Tái cấu trúc tập đoàn đầu tư sài gòn theo mô hình công ty mẹ - công ty con

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP HỒ CHÍ MINH

-----------------

LÊ DUY TRÍ

TÁI CẤU TRÚC TẬP ĐOÀN ĐẦU TƯ SÀI GÒN

THEO MÔ HÌNH CÔNG TY MẸ - CÔNG TY CON

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ

TP HỒ CHÍ MINH - NĂM 2007

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP HỒ CHÍ MINH

-------------------

LÊ DUY TRÍ

TÁI CẤU TRÚC TẬP ĐOÀN ĐẦU TƯ SÀI GÒN

THEO MÔ HÌNH CÔNG TY MẸ - CÔNG TY CON

Chuyên ngành: KINH TẾ TÀI CHÍNH – NGÂN HÀNG

Mã số: 60.31.12

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. TRẦN THỊ VIỆT THU

TP HỒ CHÍ MINH - NĂM 2007

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đề tài nghiên cứu “Tái cấu trúc Tập đoàn Đầu tư Sài Gòn

theo mô hình công ty mẹ - công ty con” là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các

số liệu nêu ra trong đề tài là số liệu thực tế, được cấp bởi Công ty cổ phần Xây dựng

Sài Gòn.

Nếu có gì sai trái, tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm

TP HCM, ngày tháng năm 2007

Tác giả

Lê Duy Trí

MỤC LỤC

Trang

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

DANH MỤC CÁC BẢNG

DANH MỤC CÁC HÌNH

DANH MỤC CÁC PHỤ LỤC

LỜI MỞ ĐẦU

CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ MÔ HÌNH CÔNG TY MẸ - CÔNG TY CON ..1

1.1 MÔ HÌNH CÔNG TY MẸ - CÔNG TY CON ..................................................1

1.1.1 Mô hình công ty mẹ - công ty con.............................................................1

1.1.2 Đặc điểm của mô hình Công ty mẹ - công ty con .....................................3

1.1.3 Ưu và nhược điểm của mô hình công ty mẹ - công ty con........................4

1.2 MÔ HÌNH TẬP ĐOÀN KINH TẾ TẠI VIỆT NAM ........................................5

1.2.1 Tổng công ty nhà nước theo mô hình công ty mẹ - công ty con...............5

1.2.2 Tập đoàn Bưu chính Viễn Thông (VNPT) - Đặc trưng của mô hình

Công ty mẹ - công ty con tại Việt Nam .....................................................6

1.2.3 Tập đoàn kinh tế thuộc sở hữu tư nhân tại Việt Nam................................9

KẾT LUẬN CHƯƠNG 1.........................................................................................10

CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG CỦA TẬP ĐOÀN ĐẦU TƯ SÀI GÒN VÀ VẤN

ĐỀ PHÁP LÝ ĐỐI VỚI TẬP ĐOÀN KINH TẾ TẠI VIỆT NAM ........................11

2.1 TỔNG QUAN VỀ TẬP ĐOÀN ĐẦU TƯ SÀI GÒN .......................................11

2.1.1 Nguồn gốc hình thành tập đoàn.................................................................11

2.1.2 Các công ty thành viên trong Tập đoàn Đầu tư Sài Gòn...........................12

2.1.3 Quy mô của các dự án đầu tư của Tập đoàn Đầu tư Sài Gòn....................13

2.1.4 Một số chỉ tiêu tài chính của các công ty trong tập đoàn ..........................15

2.1.4.1 Doanh thu và lợi nhuận ..................................................................15

2.1.4.2 Hoạt động đầu tư............................................................................16

2.1.4.3 Cơ cấu vốn......................................................................................17

2.1.4.4 Một số chỉ tiêu tài chính của Ngân hàng TMCP Nam Việt ...........18

2.2 ĐẶC ĐIỂM CỦA TẬP ĐOÀN ĐẦU TƯ SÀI GÒN ........................................20

2.2.1 Sự hình thành các công ty trong tập đoàn .................................................20

2.2.2 Mối quan hệ và tổ chức điều hành giữa các công ty trong tập đoàn .........21

2.2.3 Quản lý tài chính trong tập đoàn ...............................................................23

2.2.3.1 Quản lý tiền mặt .............................................................................23

2.2.3.2 Huy động vốn trong nội bộ tập đoàn..............................................24

2.2.3.3 Huy động vốn bên ngoài tập đoàn..................................................24

2.2.3.4 Quản lý doanh thu và chi phí .........................................................24

2.2.3.5 Phân phối lợi nhuận........................................................................25

2.3 NHẬN XÉT VỀ TẬP ĐOÀN ĐẦU TƯ SÀI GÒN...........................................25

2.3.1 Ưu điểm trong tổ chức của tập đoàn..........................................................25

