Quy định về vốn pháp định trong pháp luật doanh nghiệp Việt Nam dưới góc nhìn so sánh

nghiªn cøu - trao ®æi

30 t¹p chÝ luËt häc sè 10/2011

Ths. TrÇn Huúnh Thanh NghÞ *

1. Vị trí và vai trò của vốn pháp định

trong pháp luật doanh nghiệp các nước

Vốn (capital) có vai trò quan trọng đối

với bất kì nhà đầu tư nào trên thế giới khi ra

thương trường. Nhận xét về vai trò của vốn

ảnh hưởng đến hoạt động của hệ thống ngân

hàng, Barrios khẳng định: “Vốn đối với các

ngân hàng có vai trò quyết định để đánh giá

khả năng tài chính dài hạn và khả năng thanh

toán của các ngân hàng cũng như niềm tin

của công chúng vào hoạt động của các ngân

hàng”.

(1) Có thể nói, vốn là yêu cầu quan

trọng hàng đầu để nhà đầu tư gia nhập thị

trường mà các quốc gia đang phát triển kinh

tế thị trường không thể không quan tâm. Tuy

nhiên, điều đặt ra là ngưỡng vốn tối thiểu bao

nhiêu để cho phép nhà đầu tư gia nhập thị

trường lại là vấn đề không đơn giản mà pháp

luật doanh nghiệp nhiều nước phải cân nhắc

để có những điều chỉnh cho phù hợp. Vì thế,

vốn pháp định (legal capital) khi thành lập

doanh nghiệp đã trở thành một trong những

nội dung cơ bản của pháp luật doanh nghiệp ở

nhiều nước. Pháp luật doanh nghiệp của

Trung Quốc, Cộng hoà Liên bang Đức,

Indonesia, Hàn Quốc, Anh, Hoa Kỳ, Pháp...

kể cả Việt Nam cũng đều có những quy định

điều chỉnh những vấn đề liên quan đến vốn

pháp định. Mặt khác, sự cần thiết phải áp

dụng vốn pháp định đối với doanh nghiệp

cũng là đề tài được tranh luận nhiều giữa các

nhà khoa học trong thời gian vừa qua.

Jennifer Payne đã luận bàn về vai trò của vốn

pháp định ở Anh trong tương quan với quy

định vốn pháp định áp dụng tại các quốc gia

khác ở châu Âu sau sự kiện nước Anh ban

hành Luật công ti năm 2006.(2) Còn John

Armour cũng nêu lên sự cần thiết ở khía cạnh

nhất định vai trò của vốn pháp định áp dụng

đối với doanh nghiệp trong nền kinh tế.(3)

Ngay cả Báo cáo thường niên của Ngân hàng

thế giới (WB) về môi trường kinh doanh toàn

cầu bao giờ cũng dành nội dung quan trọng

để nói về sự “tăng trưởng” hay sụt giảm của

cơ chế áp dụng vốn pháp định ở các nền kinh

tế trên thế giới.(4) Nhiều năm qua, Ngân hàng

thế giới cũng xác định việc lấy vốn pháp định

làm một trong những tiêu chí đánh giá mức

độ thông thoáng trong thủ tục thành lập doanh

nghiệp cũng như tính hiệu quả của chương

trình cải cách thủ tục hành chính ở nhiều quốc

gia trên thế giới.

Luận bàn về vai trò của vốn pháp định,

chúng ta thấy rằng ở một số nước, nhà nước

kiểm soát hoạt động đầu tư, kinh doanh của

nhà đầu tư, đặc biệt là năng lực tài chính của

họ dựa trên mức vốn tối thiểu nhà nước ấn

định khi thành lập doanh nghiệp (vốn pháp

định). Đây được xem là biện pháp cần thiết

để đánh giá đúng thực lực và quy mô của nền

kinh tế, hạn chế tình trạng nhà đầu tư ra

thương trường theo dạng “tay không ra trận”

gây rủi ro cho nền kinh tế nói chung và các

* Khoa Luật kinh tế

Trường đại học kinh tế Thành phố Hồ Chí Minh