Quản lý tài chính của trường trung học phổ thông trong bối cảnh đổi mới giáo dục

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

ĐÀO HOÀNG TRƯỜNG

QUẢN LÝ TÀI CHÍNH CỦA TRƯỜNG TRUNG HỌC

PHỔ THÔNG TRONG BỐI CẢNH ĐỔI MỚI GIÁO DỤC

LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

THÁI NGUYÊN - 2020

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

ĐÀO HOÀNG TRƯỜNG

QUẢN LÝ TÀI CHÍNH CỦA TRƯỜNG TRUNG HỌC

PHỔ THÔNG TRONG BỐI CẢNH ĐỔI MỚI GIÁO DỤC

Ngành: Quản lý giáo dục

Mã số: 9140114

LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Người hướng dẫn 1: GS.TS Phạm Hồng Quang

2: TS. Lý Tiến Hùng

THÁI NGUYÊN - 2020

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các kết

quả nghiên cứu trong luận án là trung thực và chưa được công bố trong bất

kỳ công trình nào.

Tác giả luận án

Đào Hoàng Trường

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

ii

LỜI CẢM ƠN

Tôi xin trân trọng cảm ơn GS.TS. Phạm Hồng Quang, TS. Lý Tiến Hùng,

những người thầy đã tận tình hướng dẫn, giúp đỡ tôi trong suốt thời gian nghiên

cứu, thực hiện luận án.

Tôi xin trân trọng cảm ơn Quý thầy cô trong Hội đồng bảo vệ chuyên đề,

Hội đồng bảo vệ cấp bộ môn đã có nhiều ý kiến đóng góp quý báu giúp tôi nghiên

cứu bổ sung trong quá trình thực hiện luận án.

Tôi xin trân trọng cảm ơn Ban Giám hiệu, Khoa Tâm lý - Giáo dục, Phòng

Đào tạo và các thầy cô của Trường ĐH Sư phạm - ĐH Thái Nguyên, đã nhiệt

tình hướng dẫn, giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và bảo vệ

luận án ở các cấp.

Tôi xin chân thành cảm ơn các thầy, cô, cán bộ quản lý của các Sở Giáo

dục và Đào tạo, trường THPT đã tạo điều kiện, giúp đỡ trong quá tình nghiên

cứu, khảo sát và cung cấp số liệu để tôi hoàn thành luận án.

Tôi xin được tri ân người thân, gia đình đã khuyến khích, động viên, giúp

tôi trong quá trình nghiên cứu để hoàn thành luận án này.

Mặc dù đã rất cố gắng, xong luận án sẽ không tránh khỏi những thiếu

sót, kính mong các nhà khoa học, các thầy, cô chỉ dẫn, góp ý để luận án hoàn

thiện hơn.

Trân trọng cảm ơn.

Tác giả luận án

Đào Hoàng Trường

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

iii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN...............................................................................................i

LỜI CẢM ƠN....................................................................................................ii

MỤC LỤC........................................................................................................iii

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT..................................................................iv

DANH MỤC CÁC BẢNG................................................................................ v

DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ ..........................................................................vi

MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1

1. Lí do chọn đề tài............................................................................................ 1

2. Mục đích nghiên cứu..................................................................................... 4

3. Khách thể, đối tượng nghiên cứu .................................................................. 5

4. Giả thuyết khoa học ...................................................................................... 5

5. Nhiệm vụ nghiên cứu .................................................................................... 5

6. Phạm vi nghiên cứu....................................................................................... 5

7. Cách tiếp cận và phương pháp nghiên cứu ................................................... 6

8. Luận điểm bảo vệ .......................................................................................... 8

9. Những đóng góp mới của luận án ................................................................. 8

10. Bố cục của luận án ...................................................................................... 9

Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ TÀI CHÍNH CỦA

TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG TRONG BỐI CẢNH ĐỔI

MỚI GIÁO DỤC........................................................................................... 10

1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề .................................................................. 10

1.1.1. Những nghiên cứu quản lý tài chính trong giáo dục, đào tạo............... 10

1.1.2. Những nghiên cứu về phân cấp quản lý tài chính trong trường học........... 15

1.1.3. Đánh giá về tổng quan nghiên cứu vấn đề ............................................ 20

