Tăng cường kiểm tra, kiểm soát đối với hoạt động sản xuất và kinh doanh rượu tại Sở Công thương tỉnh Bắc Giang

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH

NGUYỄN THỊ VÂN

TĂNG CƯỜNG KIỂM TRA, KIỂM SOÁT

ĐỐI VỚI HOẠT ĐỘNG SẢN XUẤT VÀ KINH DOANH

RƯỢU TẠI SỞ CÔNG THƯƠNG TỈNH BẮC GIANG

LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG

CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ KINH TẾ

Thái Nguyên, 2020

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH

NGUYỄN THỊ VÂN

TĂNG CƯỜNG KIỂM TRA, KIỂM SOÁT

ĐỐI VỚI HOẠT ĐỘNG SẢN XUẤT VÀ KINH DOANH

RƯỢU TẠI SỞ CÔNG THƯƠNG TỈNH BẮC GIANG

NGÀNH: QUẢN LÝ KINH TẾ

MÃ SỐ: 8.34.04.10

LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG

Người hướng dẫn khoa học: TS. NGUYỄN PHƯƠNG THẢO

Thái Nguyên, 2020

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi đã đọc và hiểu về các hành vi vi phạm sự trung thực trong học thuật.

Tôi cam kết bằng danh dự cá nhân rằng nghiên cứu này do tôi tự thực hiện và

không vi phạm yêu cầu về sự trung thực trong học thuật.

Tác giả

ii

LỜI CẢM ƠN

Lời đầu tiên em xin gửi lời cảm ơn sâu sắc tới tập thể thầy, cô giáo Trường

Đại học Kinh tế và Quản trị kinh doanh - Đại học Thái Nguyên, đặc biệt là các

thầy, cô giáo trong Khoa Quản lý - Luật kinh tế đã trang bị cho em những kiến

thức quan trọng trong thời gian học tập và hướng dẫn, giúp đỡ tận tình trong quá

trình em viết luận văn.

Đặc biệt, em xin gửi lời cảm ơn chân thành nhất đến TS. Nguyễn Phương

Thảo đã trực tiếp hướng dẫn, giúp đỡ em với những chỉ dẫn khoa học quý báu

trong suốt quá trình triển khai, nghiên cứu và hoàn thành luận văn thạc sỹ này.

Em cũng xin chân thành cảm ơn đến sự giúp đỡ của các đồng chí, đồng

nghiệp cơ quan tại Sở Công Thương tỉnh Bắc Giang cùng bạn bè, gia đình đã tạo

mọi điều kiện tốt nhất cho em trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn

thành luận văn tốt nghiệp này.

Xin chân thành cảm ơn!

Tác giả

iii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN.................................................................................................................i

LỜI CẢM ƠN ......................................................................................................................ii

MỤC LỤC............................................................................................................................iii

DANH MỤC BẢNG...........................................................................................................vi

DANH MỤC SƠ ĐỒ.........................................................................................................vii

PHẦN MỞ ĐẦU..................................................................................................................1

1. Sự cần thiết lựa chọn đề tài..............................................................................................1

2. Mục tiêu nghiên cứu.........................................................................................................2

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ..................................................................................3

4. Ý nghĩa khoa học của đề tài.............................................................................................3

5. Bố cục của luận văn..........................................................................................................4

CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ KINH NGHIỆM THỰC TIỄN VỀ KIỂM

TRA, KIỂM SOÁT ĐỐI VỚI HOẠT ĐỘNG SẢN XUẤT VÀ KINH DOANH

RƯỢU. ...................................................................................................................................5

1.1 Cơ sở lý luận về kiểm tra, kiểm soát đối với hoạt động sản xuất và kinh doanh

rượu .........................................................................................................................................5

1.1.1 Một số vấn đề về mặt hàng rượu được phân phối trên thị trường .......................5

1.1.2 Lý luận về kiểm tra, kiểm soát của Sở Công Thương đối với mặt hàng rượu ....7

1.1.3 Nội dung kiểm tra, kiểm soát của Sở Công thương đối với mặt hàng rượu......16

1.1.4 Các nhân tố ảnh hưởng đến kiểm tra, kiểm soát của Sở Công thương đối với

mặt hàng rượu .............................................................................................................24

