Quản trị rủi ro trong kinh doanh ngoại tệ tại ngân hàng Đầu tư và Phát triển Việt Nam: Luận văn thạc sĩ kinh tế / Đào Thị Vĩnh

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC VIỆT NAM

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGÂN HÀNG TP.HỒ CHÍ MINH

ĐÀO THỊ VĨNH

QUẢN TRỊ RỦI RO TRONG KINH DOANH NGOẠI TỆ TẠI

NGÂN HÀNG ĐẦU TƯ VÀ PHÁT TRIỂN VIỆT NAM

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ

TP. HỒ CHÍ MINH NĂM 2013

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi tên là: Đào Thị Vĩnh

Sinh ng y 02 tháng 06 năm 1986 - T i Quảng Ninh.

Hiện ng ng t t i Ng n h ng Đầu Tƣ v Ph t Triển C mpu hi hi

nh nh TP. Hồ Chí Minh

L h vi n o h kh XIII ủ Trƣờng Đ i h Ng n h ng TP.HCM.

C m o n ề t i: “Quản trị rủi ro trong kinh doanh ngoại tệ tại ngân

hàng Đầu tƣ và Phát triển Việt Nam”.

Ngƣời hƣớng n kho h : PGS.,TS. Lê Phan Thị Diệu Thảo.

Lu n văn ƣ thự hiện t i Trƣờng Đ i h Ng n h ng TP.HCM.

Đề t i n y l ng trình nghi n ứu ủ ri ng t i, kết quả nghi n ứu

tính ộ l p ri ng, kh ng s o hép bất kỳ t i liệu n o v hƣ ƣ ng bố to n bộ

nội ung n y bất kỳ ở u, số liệu, nguồn trí h n trong lu n văn ƣ hú

thí h nguồn gố rõ r ng, minh b h.

T i xin ho n to n hịu tr h nhiệm về lời m o n nh ự ủ t i.

T n p M n n t n 09 năm 2013

Tác giả

Đào Thị Vĩnh

ii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT

DANH MỤC BẢNG BIỂU VÀ HÌNH VẼ

LỜI NÓI ĐẦU

CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN TRỊ RỦI RO TRONG HOẠT ĐỘNG

KINH DOANH NGOẠI TỆ CỦA NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI -------------------1

1.1 HOẠT ĐỘNG KINH DOANH NGOẠI TỆ CỦA NHTM----------------------1

1.1.1 Kh i niệm--------------------------------------------------------------------------1

1.1.2. Vai trò ủ ho t ộng kinh o nh ngo i tệ ối với NHTM -----------2

1.2 RỦI RO TRONG KINH DOANH NGOẠI TỆ-------------------------------------3

1.2.1 Kh i niệm--------------------------------------------------------------------------3

1.2.2 Rủi ro tỷ gi -----------------------------------------------------------------------4

1.2.3 Rủi ro ho t ộng ------------------------------------------------------------------7

1.2.4 Rủi ro ối t -------------------------------------------------------------------- 10

1.2.5 Rủi ro bất khả kh ng ----------------------------------------------------------- 11

1.3 QUẢN TRỊ RỦI RO KINH DOANH NGOẠI TỆ ------------------------------- 11

1.3.1 Kh i niệm, v i trò ủ quản trị rủi ro ---------------------------------------- 11

1.3.2 Th i ộ ủ nh quản trị ối với rủi ro KDNT ----------------------------- 13

1.3.3 M hình quản trị rủi ro trong kinh o nh ngo i tệ ------------------------- 15

1.3.3.1 M hình quản trị rủi ro t p trung---------------------------------------- 15

1.3.3.2. M hình quản trị rủi ro ph n t n --------------------------------------- 17

1.3.4 Kiểm so t rủi ro trong KDNT ------------------------------------------------ 19

1.3.4.1. Kiểm so t rủi ro tỷ gi --------------------------------------------------- 19

1.3.4.2 Kiểm so t rủi ro ho t ộng ---------------------------------------------- 23

1.3.4.3 Kiểm so t rủi ro ối t -------------------------------------------------- 25

1.3.5 T i tr rủi ro trong KDNT----------------------------------------------------- 26

CHƢƠNG 2: THỰC TRẠNG QUẢN TRỊ RỦI RO TRONG KINH DOANH

NGOẠI TỆ TẠI NGÂN HÀNG TMCP ĐẦU TƢ VÀ PHÁT TRIỂN VIỆT NAM28

2.1. GIỚI THIỆU NGÂN HÀNG TMCP ĐẦU TƢ VÀ PHÁT TRIỂN VIỆT NAM

---------------------------------------------------------------------------------------------- 28