2.3.2 Hạn chế trong tổ chức của tập đoàn ..........................................................26

2.3.3 Nguyên nhân hạn chế trong tổ chức tập đoàn ...........................................27

2.3.3.1 Nguyên nhân chủ quan...................................................................27

2.3.3.2 Nguyên nhân khách quan ...............................................................28

2.4 NHỮNG TỒN TẠI VỀ MẶT PHÁP LÝ ĐỐI VỚI CÁC TẬP ĐOÀN KINH

TẾ TẠI VIỆT NAM ...........................................................................................29

2.4.1 Nền tảng pháp lý của tập đoàn kinh tế chưa được hình thành...................29

2.4.2 Quyền hạn của công ty mẹ chưa được pháp luật bảo vệ chính đáng ........30

2.4.3 Sự mâu thuẫn giữa các văn bản pháp luật trong việc xác lập các mối

quan hệ trong tập đoàn ...............................................................................31

KẾT LUẬN CHƯƠNG 2.........................................................................................32

CHƯƠNG 3: CẤU TRÚC TẬP ĐOÀN ĐẦU TƯ SÀI GÒN THEO MÔ HÌNH

CÔNG TY MẸ CÔNG TY CON.............................................................................33

3.1 XÂY DỰNG MÔ HÌNH CÔNG TY MẸ - CÔNG TY CON CHO TẬP

ĐOÀN ĐẦU TƯ SÀI GÒN ...............................................................................33

3.1.1 Cơ sở pháp lý cho việc xây dựng mô hình .............................................33

3.1.2 Mối quan hệ liên kết làm cơ sở trong việc hình thành tập đoàn.............35

3.1.3 Lựa chọn công ty đảm nhận vai trò công ty mẹ .....................................37

3.1.4 Mô hình tổ chức mới cho Tập đoàn Đầu tư Sài Gòn..............................39

3.1.4.1 Công ty mẹ - Công ty cổ phần Đầu tư Sài Gòn...........................40

3.1.4.2 Công ty con trong tập đoàn .........................................................41

3.1.4.3 Công ty liên kết trong tập đoàn – Ngân hàng TMCP Nam Việt .43

3.2 CÁC GIẢI PHÁP NHẰM HOÀN THIỆN MÔ HÌNH CÔNG TY MẸ -

CÔNG TY CON CHO TẬP ĐOÀN ..................................................................44

3.2.1 Xác lập thị trường tài chính cho tập đoàn .................................................44

3.2.1.1 Mô hình quản lý tài chính tập trung và quản lý tài chính phân tán45

3.2.1.2 Mô hình quản lý vừa tập trung vừa phân tán áp dụng cho Tập

đoàn .................................................................................................47

3.2.2 Giải pháp xây dựng cơ chế tài chính cho tập đoàn....................................48

3.2.2.1 Nguyên tắc xây dựng cơ chế tài chính ...........................................49

3.2.2.2 Cơ chế huy động vốn......................................................................49

3.2.2.3 Cơ chế quản lý, sử dụng vốn, tài sản .............................................52

3.2.2.4 Cơ chế quản lý doanh thu, chi phí, công nợ...................................53

3.2.2.5 Cơ chế phân phối lợi nhuận............................................................53

3.2.2.6 Cơ chế kiểm tra - giám sát trong tập đoàn .....................................54

3.2.3 Giải quyết sự mâu thuẫn giữa chủ sở hữu và Tổng giám đốc – người

điều hành công ty con.................................................................................57

3.3 CÁC GIẢI PHÁP NÂNG CAO NĂNG LỰC TÀI CHÍNH CHO TẬP

ĐOÀN ĐẦU TƯ SÀI GÒN.............................................................................59

3.3.1 Phát triển và mở rộng quy mô của Ngân hàng TMCP Nam Việt nhằm

tăng cường công tác huy động vốn trong nội bộ tập đoàn ......................59

3.3.2 Gắn kết sự phát triển của tập đoàn với thị trường chứng khoán.............62

3.4 NHỮNG KIẾN NGHỊ ĐỐI VỚI ĐẢNG VÀ NHÀ NƯỚC TRONG VIỆC

THÚC ĐẨY SỰ PHÁT TRIỂN CÁC TẬP ĐOÀN KINH TẾ THUỘC SỞ

HỮU TƯ NHÂN TẠI VIỆT NAM .................................................................63

3.4.1 Nhà nước cần phải có chủ trương thúc đẩy và tạo hành lang pháp lý

đối với việc phát triển tập đoàn kinh tế thuộc sở hữu tư nhân tại Việt

Nam .........................................................................................................63