1.2 Kinh nghiệm của một số Sở Công thương trong việc kiểm tra, kiểm soát đối với

mặt hàng rượu; bài học kinh nghiệm cho Sở Công thương tỉnh Bắc Giang................29

1.2.1 Kinh nghiệm của một số Sở Công thương trong kiểm tra, kiểm soát đối với mặt

hàng rượu ....................................................................................................................29

1.2.2. Bài học kinh nghiệm cho Sở Công thương tỉnh Bắc Giang .............................34

Chương 2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU .............................................................36

2.1. Câu hỏi nghiên cứu......................................................................................................36

2.2. Phương pháp nghiên cứu ............................................................................................36

iv

2.2.1. Phương pháp thu thập thông tin........................................................................36

2.2.2. Phương pháp tổng hợp thông tin.......................................................................37

2.2.3. Phương pháp phân tích thông tin ......................................................................38

2.3. Hệ thống chỉ tiêu nghiên cứu .....................................................................................39

CHƯƠNG 3: PHÂN TÍCH THỰC TRẠNG KIỂM TRA, KIỂM SOÁT CỦA SỞ

CÔNG THƯƠNG TỈNH BẮC GIANG ĐỐI VỚI MẶT HÀNG RƯỢU GIAI

ĐOẠN 2016 – 2018............................................................................................................41

3.1 Khái quát về tỉnh Bắc Giang và Sở Công Thương Bắc Giang .............................41

3.1.1. Điều kiện tự nhiên.............................................................................................41

3.1.2. Điều kiện xã hội................................................................................................42

3.1.3 Giới thiệu Sở Công thương tỉnh Bắc Giang.......................................................43

3.2 Thực trạng kiểm tra, kiểm soát hoạt động sản xuất và kinh doanh rượu

tại Sở Công thương tỉnh Bắc Giang giai đoạn 2016–2018 ............................................72

3.2.1 Tình hình sản xuất và kinh doanh rượu trên địa bàn tỉnh Bắc Giang giai đoạn

2016–2018...................................................................................................................72

3.2.2 Thực trạng quy trình kiểm tra, kiểm soát hoạt động sản xuất và kinh doanh

rượu tại Sở Công thương tỉnh Bắc Giang giai đoạn 2016– 2018 ...............................74

3.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến hoạt động kiểm tra, kiểm soát đối với hoạt động sản

xuất và kinh doanh rượu tại Sở Công thương tỉnh Bắc Giang ......................................86

3.3.1. Cơ chế chính sách, tài chính .............................................................................86

3.3.2. Các yếu tố về tổ chức bộ máy quản lý, trình độ, năng lực, phẩm chất đạo đức

của cán bộ quản lý ......................................................................................................87

3.3.3. Sự gia tăng nhanh chóng của các cơ sở sản xuất kinh doanh rượu thủ công ...88

3.3.4. Phân tích ma trận SWOT về công tác kiểm tra, kiểm soát hoạt động

SXKD rượu tại Sở Công thương tỉnh Bắc Giang ......................................................89

3.4. Đánh giá kiểm tra, kiểm soát của Sở Quản lý thị truờng tỉnh Bắc Giang đối với

mặt hàng rượu giai đoạn 2016– 2018 ...............................................................................91

3.4.1. Đánh giá thực hiện mục tiêu kiểm tra, kiểm soát của Sở Quản lý thị tỉnh Bắc

Giang đối với mặt hàng rượu......................................................................................91

3.4.2 Điểm mạnh trong kiểm tra, kiểm soát của Sở Công thương tỉnh Bắc Giang

v

đối với mặt hàng rượu.................................................................................................92

3.4.3. Hạn chế trong kiểm tra, kiểm soát của Sở Công thương tỉnh Bắc Giang

đối với mặt hàng rượu.................................................................................................93

