Quản trị rủi ro thanh khoản tại Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC VIỆT NAM

HỌC VIỆN NGÂN HÀNG

----------------------

NGUYỄN HẢI LONG

QUẢN TRỊ RỦI RO THANH KHOẢN TẠI NGÂN HÀNG

NÔNG NGHIỆP VÀ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN VIỆT NAM

LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ

HÀ NỘI - 2017

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC VIỆT NAM

HỌC VIỆN NGÂN HÀNG

----------------------

NGUYỄN HẢI LONG

QUẢN TRỊ RỦI RO THANH KHOẢN TẠI NGÂN HÀNG

NÔNG NGHIỆP VÀ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN VIỆT NAM

Chuyên ngành: Tài chính – Ngân hàng

Mã số: 62.34.02.01

LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ

Người hướng dẫn khoa học: 1. PGS. TS. LÊ VĂN LUYỆN

2. TS. NGUYỄN XUÂN ĐỒNG

HÀ NỘI - 2017

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Số liệu trong luận

án là trung thực và có nguồn gốc rõ ràng. Kết quả nghiên cứu do chính tôi thực hiện

dưới sự hướng dẫn khoa học của PGS.TS. Lê Văn Luyện và TS. Nguyễn Xuân Đồng.

N

Nghiên cứu sinh

Nguyễn Hải Long

MỤC LỤC

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT ............................................................................................. 0

DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU ........................................................................0

MỞ ĐẦU................................................................................................................................ 1

CHƯƠNG 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN TRỊ RỦI RO THANH KHOẢN CỦA

NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI....................................................................................... 18

1.1. NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG VỀ RỦI RO THANH KHOẢN NGÂN HÀNG18

1.1.1. Khái niệm về rủi ro thanh khoản .......................................................................... 18

1.1.2. Các loại rủi ro thanh khoản ngân hàng................................................................ 22

1.1.3. Hậu quả rủi ro thanh khoản ngân hàng............................................................... 23

1.1.4. Phương pháp đánh giá rủi ro thanh khoản ngân hàng ..................................... 26

1.1.5. Nguyên nhân rủi ro thanh khoản............................................................. 27

1.2. QUẢN TRỊ RỦI RO THANH KHOẢN Ở NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI ... 31

1.2.1. Quan niệm về quản trị rủi ro thanh khoản ngân hàng...................................... 31

1.2.2. Sự cần thiết phải quản trị rủi ro thanh khoản ngân hàng................................. 33

1.2.3. Nội dung quản trị rủi ro thanh khoản ở ngân hàng thương mại ..................... 34

1.2.4. Nhân tố ảnh hưởng tới quản trị rủi ro thanh khoản ở ngân hàng

thương mại ......................................................................................................................... 63

1.3. KINH NGHIỆM QUẢN TRỊ RỦI RO THANH KHOẢN Ở CÁC NGÂN

HÀNG THƯƠNG MẠI VÀ BÀI HỌC CHO NGÂN HÀNG NÔNG NGHIỆP

VÀ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN VIỆT NAM ..................................................68

1.3.1. Kinh nghiệm quản trị rủi ro thanh khoản từ các ngân hàng thương mại...... 68

1.3.2. Bài học kinh nghiệm cho Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn

Việt Nam .............................................................................................................................. 74

KẾT LUẬN CHƯƠNG 1.................................................................................................. 76

CHƯƠNG 2 THỰC TRẠNG QUẢN TRỊ RỦI RO THANH KHOẢN TẠI. NGÂN

HÀNG NÔNG NGHIỆP VÀ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN VIỆT NAM............... 78

2.1. ĐẶC ĐIỂM TỔ CHỨC VÀ HOẠT ĐỘNG CỦA NGÂN HÀNG NÔNG

NGHIỆP VÀ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN VIỆT NAM...................................78

2.1.1. Quá trình hình thành và phát triển....................................................................... 78

2.1.2. Cơ cấu tổ chức và hoạt động của Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển nông

thôn Việt Nam..................................................................................................................... 81