3.4.2 Hoàn thiện tính pháp lý đối với tập đoàn kinh tế tại Việt Nam..............65

3.4.3 Mở rộng các quy định liên quan đến định chế tài chính trung gian

nhằm thúc đẩy quá trình tập trung vốn đối với tập đoàn kinh tế.............65

KẾT LUẬN CHƯƠNG 3.........................................................................................66

KẾT LUẬN

TÀI LIỆU THAM KHẢO

PHỤ LỤC

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

DNNN : Doanh nghiệp nhà nước

HĐQT : Hội đồng quản trị

KCN : Khu công nghiệp

NHNN : Ngân hàng nhà nước

TGĐ : Tổng giám đốc

TMCP : Thương mại cổ phần

TNHH : Trách nhiệm hữu hạn

TNDN : Thu nhập doanh nghiệp

TP HCM : Thành phố Hồ Chí Minh

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 2.1: Doanh thu và lợi nhuận năm 2005–2006 của 3 công ty điển hình

Bảng 2.2: Tổng đầu tư năm 2005 – 2006 của 3 công ty điển hình

Bảng 2.3: Cơ cấu vốn năm 2005 – 2006 của 3 công ty điển hình

Bảng 2.4: Số liệu 6 tháng đầu năm 2007 của Ngân hàng Nam Việt

Bảng 2.5: Thành phần cổ đông sở hữu các công ty đến thời điểm 30/06/2007

DANH MỤC CÁC HÌNH

Hình 1.1: Sơ đồ tổ chức của mô hình công ty mẹ - công ty con

Hình 1.2: Sơ đồ tổ chức của VNPT hiện nay

Hình 2.1: Sơ đồ tổ chức và cơ chế điều hành của Tập đoàn Đầu tư Sài Gòn hiện nay

Hình 3.1: Sơ đồ mô hình tổ chức mới áp dụng cho của Tập đoàn Đầu tư Sài Gòn

Hình 3.2: Mô hình quản lý tài chính tập trung

Hình 3.3: Mô hình quản lý tài chính phân tán

DANH MỤC CÁC PHỤ LỤC

Phụ lục số 1: Tập đoàn kinh tế ở các quốc gia trên thế giới

Phụ lục số 2: Tập đoàn kinh tế thuộc sở hữu tư nhân và hội thảo về việc thành lập

tập đoàn tài chính – ngân hàng tại Việt Nam

Phụ lục số 3: Báo cáo tài chính Công ty cổ phần Đầu tư Sài Gòn năm 2006

Phụ lục số 4: Báo cáo tài chính Công ty cổ phần Xây dựng Sài Gòn năm 2006

Phụ lục số 5: Báo cáo tài chính Công ty cổ phần Đầu tư và Phát triển đô thị Kinh

Bắc năm 2006.

LỜI MỞ ĐẦU

I. SỰ CẦN THIẾT CỦA ĐỀ TÀI

Tại Việt Nam, với mục tiêu hình thành các tập đoàn kinh tế mạnh giữ vai trò

chủ đạo cho nền kinh tế, thực hiện chủ trương của Đảng và Nhà nước, Chính phủ đã

triển khai ứng dụng mô hình công ty mẹ - công ty con trên cơ sở sắp xếp lại các

Tổng công ty nhà nước. Bên cạnh đó, các doanh nghiệp thuộc sở hữu tư nhân đang

trên đường tích tụ và tập trung vốn hình thành các nhóm công ty có quy mô lớn

mang tầm vóc của một tập đoàn kinh tế hoạt động theo kiểu gia đình một cách tự

phát như: Hòa Phát, Kinh Đô, Biti’s, Đại Dương,… Do đó, vấn đề tổ chức quản lý

và sự điều chỉnh của pháp luật về các mối quan hệ chồng chéo, phức tạp đối với tập

đoàn thuộc sở hữu tư nhân được đặt ra.

Tập đoàn Đầu tư Sài Gòn thuộc sở hữu tư nhân tại Việt Nam hoạt động rất

hiệu quả trong lĩnh vực khai thác và phát triển cơ sở hạ tầng khu công nghiệp, mang

lại lợi ích kinh tế - xã hội cao. Với một hệ thống các KCN liên kết với nhau trải dài

từ Bắc đến Nam, đã tạo điều kiện cho các địa bàn có tình hình kinh tế - xã hội khó

khăn nâng cấp cơ sở hạ tầng, giải quyết công ăn việc làm cho hàng ngàn lao động tại

địa phương, thu hút đầu tư nước ngoài…góp phần không nhỏ trong tiến trình công

nghiệp hóa và hiện đại hóa đất nước. Tuy nhiên, mô hình tổ chức hoạt động của tập

đoàn hiện nay còn nhiều hạn chế nhất định trong cơ cấu tổ chức, cơ chế giám sát, cơ

chế tài chính,…Do đó, việc nghiên cứu các mô hình tổ chức tập đoàn tiên tiến trên

thế giới để áp dụng cho Tập đoàn Đầu tư Sài Gòn nhằm tiến tới hình thành tập đoàn

kinh tế mạnh có phạm vi hoạt động vượt ra khỏi quốc gia là hết sức cần thiết.

