Tăng cường kiểm soát chi ngân sách nhà nước qua kho bạc nhà nước cấp huyện tại tỉnh Thái Nguyên

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH

LÊ ĐỨC CỬU

TĂNG CƯỜNG KIỂM SOÁT CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC

QUA KHO BẠC NHÀ NƯỚC CẤP HUYỆN

TẠI TỈNH THÁI NGUYÊN

LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG

NGÀNH: QUẢN LÝ KINH TẾ

THÁI NGUYÊN, NĂM 2019

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH

LÊ ĐỨC CỬU

TĂNG CƯỜNG KIỂM SOÁT CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC

QUA KHO BẠC NHÀ NƯỚC CẤP HUYỆN

TẠI TỈNH THÁI NGUYÊN

NGÀNH: QUẢN LÝ KINH TẾ

Mã số: 8.31.01.10

LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG

Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. TRẦN VĂN QUYẾT

THÁI NGUYÊN, NĂM 2019

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan luận văn này là công trình nghiên cứu của riêng tôi, chưa

được công bố tại bất cứ nơi nào. Mọi số liệu sử dụng trong luận văn này là những

thông tin xác thực.

Tôi xin chịu mọi trách nhiệm về lời cam đoan của mình.

Thái Nguyên, ngày tháng năm 2019

Người cam đoan

Lê Đức Cửu

ii

LỜI CẢM ƠN

Trong quá trình nghiên cứu làm luận văn, tôi đã nhận được sự giúp đỡ, ủng hộ

của giáo viên hướng dẫn, các đồng nghiệp, bạn bè và gia đình đã tạo điều kiện để tôi

có thể hoàn thiện luận văn này.

Trước tiên, tôi xin chân thành cảm ơn PGS.TS. Trần Văn Quyết, giáo viên

hướng dẫn luận văn cho tôi, thầy đã giúp tôi có phương pháp nghiên cứu đúng đắn,

nhìn nhận vấn đề một cách khoa học, lôgíc, qua đó đã giúp cho đề tài của tôi có ý

nghĩa thực tiễn và có tính khả thi.

Tôi cũng xin chân thành cảm ơn Kho bạc Nhà nước – tỉnh Thái Nguyên, các cán

bộ đã giúp đỡ để tôi có thể hoàn thành luận văn.

Cuối cùng, tôi xin chân thành cảm sự ủng hộ, giúp đỡ của gia đình và bạn bè

để tôi hoàn thành luận văn.

Một lần nữa tôi xin chân thành cảm ơn PGS.TS Trần Văn Quyết đã tận tình chỉ

bảo, hướng dẫn, giúp đỡ và tạo điều kiện để tôi hoàn thành luận văn tốt nghiệp này.

Thái Nguyên, ngày tháng năm 2019

Người cam đoan

Lê Đức Cửu

iii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN .............................................................................................i

LỜI CẢM ƠN..................................................................................................ii

MỤC LỤC.......................................................................................................iii

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT........................................................................vii

DANH MỤC BẢNG BIỂU..........................................................................viii

DANH MỤC SƠ ĐỒ......................................................................................ix

DANH MỤC BIỂU ĐỒ..................................................................................ix

MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1

1. Lý do chọn đề tài................................................................................................... 1

2. Mục tiêu nghiên cứu............................................................................................. 2

3. Đối tượng nghiên cứu........................................................................................... 2

4. Phạm vi nghiên cứu của đề tài ............................................................................. 2

5. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của đề tài ................................................................ 3

6. Kết cấu của đề tài.................................................................................................. 4

Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ KINH NGHIỆM THỰC TIỄN VỀ KIỂM

SOÁT CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC QUA KHO BẠC NHÀ NƯỚC

CẤP HUYỆN ................................................................................................... 5

1.1. Cơ sở lí luận về ngân sách nhà nước và kiểm soát chi ngân sách nhà nước.. 5

1.1.1. Một số khái niệm..................................................................................... 5

1.1.2. Nội dung, phân loại và nguyên tắc kiểm soát chi ngân sách nhà nước cấp

huyện ................................................................................................................. 6

1.2. Công tác Kiểm soát chi Ngân sách nhà nước .................................................. 8

1.2.1. Vai trò của công tác Kiểm soát chi Ngân sách nhà nước qua Kho bạc Nhà

nước cấp huyện ................................................................................................. 8

1.2.2. Đặc điểm của hoạt động Kiểm soát chi Ngân sách nhà nước qua Kho bạc

Nhà nước cấp huyện........................................................................................ 12

iv

1.2.3. Ưu và nhược điểm của việc Kiểm soát chi Ngân sách nhà nước qua Kho

bạc Nhà nước cấp huyện trong thời kỳ mới so với thời kỳ áp dụng cách Kiểm

soát chi Ngân sách nhà nước truyền thống ..................................................... 12