2.1.3. Kết quả một số hoạt động kinh doanh chính....................................................... 82

2.2. RỦI RO THANH KHOẢN CỦA NGÂN HÀNG NÔNG NGHIỆP VÀ

PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN VIỆT NAM.........................................................87

2.2.1. Thực trạng rủi ro thanh khoản tại Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển

nông thôn Việt Nam thông qua các chỉ tiêu đo lường .................................................. 87

2.2.2. Thực trạng rủi ro thanh khoản của Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển

Nông thôn Việt Nam thông qua mô hình hồi quy .......................................................101

2.3. QUẢN TRỊ RỦI RO THANH KHOẢN CỦA NGÂN HÀNG NÔNG

NGHIỆP VÀ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN VIỆT NAM.................................115

2.3.1. Khuôn khổ pháp lý và mô hình tổ chức quản trị rủi ro thanh khoản tại Ngân

hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam...............................................115

2.3.2. Chiến lược quản trị rủi ro thanh khoản của Ngân hàng Nông nghiệp và Phát

triển Nông thôn Việt Nam...............................................................................................121

2.3.3. Nội dung quản trị rủi ro thanh khoản của Ngân hàng Nông nghiệp và Phát

triển Nông thôn Việt Nam...............................................................................................126

2.4. ĐÁNH GIÁ VỀ CÔNG TÁC QUẢN TRỊ RỦI RO THANH KHOẢN TẠI

NGÂN HÀNG NÔNG NGHIỆP VÀ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN VIỆT NAM129

2.4.1. Những kết quả đạt được........................................................................................129

2.4.2. Những mặt còn hạn chế.........................................................................................132

2.4.3. Nguyên nhân của những hạn chế ........................................................................134

KẾT LUẬN CHƯƠNG 2................................................................................................140

CHƯƠNG 3 GIẢI PHÁP QUẢN TRỊ RỦI RO THANH KHOẢN TẠI NGÂN

HÀNG NÔNG NGHIỆP VÀ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN VIỆT NAM.............141

3.1. ĐỊNH HƯỚNG HOẠT ĐỘNG KINH DOANH VÀ QUẢN TRỊ RỦI RO

THANH KHOẢN CỦA NGÂN HÀNG NÔNG NGHIỆP VÀ PHÁT TRIỂN

NÔNG THÔN VIỆT NAM GIAI ĐOẠN ĐẾN NĂM 2020 VÀ TẦM NHÌN ĐẾN

NĂM 2030 .......................................................................................................141

3.1.1. Định hướng trong hoạt động kinh doanh của Ngân hàng Nông nghiệp

và Phát triển Nông thôn Việt Nam giai đoạn đến năm 2020 và tầm nhìn đến

năm 2030 ...........................................................................................................................141

3.1.2. Định hướng trong quản trị rủi ro thanh khoản của Ngân hàng Nông nghiệp

và Phát triển Nông thôn Việt Nam ................................................................................142

3.2. QUAN ĐIỂM VỀ QUẢN TRỊ RỦI RO THANH KHOẢN .......................143

3.3. GIẢI PHÁP QUẢN TRỊ RỦI RO THANH KHOẢN TẠI NGÂN HÀNG

NÔNG NGHIỆP VÀ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN VIỆT NAM.....................144

3.3.1. Nhóm giải pháp phòng ngừa rủi ro thanh khoản.............................................144

3.3.2. Nhóm giải pháp nâng cao năng lực quản trị rủi ro thanh khoản...................144

3.3.3. Nhóm giải pháp hỗ trợ nâng cao khả năng quản trị rủi ro thanh khoản .....148

1491541581591631643.4. KIẾN NGHỊ.....................................................................................167

3.4.1. Đối với Chính phủ..................................................................................................167

3.4.2. Đối với Ngân hàng Nhà nước và các bộ ban ngành khác................................171

3.4.3. Đối với khách hàng của Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Việt

