Quy định pháp luật về điều kiện đầu tư kinh doanh theo hình thức giấy phép

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƢỜNG ĐẠI HỌC LUẬT TP. HỒ CHÍ MINH

VÕ THỊ KIM LIÊN

QUY ĐỊNH PHÁP LUẬT

VỀ ĐIỀU KIỆN ĐẦU TƢ KINH DOANH

THEO HÌNH THỨC GIẤY PHÉP

LUẬN VĂN THẠC SĨ CHUYÊN NGHÀNH LUẬT KINH TẾ

ĐỊNH HƢỚNG NGHIÊN CỨU

TP. HỒ CHÍ MINH, NĂM 2021

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƢỜNG ĐẠI HỌC LUẬT TP. HỒ CHÍ MINH

QUY ĐỊNH PHÁP LUẬT

VỀ ĐIỀU KIỆN ĐẦU TƢ KINH DOANH

THEO HÌNH THỨC GIẤY PHÉP

Chuyên ngành: Luật Kinh tế

Định hƣớng nghiên cứu

Mã số: 60380107

Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. Hà Thị Thanh Bình

Học viên: Võ Thị Kim Liên

Lớp: Cao học luật kinh tế, khóa 27

TP. HỒ CHÍ MINH, NĂM 2021

LỜI CAM ĐOAN

Tác giả xin cam đoan những ý tưởng, nội dung đã trình bày trong bản Luận

văn này là những kiến thức của bản thân tác giả thu thập được trong quá trình học

tập, tham khảo, nghiên cứu tài liệu; là kết quả của sự phân tích, tổng hợp thực tiễn

dưới sự hướng dẫn, gợi ý của PGS.TS. Hà Thị Thanh Bình. Các trích dẫn từ các

công trình của các tác giả khác đều được dẫn nguồn và ghi chú theo đúng quy định.

Ngƣời cam đoan

Võ Thị Kim Liên

MỤC LỤC

PHẦN MỞ ĐẦU........................................................................................................1

CHƢƠNG 1. NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CỦA PHÁP LUẬT VỀ ĐIỀU

KIỆN ĐẦU TƢ KINH DOANH THEO HÌNH THỨC GIẤY PHÉP..................7

1.1. Khái niệm và đặc điểm của điều kiện đầu tƣ kinh doanh..........................7

1.1.1. Khái niệm điều kiện đầu tư kinh doanh....................................................7

1.1.2. Đặc điểm của điều kiện đầu tư kinh doanh............................................11

1.2. Khái niệm và đặc điểm của điều kiện đầu tƣ kinh doanh theo hình thức

giấy phép..............................................................................................................14

1.2.1. Khái niệm điều kiện đầu tư kinh doanh theo hình thức giấy phép.........14

1.2.2. Đặc điểm của điều kiện đầu tư kinh doanh theo hình thức giấy phép ...16

1.3. Vai trò của điều kiện đầu tƣ kinh doanh theo hình thức giấy phép .......18

1.4. Mối quan hệ giữa điều kiện đầu tƣ kinh doanh dƣới hình thức giấy phép

kinh doanh và quyền tự do kinh doanh............................................................21

1.5. Việc sử dụng giấy phép kinh doanh nhƣ một điều kiện kinh doanh ở một

số quốc gia............................................................................................................23

Kết luận Chƣơng 1 ..................................................................................................27

CHƢƠNG 2. ĐIỀU KIỆN VÀ THẨM QUYỀN CẤP GIẤY PHÉP KINH

DOANH....................................................................................................................29

2.1. Điều kiện cấp giấy phép kinh doanh..........................................................29

2.1.1. Quy định của pháp luật ..........................................................................29

2.1.2. Một số vướng mắc, bất cập ....................................................................39

2.1.3. Một số kiến nghị .....................................................................................42

2.2. Về thẩm quyền cấp phép.............................................................................43

2.2.1. Quy định của pháp luật ..........................................................................43

2.2.2. Một số vướng mắc, bất cập ....................................................................47

2.2.3. Một số kiến nghị .....................................................................................48

Kết luận Chƣơng 2 ..................................................................................................49

CHƢƠNG 3. QUY TRÌNH CẤP GIẤY PHÉP KINH DOANH ........................50

3.1. Về hồ sơ, trình tự cấp phép.........................................................................50

3.1.1. Quy định của pháp luật ..........................................................................50

3.1.2. Một số vướng mắc, bất cập ....................................................................53

3.1.3. Một số kiến nghị .....................................................................................55

3.2. Về thời hạn có hiệu lực của giấy phép .......................................................56

3.2.1. Quy định của pháp luật ..........................................................................56

3.2.2. Một số vướng mắc, bất cập ....................................................................57

3.2.3. Một số kiến nghị .....................................................................................59

Kết luận Chƣơng 3 ..................................................................................................61

