quản trị rủi ro tác nghiệp tại ngân hàng tmcp sài gòn – hà nội chi nhánh quảng nam

i

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT



CBTD : Cán bộ tín dụng

CN : Chi nhánh

CNNV : Chức năng nhiệm vụ

CSRR : Chỉ số rủi ro

Đvt : Đơn vị tính

GHTD : Giới hạn tín dụng

HĐQT : Hội đồng quản trị

HMTD : Hạn mức tín dụng

KSRR : Kiểm soát rủi ro

NH : Ngân hàng

NHNN : Ngân hàng nhà nước

NHTM : Ngân hàng thương mại

NHTMCP SHB : Ngân hàng thương mại cổ phần SHB

PGD : Phòng giao dịch

PQLRRTTTN : Phòng quản lý rủi ro thị trường tác nghiệp

QLRR : Quản lý rủi ro

QTRRTN : Quản trị rủi ro tác nghiệp

QTXLCV : Quy trình xử lý công việc

RRTD : Rủi ro tín dụng

RRTN : Rủi ro tác nghiệp

RRTT : Rủi ro thị trường

TCTD : Tổ chức tín dụng

TMCP : Thương mại cổ phần

TSBĐ : Tài sản bảo đảm

TSC : Trụ sở chính

TT : Thị trường

VN : Việt Nam

ii

DANH MỤC BẢNG, BIỂU ĐỒ VÀ SƠ ĐỒ

Bảng 2.1: Kết quả tài chính năm 2009 – 2011

Bảng 2.2 : Tình hình huy động vốn năm 2009 – 2011 tại CN SHB Quảng Nam

Bảng 2.3 : Tình hình dư nợ cho vay của SHB năm 2009 – 2011

Bảng 2.4 : Cơ cấu tổ chức quản trị rủi ro tác nghiệp

Bảng 2.5 : Nội dung hiệp ước Basel II

Bảng 2.6 : Báo cáo xuyên suốt các quy trình

Bảng 3.1 : Danh sách các loại hình bảo hiểm tương ứng với các sự kiện rủi ro

Biểu đồ 2.1 : Tình hình thu chi tại chi nhánh SHB Quảng Nam năm 2009 – 2011

Biểu đồ 2.2: Tình hình huy động vốn tại SHB Quảng Nam năm 2009 – 2011

Biểu đồ 2.3 : Tổng dư nợ cho vay của SHB Quảng Nam năm 2009 – 2011

Sơ đồ 2.1 : Sơ đồ tổ chức hoạt động tại chi nhánh SHB tỉnh Quảng Nam

Sơ đồ 2.2 : Qui trình QLRRTN

iii

LỜI MỞ ĐẦU

****

1. Lý do chọn đề tài:

Năm 2007-2010, thế giới chứng kiến cuộc khủng hoảng bao gồm sự đổ vỡ

hàng loạt hệ thống NH, tình trạng đói tín dụng, sụt giá chứng khoán và mất giá tiền

tệ quy mô lớn ở nhiều nước trên thế giới. Theo thống kê của CNNmonney năm

2007 số ngân hàng Mỹ sụp đổ là 3, năm 2008 là 25, năm 2009 là 133 và năm 2010

là 157 ngân hàng. Các NHTM Việt Nam không ngoại lệ, cũng nằm trong cơn lốc

khủng hoảng tài chính đó. Một trong những giải pháp khôi phục và phát triển doanh

nghiệp nói chung và các NHTM nói riêng trong thời kỳ hậu suy thoái kinh tế là phải

nâng cao năng lực cạnh tranh, duy trì và mở rộng quy mô hoạt động kinh doanh,

tranh thủ cơ hội và đối phó với những thách thức mới.

Để thực hiện thành công các giải pháp nói trên, các NHTM phải kịp thời cải

cách thủ tục hành chính, đổi mới về quy trình tác nghiệp, nâng cấp công nghệ xử lý

nghiệp vụ và quan trọng nhất là nâng cao hiệu quả của hệ thống QTRR.