Nam.....................................................................................................................................172

KẾT LUẬN CHƯƠNG 3................................................................................................173

KẾT LUẬN .......................................................................................................................174

TÀI LIỆU THAM KHẢO..............................................................................................176

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT

ABA : Hiệp hội ngân hàng Châu Á

ADB : Ngân hàng Phát triển Châu Á

AFD : Cơ quan Phát triển Pháp

AFTA : Khu vực thương mại tự do ASEAN

Agribank : Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam

ALCO : Hội đồng quản lý tài sản – Nợ

ALM : Quản trị tài sản Có – tài sản Nợ

APRACA : Hiệp hội tín dụng nông nghiệp nông thôn Châu Á –

Thái Bình Dương

BIDV : Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam

CAR : Tỷ lệ an toàn vốn tối thiểu

CDs : Công cụ nợ ngắn hạn

CIC : Trung tâm thông tin tín dụng

CICA : Hiệp hội tín dụng nông nghiệp quốc tế

CPI : Tỷ lệ lạm phát

EFD : Sự phụ thuộc nguồn tài trợ bên ngoài

FAO : Tổ chức Nông lương thế giới

FEM : Mô hình hồi quy tác động cố định

FPIs : Chỉ số rủi ro thanh khoản hệ thống ngân hàng

FSAP : Chương trình đánh giá khu vực tài chính

GDP : Tổng sản phẩm quốc nội

GMM : Phương pháp Generalized Method of Moment

HSBC : Ngân hàng Hồng Kông Thượng Hải

IMF : Quỹ Tiền tệ quốc tế

IPCAS : Hệ thống thanh toán và kế toán khách hàng

LDR : Tỷ lệ dư nợ trên vốn huy động

LLSS : Tỷ lệ cho vay dài hạn trên tiết kiệm ngắn hạn

NCS : Nghiên cứu sinh

NHNN : Ngân hàng Nhà nước

NHTM : Ngân hàng thương mại

NHTMNN : Ngân hàng thương mại nhà nước

NHTW : Ngân hàng Trung ương

REM : Mô hình hồi quy tác động ngẫu nhiên

RMC : Hội đồng quản lý rủi ro

ROA : Tỷ lệ thu nhập trên tổng tài sản

ROE : Tỷ lệ sinh lời trên vốn chủ sở hữu

RRTD : Rủi ro tín dụng

RRTK : Rủi ro thanh khoản

ST : Khả năng chịu đựng các cú sốc tài chính tiền tệ

TCTD : Tổ chức tín dụng

TLA : Tỷ lệ cho vay khách hàng

TNHH : Trách nhiệm hữu hạn

TPP : Hiệp định đối tác kinh tế xuyên Thái Bình Dương

USD : Đồng đô la Mỹ

Vietcombank : Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam

Vietinbank : Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam

VNĐ : Đồng Việt Nam

WB : Ngân hàng Thế giới

WTO : Tổ chức thương mại thế giới

DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU

Bảng 1.1: Chất lượng quản trị RRTK ở các mức độ khác nhau 38

Bảng 2.1: Diễn biến huy động tiền gửi tại Agribank giai đoạn 2011-2016 83

Bảng 2.2: Tình hình cho vay tại Agribank giai đoạn 2011-2016 84

Bảng 2.3: Một số chỉ tiêu về các hoạt động kinh doanh khác của Agribank 85

Bảng 2.4: Doanh số thanh toán trong nước của Agribank 87

Bảng 2.5: Một số chỉ tiêu đo lường tình trạng thanh khoản của Agribank

giai đoạn 2011-2016

88