KẾT LUẬN..............................................................................................................62

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

PHỤ LỤC

1

PHẦN MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

Nền kinh tế Việt Nam đang trong giai đoạn phát triển và hội nhập kinh tế

quốc tế. Nhằm thúc đẩy đầu tư trong nước và thu hút đầu tư nước ngoài, Nhà nước

đã đưa ra các chính sách ưu đãi đầu tư và thể chế hóa cụ thể tại các văn bản quy

phạm pháp luật. Đồng thời, để hạn chế sự tác động của một số ngành nghề kinh

doanh tới an ninh công cộng, kiểm soát kinh tế vĩ mô, môi trường sinh thái, sức

khỏe con người và những lợi ích công cộng khác, Nhà nước đã đặt ra quy định về

ngành, nghề kinh doanh có điều kiện và giấy phép là một trong những hình thức thể

hiện của việc chủ thể kinh doanh đã đáp ứng các điều kiện luật định khi muốn kinh

doanh các ngành, nghề kinh doanh có điều kiện theo quy định1

.

Tuy nhiên, trong quá trình áp dụng các quy định về điều kiện đầu tư kinh

doanh theo hình thức giấy phép, quy định của pháp luật đã và đang bộc lộ nhiều hạn

chế như còn quá nhiều loại giấy phép được quy định rải rác ở nhiều văn bản khác

nhau, nhiều điều kiện để cấp giấy phép khắt khe và không cần thiết, quá trình cấp

phép còn nhiều điểm bất cập, “là vấn nạn với vô vàn biến tướng từ khi đổi mới tới

nay, nó phát triển đồng dạng, đồng tốc độ, ngày càng đa dạng, tinh vi cùng với sự

phát triển của tham nhũng ở Việt Nam sau đổi mới”2…được nhiều nhà nghiên cứu,

nhiều chuyên gia và chủ thể kinh doanh kiến nghị sửa đổi, điều chỉnh.

Trên thực tế, các quy định về điều kiện đầu tư kinh doanh theo hình thức giấy

phép gây cản trở không nhỏ cho các chủ thể kinh doanh. Theo số liệu của Phòng

Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI), mặc dù các ngành nghề kinh doanh

có điều kiện hiện nay đã giảm từ 267 xuống còn 243, nhưng số lượng các điều kiện

kinh doanh vẫn ở mức rất cao: 5.719 điều kiện. Còn theo ước tính mới nhất của Viện

Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương (CIEM), hiện nay đang tồn tại tới 3.407 loại

giấy phép kinh doanh.3 Chính các loại giấy phép này, hay còn được gọi chung là

“giấy phép con”, thậm chí giấy phép cháu, chắt… này đang tạo thành một “ma trận”,

là rào cản tạo ra sự trì trệ của nền kinh tế

4

và cần thiết phải được cải cách.

1 Khoản 2 Điều 9 Nghị định 118/2015/NĐ-CP ngày 12/11/2015 của Chính phủ hướng dẫn Luật Đầu tư 2014

2 Võ Trí Hảo,“Giấy phép con gia tăng cùng nạn tham nhũng”, https://baomoi.com/giay-phep-con-gia-tang￾cung-nan-tham-nhung/c/24287528.epi, truy cập ngày 15 tháng 08 năm 2020

3 Trương Thanh Đức, “Vì sao điều kiện kinh doanh tăng nhiều, giảm ít”, http://baochinhphu.vn/Utilities/

PrintView.aspx?distributionid=317273, truy cập ngày 15 tháng 10 năm 2020

4 Khánh Vũ – Lan Hương, “Phá bỏ ma trận giấy phép con”, https://laodong.vn/kinh-te/pha-bo-ma-tran-giay￾phep-con-551137.ldo, truy cập ngày 15 tháng 08 năm 2020

2

Từ những lý do đó, tác giả đã chọn đề tài “Quy định pháp luật về điều kiện

đầu tư kinh doanh theo hình thức giấy phép” làm đề tài Luận văn thạc sỹ Luật học

của mình. Tác giả hi vọng nghiên cứu của mình có thể đóng góp vào hệ thống cơ sở

pháp lý cho hoạt động đầu tư kinh doanh vào Việt Nam; góp phần tháo gỡ phần nào

khó khăn cho các doanh nghiệp, tăng cường thu hút đầu tư nước ngoài.