3.4.4. Nguyên nhân của những hạn chế trong kiểm tra, kiểm soát của Sở Công

thương tỉnh Bắc Giang đối với mặt hàng rượu ...........................................................94

CHƯƠNG 4: PHƯƠNG HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN KIỂM TRA,

KIỂM SOÁT CỦA SỞ CÔNG THƯƠNG TỈNH BẮC GIANG ĐỐI VỚI MẶT

HÀNG RƯỢU ....................................................................................................................99

4.1. Mục tiêu và phương hướng hoàn thiện kiểm tra, kiểm soát của Sở Công thương

tỉnh Bắc Giang đối với mặt hàng rượu đến 2025. ...........................................................99

4.1.1 Mục tiêu kiểm tra, kiểm soát của của Sở Công thương Bắc Giang

đối với mặt hàng rượu đến 2025 .................................................................................99

3.1.2 Phương hướng hoàn thiện kiểm tra, kiểm soát của của Sở Công thương

Bắc Giang đối với mặt hàng rượu đến 2025.............................................................100

4.2 Giải pháp hoàn thiện kiểm tra, kiểm soát của Sở Công thương Bắc Giang

đối với mặt hàng rượu.......................................................................................................100

4.2.1 Về bộ máy kiểm tra, kiểm soát ........................................................................100

4.2.2 Về nội dung kiểm tra, kiểm soát......................................................................102

4.2.3 Quy trình kiểm tra, kiểm soát ..........................................................................103

4.2.4. Hình thức và công cụ kiểm tra, kiểm soát ......................................................104

4.2.5. Các giải pháp khác ..........................................................................................106

4.3. Một số kiến nghị ........................................................................................................107

4.3.1 Kiến nghị đối với Chính phủ ...........................................................................107

4.3.2 Kiến nghị đối với UBND tỉnh Bắc Giang........................................................107

KẾT LUẬN.......................................................................................................................109

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO....................................................................111

vi

DANH MỤC BẢNG

Bảng 3.1. Thực trạng đội ngũ của Sở Công thương giai đoạn 2016-2018 .................62

Bảng 3.2. Số lượng các cơ sở bán buôn, bán lẻ rượu có đăng ký giấy phép ..............73

Bảng 3.3. Kết quả xử lý VPHC phân theo hành vi vi phạm 2016-2018 ....................80

Bảng 3.4: Hình thức kiểm tra, kiểm soát phân chia theo tần suất của hoạt động.......82

Bảng 3.5: Các nguồn thông tin phục vụ kiểm tra, kiểm soát mặt hàng rượu giai đoạn

2016-2018 ...................................................................................................................83

Bảng 3.6. Kết quả kiểm tra thực tế đối với mặt hàng rượu giai đoạn 2016-2018 ......91

vii

DANH MỤC SƠ ĐỒ

Sơ đồ 1.1 Quy trình kiểm tra, kiểm soát của Sở Công thương...................................17

Sơ đồ 3.1. Quy trình kiểm tra xử phạt VPHC của Sở Công thương...........................75

Sơ đồ 3.2 Sơ đồ xử lý kết quả kiểm tra.......................................................................76

Sơ đồ 3.3. Ma trận điểm mạnh - điểm yếu, cơ hội - rủi ro về công tác kiểm tra,

kiểm soát hoạt động SXKD rượu tại Sở Công thương tỉnh Bắc Giang.....................90

1

PHẦN MỞ ĐẦU

1. Sự cần thiết lựa chọn đề tài

Có thể nói từ lâu rượu là thứ đồ uống chủ đạo của người Việt, chiếm tỷ lệ

cao trong các đồ uống hàng ngày ở nước ta, tình trạng bị ngộ độc thực phẩm do

uống phải rượu giả, rượu kém chất lượng xảy ra thường xuyên trong những năm

gần đây và có xu hướng ngày càng gia tăng, gây nguy hại nghiêm trọng đến sức

khỏe người dân, gây lo ngại cho toàn xã hội.