Bảng 2.6: Vốn điều lệ của một số NHTMNN 89

Bảng 2.7: Một số chỉ tiêu tài chính của các NHTM trong khu vực năm 2012 89

Bảng 2.8: Hệ số CAR của các NHTMNN giai đoạn 2011-2016 90

Bảng 2.9: Chỉ số trạng thái tiền mặt ở các NHTMNN giai đoạn 2011-2016 92

Bảng 2.10: Chỉ số chứng khoán thanh khoản của các NHTMNN giai đoạn 2011-2016 92

Bảng 2.11: So sánh chỉ số năng lực cho vay tại các NHTMNN giai đoạn 2011-2016 94

Bảng 2.12: Chỉ số LDR của các NHTMNN giai đoạn 2011-2016 95

Bảng 2.13. Một số chỉ tiêu cho vay tại Agribank giai đoạn 2011-2016 96

Bảng 2.14: Tỷ lệ sử dụng nguồn vốn ngắn hạn cho vay trung dài hạn của hệ thống ngân

hàng Việt Nam giai đoạn 2012-2016

96

Bảng 2.15: Hệ số ROE của các NHTMNN giai đoạn 2011-2016 97

Bảng 2.16: Hệ số ROE của một số NHTMCP giai đoạn 2011-2016 98

Bảng 2.17: Hệ số ROA của các NHTMNN giai đoạn 2011-2016 99

Bảng 2.18: Hệ số ROA của các NHTMCP giai đoạn 2011-2016 100

Bảng 2.19: Giải thích các biến trong mô hình 105

Bảng 2.20: Thống kê mô tả các biến trong mô hình 108

Bảng 2.21: Ma trận tương quan giữa các biến 110

Bảng 2.22: Kết quả hồi quy nhân tố tác động tới RRTK tại Agribank 110

Bảng 2.23: Các văn bản liên quan tới quy định đảm bảo an toàn hoạt động NHTM 115

Bảng 2.24: Bộ phận và chức năng liên quan tới quản trị RRTK tại Agribank 117

Bảng 2.25: Diễn biến nắm giữ các tài sản thanh khoản của Agribank giai đoạn 2011-2016 125

Bảng 2.26: Diễn biến vay nợ trên thị trường tiền tệ của Agribank giai đoạn 2011-2016 125

Bảng 2.27: Các nhân tố tác động đến RRTK của ngân hàng Agribank 128

Bảng 2.28: Diễn biến thâm hụt ngân sách và nợ công của Việt Nam 135

Bảng 2.29: Diễn biến chỉ số CPI của Việt Nam 136

DANH MỤC SƠ ĐỒ

Sơ đồ 1.1: Mô hình quản trị rủi ro “3 lớp phòng vệ” 35

Sơ đồ 1.2: Mô hình quản lý rủi ro hiện đại trong NHTM 36

Sơ đồ 1.3: Mô hình tổ chức Hội đồng quản lý tài sản – Nợ ở ngân hàng 37

Sơ đồ 1.4: Các bước tính toán trạng thái thanh khoản ở ngân hàng kỳ kế hoạch 44

Sơ đồ 1.5: Các bước xác định nhu cầu thanh khoản của ngân hàng kỳ kế hoạch 46

Sơ đồ 1.6: Quy trình quản trị RRTK ở ngân hàng 52

Sơ đồ 1.7: Quy trình xác định luồng tiền thanh khoản của ngân hàng 53

Sơ đồ 1.8: Phân loại các luồng tiền của ngân hàng 53

Sơ đồ 2.1: Mô hình tổ chức và hoạt động của Agribank 82

Sơ đồ 2.2: Quy trình quản lý nguồn vốn tại Agribank 124

Sơ đồ 2.3: Mô hình quản trị rủi ro toàn diện 127

1

MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài Luận án

Hoạt động ngân hàng luôn giữ vai trò quan trọng trong việc ổn định và phát

triển kinh tế của quốc gia, do vậy, trong bất cứ giai đoạn phát triển kinh tế xã hội

nào thì các quốc gia đều cần chú trọng đến sự phát triển hệ thống NHTM. Tuy

nhiên, trong bối cảnh hội nhập kinh tế khu vực và quốc tế, hoạt động ngân hàng là

không còn khoảng cách về biên giới, những rủi ro gắn với sự hoạt động của hệ

thống ngân hàng luôn diễn biến phức tạp, đòi hỏi các quốc gia luôn phải chú ý quản

lý chặt chẽ.

