Rèn luyện cho học sinh tiểu học sử dụng phương pháp rút về đơn vị để giải các bài toán có lời văn liên quan đến tỉ lệ.

VJE Tạp chí Giáo dục, Số 462 (Kì 2 - 9/2019), tr 54-58

54 Email: [email protected]

RÈN LUYỆN CHO HỌC SINH TIỂU HỌC SỬDỤNG PHƯƠNG PHÁP RÚT VỀĐƠN VỊ

ĐỂ GIẢI CÁC BÀI TOÁN CÓ LỜI VĂN LIÊN QUAN ĐẾN TỈ LỆ

Ngô Quỳnh Liên - Trường Trung cấp Tổng hợp Hà Thái

Ngày nhận bài: 02/5/2019; ngày chỉnh sửa: 10/6/2019; ngày duyệt đăng: 20/8/2019.

Abstract: In teaching at the primary school level, Math is a very important part of knowledge and

is threaded throughout all three main topics including arithmetic, quantity and geometry. There are

many methods that are specifically used in teaching Math at elementary school. In which,

withdrawing to the unit plays an important role, and the practice of applying this method to solve

problems related to the ratio often helps elementary students to understand easily and improve

math competency and practicality for them.

Keywords: Withdraw to the unit, math problems related to proportions, proportional, inversely

proportional, elementary students.

1. Mở đầu

Trong dạy học Toán ở tiểu học, giải toán là hoạt động

quan trọng trong quá trình dạy và học Toán, được xâu

chuỗi xuyên suốt cả ba chuyên đề lớn gồm Số học, Đại

lượng và Hình học. Giải toán chiếm khoảng thời gian

tương đối lớn trong nhiều tiết học cũng như toàn bộ

chương trình môn Toán. Việc dạy và học giải toán ở tiểu

học nhằm giúp học sinh (HS) biết cách vận dụng những

kiến thức về toán, được rèn kĩ năng thực hành với những

yêu cầu được thực hiện một cách đa dạng, phong phú.

Thông qua hoạt động giải toán, HS được ôn tập, hệ thống

hoá, củng cố các kiến thức và kĩ năng đã học cũng như

rèn luyện về tư duy logic, diễn đạt và trình bày một vấn

đề toán học nói riêng trong đời sống. Có rất nhiều

phương pháp được sử dụng chuyên biệt trong dạy học

giải toán ở tiểu học như: phương pháp sơ đồ đoạn thẳng,

phương pháp chia tỉ lệ, phương pháp tỉ số, phương pháp

khử, phương pháp giả thiết tạm, phương pháp thay thế,

phương pháp ứng dụng nguyên lí Đi-rích-lê,... Trong đó,

phương pháp rút về đơn vị là một trong hai phương pháp

được vận dụng hầu hết trong các dạng bài toán liên quan

đến tỉ lệ bao gồm các bài toán về đại lượng tỉ lệ thuận và

đại lượng tỉ lệ nghịch.

Ở các bài toán về đại lượng tỉ lệ thuận và tỉ lệ nghịch

thường xuất hiện ba đại lượng trong đó có một đại lượng

không đổi và hai đại lượng còn lại biến thiên theo tương

quan tỉ lệ thuận hoặc tỉ lệ nghịch. Ngoài phương pháp rút

về đơn vị, còn một phương pháp nữa dùng để giải dạng

toán về tương quan tỉ lệ thuận hoặc tỉ lệ nghịch là phương

pháp tỉ số. Trong hai đại lượng biến thiên, dữ kiện trong

bài toán thường cho biết hai giá trị của đại lượng này và

một giá trị của đại lượng kia rồi yêu cầu tìm giá trị còn

lại của đại lượng kia và để tìm giá trị này ta có thể dùng

phương pháp rút về đơn vị hoặc phương pháp tỉ số. Tuy

nhiên, trong giới hạn bài viết, chúng tôi chỉ đưa ra việc

vận dụng phương pháp rút về đơn vị để giải dạng bài toán

này. Đây cũng được coi là phương pháp giải toán có

nhiều ưu điểm trong việc rèn kĩ năng giải toán cho HS

tiểu học.

2. Nội dung nghiên cứu

2.1. Vai trò, vị trí và tầm quan trọng của hoạt động giải

toán trong dạy và học toán ở trường tiểu học

Trong dạy học Toán nói chung và ở cấp tiểu học nói

riêng, giải toán có vị trí đặc biệt quan trọng. Trong giải

toán, HS có sự tư duy một cách tích cực, linh hoạt và sáng

tạo. Vì vậy, ở cấp tiểu học có thể coi giải toán là một

trong những biểu hiện năng động nhất trong các hoạt

động trí tuệ của HS.

Thông qua hoạt động giải toán, HS biết cách vận

dụng các khái niệm, quy tắc, công thức đã được học trong

sách giáo khoa để xử lí những tình huống đặt ra trong

môn Toán, trong các môn học khác và trong thực tế đời

sống lao động, sản xuất. Đồng thời, thông qua hoạt động

giải toán, giáo viên có thể phát hiện được những ưu điểm

cũng như thiếu sót của HS về kiến thức, kĩ năng và tư

duy để có biện pháp kịp thời giúp các em phát huy những

mặt tích cực hoặc khắc phục, sửa chữa điểm còn hạn chế,

từ đó góp phần nâng cao chất lượng dạy và học môn

Toán trong nhà trường tiểu học.

Qua hoạt động giải toán, HS được rèn luyện những đức

tính và phong cách làm việc trong khoa học như ý chí khắc

phục và vượt qua khó khăn, lòng say mê và tìm tòi, sáng

tạo trong học tập. Đồng thời, thông qua hoạt động giải toán

góp phần hình thành cho HS thói quen xét đoán vấn đề có

căn cứ, làm việc có kế hoạch, có kiểm tra kết quả cuối

cùng, từng bước hình thành và rèn cho HS thói quen suy

nghĩ, độc lập, linh hoạt; hình thành khả năng trình bày,

diễn đạt vấn đềmột cách chặt chẽ và mạch lạc. Cũng thông

qua hoạt động giải toán, HS tiểu học còn được củng cố

kiến thức và rèn kĩ năng sử dụng tiếng Việt, tự nhiên và xã