2.1.1 Sơ lƣ qu trình hình th nh v ph t triển BIDV -------------------------- 28

2.1.2. Ho t ộng kinh o nh ủ BIDV-------------------------------------------- 29

2.1.2.1 Ho t ộng huy ộng vốn ------------------------------------------------- 29

2.1.2.2 Ho t ộng tín ụng ------------------------------------------------------- 30

2.1.2.3 C hỉ số t i hính ơ bản ---------------------------------------------- 31

2.2 HOẠT ĐỘNG KINH DOANH NGOẠI TỆ TẠI BIDV------------------------- 35

2.2.1 M hình kinh o nh ngo i tệ t i BIDV-------------------------------------- 35

2.2.2 Thự tr ng kinh o nh ngo i tệ t i BIDV----------------------------------- 40

2.3 THỰC TRẠNG RỦI RO TRONG KINH DOANH NGOẠI TỆ TẠI BIDV - 47

iii

2.3.1 Rủi ro tỷ gi --------------------------------------------------------------------- 47

2.3.2 Rủi ro ho t ộng ---------------------------------------------------------------- 53

2.3.2.1 Rủi ro về nh n sự --------------------------------------------------------- 53

2.3.2.2 Rủi ro về ng nghệ ------------------------------------------------------ 53

2.3.2.3 Rủi ro về iều h nh ------------------------------------------------------- 55

2.3.3 Rủi ro ối t -------------------------------------------------------------------- 57

2.4 QUẢN TRỊ RỦI RO TRONG KINH DOANH NGOẠI TỆ TẠI BIDV ------ 58

2.4.1 M hình quản trị rủi ro KDNT t i BIDV------------------------------------ 58

2.4.2 Đo lƣờng rủi ro ngo i hối ----------------------------------------------------- 59

2.4.2.1 Rủi ro tỷ gi ối với rủi ro ròng gi o ị h ùng thời h n------------ 59

2.4.2.2 Rủi ro tỷ gi ối với rủi ro ròng gi o ị h gộp------------------------ 61

2.4.3 Biện ph p quản trị rủi ro ủ hội sở hính ối với hi nh nh trong

KDNT----------------------------------------------------------------------------------- 65

2.4.3.1 Biện ph p quản trị rủi ro tỷ gi ------------------------------------------ 65

2.4.3.2 Biện ph p quản trị rủi ro ho t ộng ------------------------------------ 68

2.4.3.3 Biện ph p quản trị rủi ro ối t ---------------------------------------- 71

2.4.4 T i tr rủi ro trong KDNT----------------------------------------------------- 72

2.5 ĐÁNH GIÁ CHUNG HOẠT ĐỘNG QUẢN TRỊ RỦI RO KINH DOANH

NGOẠI TỆ TẠI BIDV------------------------------------------------------------------- 73

2.5.1 Những kết quả t ƣ ------------------------------------------------------- 73

2.5.2 Những h n hế v nguy n nh n ---------------------------------------------- 74

2.5.2.1 Về m hình tổ hứ ------------------------------------------------------- 74

2.5.2.2 Về ho t ộng iều h nh -------------------------------------------------- 74

2.5.2.3. Về nguồn nh n lự ------------------------------------------------------- 75

2.5.2.4. Về ng nghệ ------------------------------------------------------------- 75

CHƢƠNG 3: GIẢI PHÁP TĂNG CƢỜNG QUẢN TRỊ RỦI RO TRONG KINH

DOANH NGOẠI TỆ TẠI NGÂN HÀNG TMCP ĐẦU TƢ VÀ PHÁT TRIỂN

VIỆT NAM----------------------------------------------------------------------------------- 78

3.1 GIẢI PHÁP ĐỐI VỚI BIDV ------------------------------------------------------- 78

3.1.1. Nh m giải ph p về mặt m hình quản trị rủi ro --------------------------- 78

3.1.1.1. X y ựng hệ thống ữ liệu t p trung ---------------------------------- 78

3.1.1.2. X y ựng m hình kinh o nh ngo i tệ t p trung ------------------- 79

3.1.2 Nh m giải ph p về mặt th ng tin--------------------------------------------- 80

3.1.3 Nh m giải ph p về mặt kỹ thu t nghiệp vụ--------------------------------- 81

3.1.3.1 X y ựng hệ thống h n mứ v b o o ph n tí h ngo i hối nhằm

h n hế rủi ro tỷ gi ---------------------------------------------------------------- 81