Xuất phát từ những lý do trên, tác giả đã nghiên cứu đề tài “Tái cấu trúc

Tập đoàn Đầu tư Sài Gòn theo mô hình công ty mẹ - công ty con”.

II. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU

Đề tài xây dựng mô hình tổ chức và cơ chế quản lý tài chính mới nhằm cấu

trúc lại Tập đoàn Đầu tư Sài Gòn, tiến tới hình thành một tập đoàn kinh tế mạnh

điển hình thuộc sở hữu tư nhân tại Việt Nam.

III. PHẠM VI VÀ GIỚI HẠN NGHIÊN CỨU

Trước tiên, đề tài đề cập đến những đặc điểm của mô hình công ty mẹ - công

ty con ở các quốc gia trên thế giới và các mô hình tập đoàn đang áp dụng tại Việt

Nam. Sau đó, phân tích đánh giá thực trạng hoạt động trong mô hình tổ chức của

Tập đoàn Đầu tư Sài Gòn, đồng thời nêu ra những hạn chế về mặt pháp lý trong việc

hình thành các tập đoàn kinh tế tại Việt Nam. Trên cơ sở đó, đề xuất áp dụng mô

hình tổ chức mới cho Tập đoàn Đầu tư Sài Gòn để có thể nhân rộng ra cho các tập

đoàn khác có hình thức tương tự.

IV. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU

Luận văn được thực hiện trên cơ sở các phương pháp nghiên cứu định tính,

phương pháp phân tích tổng hợp, đúc kết thực tiễn, tham khảo ý kiến của các học

giả, các nhà kinh tế để xây dựng mô hình tổ chức mới cho Tập đoàn Đầu tư Sài Gòn

phù hợp với luật pháp Việt Nam hiện hành.

V. BỐ CỤC CỦA ĐỀ TÀI

Đề tài gồm 3 chương:

Chương 1: Tổng quan về mô hình công ty mẹ - công ty con

Chương 2: Thực trạng của Tập đoàn Đầu tư Sài Gòn và các vấn đề pháp lý đối

với tập đoàn kinh tế tại Việt Nam

Chương 3: Cấu trúc Tập đoàn Đầu tư Sài Gòn theo mô hình công ty mẹ - công ty

con.

Luận văn có khối lượng 67 trang đánh máy, 5 bảng, 6 hình cùng một danh

mục tài liệu tham khảo và phụ lục.

CHƯƠNG 1

TỔNG QUAN VỀ MÔ HÌNH CÔNG TY MẸ - CÔNG TY CON

1.1. MÔ HÌNH CÔNG TY MẸ - CÔNG TY CON

1.1.1. Mô hình công ty mẹ - công ty con

Qua nghiên cứu mô hình tập đoàn kinh tế ở các nước trên thế giới (1

) cho

thấy, đa phần các tập đoàn cấu trúc theo mô hình công ty mẹ - công ty con. Đó là sự

liên kết nhiều pháp nhân độc lập trong nhiều ngành nghề, lĩnh vực nhằm nâng cao

sức mạnh chung. Trong đó, có một công ty mẹ giữ vai trò trung tâm, đầu tư vốn vào

các công ty con và chi phối các công ty này theo nhiều cấp độ, tùy theo tỷ lệ vốn

đầu tư vào công ty con đó. Cơ sở của các mối liên kết giữa công ty mẹ và công ty

con là quan hệ sở hữu về vốn, thương hiệu, công nghệ, thị trường cung ứng và tiêu

thụ, cạnh tranh quốc tế… sơ đồ tổ chức của mô hình công ty mẹ - công ty con như

sau:

Hình 1.1: Sơ đồ tổ chức của mô hình công ty mẹ - công ty con

CONG TY ME

CONG TY CON CONG TY CON CONG TY CON CONG TY CON

CONG TY

LIEN KET

CONG TY

LIEN KET

HE THONG CONG TY CON CAP II

HE THONG CONG TY CON CAP I

CONG TY CON CONG TY CON CONG TY CON CONG TY CON

CONG TY

LIEN KET

Công ty mẹ là một công ty có tiềm lực mạnh về tài chính, nắm giữ bí quyết

công nghệ, điều kiện kinh doanh và các nguồn lực kinh tế quan trọng khác. Bằng

nhiều con đường như sáng lập, liên doanh liên kết, góp vốn, hợp nhất, sáp nhập,

mua lại mà công ty này nắm giữ cổ phần hoặc vốn góp chi phối của một hay nhiều

1

Xem phụ lục số 1: Mô hình tập đoàn kinh tế ở các quốc gia trên thế giới