Nhìn lại chặng đường lịch sử thế giới, nếu những ai quan tâm đến lĩnh vực

tài chính thì không khỏi bàng hoàng trước vụ việc của ngân hàng Barings_Anh vào

năm 1995. Từ một ngân hàng thương mại lâu đời, được thành lập vào năm 1762 và

có uy tín nhất London, chính sự sai lầm của Nick Leeson, tổng giám đốc kiêm giám

đốc bộ phận kinh doanh các giao dịch phái sinh đã đặt dấu chấm hết cho Barings

Bank. Leeson đã gây nên khoản lỗ tới 827 triệu bảng do đầu cơ trái phép vào các

hợp đồng tương lai và che giấu hoạt động lỗ đó bằng một serie các bảng báo cáo kế

toán phức tạp, với hy vọng kéo dài thời gian chờ thị trường hồi phục nhưng mọi

việc đã đi theo hướng ngược lại. Sau sự sụp đổ lịch sử này đã có rất nhiều câu hỏi,

rất nhiều sự thắc mắc: Tại sao một ngân hàng được coi là lâu đời nhất nước Anh,

một ngân hàng có thế lực lớn nhất lại có thể sụp đổ một cách dễ dàng và rất nhanh

chóng như thế? Qua hàng loạt các cuộc thanh tra, kiểm soát và nghiên cứu, người ta

đã rút ra rất nhiều nguyên nhân chứ không chỉ đơn thuần là do lỗi của Leeson. Tóm

iv

lại, đây là một vụ rủi ro tác nghiệp và sự sụp đổ này là một hồi chuông cảnh báo

đến tất cả các ngân hàng trên thế giới.

Hiện tại một số NHTM lớn đã chú tâm xây dựng và tiến tới hoàn thiện hệ

thống quy định, quy trình QTRR như: rủi ro tín dụng, rủi ro thanh khoản, rủi ro thị

trường và đặc biệt là hệ thống quản trị rủi ro tác nghiệp. QTRRTN đã được các NH

trên thế giới ứng dụng từ hàng chục năm nay. Tuy nhiên, đối với các NHTM Việt

Nam nói chung và NH TMCP Sài Gòn – Hà Nội nói riêng, chỉ cách đây hơn 5 năm,

QTRRTN vẫn là một khái niệm mới mẻ.

Là một sinh viên trong ngành tài chính sắp ra trường trải nghiệm thực tế, em

mong muốn đóng góp một vài ý kiến để hoàn thiện công tác quản trị của ngân hàng

nên quyết định chọn đề tài: “Quản trị rủi ro tác nghiệp tại NH TMCP Sài Gòn –

Hà Nội chi nhánh Quảng Nam”.

2. Đề tài gồm có 3 chương:

Chương 1: Rủi ro tác nghiệp và Quản trị rủi ro tác nghiệp trong các ngân

hàng thương mại

Chương 2: Thực trạng công tác Quản trị rủi ro tác nghiệp tại ngân hàng

TMCP Sài Gòn – Hà Nội chi nhánh Quảng Nam.

Chương 3: Giải pháp hoàn thiện Quản trị rủi ro tác nghiệp tại ngân hàng

TMCP Sài Gòn – Hà Nội chi nhánh Quảng Nam.

3. Mục đích nghiên cứu:

Nhằm giúp cho chúng ta có thể hiểu rõ hơn về tình hình rủi ro tác nghiệp và

quản trị rủi ro tác nghiệp tại ngân hàng TMCP Sài Gòn – Hà Nội chi nhánh Quảng

Nam. Đồng thời cũng trên cơ sở đó khắc phục các hạn chế của hệ thống cũ, tìm

kiếm và đưa ra các giải pháp hoàn thiện hơn nữa công tác quản trị rủi ro tác nghiệp

tại chi nhánh.

4. Phạm vi nghiên cứu:

Thời gian nghiên cứu từ năm 2009 đến năm 2011.

Không gian nghiên cứu: Tại phòng Quản lý rủi ro ngân hàng Sài Gòn – Hà

Nội chi nhánh Quảng Nam.

v

MỤC LỤC

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT.....................................................................i

DANH MỤC BẢNG, BIỂU ĐỒ VÀ SƠ ĐỒ......................................................ii

LỜI MỞ ĐẦU.....................................................................................................iii

MỤC LỤC............................................................................................................v

CHƯƠNG 1 : RỦI RO TÁC NGHIỆP VÀ QUẢN TRỊ RỦI RO TÁC

NGHIỆP TRONG CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI.................................1