3.1.3.2 X y ựng hệ thống b o o---------------------------------------------- 82

3.1.3.3 Ho n thiện, thống nhất quy trình quy ịnh KDNT ------------------- 83

3.1.4. Nh m giải ph p về nh n sự -------------------------------------------------- 83

3.1.5 Nh m giải ph p về mặt ng nghệ ------------------------------------------- 85

3.2 KIẾN NGHỊ ĐỐI VỚI NGÂN HÀNG NHÀ NƢỚC---------------------------- 86

3.2.1 Từng bƣớ nới lỏng kiểm so t tỷ gi ---------------------------------------- 86

3.2.2 Ph t triển thị trƣờng ngo i tệ li n ng n h ng ------------------------------- 87

iv

3.2.3. Ho n thiện nghiệp vụ kinh o nh ngo i tệ ---------------------------- 89

KẾT LUẬN----------------------------------------------------------------------------------- 90

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO------------------------------------------------- 92

v

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT

BIDV : Ng n h ng thƣơng m i ổ phần Đầu tƣ v Ph t triển Việt N m

EUR : Đồng tiền hung Ch u Âu

NHTM : Ng n h ng thƣơng m i

NHNN : Ng n h ng Nh nƣớ

KDNT : Kinh o nh ngo i tệ

QTRR : Quản trị rủi ro

TCTD : Tổ hứ tín ụng

TMCP : Thƣơng m i ổ phần

USD : Đ l Mỹ

VND : Việt N m Đồng

vi

DANH MỤC BẢNG BIỂU VÀ HÌNH VẼ

1 Sơ ồ quản trị rủi ro..............................................................................12

2 M hình quản trị rủi ro KDNT t p trung……….........................……..16

3 M hình quản trị rủi ro KDNT ph n t n…………………………… .17

4 Mối qu n hệ gữ tr ng th i ngo i hối v thu nh p ủ ng n h ng……20

5 Kết quả ho t ộng huy ộng vốn t i BIDV từ 2009 – 2012…..……...30

6 Kết quả ho t ộng tín ụng t i BIDV từ 2009 – 2012... ……..............31

7 Quy m vốn hủ sở hữu BIDV từ 2009 – 2012…...……...……...……32

8 Tổng t i sản BIDV từ 2009 – 2012……..……...…….…...……......... 33

9 Kết quả ho t ộng kinh o nh ủ BIDV ……………..……..............34

10 Mô hình kinh o nh ngo i tệ t i BIDV................................................38

11 Sơ ồ kiểm so t gi o ị h KDNT t i BIDV.........................................39

12 Do nh số mu b n ngo i tệ với kh h h ng…………..............……...40

13 Gí trị gi o ị h ph i sinh tiền tệ..……...……..............……........ 41

14 Kết quả kinh o nh ngo i tệ BIDV gi i o n 2009 – 2012….. ……...43

15 L i nhu n kinh o nh ngo i tệ BIDV gi i o n 2009 – 2012...……...45

16 L i nhu n kinh o nh ngo i tệ ủ một số hi nh nh năm 2012……. 47

17 Tr ng th i ngo i tệ BIDV năm 2012…………..............……..............48

18 Tỷ gi USD/VND từ 01/01/2011 ến 31/12/2012……..……...……...52

19 M hình quản lý rủi ro kinh o nh ngo i tệ t i BIDV... ……..............59

