Quản trị rủi ro lãi suất tại ngân hàng thương mại cổ phần Xuất Nhập Khẩu Việt Nam: Luận văn thạc sĩ kinh tế / Hoàng Hạ Long

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGÂN HÀNG NHÀ NƢỚC VIỆT NAM

TRƢỜNG ĐẠI HỌC NGÂN HÀNG TP. HỒ CHÍ MINH

HOÀNG HẠ LONG

QUẢN TRỊ RỦI RO LÃI SUẤT TẠI NGÂN HÀNG

THƢƠNG MẠI CỔ PHẦN XUẤT NHẬP KHẨU VIỆT NAM

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ

Chuyên ngành: Tài chính – Ngân hàng

Mã số: 60 34 02 01

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS LÊ HỒ AN CHÂU

TP. HỒ CHÍ MINH - NĂM 2015

TÓM TẮT LUẬN VĂN

Công tác quản trị rủi ro lãi suất là một hoạt động rất được quan tâm tại các

ngân hàng thương mại hiện nay. Dựa trên cơ sở lý luận và số liệu công bố thực tế,

luận văn phân tích và đánh giá hoạt động quản trị rủi ro lãi suất tại Ngân hàng

TMCP Xuất Nhập Khẩu Việt Nam (Eximbank) giai đoạn 2010 – 2014.

Trong đề tài này, tác giả đã sử dụng phương pháp nghiên cứu định tính, cụ

thể là nghiên cứu tình huống (case study) kết hợp với suy luận logic, so sánh, tổng

hợp, và thống kê mô tả để phân tích một cách toàn diện thực trạng rủi ro lãi suất và

quản trị rủi ro lãi suất tại Eximbank.

Kết quả phân tích đã đánh giá thực trạng quản trị rủi ro lãi suất, quy trình

quản trị rủi ro lãi suất ở Eximbank. Từ kết quả nghiên cứu, luận văn đưa ra một số

kiến nghị với Ngân hàng TMCP Xuất Nhập Khẩu Việt Nam nhằm góp phần cải

thiện công tác quản trị rủi ro lãi suất, nâng cao lợi thế cạnh tranh và từ đó gia tăng

lợi nhuận cho ngân hàng.

LỜI CAM ĐOAN

Luận văn này chưa từng được trình nộp để lấy học vị thạc sĩ tại bất cứ một

trường đại học nào. Luận văn này là công trình nghiên cứu riêng của tác giả, kết quả

nghiên cứu là trung thực, trong đó không có các nội dung đã được công bố trước

đây hoặc các nội dung do người khác thực hiện ngoại trừ các trích dẫn được dẫn

nguồn đầy đủ trong luận văn.

TP.HCM, năm 2015

Tác giả

Hoàng Hạ Long

MỤC LỤC

Trang phụ bìa

Tóm tắt luận văn

Lời cam đoan

Mục lục

Danh mục các từ viết tắt

Danh mục các sơ đồ, bảng biểu

LỜI MỞ ĐẦU............................................................................................................1

CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ THUYẾT VỀ RỦI RO LÃI SUẤT VÀ QUẢN TRỊ

RỦI RO LÃI SUẤT TẠI NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI....................................4

1.1. Tổng quan về rủi ro lãi suất trong hoạt động kinh doanh tại ngân hàng

thương mại. .................................................................................................................4

1.1.1. Khái niệm và phân loại rủi ro lãi suất. ......................................................4

1.1.2. Nguyên nhân dẫn đến rủi ro lãi suất .........................................................5

1.1.3. Tác động của rủi ro lãi suất.......................................................................6

1.1.3.1. Tác động đến lợi nhuận của ngân hàng.....................................................6

1.1.3.2. Tác động đến giá trị kinh tế của ngân hàng ..............................................7

1.1.4. Các chỉ tiêu phản ảnh rủi ro lãi suất..........................................................7

1.1.4.1. Khe hở kỳ hạn (Duration Gap)..................................................................7

1.1.4.2. Khe hở nhạy cảm lãi suất (Interest rate sensitive gap) .............................8

1.1.4.3. Tỷ lệ thu nhập lãi cận biên (Net Interest Margin - NIM)..........................9

1.1.5. Các phương pháp đo lường rủi ro lãi suất...............................................10

1.1.5.1. Mô hình định giá lại (The Repricing model) ..........................................10

1.1.5.2. Mô hình kỳ hạn - đến hạn (The Maturity Model)...................................11

1.1.5.3. Mô hình thời lượng (The Duration Model).............................................12

1.2. Quản trị rủi ro lãi suất trong hoạt động kinh doanh của các ngân hàng

thương mại ................................................................................................................14

1.2.1. Khái niệm quản trị rủi ro lãi suất ............................................................14

1.2.2. Mục tiêu của quản trị rủi ro lãi suất ........................................................15

1.2.3. Các phương pháp quản trị rủi ro lãi suất.................................................16

1.2.3.1. Quản trị khe hở nhạy cảm lãi suất...........................................................16

1.2.3.2. Quản trị khe hở kỳ hạn............................................................................18

1.2.3.3. Sử dụng các công cụ phái sinh để phòng ngừa rủi ro lãi suất.................18

1.2.4. Quy trình quản trị rủi ro lãi suất..............................................................21

Kết luận chƣơng 1 ...................................................................................................22

CHƢƠNG 2: QUẢN TRỊ RỦI RO LÃI SUẤT TẠI NGÂN HÀNG TMCP

XUẤT NHẬP KHẨU VIỆT NAM.........................................................................24

2.1. Giới thiệu chung về Ngân hàng TMCP Xuất Nhập Khẩu Việt Nam......24

2.1.1. Quá trình hình thành và phát triển ..........................................................24

2.1.2. Các sản phẩm và dịch vụ.........................................................................24

2.1.3. Sơ lược về hoạt động kinh doanh của Ngân hàng TMCP Xuất Nhập

Khẩu Việt Nam .........................................................................................................25

2.2. Rủi ro lãi suất và quy trình quản trị rủi ro lãi suất tại Ngân hàng TMCP

Xuất Nhập Khẩu Việt Nam.......................................................................................26

2.2.1. Thực trạng rủi ro lãi suất tại Ngân hàng TMCP Xuất Nhập Khẩu Việt

Nam .................................................................................................................26

2.2.2. Quy trình quản trị rủi ro lãi suất tại Ngân hàng TMCP Xuất Nhập Khẩu

Việt Nam .................................................................................................................31

2.2.2.1. Nhận diện rủi ro lãi suất:.........................................................................32

2.2.2.2. Đo lường rủi ro lãi suất ...........................................................................32

2.2.2.3. Giám sát rủi ro lãi suất ............................................................................35

2.2.2.4. Kiểm soát rủi ro lãi suất ..........................................................................35

2.2.3. Các công cụ quản trị rủi ro lãi suất tại Ngân hàng TMCP Xuất Nhập

Khẩu Việt Nam .........................................................................................................36

2.2.3.1. Dự báo lãi suất và thực hiện chính sách lãi suất linh hoạt......................36

2.2.3.2. Sử dụng các công cụ phái sinh................................................................38

2.2.3.3. Cơ chế điều chuyển vốn nội bộ (Fund Transfer Pricing – FTP).............40

2.2.4. Đánh giá thực trạng công tác quản trị rủi ro lãi suất tại Ngân hàng

TMCP Xuất Nhập Khẩu Việt Nam...........................................................................42

2.2.4.1. Những kết quả đạt được ..........................................................................42

2.2.4.2. Những khó khăn và hạn chế....................................................................43

Kết luận chƣơng 2 ...................................................................................................50

CHƢƠNG 3: GIẢI PHÁP GÓP PHẦN NÂNG CAO HIỆU QUẢ QUẢN TRỊ

RỦI RO LÃI SUẤT TẠI NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI CỔ PHẦN XUẤT

NHẬP KHẨU VIỆT NAM.....................................................................................51

3.1. Định hướng phát triển của ngân hàng Thương Mại Cổ Phần Xuất Nhập

Khẩu Việt Nam .........................................................................................................51

3.1.1. Định hướng phát triển đến năm 2015 và tầm nhìn đến năm 2020..........51

3.1.2. Định hướng công tác quản trị rủi ro lãi suất ...........................................51

3.2. Một số giải pháp nâng cao hiệu quả quản trị rủi ro lãi suất tại Ngân hàng

Thương mại Cổ phần Xuất Nhập Khẩu Việt Nam....................................................52

3.2.1. Giải pháp đối với Ngân hàng Thương mại Cổ phần Xuất Nhập Khẩu

Việt Nam. .................................................................................................................52

3.2.1.1. Hoàn thiện báo cáo GAP.........................................................................52

3.2.1.2. Điều chỉnh kỳ hạn của nguồn vốn và tài sản, thực hiện điều hành, cân

đối vốn có hiệu quả ...................................................................................................53

3.2.1.3. Quản trị RRLS bằng mô hình thời lượng................................................55

3.2.1.4. Nâng cao hiệu quả hoạt động công tác kiểm tra kiểm soát RRLS..........56

3.2.1.5. Hoàn thiện chính sách, quy trình quản trị rủi ro lãi suất.........................59

3.2.1.6. Hiện đại hóa cơ sở vật chất kĩ thuật và công nghệ ngân hàng................62

3.2.1.7. Sử dụng các công cụ phái sinh................................................................62

3.2.1.8. Phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao cho công tác QTRRLS .........64

3.2.1.9. Hoàn thiện chính sách điều hành và dự báo biến động lãi suất ..............65

3.2.2. Kiến nghị đối với Ngân hàng Nhà nước Việt Nam ................................66

3.2.2.1. Nâng cao hiệu quả tác động của cơ chế tự do hóa lãi suất và phát triển

thị trường tiền tệ Việt Nam. ......................................................................................66

3.2.2.2. Phát triển thị trường tài chính phái sinh nước ta trong thời gian tới.......68

3.2.2.3. Nâng cao vai trò giám sát của NHNN ....................................................70

Kết luận chƣơng 3 ...................................................................................................71

KẾT LUẬN..............................................................................................................72

Danh mục tài liệu tham khảo.

Phụ lục.

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

ALCO: Ủy Ban quản lý tài sản Nợ - tài sản Có

BGĐ: Ban giám đốc

BĐH: Ban điều hành

CĐKT: Cân đối kế toán

Eximbank: Ngân hàng TMCP Xuất Nhập Khẩu Việt Nam

FTP: Giá điều chuyển vốn nội bộ

GAP: Khe hở nhạy cảm lãi suất

HĐQT: Hội đồng quản trị

KQHĐKD: Kết quả hoạt động kinh doanh

NII: Thu nhập ròng

NIM: Tỷ lệ thu nhập lãi cận biên.

NHTM: Ngân hàng thương mại

NHNN: Ngân hàng Nhà nước

NHTW: Ngân hàng Trung ương

QTRRLS: Quản trị rủi ro lãi suất

RRLS: Rủi ro lãi suất

RSA: Tài sản có nhạy cảm lãi suất

RSL: Tài sản nợ nhạy cảm lãi suất

TCTD: Tổ chức Tín dụng

TMCP: Thương mại Cổ phần

TSC: Tài sản có

TSN: Tài sản nợ

DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU, BIỂU ĐỒ

Bảng biểu:

Bảng 1.1: Tóm tắt phương pháp quản trị khe hở lãi suất năng động........................16

Bảng 1.2: Loại trừ khe hở nhạy cảm lãi suất ............................................................17

Bảng 2.1: Một số chỉ tiêu hoạt động của Eximbank 2011-2014...............................25

Bảng 2.2: Tình hình khe hở tài sản nhạy cảm lãi suất (Gap) từ 2011 -2014 ............28

Bảng 2.3: Tỷ lệ thu nhập lãi cận biên qua các năm từ 2011-2014............................31

Bảng 2.4: Gap lũy kế theo các kỳ hạn của năm 2014 ...............................................33

Bảng 2.5: Sự khác nhau giữa hai cơ chế điều chuyển vốn FTP và Netting..............41

Biểu đồ

Biểu đồ 2.1: Tỷ lệ GAP trên tổng tài sản giai đoạn 2011-2014................................29

Biểu đồ 2.2: Thu nhập lãi ròng qua các năm từ 2011 – 2014 ...................................30

Biểu đồ 2.3: Tổng giá trị theo hợp đồng đối với công cụ tài chính phái sinh tiền tệ

giai đoạn 2010 – 2014...............................................................................................39