trong

suốt thời gian qua.

Tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành đến TS. Vũ Văn Thực đã luôn tạo điều kiện,

động viên và dành nhiều thời gian hướng dẫn tôi hoàn thành luận văn này.

Tôi xin chân thành cám ơn Lãnh đạo và các anh chị đồng nghiệp tại cơ quan

Bảo hiểm xã hội tỉnh Đồng Tháp đã hỗ trợ tôi về số liệu, tài liệu làm cơ sở phân tích,

đánh giá trong thời gian thực hiện Luận văn.

Mặc dù cố gắng hoàn thiện luận văn bằng năng lực và kiến thức của mình, tuy

nhiên không tránh khỏi những thiếu sót rất mong nhận được sự đóng góp quý báo của

quý Thầy, Cô và các bạn.

Học viên

Nguyễn Xuân Cường

MỤC LỤC

Contents

MỞ ĐẦU.............................................................................................................................11

1. Lý do chọn đề tài........................................................................................................11

2. Mục tiêu của đề tài.....................................................................................................12

2.1. Mục tiêu tổng quát: .............................................................................................12

2.2. Mục tiêu cụ thể:...................................................................................................12

3. Câu hỏi nghiên cứu....................................................................................................13

4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ............................................................................13

4.1. Đối tượng nghiên cứu ..............................................................................................13

4.2. Phạm vi nghiên cứu .................................................................................................13

5. Phương pháp nghiên cứu ..........................................................................................13

6. Nội dung nghiên cứu..................................................................................................14

7. Đóng góp của đề tài....................................................................................................14

8. Tổng quan về lĩnh vực nghiên cứu ...........................................................................15

CHƯƠNG 1 ........................................................................................................................17

CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUỸ BHXH VÀ QUẢN LÝ QUỸ HƯU TRÍ TỬ TUẤT........17

1.1 Quỹ BHXH .................................................................................................................17

1.1.1 Khái niệm...............................................................................................................17

1.1.2 Vai trò quỹ BHXH...............................................................................................17

1.1.3 Sử dụng quỹ BHXH..............................................................................................18

1.2 Quản lý quỹ Hưu trí và tử tuất BHXH....................................................................22

1.2.1 Khái niệm...............................................................................................................22

1.2.2 Đặc điểm quỹ hưu trí và tử tuất BHXH .............................................................23

1.2.3 Sự cần thiết phải quản lý quỹ hưu trí và tử tuất BHXH...................................25

1.3 Khái quát về các nhân tố ảnh hưởng đến quỹ hưu trí, tử tuất tại BHXH Đồng

Tháp ....................................................................................................................................27

1.4 Kinh nghiệm quản lý quỹ hưu trí và tử tuất BHXH của các nước trên thế giới và

bài học kinh nghiệm cho Việt Nam ..................................................................................29

1.4.1. Kinh nghiệm của Trung Quốc ............................................................................29

1.4.2. Kinh nghiệm của Nhật Bản.................................................................................32

1.4.3. Kinh nghiệm của Thụy Điển...............................................................................33

1.4.4. Kinh nghiệm của BHXH tỉnh An Giang............................................................34

1.4.5. Một số kinh nghiệm cần tham khảo trong quá trình tổ chức quản lý và cân

đối quỹ BHXH đối với nước ta là .................................................................................35

KẾT LUẬN CHƯƠNG I...................................................................................................37

CHƯƠNG 2 ........................................................................................................................38

THỰC TRẠNG CÔNG TÁC QUẢN LÝ QUỸ HƯU TRÍ, TỬ TUẤT TẠI BẢO

HIỂM XÃ HỘI ĐỒNG THÁP..........................................................................................38

2.1 Khái quát về BHXH tỉnh Đồng Tháp....................................................................38

2.1.1 Sự hình thành của Bảo hiểm xã hội tỉnh Đồng Tháp ........................................38

2.1.2 Cơ cấu tổ chức và các cấp thuộc hệ thống Bảo hiểm xã hội tỉnh Đồng Tháp .38

2.1.3 Chức năng, nhiệm vụ và quyền của Bảo hiểm xã hội tỉnh Đồng Tháp............41

2.2 Khái quát về quỹ hưu trí và tử tuất trong chính sách BHXH ở Việt Nam........46

2.3 Thực trạng quản lý quỹ HTTT ở tỉnh Đồng Tháp ..............................................49

2.3.1 Đối tượng tham gia ...............................................................................................49

2.3.2 Đối tượng thụ hưởng ............................................................................................55

2.3.3 Thu quỹ BHXH và quỹ HTTT.............................................................................58

2.3.4 Chi quỹ BHXH và quỹ HTTT .............................................................................62

2.4 Các nhân tố ảnh hưởng đến quỹ hưu trí và tử tuất tại BHXH Đồng Tháp ......65

2.4.1 Dân số và thị trường lao động..............................................................................65

2.4.2 Chính sách phát triển kinh tế xã hội của tỉnh ....................................................66

2.4.3 Tăng trưởng kinh tế và lạm phát ........................................................................67

2.4.4 Chính sách tiền lương...........................................................................................68

2.4.5 Đối tượng tham gia ...............................................................................................73

