Quản trị rủi ro trong hoạt động cho vay tại ngân hàng thương mại cổ phần Công thương Việt Nam: Luận văn thạc sĩ kinh tế / Nguyễn Thị Tuyết Nhi

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGÂN HÀNG NHÀ NƢỚC VIỆT NAM

TRƢỜNG ĐẠI HỌC NGÂN HÀNG TP. HỒ CHÍ MINH

NGUYỄN THỊ TUYẾT NHI

QUẢN TRỊ RỦI RO TRONG HOẠT ĐỘNG CHO VAY

TẠI NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI CỔ PHẦN

CÔNG THƢƠNG VIỆT NAM

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ

TP. HỒ CHÍ MINH – NĂM 2017

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGÂN HÀNG NHÀ NƢỚC VIỆT NAM

TRƢỜNG ĐẠI HỌC NGÂN HÀNG TP. HỒ CHÍ MINH

NGUYỄN THỊ TUYẾT NHI

QUẢN TRỊ RỦI RO TRONG HOẠT ĐỘNG CHO VAY

TẠI NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI CỔ PHẦN

CÔNG THƢƠNG VIỆT NAM

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ

Chuyên ngành: Tài chính Ngân hàng

Mã số: 60 34 02 01

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS. HỒ CÔNG HƢỞNG

TP. HỒ CHÍ MINH – NĂM 2017

TÓM TẮT LUẬN VĂN

Quá trình vận động và phát triển của nền kinh tế tất yếu dẫn đến sự luân

chuyển dòng vốn giữa một bên CẦN và một bên CÓ vốn nhàn rỗi làm xuất hiện

quan hệ tín dụng. Ngân hàng (NH) là một trung gian tài chính có chức năng: nhận

tiền gửi của dân cư, tổ chức… và cho vay lại các chủ thể trong nền kinh tế. Trong

hoạt động kinh doanh NH, lợi nhuận từ hoạt động cho vay chiếm tỷ trọng chủ yếu

nhưng rủi ro cũng không hề nhỏ. Hoạt động cho vay là hoạt động phức tạp và tiềm

ẩn nhiều rủi ro mà không thể loại bỏ hoàn toàn. Lợi nhuận và rủi ro luôn đi song

hành với nhau, lợi nhuận càng lớn thì rủi ro càng cao và ngược lại. Vì vậy NH chỉ

có thể áp dụng các biện pháp để phòng ngừa tốt hoặc chấp nhận rủi ro ở mức cho

phép nhằm giảm thiểu thiệt hại tối đa khi rủi ro xảy ra, đó chính là nhiệm vụ của

công tác quản trị rủi ro (QTRR) trong hoạt động cho vay của NH.

Trong thời gian qua, vấn đề rủi ro và QTRR trong hoạt động cho vay của các

tổ chức tín dụng (TCTD) Việt Nam đã trở nên bức thiết khi các con số về nợ xấu

được công bố. Cho dù được đề cập hay biện luận bằng cách thức nào, thì QTRR là

cách tốt nhất mà tất cả các chủ thể kinh doanh cần thực hiện để không bị mất vốn

đầu tư. QTRR trong hoạt động cho vay của các ngân hàng thương mại (NHTM)

Việt Nam trong giai đoạn hiện nay nói chung, của Ngân hàng Thương mại Cổ phần

Công Thương Việt Nam nói riêng tiếp tục mang tính cấp bách. Luận văn hệ thống

hóa cơ sở lý luận về cho vay và hoạt động QTRR trong cho vay tại NHTM, từ đó

vận dụng vào thực tiễn Ngân hàng Công Thương. Ngoài ra, luận văn còn thu thập

số liệu thực tế bằng phương pháp thống kê và khảo sát thực tiễn quá trình tác nghiệp

nhằm phân tích về tình hình hoạt động cho vay và thực trạng QTRR cho vay tại

Ngân hàng Công Thương, từ đó, chỉ ra những tồn tại, đề xuất giải pháp giảm thiểu

rủi ro, nâng cao hiệu quả và chất lượng cho vay. Luận văn kiến nghị một số giải

pháp với Nhà nước và Ngân hàng Nhà nước (NHNN) Việt Nam ở tầm vĩ mô và vi

mô nhằm tạo lập môi trường kinh tế ổn định, đảm bảo an toàn trong hoạt động cho

vay của NH.

LỜI CAM ĐOAN

Tôi tên: Nguyễn Thị Tuyết Nhi

Ngày sinh: 16 tháng 4 năm 1992

Quê quán: Ninh Thuận

Hiện đang công tác tại: Ngân hàng Thương mại Cổ phần Công Thương Việt

Nam – Chi nhánh Ninh Thuận.

Là học viên cao học khoá XVII (2015-2017) của Trường Đại học Ngân hàng

TP. Hồ Chí Minh.