Đối với Việt Nam, trong bối cảnh hội nhập rất sâu rộng với các nền kinh tế

khu vực và quốc tế thông qua việc tham gia vào các Hiệp định thương mại song

phương và đa phương, trong đó đặc biệt là gia nhập AFTA năm 1995, WTO năm

2007 và TPP năm 2015 đã đem lại những thuận lợi đáng kể cho ngành ngân hàng

Việt Nam trong việc tiếp cận nguồn vốn với chi phí thấp, phát triển các loại hình

dịch vụ tài chính ngân hàng đa dạng, nâng cao năng lực quản trị cho hệ thống ngân

hàng nội địa…Tuy vậy, hệ thống ngân hàng Việt Nam cũng phải đối mặt với những

thách thức lớn như sức ép cạnh tranh gia tăng từ các ngân hàng nước ngoài vốn có

tiềm lực tài chính hùng hậu với những kinh nghiệm và tính chuyên nghiệp trong

quản trị hoạt động ngân hàng quốc tế… hơn nữa, do hành lang pháp lý về tài chính

ngân hàng của Việt Nam ít nhiều vẫn còn hạn chế với những lỗ hổng khó lấp đầy về

quản trị dòng tài chính vào – ra, khả năng quản lý các giao dịch tài chính phái

sinh… những hạn chế này không chỉ đặt ra thách thức trong quản lý tài chính vĩ mô

mà còn gây ra những nguy cơ tiềm ẩn và các rủi ro đan xen trong hoạt động của hệ

thống tài chính, trong đó đặc biệt là các nguy cơ RRTK tiềm ẩn. Trong bối cảnh

như vậy, đòi hỏi từng NHTM cũng như toàn bộ hệ thống tài chính ngân hàng của

Việt Nam bên cạnh việc nghiên cứu các biện pháp nhằm từng bước mở rộng thị

phần hoạt động, thì đồng thời cũng phải hết sức chú trọng công tác quản trị hoạt

động, đặc biệt công tác quản trị RRTK. Xét về nguyên lý thì RRTK trong ngân

2

hàng là vấn đề có tính chất thường trực do chịu sự chi phối của các nhân tố bên

trong (tất cả các hoạt động trong ngân hàng) lẫn bên ngoài (môi trường kinh tế vĩ

mô, các điều kiện chính trị xã hội, pháp luật, tâm lý dân chúng…). Tuy nhiên trong

những năm trước đây, nhiều NHTM chưa chú trọng đúng mức công tác quản trị loại

rủi ro này, các vấn đề về RRTK xảy ra ngày càng nhiều, phổ biến nhất là tình trạng

các tin đồn thất thiệt về quản lý ngân hàng khiến dân chúng ồ ạt rút tiền dẫn đến

tình trạng ngân hàng bị thiếu hụt thanh khoản nghiêm trọng (như trường hợp của

ngân hàng Á Châu năm 2003, ngân hàng Phương Nam năm 2005). Tại nước ngoài,

các cuộc khủng hoảng tài chính đe doạ mất thanh khoản của hàng loạt các ngân

hàng lớn, không ít ngân hàng rất lớn đã bị sụp đổ1

. Riêng tại Mỹ, tính tới đầu năm

2009, có tới 50 ngân hàng bị sáp nhập, mua lại hoặc bị giải thể. Điều này xảy ra là

bởi hoạt động của hệ thống ngân hàng luôn có sự ràng buộc rất chặt chẽ với nhau

nên khi một ngân hàng riêng lẻ xảy ra rủi ro thì sẽ ảnh hưởng rất nhanh đến tất cả

