Rèn luyện cho học sinh mô hình hoá tình huống thực tiễn bằng ngôn ngữ toán học trong dạy học toán ở phổ thông

RtN IDYiN CHD HOC SINH MO HlNH HOA TINH HODNG THDC TITN

^•sr<7 r n«n t :.•

O ThS, PHAN ANH*

IVE rd hinh hdo (MHH) Id mdt phuong phdp

ihdn thuc khoa hqc, eho phep con ngudi

ighien cuu ede sy vdt, hien tuqng mdt cdeh

gidn tiep. Theo GS. Phan Dinh Dieu: Con ngudi

thu nhdn th thuc chu yiu thdng qua viee nghiin

cuu trin nhdng md hlnh(]). Bdi vdy, phuong phdp

MHH ed y rdt Idn nghTo trong hoqt ddng nhdn thue.

Trong mdt sd nghien cuu ve khoa hqc gido dye gdn

ddy, nhieu edng trinh khdng djnh rdng: khi trf tue

euo hqc sinh (HS) dd phdt trien, ed the ehuyen tu

phuong phdp nhdn thuc khoa hqc thdnh phirong

phdp dqy hqc. Bdi viet dua ra mdt sd djnh hudng

nhdm bdi dudng eho HS khd ndng MHH tinh hudng

thye tien (THTT) trong dqy hqc Todn.

1. Xdy dung md hinh todn hqc (MHTH)

thdng qua cdc tinh hudng dien hinh (THDH)

THOH Id ede tinh hudng dd duqc If tudng hdo

md SGK dd chqn Iqc duo vdo trong chuang trinh;

ehdng hqn, ede tinh hudng trong chuyen ddng

vdt li hoy nhung tinh hudng xdy ra trong phdn

ung hdo hqe. Nhdm tiet kiem thdi gian vd ddm

bdo tieh hqp lien mdn, cdn sy phdi hqp giOO ede

gido vien (GV) bd mdn, td chuc eho HS quan sdt

THDH. Trong qud trinh quon sdt, HS cdn luu y

yeu to ndo Id trung tdm cua tinh hudng, yeu to

ndo Id phy thuqe, yeu to ndo ed the bd quo. Cdc

THOH vdi dyng y tqo nen nhCrng «hinh dnh", giup

HS lien tudng tdi cdc sy kien khi hq bdt gdp trong

cude sdng. Trong trudng hqp THTT chuo cd mdi

lien he rd ret vdi ede THDH, khi dd, HS phdi xdy

dyng md hinh thye nghiem de dy dodn quy ludt.

Theo quon diem euo ede chuyen gia trudng phdi

Didactic ngudi Phdp, trong dqy hqc GV cd the

dung edng nghe thdng tin de md phdng tinh hud'ng

cho HS quon sdt.

Do dqng hdo MHTH eho cdc THDH giup HS

tyo chqn duqc ngdn ngCr todn hqc (NNTH) de

md td cdc sy kien. Chdng hqn, d trudng phd

thdng, HS dd nghien cuu mdt so ehuyen ddng

euo ede vdt the, cdc tinh hudng ndi chung dd

Tap chi Giao due s6 25 7 (kt i . 3/aoin

duqc If tudng hdo. Vf dy nhu ehuyen ddng deu,

ehuyen ddng nhanh ddn deu, chuyen ddng euo

vdt roi tu do,... Cdc THDH ndy ed thudn tqi Id

duqc GV vdt If thyc hdnh thf nghiem, eho HS

quan sdt vd MHH bdng edng thuc todn hqe:

S = V X t, S = VgX t -I- a x f/2. Tuy nhien, khi dqy

hqe ve hdm bde nhdt vd hdm bde hoi, GV edn

eho HS vdn dyng tri thue, md td ede tinh hud'ng

dudi nhieu hinh thue khde nhou; ngodi ede cdng

thue todn hqe dd trinh bdy, cd the md td bdng

dd thj. Viee md td bdng dd thj, HS cd the true

quan duqc tinh hudng, giup vd'n d l de hieu hon.

GV nen uy thdc nhiem vy ndy eho HS (xem nhu

bdi tdp v l nhd), sou dd kiem tra ket qud. Chung

tdi dd thu nghiem y tudng tren qua viee ddt ro

bdi todn sau eho HS:

Bd; todn /: Mdt vdt th i d trqng thdi dung yen,

sou dd ehuyin dqng thdng. Thoqtddu, vdt ehuyin

ddng nhanh ddn deu vdi gio tde Im/s^ trong

khodng thdi gian 3s; sou dd, vqt ehuyin ddng

deu trong 2s; tiep dd, ehuyin ddng chdm ddn

deu vdi gio tde -2m/s^ eho den khi dung hdn.

Hdy md td mdi quan he gida vdn tde euo vdt th i

vd thdi gian bdng dd thi.

Vdn de ddt ra khdng qud khd ddi vdi HS, mdi

lien he ndy HS dd duqc hqe d mdn Vdt li. HS ed

thi duo ro kit qud nhu

hinh ;, sou dd GV dua J V(t)

ro ede cdu hdi:

Nhdng yeu to ndo

trin hinh ve bleu dgt

cdc dgi lugng gia tde

cua ehuyin ddng?; Hinh 1

yeu td ndo bieu dqt

qudng dudng di dugc cua vdt thi'? NhCfng hoqt

ddng ndy nhdm Idm xud't hien ede THTT; ddng

thdi, phdt trien cd ngdn ngu tu nhien vd NNTH

choHS.

* Tnroing fiai hoc Ha Tinh

#