Mã số học viên: 020117150125

Tên đề tài: “Quản trị rủi ro trong hoạt động cho vay tại Ngân hàng

Thương mại Cổ phần Công Thương Việt Nam”.

Chuyên ngành: Tài chính - Ngân hàng

Mã số: 60 34 02 01

Người hướng dẫn khoa học: TS. Hồ Công Hƣởng

Luận văn này được thực hiện tại Trường Đại học Ngân hàng TP.Hồ Chí

Minh.

Tôi xin cam đoan luận văn này chưa từng được trình nộp để lấy học vị thạc sĩ

tại bất cứ một trường đại học nào. Luận văn này là công trình nghiên cứu riêng của

tác giả, kết quả nghiên cứu là trung thực, trong đó không có các nội dung đã được

công bố trước đây hoặc các nội dung do người khác thực hiện ngoại trừ các trích

dẫn được dẫn nguồn đầy đủ trong luận văn.

Tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm về những lời cam đoan của tôi.

TP. Hồ Chí Minh, ngày 01 tháng 11 năm 2017

Tác giả

Nguyễn Thị Tuyết Nhi

LỜI CẢM ƠN

Để có thể hoàn thành được luận văn thạc sĩ của mình, tôi xin gửi lời cảm ơn

sâu sắc nhất tới TS. Hồ Công Hưởng - người Thầy đã tận tụy, nhiệt tình hướng dẫn,

tạo mọi điều kiện thuận lợi, luôn động viên, giúp đỡ cho tôi trong quá trình nghiên

cứu. Đồng thời, tôi cũng xin gửi lời cảm ơn chân thành tới PGS. TS. Lý Hoàng Á nh

- Hiệu trưởng cùng toàn thể các thầy, cô giáo của Trường Đại học Ngân hàng thành

phố Hồ Chí Minh, người phản biện độc lập và các thầy, cô giáo đã tham gia giảng

dạy, góp ý, chỉnh sửa để luận văn của tôi được hoàn thiện như ngày hôm nay.

Tôi xin cám ơn các đồng chí lãnh đạo, cán bộ công tác tại Ngân hàng

Thương mại Cổ phần Công Thương Việt Nam đã hỗ trợ tôi về tài liệu, số liệu để

nghiên cứu,…

Tôi cũng xin cảm ơn gia đình và bạn bè đã luôn luôn động viên, cổ vũ, hỗ trợ

tôi những lúc khó khăn để tôi có thể vượt qua và hoàn thành luận văn thạc sĩ này.

Xin trân trọng cảm ơn!

Nguyễn Thị Tuyết Nhi

MỤC LỤC

PHẦN MỞ ĐẦU.........................................................................................................i

1. Đặt vấn đề............................................................................................................ i

2. Mục tiêu nghiên cứu......................................................................................... vi

2.1 Mục tiêu tổng quát ...........................................................................................vi

2.2 Mục tiêu cụ thể.................................................................................................vi

3. Câu hỏi nghiên cứu.......................................................................................... vii

4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu .................................................................. vii

4.1 Đối tượng nghiên cứu..................................................................................... vii

4.2 Phạm vi nghiên cứu........................................................................................ vii

5. Phƣơng pháp nghiên cứu................................................................................ vii

6. Nội dung nghiên cứu........................................................................................ xii

7. Đóng góp của đề tài ......................................................................................... xii

TỔNG QUAN VỀ LĨNH VỰC NGHIÊN CỨU ................................................. xiv

1. Giới thiệu......................................................................................................... xiv

2. Lƣợc khảo kết quả của các công trình nghiên cứu trƣớc đây ................... xiv

3. Đánh giá các kết quả nghiên cứu trƣớc đây .............................................. xviii

CHƢƠNG 1 NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ QUẢN TRỊ RỦI RO TRONG

HOẠT ĐỘNG CHO VAY CỦA NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI........................1

1.1 Rủi ro trong hoạt động cho vay của ngân hàng thương mại.............................1

1.1.1 Hoạt động cho vay của ngân hàng thương mại ......................................1

1.1.2 Rủi ro trong hoạt động cho vay của ngân hàng thương mại...................1

1.1.3 Cơ cấu rủi ro trong hoạt động cho vay của ngân hàng thương mại........2

1.1.3.1 Rủi ro giao dịch...................................................................................2

1.1.3.2 Rủi ro danh mục ..................................................................................3

1.1.4 Nguyên nhân của rủi ro trong hoạt động cho vay tại ngân hàng thương

mại .................................................................................................................3

1.1.4.1 Nguyên nhân từ khách hàng................................................................4

1.1.4.2 Nguyên nhân từ ngân hàng .................................................................5

1.1.4.3 Nguyên nhân từ môi trường bên ngoài................................................6

1.2 Quản trị rủi ro trong hoạt động cho vay của ngân hàng thương mại................7

1.2.1 Khái niệm quản trị rủi ro trong hoạt động cho vay của ngân hàng

thương mại............................................................................................................7