các ngân hàng khác. Nhận thức được điều này nên những năm qua NHNN cũng như

từng NHTM đều có những biện pháp quyết liệt như: NHNN thông qua các chính

sách quản lý về tỷ lệ đảm bảo an toàn, quy định tại Thông tư 13/2010/TT-NHNN

(20/5/2010) và các Thông tư sửa đổi sau đó: Thông tư 19/2010/TT-NHNN

(27/9/2010), Thông tư 22/2011/TT-NHNN (30/8/2011), Thông tư 33/2011/TT￾NHNN (8/10/2011) trong đó yêu cầu các NHTM phải báo cáo tính thanh khoản,

ban hành các quy trình nội bộ để kiểm soát thanh khoản của hệ thống NHTM. Đồng

thời, từng NHTM cũng đưa ra các biện pháp quản trị RRTK thông qua việc thành

lập các Ban/Bộ phận quản trị rủi ro.

Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn là môt trong những ngân

hàng có quy mô lớn nhất trong hệ thống ngân hàng Việt Nam với nguồn vốn dồi

dào. Có một thực tế là mặc dù đã ý thức được những hậu quả tiêu cực của RRTK,

song trong thực tiễn, Agribank vẫn chưa thực sự chú trọng đúng mức đối với công

1 Trong cuộc khủng hoảng tài chính 2007-2009, hàng loạt các ngân hàng lớn có tên tuổi trên thị trường tài

chính quốc tế, như Wachovia, Washinhton Mutual Inc, Lehman Brothers, Merill Lynch (Mỹ); Northern Rock

Bank, Bradford & Bingley Plc, Royal Bank of Scotland, Lloyds TSB (Anh); Fortis (Bỉ - Luxemburg), Dexia

(Bỉ - Pháp); Hypo Real Estate (Đức); Yamoto Life Insurance Co (Nhật Bản) … đã bị sụp đổ.

3

tác này. Thể hiện ở chỗ về mặt chính sách, quy trình mặc dù ngân hàng đã ban hành

Quyết định số 2140 để quản trị RRTK, tuy nhiên Quyết định này vẫn chưa được

thực hiện một cách đầy đủ trên thực tế. Do vậy, hoạt động quản RRTK tại ngân

hàng trên cấp độ toàn hệ thống vẫn chưa được thực hiện một cách triệt để. Ngoài ra,

ngân hàng chưa thiết lập bộ phận quản trị RRTK riêng biệt dẫn đến việc hoạt động

quản trị RRTK của ngân hàng Agribank còn mang tính thụ động, hiệu quả chưa cao.

Từ thực tiễn hoạt động trên cùng với xu thế hội nhập tài chính khu vực và toàn cầu

ngày càng sâu sắc thì các nguy cơ RRTK tiềm ẩn sẽ ngày càng gia tăng, vì vậy, việc

nghiên cứu các giải pháp nhằm quản lý tốt RRTK ở ngân hàng Nông nghiệp và Phát

triển nông thôn có tính cấp thiết trong giai đoạn hiện nay. Xuất phát từ những lý do

đó, NCS lựa chọn chủ đề “Quản trị rủi ro thanh khoản tại Ngân hàng Nông

nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam” làm chủ đề nghiên cứu cho Luận án

của mình.

2. Tổng quan tình hình nghiên cứu

2.1. Các nghiên cứu quốc tế

Trên thế giới đã có nhiều nghiên cứu về RRTK và quản trị RRTK ở NHTM.

Trước đây các nghiên cứu RRTK thường tập trung vào các tỷ số thanh khoản, các

phương pháp phân tích định tính và định lượng đã xuất hiện gần đây.