1.2.4. Nội dung của hoạt động Kiểm soát chi Ngân sách nhà nước qua Kho bạc

Nhà nước cấp huyện........................................................................................ 13

1.2.5. Các nhân tố ảnh hưởng tới hoạt động Kiểm soát chi Ngân sách nhà nước

qua Kho bạc Nhà nước cấp huyện .................................................................. 18

1.3. Kinh nghiệm thực tiễn về công tác Kiểm soát chi Ngân sách nhà nước tại các

Kho bạc nhà nước cấp huyện tại tỉnh Thái Nguyên ............................................. 21

1.3.1. Kinh nghiệm công tác kiểm soát chi của một số Kho bạc Nhà nước cấp

huyện ............................................................................................................... 22

1.3.2. Những bài học kinh nghiệm trong công tác kiểm soát chi tại Kho bạc Nhà

nước cấp huyện trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên .............................................. 26

Chương 2 PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU.............................................. 28

2.1. Các câu hỏi nghiên cứu ................................................................................... 28

2.2. Phương pháp thu thập và nghiên cứu số liệu................................................. 28

2.2.1. Phương pháp thu thập số liệu thứ cấp................................................... 28

2.2.2. Phương pháp thu thập số liệu sơ cấp..................................................... 28

2.2.3. Phương pháp tổng hợp và xử lý thông tin............................................. 30

2.3. Phương pháp phân tích thông tin.................................................................... 31

2.3.1. Phương pháp thống kê mô tả................................................................. 31

2.3.2. Phương pháp thống kê so sánh.............................................................. 31

2.4. Hệ thống chỉ tiêu đo lường đánh giá công tác Kiểm soát chi Ngân sách nhà

nước tại các Kho bạc nhà nước cấp huyện............................................................ 31

Chương 3 THỰC TRẠNG CÔNG TÁC KIỂM SOÁT CHI NGÂN SÁCH

NHÀ NƯỚC QUA KHO BẠC NHÀ NƯỚC CẤP HUYỆN TẠI TỈNH

THÁI NGUYÊN ............................................................................................ 32

3.1. Khái quát về Kho bạc Nhà nước cấp huyện trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên 32

v

3.1.1. Vị trí, vai trò của Kho bạc Nhà nước cấp huyện................................... 32

3.1.2. Chức năng, nhiệm vụ của Kho bạc Nhà nước cấp huyện ..................... 34

3.1.3. Cơ cấu tổ chức của Kho bạc Nhà nước cấp huyện ............................... 36

3.2. Phân tích thực trạng công tác Kiểm soát chi NSNN qua KBNN cấp huyện

tỉnh Thái Nguyên .................................................................................................... 39

3.2.1. Đối với công tác Kiểm soát chi thường xuyên ..................................... 39

3.2.2. Đối với công tác Kiểm soát chi đầu tư XDCB ..................................... 40

3.2.3. Một số quy trình kiểm soát chi ngân sách nhà nước qua Kho bạc Nhà

nước cấp huyện ............................................................................................... 42

3.3. Phân tích các nhân tố ảnh hưởng đến công tác kiểm soát chi ngân sách nhà

nước của Kho bạc Nhà nước.................................................................................. 47

3.3.1. Nhân tố khách quan............................................................................... 47

3.3.2. Nhân tố chủ quan .................................................................................. 50

3.4. Đánh giá thực trạng công tác KSC Ngân sách nhà nước qua KBNN cấp huyện

tỉnh Thái Nguyên .................................................................................................... 54

3.4.1. Những kết quả đạt được ........................................................................ 54

3.4.2. Những hạn chế và nguyên nhân của những hạn chế trong công tác kiểm

soát chi tại Kho bạc Nhà nước huyện ............................................................. 65

3.5. So sánh đánh giá giữa công tác Kiểm soát chi tại Kho bạc Nhà nước cấp huyện

theo quy trình cũ và quy trình mới......................................................................... 76

3.5.1. Công tác Kiểm soát chi Ngân sách nhà nước tại Kho bạc nhà nước cấp

huyện theo quy trình cũ................................................................................... 76

3.5.2. Công tác Kiểm soát chi Ngân sách nhà nước tại Kho bạc nhà nước cấp

huyện theo quy trình mới ................................................................................ 77

Chương 4 GIẢI PHÁP TĂNG CƯỜNG CÔNG TÁC KIỂM SOÁT CHI

NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC QUA KHO BẠC NHÀ NƯỚC CẤP HUYỆN