1.1. Những vấn đề cơ bản về RRTN trong các ngân hàng thương mại...........1

1.1.1. Ngân hàng thương mại ...........................................................................1

1.1.2. Rủi ro trong hoạt động kinh doanh của Ngân hàng thương mại..........1

1.1.2.1. Khái niệm về rủi ro...............................................................................1

1.1.2.2. Phân loại rủi ro .....................................................................................2

1.1.2.3. Các loại rủi ro chủ yếu trong kinh doanh NH.....................................2

1.1.3. Rủi ro tác nghiệp trong hoạt động kinh doanh NH...............................3

1.1.3.1. Khái niệm về rủi ro tác nghiệp.............................................................3

1.1.3.2. Phân loại rủi ro tác nghiệp ...................................................................5

1.1.3.2.1 Rủi ro từ bên trong nội bộ NH ...........................................................5

1.1.3.2.2 Rủi ro do các tác động bên ngoài:......................................................6

1.1.3.3. Hệ quả của rủi ro tác nghiệp ................................................................6

1.2. Quản trị rủi ro tác nghiệp trong các NHTM.............................................7

1.2.1. Khái niệm về quản trị rủi ro và quản trị rủi ro tác nghiệp...................7

1.2.1.1. Khái niệm về QTRR .............................................................................7

1.2.1.2. Khái niệm về QTRRTN........................................................................8

1.2.2. Sự cần thiết phải thực hiện QLRRTN trong xu thế thời đại ngày nay 8

1.2.3. Nội dung công tác QTRRTN của NHTM ..............................................9

1.2.3.1. Nhận diện RRTN ..................................................................................9

1.2.3.2. Đo lường RRTN .................................................................................. 11

1.2.3.3. Xây dựng và thực hiện kế hoạch phòng ngừa RRTN........................ 12

1.2.3.4. Báo cáo RRTN .................................................................................... 13

vi

1.2.3.5. Kiểm soát RRTN................................................................................. 13

CHƯƠNG 2 : THỰC TRẠNG CÔNG TÁC QUẢN TRỊ RỦI RO TÁC

NGHIỆP TẠI NH TMCP SÀI GÒN – HÀ NỘI CHI NHÁNH QUẢNG

NAM...................................................................................................................14

2.1. Giới thiệu chi nhánh SHB Quảng Nam ................................................... 14

2.1.1. Lịch sử hình thành và phát triển............................................................ 14

2.1.2. Cơ cấu tổ chức quản lý của chi nhánh .................................................. 14

2.1.3. Nhiệm vụ chính của các phòng ban ....................................................... 16

2.1.4. Vai trò của chi nhánh SHB Quảng Nam đối với sự phát triển của địa

phương ..............................................................................................................18

2.2. Đánh giá khái quát hoạt động kinh doanh của Ngân hàng SHB chi

nhánh Quảng Nam năm 2009 - 2011 ............................................................... 19

2.2.1. Kết quả tài chính..................................................................................... 19

2.2.2. Phân tích tình hình huy động vốn .......................................................... 21

2.2.3. Phân tích tình hình dư nợ cho vay ......................................................... 23

2.3. Công tác tổ chức hạch toán kế toán tại chi nhánh SHB Quảng Nam.....25

2.3.1. Tổ chức bộ máy kế toán tại công ty........................................................ 25

2.3.2. Hình thức kế toán áp dụng tại chi nhánh ngân hàng SHB Quảng Nam25

2.4. Phương hướng hoạt động của chi nhánh trong thời gian tới.................. 25

2.5. Thực trạng rủi ro tác nghiệp tại NH TMCP Sài Gòn – Hà Nội chi nhánh

Quảng Nam................ ....................................................................................... 27

2.5.1. Cơ sở pháp lý cho công tác QTRRTN tại CN......................................27

2.5.1.1. Quyết định số 457/2005/QĐ- NHNN .................................................. 27

2.5.1.2. Nghị định số 74/2005/NĐ-CP.............................................................. 28

2.5.2. Quy chế QTRRTN trong hệ thống NHTMCP Sài Gòn – Hà Nội.......28

2.5.2.1. Định nghĩa RRTN ...............................................................................28

2.5.2.2. Mục tiêu QTRRTN .............................................................................29

2.5.2.3. Yêu cầu và nguyên tắc QTRRTN....................................................... 30

2.5.2.4. Cơ cấu tổ chức QTRRTN ...................................................................31

vii

2.5.2.5. Xây dựng văn hóa QLRRTN.............................................................. 32

2.5.2.6. Một số văn bản cảnh báo RRTN ........................................................ 32

2.5.3. Hiệp ước Basel II và phương pháp tính vốn chịu RRTN.................... 33

2.5.3.1. Hiệp ước Basel II................................................................................. 33

2.5.3.2. Phương pháp tính vốn chịu RRTN .................................................... 36

2.5.3.3. Hệ số an toàn vốn................................................................................ 37

2.5.4. Phân tích trực trạng RRTN tại CN...................................................... 43

2.5.4.1. Các hành vi gian lận và tội phạm nội bộ............................................43

2.5.4.2. Các hành vi gian lận và tội phạm bên ngoài......................................44

2.5.4.3. Dấu hiệu rủi ro liên quan đến sai sót trong tác nghiệp của cán bộ...45

2.5.4.4. Rủi ro liên quan đến hệ thống công nghệ thông tin........................... 49

2.5.5. Thực trạng công tác QTRRTN của NH TMCP Sài Gòn – Hà Nội chi

nhánh Quảng Nam............................................................................................49