Về phân tích tỷ số thanh khoản: Những tỷ số thanh khoản trước đây thường

được các nghiên cứu sử dụng bao gồm: Tỷ số tài sản thanh khoản trên tổng tài sản

(Aspachs và cộng sự, 2005; Rytárik, 2009); tài sản thanh khoản trên tổng huy động

ngắn hạn (Indriani, 2004); tài sản thanh khoản trên tiền gửi khách hàng và tiền gửi

ngắn hạn (Kousmidou và cộng sự, 2005). Các nghiên cứu trên đây đều cho rằng

những tỷ số thanh khoản này càng cao thì NHTM càng có tính thanh khoản cao

hơn, cũng như RRTK càng thấp, từ đó, NHTM càng ít phải đối mặt với rủi ro phá

sản. Lucchetta (2007) lại sử dụng tỷ số cho vay trên tổng tài sản để tiếp cận với

RRTK của NHTM, từ đó đưa ra kết luận rằng tỷ số này càng cao thì NHTM phải

chịu RRTK càng lớn. [65], [123], [109], [111]

Trong khi đó, Poorman và Blake (2005) lại cho rằng nếu như chỉ sử dụng các

4

tỷ số thanh khoản để đo lường RRTK là không đủ và đó không phải là giải pháp để

xử lý vấn đề RRTK trong hoạt động ngân hàng và nghiên cứu này đề xuất bên cạnh

sử dụng các tỷ số thanh khoản thì NHTM cũng phải tìm ra các cách khác để đo

lường RRTK. Có thể phân chia thành 2 loại chính là phương pháp phân tích định

lượng và phân tích định tính. [119]

Về phân tích định lượng: Basel Committee on Banking Supervision (2000)

đã đề nghị sử dụng phương pháp khung thời gian đáo hạn cần quản lý [69]. Trong

khi đó, Sauders và Cornett (2007) lại đề xuất sử dụng sự so sánh các tỷ số thanh

khoản cùng nhóm, khe hở tài trợ và nhu cầu tài trợ, dự trù thanh khoản để đo lường

RRTK [124]. Matz và Neu (2007) lại cho rằng các NHTM có thể phân tích thanh

khoản trên bảng cân đối kế toán, vị thế vốn góp bằng tiền mặt và độ lệch đáo hạn để

tiếp cận RRTK [113].

Về phân tích định tính: Matz và Neu (2007) cho rằng việc tiếp cận RRTK

trong ngân hàng bằng phương pháp phân tích định tính cũng quan trọng như

phương pháp phân tích định lượng và các tác giả này đã thực hiện một số cách đánh

giá định tính về RRTK trong các nghiên cứu của mình [113].

Về các nhân tố ảnh hưởng đến RRTK của NHTM, Decker (2000) cho rằng

các nhân tố kinh tế vĩ mô như GDP, lạm phát có ảnh hưởng đến RRTK của ngân

hàng. Trong khi đó, Chung và cộng sự (2009) trên cơ sở kế thừa nghiên cứu của

Decker (2000) đã vận dụng mô hình nguyên nhân RRTK khi phân tích RRTK tại 12

nền kinh tế hàng đầu thế giới trong suốt giai đoạn 1994-2006. Đây là mô hình được

đánh giá cao khi phân tích nguyên nhân gây RRTK cho NHTM [92], [89].

Về nghiên cứu sức chịu đựng RRTK: Sử dụng phương pháp kiểm định ST2,

2 Tháng 1/2009 Ủy ban Basel đã công bố một bài báo có tiêu đề Nguyên tắc thực hành thử nghiệm căng

thẳng (ST) và giám sát, trong đó trình bày các nguyên tắc quản trị, thiết kế và thực hiện các chương trình

kiểm tra ST tại ngân hàng, xác định kỳ vọng về vai trò và trách nhiệm của người giám sát trong việc đánh giá

các thực tiễn kiểm tra ST và nhấn mạnh rằng một chương trình kiểm tra ST chắc chắn nên được giám sát bởi

ban giám đốc và ban giám đốc đưa ra những đánh giá về rủi ro tương lai (BIS, 2009). Các chuyên gia của

IMF đã phát triển 2 mô hình ST trên nền tảng Excel cho phép thực hiện ST với các loại rủi ro chính trong

hoạt động ngân hàng, bao gồm RRTD, rủi ro thị trường, RRTK và rủi ro lan truyền. Mô hình thứ nhất của