TẠI TỈNH THÁI NGUYÊN......................................................................... 79

vi

4.1. Phương hướng tăng cường công tác KSC tại Kho bạc Nhà nước cấp huyện

.................................................................................................................................. 79

4.1.1. Những chủ trương, định hướng phát triển của ngành tài chính và của Kho

bạc Nhà nước................................................................................................... 79

4.1.2. Những phương hướng chủ yếu trong công tác KSC ngân sách nhà nước

......................................................................................................................... 84

4.2. Giải pháp tăng cường công tác kiểm soát chi tại Kho bạc Nhà nước cấp huyện

trong điều kiện mới................................................................................................. 89

4.2.1. Tham gia sửa đổi, bổ sung một số chế độ, chính sách của Nhà nước để

phù hợp với thực tiễn kiểm soát chi Ngân sách nhà nước .............................. 89

4.2.2. Hoàn thiện quy trình kiểm soát chi ngân sách nhà nước qua Kho bạc Nhà

nước................................................................................................................. 90

4.2.3. Hoàn thiện tổ chức bộ máy, nâng cao chất lượng công chức ............... 94

4.2.4. Hoàn thiện các chương trình ứng dụng, tăng cường kết nối, liên thông dữ

liệu................................................................................................................... 95

4.2.5. Công khai thủ tục hành chính, tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra,

giám sát ........................................................................................................... 97

4.3. Một số kiến nghị để tăng cường công tác kiểm soát chi tại Kho bạc Nhà nước

cấp huyện................................................................................................................. 98

4.3.1. Đối với Kho bạc nhà nước .................................................................... 98

4.3.2. Đối với Bộ Tài chính và Chính phủ...................................................... 99

KẾT LUẬN.................................................................................................. 100

TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................................... 102

PHỤ LỤC .................................................................................................... 104

vii

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT

KBNN Kho bạc Nhà nước

KHKB-LAN Chương trình kiểm soát vốn CTMT trên máy tính

KSC Kiểm soát chi

KT Kế toán

KTT Kế toán trưởng

KTV Kế toán viên

KT - XH Kinh tế xã hội

NSTW

NSNN

NSĐP

Ngân sách trung ương

Ngân sách nhà nước

Ngân sách địa phương

POS (Point of Sale) Máy chấp nhận thanh toán thẻ

TABMIS, TAB Hệ thống thông tin quản lý ngân sách và kho bạc

THBC

TN

TPCP

Chương trình tổng hợp báo cáo

Thái Nguyên

Trái phiếu Chính phủ

TT-BTC Thông tư - Bộ tài chính

TTV Thanh toán viên

XDCB Xây dựng cơ bản

YCTT Yêu cầu thanh toán

viii

DANH MỤC BẢNG BIỂU

Bảng 2.1: Bảng phân bổ số lượng mẫu phiếu điêu tra .................................... 29

Bảng 2.2: Thang đo Likert .............................................................................. 30

Bảng 3.1. Điều kiện trang thiết bị, cơ sơ vật chất tại các Kho bạc nhà nước cấp

huyện trực thuộc Kho bạc nhà nước tỉnh Thái Nguyên.................................. 53

Bảng 3.2: Số liệu kiểm soát chi Ngân sách nhà nước qua Kho bạc nhà nước

Thái Nguyên giai đoạn 2015-2018.................................................................. 55

Bảng 3.3: Số liệu hoạt động của các Kho bạc nhà nước cấp huyện trực thuộc

KBNN Thái Nguyên năm 2018....................................................................... 57

Bảng 3.4: Số liệu thực hiện nhiệm vụ chi Ngân sách nhà nước năm 2018 qua

KBNN Thái Nguyên. ...................................................................................... 58

Bảng số 3.5: Báo cáo kết quả thanh toán vốn đầu tư XDCB, vốn TPCP, vốn

CTMT qua KBNN huyện năm 2018............................................................... 59

Bảng 3.6: Đánh giá công tác kiểm soát chi NSNN qua KBNN cấp huyện trên

địa bàn tỉnh Thái Nguyên................................................................................ 62

Bảng 3.7: Bảng so sánh tốc độ tăng, giảm công chức và các chỉ tiêu hoạt động

chủ yếu của KBNN Thái Nguyên ................................................................... 71

Bảng 3.8. Thời gian làm việc trong ngày của công chức tại các Kho bạc nhà

nước cấp huyện trực thuộc Kho bạc nhà nước tỉnh Thái Nguyên .................. 72

Bảng 3.9: Thống kê số ngày nghỉ cuối tuần mà công chức các Kho bạc nhà

nước cấp huyện phải đi làm trung bình trong tháng ....................................... 74

ix

DANH MỤC SƠ ĐỒ

Sơ đồ 3.1: Tổ chức bộ máy Kho bạc nhà nước Thái Nguyên......................... 33