2.5.5.1. Hệ thống OpRiskMonitor và quy trình QTRRTN............................ 49

2.5.5.1.1. Hệ thống OpRiskMonitor:................................................................ 49

2.5.5.1.2. Quy trình QLRRTN..........................................................................58

2.5.5.2. Đánh giá công tác quản lý RRTN tại NHTMCP Sài Gòn - Hà Nội chi

nhánh Quảng Nam............................................................................................63

2.5.5.2.1. Kết quả đạt được...............................................................................63

2.5.5.2.2. Hạn chế và nguyên nhân...................................................................64

CHƯƠNG 3 GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN QUẢN TRỊ RỦI RO TÁC

NGHIỆP TẠI NHTMCP SHB CHI NHÁNH QUẢNG NAM........................ 67

3.1. Định hướng quản trị rủi ro tác nghiệp tại Chi nhánh............................. 67

3.1.1. Định hướng chung về hoạt động và phát triển của Chi nhánh...........67

3.1.2. Định hướng về quản trị rủi ro tác nghiệp tại Chi nhánh .................... 68

3.2. Giải pháp hoàn thiện QTRRTN tại Chi nhánh.......................................68

3.2.1. Giải pháp ngăn ngừa rủi ro..................................................................69

3.2.1.1. Nguồn nhân lực ................................................................................... 69

3.2.1.2. Đầu tư xây dựng hệ thống công nghệ thông tin hiện đại................... 71

viii

3.2.1.3. Xây dựng văn hóa quản lý rủi ro ....................................................... 72

3.2.1.4. Trang bị cơ sở vật chất, đảm bảo môi trường làm việc an toàn .......72

3.2.2. Giải pháp giảm thiểu rủi ro..................................................................73

3.3. Kiến nghị, đề xuất..................................................................................... 79

3.3.1. Đối với Chính phủ, Bộ ngành có liên quan..........................................79

3.3.2. Đối với NHTMCP Sài Gòn - Hà Nội Việt Nam ...................................79

KẾT LUẬN........................................................................................................81

1

CHƯƠNG 1 : RỦI RO TÁC NGHIỆP VÀ QUẢN TRỊ RỦI RO TÁC

NGHIỆP TRONG CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI

1.1. Những vấn đề cơ bản về RRTN trong các ngân hàng thương mại

1.1.1. Ngân hàng thương mại

Tuỳ theo luật của mỗi quốc gia mà có những khái niệm khác nhau về ngân hàng.

Theo điều 20 Luật các TCTD Việt Nam (luật số 02/1997/QH10) chỉ rõ:

“Ngân hàng là loại hình TCTD được thực hiện toàn bộ hoạt động ngân hàng và các

hoạt động kinh doanh khác có liên quan”. Trong đó, TCTD là doanh nghiệp được

thành lập theo quy định của Luật này và các quy định khác của pháp luật để hoạt

động kinh doanh tiền tệ, làm dịch vụ ngân hàng với các nội dung nhận tiền gửi và

sử dụng tiền gửi để cấp tín dụng và thực hiện các dịch vụ thanh toán.

Như vậy, có thể nói ngân hàng là một định chế tài chính trung gian quan

trọng vào loại bậc nhất trong nền kinh tế thị trường. Nhờ hệ thống định chế này mà

các nguồn tiền nhàn rỗi sẽ được huy động, tạo lập nguồn vốn tín dụng to lớn để có

thể cho vay và phát triển kinh tế.

1.1.2. Rủi ro trong hoạt động kinh doanh của Ngân hàng thương mại

1.1.2.1. Khái niệm về rủi ro

Có nhiều định nghĩa rủi ro nhưng đa số các cách định nghĩa đều tuỳ thuộc

vào những yếu tố cơ bản sau:

- Những ứng dụng đặc thù và bối cảnh

- Tiếp cận rủi ro về mặt định tính hay định lượng

- Tiếp cận tích cực hay tiêu cực

Tuy nhiên, xét chung nhất, rủi ro có 2 thuộc tính cơ bản:

- Sự bất định

- Hậu quả bất lợi

Rủi ro trong kinh doanh NH có thể định nghĩa như sau :

Rủi ro trong kinh doanh NH là những tác động tiềm năng có tính tiêu cực

đến tài sản hoặc giá trị của NH phát sinh từ một vài tiến trình hiện tại hoặc sự kiện

tương lai.