2.4.6 Mức hưởng và tỷ lệ hưởng ...................................................................................74

2.4.7 Độ tuổi nghỉ hưu ...................................................................................................74

2.4.8 Nhận thức, ý thức của người lao động và người sử dụng lao động..................76

2.5 Đánh giá quản lý quỹ hưu trí và tử tuất tại BHXH Đồng Tháp.........................77

2.5.1 Kết quả đạt được...................................................................................................77

2.5.2. Hạn chế và nguyên nhân.................................................................................80

KẾT LUẬN CHƯƠNG 2 ..................................................................................................85

CHƯƠNG 3 ........................................................................................................................86

GIẢI PHÁP TĂNG CƯỜNG QUẢN LÝ QUỸ HƯU TRÍ, TỬ TUẤT TẠI BẢO

HIỂM XÃ HỘI ĐỒNG THÁP..........................................................................................86

3.1 Định hướng quản lý quỹ Hưu trí, tử tuất của Bảo hiểm xã hội tỉnh Đồng Tháp.86

3.1.1 Về tạo lập quỹ........................................................................................................86

3.1.2 Về sử dụng quỹ......................................................................................................86

3.1.3 Quản lý cân đối quỹ HTTT..................................................................................87

3.2 Giải pháp tăng cường quản lý quỹ hưu trí và tử tuất của BHXH tỉnh Đồng Tháp

.............................................................................................................................................89

3.2.1 Giải pháp mở rộng, phát triển đối tượng tham gia bảo hiểm xã hội ...............89

3.2.2 Giải pháp về nhận thức, ý thức của NLĐ và NSDLĐ .......................................90

3.2.3 Tăng cường công tác kiểm tra, thanh tra việc thực hiện chế độ BHXH đối với

NSDLĐ và người tham gia BHXH ...............................................................................91

3.2.4 Phát triển đội ngũ cán bộ có đủ về số lượng và trình độ đảm bảo năng lực

thực thi chính sách BHXH ............................................................................................92

3.3 Kiến nghị.....................................................................................................................92

3.3.1 Kiến nghị đối với Chính phủ................................................................................92

3.3.2 Kiến nghị đối với BHXH Việt Nam.....................................................................96

3.3.3 Kiến nghị đối với Ủy ban nhân dân tỉnh Đồng Tháp ........................................99

KẾT LUẬN.......................................................................................................................101

TÀI LIỆU THAM KHẢO...............................................................................................103

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT

Từ viết tắt Nghĩa của từ viết tắt

ASXH An sinh xã hội

BHTN Bảo hiểm thất nghiệp

BHXH Bảo hiểm xã hội

BHXH TN Bảo hiểm xã hội tự nguyện

BHYT Bảo hiểm y tế

CNTT Công nghệ thông tin

DN Doanh nghiệp

QD Quốc doanh

ĐTNN Đầu tư nước ngoài

HCSN Hành chính sự nghiệp

HTTT Hưu trí, tử tuất

HTX Hợp tác xã

ILO Tổ chức Lao động quốc tế

NLĐ Người lao động

NSDLĐ Người sử dụng lao động

OĐ,TS Ốm đau, thai sản

PAYG DB

Hệ thống thực thanh thực chi với mức

hưởng xác định trước. (Pay - As - You

- Go Defined Benefit)

TNLĐ-BNN Tai nạn lao động - bệnh nghề nghiệp

DANH MỤC BẢNG

Bảng 2.1: Số người tham gia BHXH (2015 - 2019) ................................................ 52

Bảng 2.2: Cơ cấu đối tượng tham gia BHXH (2015 - 2019).................................. 53

Bảng 2.3: Số đối tượng HTTT tiếp nhận và giải quyết (2015 - 2019).................... 56

Bảng 2.4: Đối tượng thụ hưởng BHXH (2015 - 2019).......................................... 57

Bảng 2.5: Tỷ trọng các đối tượng hưởng hàng tháng và 1 lần (2015 - 2019)........ 58

Bảng 2.6: Thu BHXH bắt buộc và quỹ HTTT (2015 - 2019)................................. 59

Bảng 2.7 : Cơ cấu Thu BHXH phân theo khối thu (2015 - 2019).......................... 61

Bảng 2.8: Số chi quỹ BHXH và quỹ HTTT (2015 - 2019)..................................... 63

Bảng 2.9: Lương cơ sở qua các năm từ 2013-2019 ................................................. 69

Bảng 2.10: Lương tối thiểu vùng qua các năm từ 2013-2019 ................................. 71

Bảng 2.11: Cân đối giữa Thu và Chi quỹ HTTT (2015 - 2019) ............................. 78

Bảng 2.12: Khoản kết dư của quỹ BHXH (2015 - 2019) ........................................ 79

Bảng 2.13: Số người tham gia bảo hiểm xã hội so với số người trong độ tuổi lao

động tại Đồng Tháp (2015 - 2019)........................................................................... 80

Bảng 2.14: Tình hình nợ bảo hiểm xã hội tại Đồng Tháp (2015 - 2019) ............... 82