1.2.2 Nguyên tắc quản trị rủi ro trong hoạt động cho vay của ngân hàng

thương mại............................................................................................................8

1.2.2.1 Nguyên tắc cơ bản ...............................................................................8

1.2.2.2 Nguyên tắc của Basel về quản trị rủi ro tín dụng .............................10

1.2.3 Nội dung quản trị rủi ro trong hoạt động cho vay của ngân hàng thương

mại ...............................................................................................................12

1.2.3.1 Nhận biết rủi ro .................................................................................13

1.2.3.2 Đo lường rủi ro tín dụng ...................................................................20

1.2.3.3 Ứng phó rủi ro...................................................................................24

1.2.3.4 Kiểm soát rủi ro cho vay ...................................................................26

1.2.4 Chỉ tiêu đánh giá chất lượng quản trị rủi ro trong hoạt động cho vay

của ngân hàng thương mại .................................................................................27

1.2.4.1 Tiêu chí định lượng ...........................................................................27

1.2.4.2 Tiêu chí định tính...............................................................................28

KẾT LUẬN CHƢƠNG 1.................................................................................31

CHƢƠNG 2 THỰC TRẠNG QUẢN TRỊ RỦI RO TRONG HOẠT ĐỘNG

CHO VAY TẠI NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI CỔ PHẦN CÔNG THƢƠNG

VIỆT NAM ........................................................................................................32

2.1 Tổng quan về tình hình hoạt động của Ngân hàng Thương mại Cổ phần Công

Thương Việt Nam .....................................................................................................32

2.1.1 Mô hình tổ chức bộ máy.......................................................................32

2.1.2 Tổng quan hoạt động kinh doanh .........................................................32

2.1.3 Cơ cấu lợi nhuận từ hoạt động tín dụng trong tổng lợi nhuận..............34

2.1.4 Hoạt động cho vay tại Ngân hàng Thương mại Cổ phần Công Thương

Việt Nam ............................................................................................................35

2.2 Thực trạng quản trị rủi ro trong hoạt động cho vay tại Ngân hàng Thương mai

Cổ phần Công Thương Việt Nam .............................................................................36

2.2.1 Mô hình quản trị rủi ro trong hoạt động cho vay..................................36

2.2.2 Quy trình quản trị rủi ro trong hoạt động cho vay tại Ngân hàng

Thương mại Cổ phần Công Thương Việt Nam..................................................37

2.2.2.1 Nhận biết rủi ro cho vay tại ngân hàng ............................................37

2.2.2.2 Đo lường rủi ro cho vay tại ngân hàng.............................................40

2.2.2.3 Ứng phó rủi ro cho vay tại ngân hàng ..............................................47

2.2.2.4 Kiểm soát rủi ro cho vay tại ngân hàng ............................................51

2.2.3 Thực trạng quản trị rủi ro trong hoạt động cho vay tại Ngân hàng

Thương mại Cổ phần Công Thương Việt Nam..................................................51

2.3 Đánh giá thực trạng quản trị rủi ro trong hoạt động cho vay tại Ngân hàng

Thương mại Cổ phần Công Thương Việt Nam ........................................................60

2.3.1 Những kết quả đạt được........................................................................60

2.3.2 Những hạn chế ......................................................................................61

2.3.3 Nguyên nhân của những hạn chế trong công tác quản trị rủi ro cho vay

tại Ngân hàng Thương mại Cổ phần Công Thương Việt Nam..........................64

2.3.3.1 Nguyên nhân chủ quan ......................................................................64

2.3.3.2 Nguyên nhân khách quan ..................................................................66

CHƢƠNG 3 GIẢI PHÁP TĂNG CƢỜNG QUẢN TRỊ RỦI RO TRONG

HOẠT ĐỘNG CHO VAY TẠI NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI CỔ PHẦN

CÔNG THƢƠNG VIỆT NAM ..............................................................................69

3.1 Định hướng tăng cường quản trị rủi ro trong hoạt động cho vay tại Ngân hàng

Thương mại Cổ phần Công Thương Việt Nam ........................................................69

3.1.1 Bối cảnh trong nước và quốc tế tác động tới hoạt động cho vay và quản

trị rủi ro cho vay của Ngân hàng Thương mại Cổ phần Công Thương Việt Nam.