20 Dữ liệu gi o ị h ph t sinh trong ng y 26/12/2011.……...……...60

21 Dữ liệu thị trƣờng tiền tệ ng y 26/12/2009……. ……..............……...60

22 Dữ liệu gi o ị h ph t sinh trong ng y 24/12/2012……………...62

23 Tr ng th i ròng gi o ị h ngo i tệ gộp BIDV ng y 24/12/2012…….. 63

24 H n mứ ngo i tệ uối ng y ủ một số hi nh nh BIDV…………... 67

vii

LỜI NÓI ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài

C thể n i kinh o nh ngo i tệ (KDNT) l ho t ộng ần thiết kh ng thể

thiếu ƣ ủ hầu hết ng n h ng thƣơng m i (NHTM) ngày nay. Với v i trò l

một lĩnh vự kinh o nh nhiều tiềm năng trong việ ph t triển ị h vụ ng n h ng,

kinh o nh ngo i tệ ã v ng trở n n vị thế qu n tr ng trong ho t ộng ủ

ng n h ng thƣơng m i.

Mặt kh , kinh o nh ngo i tệ l một lĩnh vự phứ t p, n hứ ựng rủi ro

rất o ngo i rủi ro th ng thƣờng m ho t ộng kh ũng phải ối mặt thì

kinh o nh ngo i tệ òn hịu th m một rủi ro ặ biệt, l rủi ro tỷ gi . Trong

thự tế ã nhiều ng n h ng lớn tr n thế giới nhƣ: Herst tt (Đứ ), B rings PLC

(Anh) ã gặp rủi ro trong kinh o nh ngo i tệ v n tới ph sản, ũng hính l

lời ảnh b o ho ng n h ng thƣơng m i tr n thế giới n i hung v Việt N m n i

ri ng . Do thời gi n th m gi v o ho t ộng kinh o nh ngo i tệ quố tế òn hƣ

nhiều, trình ộ nghiệp vụ huy n m n hƣ o n n kh ng ít ng n h ng thƣơng m i

(NHTM) Việt N m, trong Ng n h ng TMCP Đầu tƣ v Ph t triển Việt N m

(BIDV) ã gặp phải những rủi ro trong ho t ộng kinh o nh ngo i tệ.

Do , quản trị rủi ro trong kinh o nh ngo i tệ l một vấn ề hết sứ ần

thiết, òi hỏi nghi n ứu tìm r những giải ph p g p phần n ng o khả năng quản

trị rủi ro trong kinh o nh ngo i tệ. Xuất ph t từ thự tế , ề t i “Quản trị rủi ro

trong ho t ộng kinh o nh ngo i tệ t i Ng n h ng TMCP Đầu tƣ v Ph t triển Việt

N m” ã ƣ h n l m ề t i nghi n ứu lu n văn tốt nghiệp.

2. Tổng quan các công trình nghiên cứu

T i nƣớ ngo i ũng ã kh nhiều ề t i nghi n ứu về KDNT t i

NHTM. Ngo i những gi o trình v ề t i nghi n ứu hung về ho t ộng KDNT

(b o gồm những kh i niệm, nghiệp vụ ủ ho t ộng KDNT) b n nh do

tính phứ t p và chứ ựng rủi ro trong ho t ộng KDNT, việ kiểm so t rủi ro

viii

ƣ nh quản trị ặ biệt qu n t m. Do v y ũng ã kh nhiều ề t i nghi n

ứu về việ quản trị rủi ro trong ho t ộng KDNT, thể kể ến một số ề t i nhƣ

“Foreign ex h nge risk m n gement in ommer i l b nk in P kist n” ủ t giả

M roof Huss in, ề t i “ M n gement of Foreign ex h nge risk in sele te

ommer i l b nk, in Nigeri ” ủ nh m t giả J.O. A et yo, E.A. Dion o A et yo

v B. Ol ejo. Hiện n y, theo tìm hiểu t giả nh n thấy hƣ ề tài n o t i nƣớ

ngo i nghi n ứu ri ng v ụ thể về việ quản trị rủi ro KDNT t i một NHTM ở

Việt N m, ụ thể l t i BIDV.