Martin Cihak (2004). Mô hình thứ hai của Christian Schmieder, Claus Puhr & Maher Hasan (2011) toàn diện

và hiện đại hơn nhiều. Mô hình này có tính linh hoạt rất cao, các NHTW sử dụng có thể lựa chọn sử dụng

phương pháp ST theo Basel 1 hoặc Basel 2, sử dụng phương pháp đòi hỏi dữ liệu tối thiểu hoặc phương pháp

5

Martin (2004) trình bày khuôn khổ kiểm tra ST tổng quát, bao gồm liên kết các biến

kinh tế vĩ mô quan trọng, chẳng hạn: GDP, lãi suất, tỷ giá hối đoái, và các biến khác

[112]. Mô hình này dưới dạng mô hình vệ tinh, liên kết các biến kinh tế vĩ mô với

các biến tài chính, chất lượng tài sản, được xây dựng dựa trên dữ liệu của một ngân

hàng đơn lẻ trong một khoảng thời gian nhất định: sử dụng kỹ thuật bảng dữ liệu,

chất lượng tài sản của các ngân hàng đơn lẻ có thể được giải thích như là một hàm

của các biến ngân hàng đơn lẻ và các biến cấp hệ thống. Cùng với mô hình kinh tế

vĩ mô, mô hình vệ tinh được sử dụng để lập giả định cho các cú sốc bên ngoài (ví

dụ sự suy giảm GDP thế giới) tác động vào chất lượng tài sản ngân hàng. Mô hình

vệ tinh được sử dụng trong quá trình tính toán bước đầu, “ở vòng ngoài”. Philip

Bunn (2005) cho rằng ST được các định chế tài chính sử dụng rộng rãi trong việc

đánh giá mức độ nhạy cảm đối với RRTD và các loại rủi ro khác. ST cũng có thể

giúp các nhà làm chính sách đánh giá các rủi ro tiềm ẩn đối với sự ổn định của toàn

bộ hệ thống tài chính. Nó là công cụ quan trọng được sử dụng để đánh giá mức độ

vững chắc của hệ thống tài chính trước các cú sốc của nền kinh tế, cung cấp một cấu

trúc phù hợp để đánh giá những mối nguy có khả năng đe dọa đến bảng cân đối

hoặc sự ổn định tài chính. Nghiên cứu này cũng nhấn mạnh rằng các mô hình ngân

hàng ngày càng được mở rộng trong những năm gần đây, cho phép thực hiện ST

của toàn bộ dây chuyền từ cú sốc của nền kinh tế thông qua bảng cân đối của hệ

thống ngân hàng, nhưng vẫn tồn tại nhiều hạn chế, như: việc tập trung phân tích thị

trường cho vay nội địa thường bỏ qua các cú sốc tiềm ẩn mà chúng thường gây ra

những hệ quả xấu đối với mức độ nhạy cảm đối với rủi ro cho vay quốc tế hoặc bỏ

qua những tác động có liên quan đến chức năng của các thị trường tài chính. Hội

nhập tài chính và rủi ro quốc tế là lĩnh vực mà nhóm muốn phát triển nghiên cứu

trong tương lai. Nghiên cứu mới chỉ dừng lại ở việc cung cấp cơ sở lý thuyết trong

việc đánh giá mức độ nhạy cảm rủi ro trong hoạt động NHTM, chưa có những thử

phức tạp đòi hỏi nhiều dữ liệu. Hiện nay, một số nước Châu Âu và Châu Á đã sử dụng 2 mô hình này khi

thực hiện ST. Theo quy định của Trụ cột 2 của Basel 2, một trong các yêu cầu bắt buộc là cơ quan quản lý

phải thực hiện thanh tra, đánh giá sự phù hợp về mô hình ST, chất lượng dữ liệu đầu vào, sự phù hợp của các

giả định và mức độ hợp lý của các cú sốc được thực hiện tại các ngân hàng khác nhau.