Sơ đồ 3.2: Cơ cấu tổ chức của KBNN cấp huyện trực thuộc Kho bạc nhà nước

tỉnh Thái Nguyên............................................................................................. 37

Sơ đồ 3.3: Quy trình nhập dự toán và cam kết chi.......................................... 42

Sơ đồ 3.4: Quy trình chi NSNN, chi từ tài khoản tiền gửi.............................. 42

Sơ đồ 3.5: Quy trình đối chiếu, xác nhận số dư tài khoản .............................. 45

Sơ đồ 4.1: Quy trình Kiểm soát chi Ngân sách nhà nước tại Kho bạc nhà nước

cấp huyện (do tác giả đề xuất)......................................................................... 93

DANH MỤC BIỂU ĐỒ

Biểu đồ 3.1: Tình hình công tác Kiểm soát chi NSNN trong giai đoạn 2015 –

2018................................................................................................................. 56

Biểu đồ 3.2: Tỷ trọng hoàn thành dự toán thanh toán vốn đầu tư XDCB, TPCP,

CTMT tại các KBNN tại tỉnh Thái Nguyên.................................................... 60

Biểu đồ 3.3: Biểu đồ tỷ lệ tăng, giảm số lượng công chức, doanh số thu, chi

NSNN giai đoạn 2015 - 2018.......................................................................... 71

Biểu đồ 3.4: Số ngày nghỉ cuối tuần mà công chức KBNN Thái Nguyên phải

làm thêm trong tháng ...................................................................................... 74

1

MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

Trong bối cảnh kinh tế Việt Nam hiện nay, Công tác Kiểm soát chi Ngân sách

nhà nước là một trong những nhiệm vụ trọng tâm của hệ thống Kho bạc nhà nước.

Theo quyết định 138/2007/QĐ-TTg ngày 21/8/2007 của Thủ tướng Chính phủ đề ra,

chiến lược phát triển Kho bạc nhà nước đến năm 2020 là: “Thống nhất quy trình và

đầu mối kiểm soát các khoản chi của Ngân sách nhà nước, gồm các khoản chi từ

nguồn vốn trong nước, vốn nước ngoài, các khoản chi Ngân sách nhà nước phát sinh

ở cả trong và ngoài nước”.

Việc thực hiện Kiểm soát chi Ngân sách nhà nước qua Kho bạc nhà nước cấp

huyện trong điều kiện mới tại tỉnh Thái Nguyên đã giúp giảm bớt số lượng cán bộ

tham gia vào quy trình Kiểm soát chi, giảm bớt các thủ tục hành chính rườm rà, thực

hành tiết kiệm, chống tham nhũng lãng phí. Đồng thời, các khoản chi cho Ngân sách

nhà nước cũng được kiểm soát chặt chẽ và minh bạch hơn.

Trong hệ thống Kho bạc nhà nước, KBNN cấp huyện là đơn vị triển khai

nhiệm vụ quản lý thu, chi Ngân sách nhà nước của cả 4 cấp ngân sách, trong đó nhiệm

vụ Kiểm soát chi với nhiều nghiệp vụ mang tính đặc thù, chỉ phát sinh ở KBNN cấp

huyện. Kho bạc nhà nước cấp huyện cũng là nơi triển khai các nhiệm vụ cụ thể, tuy

nhiên việc hệ thống hóa các văn bản và chế độ nghiệp vụ còn có những hạn chế nhất

định. Chính vì vậy, trong thời gian qua, sai sót trong công tác Kiểm soát chi của hệ

thống Kho bạc nhà nước chủ yếu xảy ra tại các Kho bạc nhà nước cấp huyện. Lý do

là khi triển khai đề án thống nhất đầu mối các khoản chi Ngân sách nhà nước, KBNN

cấp huyện thực hiện việc xóa bỏ các tổ và làm việc theo chế độ chuyên viên nên mô

hình quản lý có nhiều sự thay đổi, các bộ phận không còn tương ứng với các phòng

ban của KBNN tỉnh, có sự gia tăng trong các bước xử lý công việc nội bộ nhưng số

lượng cán bộ Kiểm soát chi lại giảm. Do vậy, trong thời gian qua, công tác Kiểm soát

chi ở địa phương đã gặp nhiều vướng mắc cả về lý luận và thực tiễn.

Trước đây đã có một số nghiên cứu về việc thống nhất quy trình và đầu mối

KSC Ngân sách nhà nước, nhưng các nội dung các nghiên cứu đó chỉ trong phạm vi

nghiên cứu chung của cả hệ thống Kho bạc nhà nước. Các đề tài đó đã đưa ra định