Theo kết quả đánh giá sơ bộ tính đến 1/4/2019, Việt Nam hiện có hơn 96,2

triệu dân (với hơn 47,8 triệu nam giới và 48,3 triệu nữ giới). Với số dân này, Việt

Nam là quốc gia đông dân thứ 15 trên thế giới, đứng thứ 3 trong khu vực Đông Nam

Á (sau Indonesia và Philippines). . Với cơ cấu dân số trẻ, độ tuổi bình quân của

người dân là 30,8 tuổi, mặt khác nền kinh tế Việt Nam ngày càng phát triển, tốc độ

tăng trưởng GDP đạt 7,02% năm 2019, cộng thêm phong tục tập quán uống bia rượu

nên thị trường tiêu thụ rượu tại Việt Nam ngày càng phát triển. Tại diễn đàn "Chủ

động chống rượu giả và bảo vệ người tiêu dùng" diễn ra tại Hà Nội, TS. Nguyễn Văn

Việt - Chủ tịch Hiệp hội Bia, Rượu, Nước giải khát Việt Nam (VBA) cho biết, hiện

nay quy mô sản xuất rượu ở Việt Nam khoảng 400 triệu lít, trong đó rượu dân tự nấu

là 300 triệu lít. Năm 2015, lượng rượu làm giả, làm nhái và không chịu sự quản lý của

Nhà nước ước tính có thể chiếm tới 50% so với rượu thật (Linh Nhi, Thu Hiền Doãn,

Báo diễn đàn doanh nghiệp ra ngày 25/12/2015).

Thị trường rượu ngày càng tăng lên, doanh nghiệp sản xuất kinh doanh

ngày càng nhiều, nhà nước áp thuế tiêu thụ đặc biệt nhưng số tiền thuế nộp ngân

sách nhà nước không tỷ lệ thuận với sự gia tăng phát triển của thị trường rượu,

điều này đã làm ảnh hưởng không nhỏ đến sự phát triển của các doanh nghiệp và

lợi ích người tiêu dùng trong nước. Nhiều vụ ngộ độc tập thể do dùng phải rượu

không rõ nguồn gốc kém chất lượng đã gióng lên lời cảnh tỉnh về tình trạng mất

ATVSTP.

Trên địa bàn tỉnh Bắc Giang trong những năm gần đây tỷ lệ rượu người dân

tự nấu, các cơ sở bán buôn, bán lẻ ngày càng nhiều. Mặt khác, là một tỉnh nằm trên

tuyến đường Hà Nội - Lạng Sơn nên việc kiểm tra, kiểm soát rượu nhập lậu từ nước

ngoài rất khó khăn.

2

Sở Công Thương tỉnh Bắc Giang trong những năm gần đây đã thực hiện tốt

chức năng kiểm tra, kiểm soát đối với mặt hàng rượu, phát hiện và xử lý rất nhiều

cơ sở sản xuất kinh doanh (CSSXKD) rượu có hành vi vi phạm pháp luật trên địa

bàn tỉnh. Tuy nhiên, trên thực tế Sở Công Thương tỉnh Bắc Giang lại chưa phát

huy hết chức năng nhiệm vụ của mình. Có nhiều nguyên nhân, nhưng theo tác giả

nguyên nhân sâu xa nhất là do cơ cấu nhân sự, đội ngũ công chức không đồng đều

giữa chất và lượng. Bên cạnh đó vẫn còn có điều kiện cơ sở vật chất, trang thiết bị

phục vụ công tác còn thiếu; Công tác dự báo, thu thập thông tin còn rất nhiều hạn chế,

việc áp dụng, sử dụng công nghệ thông tin còn yếu; Sự phối hợp giữa các cơ quan

chức năng, chính quyền địa phương các cấp còn lỏng lẻo… Thông qua việc nâng cao

vai trò kiểm tra, kiểm soát chủa Sở Công Thương tỉnh Bắc Giang đối với các sản phẩm

rượu nhằm đưa thị trường này phát triển đúng hướng sản xuất kinh doanh.