2. Tình hình nghiên cứu đề tài

Điều kiện đầu tư kinh doanh theo hình thức giấy phép tuy là một vấn đề

không còn mới mẻ nhưng vẫn luôn nóng hổi và mang tính thời sự, đã và đang thu

hút sự quan tâm của các chủ doanh nghiệp, các nhà đầu tư và các nhà nghiên cứu.

Tuy nhiên, các nghiên cứu chủ yếu tập trung phân tích trên cơ sở quy định của LĐT

2014 và các văn bản hướng dẫn, trong đó có thể kể đến một số đề tài nghiên cứu cụ

thể sau đây:

Thứ nhất, các công trình nghiên cứu chung về điều kiện đầu tư kinh doanh

nói chung. Nhóm này gồm một số đề tài cụ thể như sau:

(i) Tác giả Trần Thị Bảo Ánh và tác giả Nguyễn Thị Yến với đề tài “Pháp

luật về ngành nghề kinh doanh có điều kiện và kiến nghị hoàn thiện”, Tạp chí Luật

học số 04/2012, Trường Đại học Luật Hà Nội. Bài viết đã nêu khái niệm và đặc

điểm của điều kiện kinh doanh có giá trị tham khảo đối với Luận văn. Bên cạnh đó,

việc phân nhóm để phân tích thực trạng áp dụng điều kiện kinh doanh đã gợi mở

cho tác giả trong việc nghiên cứu và viết Chương 2 của Luận văn.

(ii) Tác giả Nguyễn Thị Dung với đề tài “Thực thi quy định về ngành nghề

cấm kinh doanh và ngành nghề kinh doanh có điều kiện theo Luật Đầu tư năm

2014” Tạp chí Luật học, Số 1/2016. Bài viết phân tích cơ sở pháp luật và thực

trạng áp dụng quy định pháp luật về ngành nghề cấm kinh doanh và ngành nghề

kinh doanh có điều kiện theo LĐT năm 2014. Thực trạng áp dụng pháp luật và

một số kiến nghị từ bài viết là cơ sở để tác giả tham khảo khi viết Chương 2 của

Luận văn.

(iii) Tác giả Lê Quang Quân với đề tài “Quy định pháp luật về ngành nghề

đầu tư kinh doanh có điều kiện và điều kiện đầu tư kinh doanh theo pháp luật Việt

Nam”, Khóa luận tốt nghiệp chuyên ngành Luật thương mại thực hiện năm 2017,

Trường Đại học Luật Thành phố Hồ Chí Minh. Đề tài mặc dù phân tích các quy

định của LĐT 2014 nhưng các lập luận về cơ sở lý luận về kinh doanh có điều kiện

3

được trình bày trong Khóa luận, nhất là mối quan hệ giữa quyền tự do kinh doanh

với điều kiện kinh doanh là nguồn tham khảo quan trọng để tác giả nghiên cứu

trong việc xây dựng cơ sở lý luận của vấn đề điều kiện đầu tư kinh doanh theo hình

thức giấy phép.

(iv) VCCI với “Báo cáo rà soát điều kiện kinh doanh và quyền tự do kinh

doanh ở Việt Nam” thực hiện năm 2018. Báo cáo đã phân tích thực tiễn đầu tư kinh

doanh ở Việt Nam theo hai nhóm chính: Ngành nghề đầu tư kinh doanh có điều

kiện và điều kiện kinh doanh của một số ngành, nghề cụ thể. Phần phân tích thực

tiễn và những kiến nghị cụ thể của Báo cáo là nguồn tham khảo để tác giả viết

Chương 2 của Luận văn.

Thứ hai, các công trình nghiên cứu riêng về điều kiện kinh doanh dưới hình

thức giấy phép, có thể kể đến một số công trình nghiên cứu cụ thể như sau:

(i) Tác giả Lê Trần Luật với đề tài “Chế độ pháp lý về giấy phép kinh doanh

ở Việt Nam”, Luận văn thạc sỹ luật học năm 2001, Trường Đại học Luật Thành phố

Hồ Chí Minh. Luận văn đã nêu cơ sở lý luận liên quan đến chế định giấy phép kinh

doanh ở Việt Nam. Luận văn cũng đã nêu thực trạng quy định pháp luật, những bất

cập cuả quy định pháp luật và phương hướng hoàn thiện quy định pháp luật về giấy

phép kinh doanh ở Việt Nam. Mặc dù Luận văn phân tích các quy định pháp luật cũ

(Luật Khuyến khích đầu tư trong nước, Luật Đầu tư nước ngoài tại việt Nam)

nhưng những cơ sở lý luận của Luận văn có giá trị tham khảo cao đối với Tác giả.