Trong nƣớ ũng ã kh nhiều ề t i nghi n ứu về ho t ộng KDNT

hoặ kinh o nh ngo i hối ủ NHTM, thể kể ến ng trình nghi n ứu ủ

một số t giả nhƣ: “Ph t triển ho t ộng kinh o nh ngo i tệ t i ng n h ng Đầu tƣ

v Ph t triển Việt N m”, lu n văn th sỹ ủ t giả Tr ng Quố Hƣng năm 2008;

ề t i “ Giải ph p mở rộng kinh o nh ngo i tệ t i ng n h ng C ng thƣơng hi

nh nh Đ Nẵng” ăng trong “Tuyển t p B o o Hội nghị Sinh vi n Nghi n ứu

Kho h lần thứ 7 Đ i h Đ Nẵng năm 2010” ủ t giả Trần Thị Thảo Nhi; ề

t i “Giải ph p mở rộng kinh o nh ngo i tệ t i Sở gi o ị h ng n h ng N ng nghiệp

và Phát triển N ng th n Việt Nam” lu n văn th sỹ ủ t giả Quản Trần Tùng,

năm 2010. Nhƣ v y thể thấy ề t i nghi n ứu n y t p trung hủ yếu v o

việ ph t triển hoặ mở rộng ho t ộng KDNT hứ hƣ ề p hoặ ph n tí h s u

ến việ quản trị rủi ro trong ho t KDNT t i một NHTM, ặ biệt t i BIDV.

3. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu

Kinh o nh ngo i tệ l một ho t ộng kh ng thể thiếu ủ NHTM, tuy

nhi n rủi ro trong ho t ộng n y ũng ảnh hƣởng kh ng nhỏ ến l i nhu n n i ri ng

v ho t ộng ủ ng n h ng n i hung. Vì v y, mụ ti u nghi n ứu m ề t i

hƣớng tới l nhằm h n hế tối những rủi ro trong ho t ộng kinh o nh ngo i tệ

t i BIDV. B nhiệm vụ hính m ề t i hƣớng tới l

 Nghi n ứu những vấn ề lý lu n hung về rủi ro v quản trị rủi ro trong ho t

ộng kinh o nh ngo i tệ. Tìm hiểu những vấn ề lý lu n ơ bản về rủi ro

ix

trong ho t ộng kinh o nh ngo i tệ ủ NHTM v biện ph p quản trị rủi ro

trong ho t ộng kinh o nh ngo i tệ.

 Ph n tí h ho t ộng kinh o nh ngo i tệ, thự tr ng quản trị rủi ro trong ho t

ộng kinh o nh ngo i tệ t i BIDV, tr n ơ sở , nh gi mặt t ƣ v

những h n hế òn tồn t i, tìm r nguy n nh n ủ những tồn t i trong

ho t ộng quản trị rủi ro KDNT ủ BIDV.

 Đề xuất những giải ph p nhằm n ng o hiệu quả quản trị rủi ro trong ho t

ộng kinh o nh ngo i tệ t i BIDV.

4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu

Đối tƣ ng ủ ề t i nghi n ứu l những rủi ro trong ho t ộng kinh o nh

ngo i tệ v ho t ộng quản trị rủi ro trong kinh o nh ngo i tệ ủ BIDV.

Ph m vi nghi n ứu ủ ề t i về mặt kh ng gi n t i ng n h ng TMCP Đầu

Tƣ v Ph t Triển Việt N m. Về mặt thời gi n ề t i ƣ nghi n ứu trong gi i

o n từ 01/01/2009 ến 31/12/ 2012.

5. Phƣơng pháp nghiên cứu

C phƣơng ph p kho h ã ƣ sử ụng trong qu trình thự hiện ề t i

là: phƣơng ph p nghi n ứu lý thuyết b o gồm phƣơng ph p ph n tí h, tổng h p lý

thuyết, phƣơng ph p nh n ịnh v ƣ r giả thuyết. Phƣơng ph p nghi n ứu thự

tiễn b o gồm tổng h p v ph n tí h thống k tr n ồ thị, bảng biểu.

6. Kết cấu

Ngo i phần mở ầu v kết lu n, nội ung hính ủ ề t i nghi n ứu gồm 3

hƣơng

Chƣơng 1: Cơ sở lý lu n về quản trị rủi ro trong ho t ộng kinh o nh ngo i

tệ ủ NHTM.

Chƣơng 2: Thự tr ng quản trị rủi ro trong ho t ộng kinh o nh ngo i tệ t i

BIDV.

Chƣơng 3: Giải ph p ho n thiện ho t ộng quản trị rủi ro trong kinh doanh

ngo i tệ t i BIDV.