Xuất phát từ nhu cầu thực tiễn đó tôi lựa chọn đề tài nghiên cứu “Tăng

cường kiểm tra, kiểm soát đối với hoạt động sản xuất và kinh doanh rượu tại

Sở Công Thương tỉnh Bắc Giang" làm luận văn Thạc sỹ của mình

2. Mục tiêu nghiên cứu

2.1. Mục tiêu tổng quát

Trên cơ sở đánh giá thực trạng công tác kiểm tra, kiểm soát đối với hoạt động

sản xuất và kinh doanh rượu tại Sở Công Thương tỉnh Bắc Giang, đề xuất các giải

pháp nhằm tăng cường kiểm tra, kiểm soát đối với hoạt động sản xuất và kinh doanh

rượu tại Sở Công Thương tỉnh Bắc Giang.

2.2. Mục tiêu cụ thể

- Góp phần hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về vấn đề kiểm tra, kiểm

soát đối với hoạt động sản xuất và kinh doanh rượu và quản lý nhà nước đối với hoạt

động sản xuất và kinh doanh rượu.

- Đánh giá thực trạng kiểm tra, kiểm soát đối với hoạt động sản xuất và kinh

doanh rượu tại Sở Công Thương tỉnh Bắc Giang.

- Phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến kiểm tra, kiểm soát đối với hoạt động

sản xuất và kinh doanh rượu tại Sở Công Thương tỉnh Bắc Giang.

- Đề xuất giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả công tác kiểm tra, kiểm soát đối

với hoạt động sản xuất và kinh doanh rượu tại Sở Công Thương tỉnh Bắc Giang.

3

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu

3.1. Đối tượng nghiên cứu

- Hoạt động kiểm tra, kiểm soát đối với hoạt động sản xuất và kinh doanh

rượu tại Sở Công Thương tỉnh Bắc Giang

3.2. Phạm vi nghiên cứu

-Phạm vi không gian: Luận văn nghiên cứu về công tác kiểm tra, kiểm soát

đối với hoạt động sản xuất và kinh doanh rượu tại Sở Công Thương tỉnh Bắc Giang.

- Phạm vi thời gian:

+ Đối với số liệu, tài liệu thứ cấp trong khoảng thời gian từ 2016 - 2018.

+ Đối với các số liệu sơ cấp được tác giả thu thập từ tháng 1/2018 - tháng

10/2018.

- Phạm vi nội dung: Luận văn nghiên cứu quản lý nhà nước đối với hoạt động

sản xuất và kinh doanh rượu, đặc biệt là về kiểm tra, kiểm soát đối với hoạt động sản

xuất và kinh doanh rượu tại Sở Công Thương tỉnh Bắc Giang. Nghiên cứu theo cách

tiếp cận hệ thống kiểm tra, kiểm soát của sở Công thương gồm: Bộ máy kiểm soát,

nội dung kiểm soát, quy trình kiểm soát, hình thức và công cụ kiểm soát.

4. Ý nghĩa khoa học của đề tài

Quản lý nhà nước đối với hoạt động sản xuất và kinh doanh rượu có một ý

nghĩa hết sức quan trọng. Nghiên cứu đề tài này để thấy được thực trạng hoạt động

đang diễn ra trong công tác kiểm tra, kiểm soát đối với hoạt động sản xuất và kinh

doanh rượu tại Sở Công Thương tỉnh Bắc Giang. Ngoài ra, nghiên cứu cũng thể hiện

những mặt hạn chế trong công tác kiểm tra, kiểm soát đối với hoạt động sản xuất và

kinh doanh rượu.

- Về lý luận: Kết quả nghiên cứu của đề tài có thể là nguồn tài liệu tham khảo

cho sinh viên nghiên cứu khoa học, học viên cao học. Việc nghiên cứu vấn đề này

làm tài liệu tham khảo phục vụ cho việc nghiên cứu và giảng dạy những vấn đề có

liên quan đến đề tài luận văn.

- Về thực tiễn: Những giải pháp đề xuất có căn cứ khoa học sẽ là tài liệu tham

khảo cho các nhà quản lý tại Sở Công Thương tỉnh Bắc Giang về hoạt động sản xuất

và kinh doanh rượu.