(ii) Tác giả Trần Phương Nam với đề tài “Pháp luật về Giấy phép kinh doanh

tại Việt Nam - thực trạng và giải pháp hoàn thiện”, Luận văn thạc sỹ luật học năm

2006, Trường Đại học Luật Thành phố Hồ Chí Minh. Luận văn đã phân tích kỹ về

thực trạng quy định pháp luật cũng như những bất cập của quy định pháp luật tại

thời điểm thực hiện Luận văn. Những kiến nghị của Luận văn đã gợi mở cho tác giả

trong việc xây dựng các luận điểm cho các kiến nghị tại Chương 2 của Luận văn.

(iii) Tác giả Phạm Duy Nghĩa với đề tài “Giấy phép và điều kiện kinh doanh

ở Việt Nam, Thực trạng và Con đường phía trước”, Báo cáo nghiên cứu chuyên đề

kinh tế trong khuôn khổ hợp tác giữa Ban nghiên cứu của Thủ tướng Chính phủ

(PMRC) – GTZ và Ngân hàng Phát triển Châu Á (ADB) thực hiện năm 2006. Đây

là một đề tài nghiên cứu chuyên sâu quy định pháp luật về giấy phép và với tư cách

là một hình thức thể hiện điều kiện kinh doanh ở Việt Nam. Các đánh giá quy định

4

pháp luật của đề tài được thể hiện một cách khoa học, xác đáng, có giá trị tham

khảo cao trong quá trình Tác giả phân tích các quy định pháp luật hiện hành.

(iv) Tác giả Trần Thị Ngân với đề tài “Pháp luật về giấy phép và điều kiện

kinh doanh trong giai đoạn gia nhập thị trường ở Việt Nam - Những vấn đề lý luận

và thực tiễn”, Luận văn thạc sỹ luật học năm 2008, Khoa Luật Đại học Quốc gia Hà

Nội. Luận văn đã phân tích các quy định pháp luật gắn với giai đoạn gia nhập thị

trường Việt Nam, nhất là trong bối cảnh kinh tế Việt Nam đang chuẩn bị hội nhập

mạnh mẽ với nền kinh tế thế giới. Phương pháp phân tích quy định pháp luật, cơ sở

lý luận và các kiến nghị của Luận văn có giá trị tham khảo đối với tác giả.

(v) Tác giả Trần Huỳnh Thanh Nghị với bài viết “Thực trạng pháp luật về

Giấy phép kinh doanh”, Tạp chí Nghiên cứu lập pháp số 04 năm 2013. Bài viết đã

nêu và phân tích các quy định pháp luật về giấy phép kinh doanh; Nêu bật một số

bất cập của quy định pháp luật và kiến nghị hoàn thiện. Trên cơ sở những luận điểm

của bài viết, tác giả tiếp tục nghiên cứu và xây dựng cơ sở để hoàn thiện các kiến

nghị của Luận văn.

Các tài liệu trên đã nghiên cứu, tìm hiểu giấy phép và điều kiện kinh doanh

với nhiều khía cạnh, mức độ khác nhau. Tuy nhiên những nghiên cứu này thực hiện

trước khi LDN 2020, LĐT 2020, Nghị định 31/2021/NĐ-CP ngày 26 tháng 3 năm

2021 của Chính phủ quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số điều của LĐT

và các văn bản có liên quan khác ra đời. Kể từ khi các quy định mới ra đời, theo tác

giả quan sát, vẫn chưa có một nghiên cứu đầy đủ các khía cạnh của đề tài này.

Từ những lý do đó, tác giả nhận thấy việc nghiên cứu về đề tài “Quy định

pháp luật về điều kiện đầu tư kinh doanh theo hình thức giấy phép” trong thời điểm

hiện nay là cần thiết và cấp thiết cho hoạt động đầu tư kinh doanh ngày càng sôi

động của thị trường Việt Nam.

3. Mục đích nghiên cứu của đề tài

Mục đích nghiên cứu của đề tài là xây dựng các cơ sở lý luận và thực tiễn cho

các để xuất, kiến nghị hoàn thiện các quy định của pháp luật Việt Nam về điều kiện

đầu tư dưới hình thức giấy phép thông qua việc nghiên cứu, đánh giá thực trạng quy

định pháp luật hiện hành.

Để đạt được mục đích nêu trên, đề tài tập trung giải quyết các nhiệm vụ cụ

thể như sau: