Quản trị rủi ro cho vay tại Ngân hàng thương mại cổ phần Quân đội chi nhánh Thái Nguyên

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH

NGUYỄN THÙY LINH

QUẢN TRỊ RỦI RO CHO VAY TẠI

NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN QUÂN ĐỘI

CHI NHÁNH THÁI NGUYÊN

LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG

Ngành: QUẢN TRỊ KINH DOANH

THÁI NGUYÊN - 2018

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH

NGUYỄN THÙY LINH

QUẢN TRỊ RỦI RO CHO VAY TẠI

NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN QUÂN ĐỘI

CHI NHÁNH THÁI NGUYÊN

Ngành: QUẢN TRỊ KINH DOANH

Mã số: 8.34.01.01

LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG

Người hướng dẫn khoa học: TS. ĐỖ THÙY NINH

THÁI NGUYÊN - 2018

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan rằng, đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi.

Những số liệu, thông tin và kết quả nghiên cứu trong luận văn là trung thực và

chưa được công bố cho nghiên cứu khác. Mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện

luận văn này đã được cảm ơn và các thông tin trích dẫn trong luận văn đều đã

được ghi rõ nguồn gốc.

Thái Nguyên, ngày 19 tháng 7 năm 2018

Tác giả

Nguyễn Thùy Linh

ii

LỜI CẢM ƠN

Trong quá trình thực hiện Đề tài Luận văn: "Quản trị rủi ro cho vay tại

Ngân hàng thương mại cổ phần Quân đội chi nhánh Thái Nguyên", tôi đã

nhận được sự hướng dẫn, giúp đỡ, động viên của nhiều cá nhân và tập thể.

Tôi xin được bày tỏ sự cảm ơn sâu sắc nhất tới tất cả các cá nhân và tập thể đã

tạo điều kiện giúp đỡ tôi trong học tập và nghiên cứu.

Trước tiên, tôi xin trân trọng cảm ơn sâu sắc tới TS.Đỗ Thùy Ninh - người

hướng dẫn khoa học của Luận văn, đã hướng dẫn tận tình và giúp đỡ tôi về mọi

mặt để hoàn thành Luận văn.

Tôi xin chân thành cảm ơn Ban Giám Hiệu trường, Ban lãnh đạo các

Phòng, Khoa thuộc trường Đại học Kinh tế và Quản trị Kinh doanh - Đại học

Thái Nguyên, cùng tập thể các thầy, cô giáo trong khoa và trực tiếp là các

thầy, cô giáo trong khoa Quản trị Kinh doanh đã giúp đỡ tôi về thời gian cũng

như kiến thức để tôi hoàn thành quá trình học tập và hoàn thiện đề tài.

Xin trân trọng cảm ơn lãnh đạo và tập thể cán bộ công nhân viên Ngân

hàng thương mại cổ phần Quân đội chi nhánh Thái Nguyên đã cung cấp thông

tin, tài liệu và hợp tác trong quá trình thực hiện Luận văn.

Tôi xin cảm ơn sự động viên, giúp đỡ của bạn bè và gia đình đã giúp tôi

thực hiện luận văn này.

Trân trọng!

iii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN .............................................................................................. i

LỜI CẢM ƠN ...................................................................................................ii

MỤC LỤC........................................................................................................iii

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ................................................................ vii

DANH MỤC BẢNG......................................................................................viii

DANH MỤC BIỂU ĐỒ.................................................................................... x

MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1

1. Tính cấp thiết của đề tài................................................................................. 1

2. Mục tiêu nghiên cứu ...................................................................................... 2

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu.................................................................. 2

4. Ý nghĩa khoa học và những đóng góp của luận văn ...................................... 3

5. Tổng quan tài liệu nghiên cứu........................................................................ 3

6. Kết cấu của luận văn...................................................................................... 5

Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ QUẢN TRỊ RỦI

RO CHO VAY TRONG CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI....... 6

1.1. Rủi ro cho vay của ngân hàng thương mại ............................................. 6

1.1.1. Khái quát về ngân hàng thương mại ....................................................... 6

1.1.2. Hoạt động cho vay của ngân hàng thương mại..................................... 10

1.2. Quản trị rủi ro cho vay trong ngân hàng thương mại ........................... 12

1.2.1. Khái niệm rủi ro cho vay và quản trị rủi ro cho vay của ngân hàng

thương mại ............................................................................................ 12

1.2.2. Mục tiêu của rủi ro cho vay .................................................................. 15

1.2.3. Phân loại rủi ro cho vay của Ngân hàng thương mại............................ 15

1.2.4. Nhận biết rủi ro cho vay trong hoạt động của ngân hàng thương mại......... 17

1.2.5. Hậu quả khi xảy ra rủi ro cho vay của ngân hàng thương mại............. 19

1.2.6. Nội dung quản trị rủi ro cho vay của ngân hàng thương mại.................... 20

1.2.7. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản trị rủi ro cho vay................................ 32

iv

1.3. Cơ sở thực tiễn về quản trị rủi ro cho vay của một số Ngân hàng tại

Việt Nam và bài học kinh nghiệm cho Ngân hàng TMCP Đầu tư và

Phát triển Việt Nam Chi nhánh Thái Nguyên....................................... 37

1.3.1. Kinh nghiệm quản trị rủi ro cho vay tại Ngân hàng TMCP Đầu tư

và Phát triển Việt Nam Chi nhánh Thái Nguyên.................................. 37

1.3.2. Kinh nghiệm quản trị rủi ro cho vay tại Ngân hàng nông nghiệp và

phát triển nông thôn Việt Nam.............................................................. 38

1.3.3. Bài học kinh nghiệm cho Ngân hàng Thương mại Cổ phần Quân

đội Chi nhánh Thái Nguyên.................................................................. 41

Chương 2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU............................................. 43

2.1. Các câu hỏi nghiên cứu đặt ra cần giải quyết ....................................... 43

2.2. Phương pháp nghiên cứu ...................................................................... 43

2.2.1. Phương pháp thu thập tài liệu ............................................................... 43

2.2.2. Phương pháp tổng hợp và xử lý số liệu ................................................ 46

2.2.3. Phương pháp phân tích số liệu.............................................................. 46

2.3. Hệ thống chỉ tiêu nghiên cứu ................................................................ 47

2.3.1. Nhóm chỉ tiêu định lượng ..................................................................... 47

2.3.2. Nhóm chỉ tiêu định tính ........................................................................ 49

Chương 3. THỰC TRẠNG QUẢN TRỊ RỦI RO CHO VAY TẠI

NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN QUÂN ĐỘI CHI

NHÁNH THẢI NGUYÊN.................................................................... 51

3.1. Khái quát lịch sử hình thành và phát triển của Ngân hàng TMCP

Quân đội chi nhánh Thái Nguyên ......................................................... 51

3.1.1. Sơ lược về lịch sử hình thành Ngân hàng TMCP Quân đội chi

nhánh Thái Nguyên............................................................................... 51

3.1.2. Chức năng nhiệm vụ và mô hình tổ chức của Ngân hàng TMCP

Quân đội chi nhánh Thái Nguyên ......................................................... 52

v

3.1.3. Những kết quả hoạt động chủ yếu của Ngân hàng TMCP Quân đội

chi nhánh Thái Nguyên......................................................................... 55

3.2. Thực trạng quản trị rủi ro cho vay tại Ngân hàng TMCP Quân đội

chi nhánh Thái Nguyên......................................................................... 62

3.2.1. Chính sách và quy trình cho vay áp dụng tại ngân hàng ...................... 62

3.2.2. Đánh giá và đo lường rủi ro cho vay .................................................... 70

3.2.3. Xử lý rủi ro tín dụng.............................................................................. 79

3.2.4. Đánh giá mức độ rủi ro trong hoạt động tín dụng của ngân hàng ........ 84

3.3. Phân tích một số yếu tố ảnh hưởng đến quản trị rủi ro cho vay của

Ngân hàng TMCP Quân đội chi nhánh Thái Nguyên........................... 88

3.3.1. Các yếu tố khách quan .......................................................................... 88

3.3.2. Các yếu tố chủ quan.............................................................................. 91

3.3.3. Đánh giá quản trị rủi ro cho vay của Ngân hàng qua điều tra bảng hỏi..... 94

3.4. Đánh giá chung công tác quản trị rủi ro cho vay tại Ngân hàng

TMCP Quân đội chi nhánh Thái Nguyên ........................................... 103

3.4.1. Những kết quả đạt được...................................................................... 103

3.4.2. Tồn tại và nguyên nhân tồn tại............................................................ 105

Chương 4. GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN QUẢN TRỊ RỦI RO CHO

VAY TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN QUÂN

ĐỘI CHI NHÁNH THẢI NGUYÊN............................................... 108

4.1. Mục tiêu và phương hướng hoạt động nhằm hoàn thiện quản trị rủi

ro cho vay tại Ngân hàng Thương mại Cổ phần Quân đội Chi

nhánh Thái Nguyên............................................................................. 108

4.1.1. Định hướng chung trong hoạt động cho vay ...................................... 108

4.1.2. Định hướng đối với hoàn thiện quản trị rủi ro tín dụng...................... 109

4.2. Các giải pháp hoàn thiện quản trị rủi ro cho vay tại Ngân hàng

Thương mại Cổ phần Quân đội Chi nhánh Thái Nguyên................... 110

vi

4.2.1. Nâng cao năng lực nhận diện rủi ro, xác định tổn thất khi xảy ra

rủi ro cho vay ...................................................................................... 110

4.2.2. Phương pháp quản trị rủi ro cho vay và xây dựng hệ thống cảnh

báo sớm rủi ro cho vay........................................................................ 116

4.2.3. Hoàn thiện hệ thống quản lý khách hàng và các thông tin cho vay ... 122

4.2.4. Hoàn thiện quy trình cho vay.............................................................. 124

4.2.5. Hoàn thiện hệ thống giám sát rủi ro.................................................... 125

4.3. Một số kiến nghị nhằm hoàn thiện quản trị rủi ro cho vay tại Ngân

hàng Thương mại Cổ phần Quân đội Chi nhánh Thái Nguyên .......... 126

4.3.1. Kiến nghị với Ngân hàng nhà nước Việt Nam ................................... 126

4.3.2. Kiến nghị với hội sở chính Ngân hàng TMCP Quân đội ................... 127

KẾT LUẬN.................................................................................................. 129

TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................................... 132

PHỤ LỤC..................................................................................................... 134

vii

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

1 Agribank Ngân hàng nông nghiệp và phát triển nông thôn

Việt Nam

2 BASEL Ủy Ban Basel về Giám sát Hoạt động Ngân hàng

3 CIC Trung tâm Thông tin Tín dụng

4 DNNN Doanh nghiệp nhà nước

5 GHTD Giới hạn tín dụng

6 HĐQT Hội đồng Quản Trị

7 HĐTD Hội đồng tín dụng

8 HMTD Hạn mức tín dụng

9 KQKD Kết quả kinh doanh

10 KSNB Kiểm soát nội bộ

11 NHNo Ngân hàng nông nghiệp

12 NHNN Ngân hàng Nhà nước

13 NHTM Ngân hàng Thương mại

14 MB Ngân hàng thương mại cổ phần Quân đội

15 RRTD Rủi ro tín dụng

16 TMCP Thương mại cổ phần

17 TSĐB Tài sản đảm bảo

18 VND Việt Nam đồng

19 XNK Xuất nhập khẩu.

20 WTO Tổ chức Thương mại thế giới

viii

DANH MỤC BẢNG

Bảng 1.1. Bảng các nguy cơ rủi ro đối với khách hàng .............................. 25

Bảng 1.2. Phân loại đánh giá rủi ro theo chất lượng khoản vay ................. 28

Bảng 2.1. Thang trung bình và đánh giá Likert .......................................... 45

Bảng 3.1. Các chỉ tiêu tài chính chủ yếu của Ngân hàng Thương mại Cổ

phần Quân đội Chi nhánh Thái Nguyên ..................................... 56

Bảng 3.2. Nguồn vốn huy động phân theo cơ cấu của Ngân hàng

Thương mại Cổ phần Quân đội Chi nhánh Thái Nguyên giai

đoạn 2015 - 2017 ........................................................................ 57

Bảng 3.3. Nguồn vốn huy động phân theo kỳ hạn của Ngân hàng

Thương mại Cổ phần Quân đội Chi nhánh Thái Nguyên giai

đoạn 2015 - 2017 ........................................................................ 58

Bảng 3.4. Dư nợ cho vay phân theo thời gian gốc của khoản vay tại MB

Chi nhánh Thái Nguyên giai đoạn 2015 - 2017.......................... 60

Bảng 3.5. Bảng chấm điểm quy mô doanh nghiệp tại MB - Chi nhánh

Thái Nguyên................................................................................ 73

Bảng 3.6. Thang điểm xếp loại doanh nghiệp tại MB -Chi nhánh Thái Nguyên..74

Bảng 3.7. Thang điểm xếp loại doanh nghiệp tại MB -Chi nhánh Thái Nguyên..74

Bảng 3.8. Bảng xếp hạng mức độ rủi ro khách hàng doanh nghiệp tại

MB - Chi nhánh Thái Nguyên .................................................... 75

Bảng 3.9. Bảng mức cấp tín dụng tối đa với tài sản bảo đảm là quyền sử

dụng đất tại MB - Chi nhánh Thái Nguyên ................................ 78

Bảng 3.10. Bảng tổng hợp xếp hạng và phân loại nợ ................................... 80

Bảng 3.11. Bảng phân loại nợ ....................................................................... 81

Bảng 3.12. Phân tích chất lượng nợ vay tại MB Chi nhánh Thái Nguyên

Quân đội giai đoạn 2015 - 2017 ................................................. 83

Bảng 3.13. Bảng tỷ lệ trích lập dự phòng...................................................... 83

Bảng 3.14. Tỷ lệ xóa nợ ................................................................................ 84

ix

Bảng 3.15. Hệ số sử dụng vốn tại Ngân hàng Thương mại Cổ phần Quân

đội Chi nhánh Thái Nguyên giai đoạn 2015 - 2017 ................... 85

Bảng 3.16. Tỷ lệ nợ quá hạn ......................................................................... 85

Bảng 3.17. Tỷ lệ nợ xấu ................................................................................ 86

Bảng 3.18. Tỷ lệ trích lập dự phòng.............................................................. 87

Bảng 3.19. Tỷ lệ nợ mất vốn......................................................................... 88

Bảng 3.20. Rủi ro cho vay do tác động của môi trường bên ngoài............... 94

Bảng 3.21. Đánh giá quản trị rủi ro cho vay từ phía khách hàng ................. 96

Bảng 3.22. Quản trị rủi ro cho vay trong thẩm định hồ sơ của khách hàng....... 99

Bảng 3.23. Đánh giá từ phía nhân viên ngân hàng về việc thực hiện quy

trình tín dụng trước khi cho vay ............................................... 100

Bảng 3.24. Đánh giá từ phía nhân viên Ngân hàng về việc thực hiện quy

trình tín dụng trong khi cho vay ............................................... 101

Bảng 3.25. Đánh giá từ phía nhân viên Ngân hàng về việc thực hiện quy

trình tín dụng sau khi cho vay................................................... 101

x

DANH MỤC BIỂU ĐỒ

Biểu đồ 3.1. Thực trạng huy động vốn phân theo kỳ hạn tại MB Chi

nhánh Thái Nguyên giai đoạn 2015 - 2017 ............................ 59

Biểu đồ 3.2. Dư nợ tín dụng phân theo thời gian tại MB Chi nhánh

Thái Nguyên giai đoạn 2015 - 2017 ....................................... 61

1

MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài

Đối với mỗi quốc gia, hệ thống ngân hàng được ví như hệ thần kinh

của nền kinh tế bởi sự hoạt động thông suốt, lành mạnh, hiệu quả của hệ

thống ngân hàng là tiền đề quan trọng để các nguồn lực tài chính luân

chuyển, phân bổ, sử dụng hiệu quả, kích thích tăng trưởng kinh tế một cách

bền vững. Khi quan sát cơ cấu hoạt động của các ngân hàng ta nhận thấy,

hoạt động cho vay là nghiệp vụ lớn nhất, chủ yếu nhất của các ngân hàng.

Đối với hầu hết các ngân hàng thương mại (NHTM), dư nợ tín dụng thường

chiếm tới hơn 50% tổng tài sản có và thu nhập tín dụng chiếm khoảng 70-

80% tổng thu nhập của ngân hàng. Tuy nhiên, song hành với điều đó là rủi ro

trong hoạt động kinh doanh ngân hàng lại có xu hướng tập trung chủ yếu vào

hoạt động cho vay.

Chính vì vậy, việc thực hiện quản trị rủi ro cho vay nhằm bảo đảm kinh

doanh an toàn, nâng cao chất lượng, hiệu quả kinh doanh là điều kiện sống

còn quyết định tới sự tồn tại, phát triển của NHTM.

Đối với Ngân hàng thương mại cổ phần Quân đội nói chung cũng như

Ngân hàng Thương mại Cổ phần Quân đội Chi nhánh Thái Nguyên nói

riêng, hoạt động cho vay có vai trò đặc biệt quan trọng trong chiến lược

kinh doanh nhưng đồng thời cũng mang lại rủi ro lớn nhất cho ngân hàng.

Tuy công tác quản trị rủi ro cho vay tại ngân hàng những năm gần đây đã

được chú trọng nhưng thực tế cho thấy công tác này vẫn còn tồn tại nhiều

thiếu sót. Hoạt động cho vay hay còn gọi là tín dụng chính là hoạt động kinh

doanh truyền thống của hệ thống NHTM Việt Nam nói chung và đối với

Ngân hàng thương mại cổ phần quân đội cũng không phải là một ngoại lệ,

với dư nợ chiếm trên 60% tổng tài sản và thu nhập từ hoạt động tín dụng

thường chiếm từ 80% - 85% tổng thu nhập của ngân hàng. Do đó rủi ro

trong kinh doanh ngân hàng có xu hướng tập trung vào hoạt động tín dụng,

2

gây hậu quả nặng nề không chỉ đối với bản thân ngân hàng TMCP Quân đội

mà còn đối với cả nền kinh tế.

Xuất phát từ thực tế đó, tác giả đi sâu vào nghiên cứu thực trạng rủi ro

hoạt động cho vay và công tác quản trị rủi ro trong hoạt động cho vay tại

Ngân hàng TMCP Quân đội - chi nhánh Thái Nguyên giai đoạn 2015 - 2017,

qua đó nghiên cứu và đề xuất các giải pháp nhằm tăng cường quản trị rủi ro

cho vay của Ngân hàng TMCP Quân đội chi nhánh Thái Nguyên. Do vậy, tác

giả lựa đã lựa chọn đề tài: "Quản trị rủi ro cho vay tại Ngân hàng thương

mại cổ phần Quân đội chi nhánh Thái Nguyên" làm đề tài luận văn thạc sĩ.

2. Mục tiêu nghiên cứu

2.1. Mục tiêu chung

Phân tích thực trạng quản trị rủi ro cho vay tại Ngân hàng thương mại

cổ phần Quân đội chi nhánh Thái Nguyên, trên cơ sở đó đề xuất các giải pháp

quản trị tốt rủi ro hoạt động cho vay tại đơn vị này nhằm đảm bảo hoạt động

cho vay của ngân hàng phát triển an toàn và bền vững.

2.2. Mục tiêu cụ thể

- Hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về quản trị rủi ro cho vay của

các Ngân hàng thương mại.

- Phân tích thực trạng quản trị rủi ro cho vay tại Ngân hàng thương mại

cổ phần Quân đội chi nhánh Thái Nguyên, từ đó chỉ ra những mặt được,

những tồn tại hạn chế và nguyên nhân.

- Đề xuất một số giải pháp nhằm hoàn thiện quản trị rủi ro cho vay tại

Ngân hàng thương mại cổ phần Quân đội Chi nhánh Thái nguyên trong ngưỡng

an toàn.

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu

3.1. Đối tượng nghiên cứu

Đối tượng nghiên cứu của luận văn là các nội dung liên quan đến quản

trị rủi ro cho vay của Ngân hàng thương mại cổ phần Quân đội chi nhánh

Thái Nguyên.

3

3.2. Phạm vi nghiên cứu

* Phạm vi về nội dung: Đề tài tập trung nghiên cứu thực trạng quản trị rủi

ro cho vay tại Ngân hàng thương mại cổ phần Quân đội chi nhánh Thái Nguyên

* Phạm vi về không gian: Đề tài thực hiện tại Ngân hàng thương mại cổ

phần Quân đội chi nhánh Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên.

* Phạm vi về thời gian: Đề tài thu thập thông tin thứ cấp được công

bố trong các năm từ 2015 đến 2017. Số liệu điều tra thực tế là vào tháng 3,

4 năm 2018.

4. Ý nghĩa khoa học và những đóng góp của luận văn

Nghiên cứu đề tài này có ý nghĩa thiết thực về mặt lý luận cũng như

thực tiễn.

Về mặt lý luận luận văn đã hệ thống các vấn đề liên quan đến quản trị

rủi ro, rủi ro cho vay.

Về mặt thực tiễn, đề tài sẽ cung cấp cơ sở khoa học cho nhà quản trị

ngân hàng nhất là Ngân hàng thương mại cổ phần Quân đội chi nhánh Thái

Nguyên các thông tin một cách sát thực về vấn đề quản trị rủi ro cho vay, đồng

thời đề xuất một số giải pháp tăng cường quản trị rủi ro cho vay tại ngân hàng.

Kết quả thực hiện của luận văn góp phần cung cấp cho các ngân hàng

những thông tin về lý thuyết, kỹ năng quản trị và là tài liệu tham khảo cho các

tổ chức, cá nhân nghiên cứu khoa học liên quan đến rủi ro và quản trị rủi ro

cho vay tại các ngân hàng ở Việt Nam.

5. Tổng quan tài liệu nghiên cứu

Rủi ro là yếu tố gắn liền với mọi hoạt động đầu tư nói chung, trong đó

có hoạt động cho vay của các ngân hàng. Rủi ro cho vay là một trong những

loại rủi ro lâu đời và quan trọng nhất mà các ngân hàng cũng như các tổ chức

tài chính trung gian khác phải đối mặt. Trên quan điểm rủi ro cho vay là

không thể tránh khỏi, có thể đề phòng, hạn chế, chứ không thể loại trừ. Do

vậy, ngày nay việc tìm ra các giải pháp nhằm hoàn thiện quản trị rủi ro cho vay