...............................................................................................................69

3.1.2 Định hướng công tác quản trị rủi ro cho vay của Ngân hàng Thương

mại Cổ phần Công Thương Việt Nam ...............................................................70

3.1.2.1 Hoàn thiện khung quản trị rủi ro cho vay .........................................70

3.1.2.2 Xây dựng quy trình cho vay phù hợp.................................................71

3.1.2.3 Lượng hoá các thước đo rủi ro .........................................................71

3.1.2.4 Nâng cao chất lượng công tác giám sát, kiểm soát tín dụng ............71

3.2 Giải pháp tăng cường quản trị rủi ro trong hoạt động cho vay tại Ngân hàng

Thương mại Cổ phần Công Thương Việt Nam ........................................................72

3.2.1 Hoàn thiện mô hình quản lý rủi ro cho vay phù hợp với tiến trình phát

triển ...............................................................................................................72

3.2.2 Đào tạo cán bộ làm công tác quản lý rủi ro ..........................................73

3.2.3 Tăng cường quản lý rủi ro ở cấp độ danh mục, ngành hàng ................74

3.2.4 Nâng cao chất lượng kiểm tra, giám sát rủi ro cho vay........................75

3.2.5 Hoàn thiện công tác đo lường rủi ro cho vay theo hướng lượng hóa ...76

3.2.6 Hoàn thiện hệ thống thông tin tín dụng ................................................79

3.2.7 Đảm bảo sự phối hợp giữa quản lý rủi ro tín dụng và quản lý rủi ro tác

nghiệp ...............................................................................................................79

3.2.8 Ứng dụng các nghiệp vụ phái sinh để hạn chế rủi ro tín dụng .............80

3.2.8.1 Hợp đồng quyền chọn tín dụng .........................................................80

3.2.8.2 Hợp đồng quyền chọn trái phiếu.......................................................80

3.2.8.3 Hoán đổi tổng thu nhập.....................................................................80

3.2.8.4 Hoán đổi tín dụng..............................................................................81

3.3 Kiến nghị.........................................................................................................81

3.3.1 Kiến nghị với Nhà Nước.......................................................................81

3.3.2 Kiến nghị đối với Ngân hàng Nhà nước Việt Nam ..............................82

TÀI LIỆU THAM KHẢO..............................................................................a

Phụ lục số 01 .................................................................................................... f

Phụ lục số 02 ....................................................................................................g

Phụ lục số 03 .................................................................................................... j

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT

STT Chữ viết tắt Giải thích

1 BCLCTT Báo cáo lưu chuyển tiền tệ

2 BCTC Báo cáo tài chính

3 CBTD Cán bộ tín dụng

4 CBTĐ Cán bộ thẩm định

5 CĐKT Cân đối kế toán

6 CIC Credit Information Center: Trung tâm thông tin tín dụng

7 DN Doanh nghiệp

8 DNNN Doanh nghiệp nhà nước

9 FDI Foreign Direct Investment: Đầu tư trực tiếp nước ngoài

10 HĐQT Hội đồng quản trị

11 KHDN Khách hàng doanh nghiệp

12 KQKD Kết quả kinh doanh

13 NH Ngân hàng

14 NHCT Ngân hàng Công Thương

15 NHNN Ngân hàng Nhà nước

16 NHTM Ngân hàng thương mại

17 NHTW Ngân hàng Trung ương

18 QLRR Quản lý rủi ro

19 QHKH Quan hệ khách hàng

20 QTRR Quản trị rủi ro

21 RR Rủi ro

22 RRTD Rủi ro tín dụng

23 SXKD Sản xuất kinh doanh

24 TCTD Tổ chức tín dụng

25 TMCP Thương mại cổ phần

26 TSBĐ Tài sản bảo đảm

27 VĐT Vốn đầu tư

28 VAMC Vietnam Asset Management Company: Công ty Trách

nhiệm Hữu hạn Một thành viên Quản lý Tài sản của các

Tổ chức Tín dụng Việt Nam

29 XHTDNB Xếp hạng tín dụng nội bộ

DANH MỤC BẢNG

Số hiệu Tên bảng Trang

Bảng 1.1 Nguy cơ rủi ro đối với khách hàng 19

Bảng 2.1 Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh của NHCT 34

Bảng 2.2 Lợi nhuận từ các hoạt động kinh doanh của NHCT 34

Bảng 2.3 Tỷ trọng lợi nhuận từ các hoạt động kinh doanh của NHCT 35

Bảng 2.4 Chấm điểm phi tài chính 44

Bảng 2.5 Xếp hạng khách hàng 44

Bảng 2.6 Nhóm chỉ tiêu 45

Bảng 2.7 Rủi ro đối với nguồn trả nợ 45

Bảng 2.8 Xếp hạng khách hàng cá nhân 46

Bảng 2.9 Tương quan dư nợ xấu và vốn điều lệ của NHCT 58

Bảng 2.10 Trích lập dự phòng tại NHCT giai đoạn 2011-2013 59

Bảng 2.11 Trích lập dự phòng tại NHCT giai đoạn 2014-2016 59