1.2. Các khái niệm cơ bản của đề tài............................................................... 23

1.2.1. Tài chính................................................................................................ 23

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

iv

1.2.2. Quản lý tài chính ................................................................................... 23

1.2.3. Phân cấp ................................................................................................ 23

1.2.4. Tự chủ ................................................................................................... 24

1.2.5. Trường học tự chủ................................................................................. 24

1.2.6. Tự chủ tài chính..................................................................................... 24

1.2.7. Tự chủ tài chính trong trường học ........................................................ 25

1.2.8. Trách nhiệm giải trình của trường học khi tự chủ ................................ 25

1.2.9. Ngân sách nhà nước .............................................................................. 27

1.2.10. Quản lý ngân sách nhà nước trong trường học ................................... 27

1.3. Hoạt động tài chính ở trường THPT........................................................ 27

1.3.1. Ngân sách cho giáo dục phổ thông ....................................................... 27

1.3.2. Phân cấp quản lý tài chính đối với giáo dục trung học phổ thông.............. 31

1.3.3. Tự chủ tài chính và trách nhiệm giải trình trong giáo dục trung học

phổ thông......................................................................................................... 36

1.3.4. Định hướng công tác quản lý tài chính ở trường Trung học phổ thông

trong bối cảnh đổi mới giáo dục ..................................................................... 38

1.4. Nội dung quản lý tài chính ở trường trung học phổ thông theo hướng

tăng cường tự chủ và trách nhiệm giải trình....................................................... 42

1.4.1. Xây dựng quy định/quy chế (quy chế tài chính nội bộ)........................ 42

1.4.2. Xây dựng kế hoạch tài chính gắn với kế hoạch hoạt động của

nhà trường ...................................................................................................... 44

1.4.3. Quản lý Thu - Chi, Báo cáo tài chính, Báo cáo quyết toán .................. 45

1.4.4. Kiểm tra tài chính nội bộ, kiểm toán..................................................... 49

1.4.5. Thực hiện công khai, minh bạch về tài chính ....................................... 53

1.5. Tổ chức đánh giá quản lý tài chính ở trường trung học phổ thông.......... 54

1.6. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý tài chính trong các trường trung học

phổ thông......................................................................................................... 67

1.6.1. Tình hình kinh tế - xã hội tại địa phương.............................................. 67

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

v

1.6.2. Cơ chế, chính sách về phân cấp, QLTC................................................ 69

1.6.3. Nhận thức về tầm quan trọng của tự chủ và trách nhiệm giải trình

trong trường THPT.......................................................................................... 70

1.6.4. Năng lực QLTC của bộ máy ................................................................. 71

KẾT LUẬN CHƯƠNG 1................................................................................ 72

Chương 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ TÀI CHÍNH CỦA

TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG TRONG BỐI CẢNH ĐỔI

MỚI GIÁO DỤC...............................................................................74

2.1. Kinh nghiệm quốc tế về quản lý tài chính ở trường trung học phổ thông ..... 74

2.1.1. Mô hình quản lý tài chính trường học theo tiếp cận tổng thể hướng

tới cải thiện chất lượng giáo dục - SABER..................................................... 74

2.1.2. Kinh nghiệm phân cấp quản lý trường học của một số nước Châu Á.. 75

2.1.3. Kinh nghiệm quản lý tài chính và tự chủ tài chính trong giáo dục phổ

thông của các nước Châu Á ............................................................................ 77

2.1.4. Bài học kinh nghiệm đối với việc tự chủ, trách nhiệm giải trình tài

chính cho các trường phổ thông ở Việt Nam.................................................. 78

2.2. Tình hình và quy mô giáo dục trung học phổ thông................................ 80

2.3. Cơ chế phân bổ chi tiêu giáo dục trung học phổ thông ........................... 82

2.3.1. Cơ chế, chính sách về xã hội hoá nguồn lực đầu tư cho giáo dục............ 82

2.3.2. Cơ chế phân bổ ngân sách nhà nước cho giáo dục trung học phổ thông.... 83

2.3.3. Quy mô và cơ cấu chi ngân sách cho giáo dục trung học phổ thông.......... 89

2.3.4. Mức chi ngân sách cho giáo dục trung học phổ thông cho một học sinh ... 94

2.3.5. Về thực trạng phân cấp, quyền tự chủ tài chính của các đơn vị sự nghiệp . 96

2.4. Giới thiệu tổ chức khảo sát ...................................................................... 99

2.5. Thực trạng công tác quản lý tài chính tại các trường trung học phổ

thông hiện nay ............................................................................................... 101

2.5.1. Đánh giá về công tác xây dựng quy định/quy chế tài chính ............... 101

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

vi

2.5.2. Đánh giá về xây dựng kế hoạch tài chính gắn với kế hoạch hoạt động

của nhà trường............................................................................................... 105

2.5.3. Quản lý thu chi, Báo cáo tài chính, Báo cáo quyết toán..................... 107

2.5.4. Đánh giá về kiểm tra tài chính nội bộ, kiểm toán ............................... 110

2.5.5. Đánh giá thực hiện công khai, minh bạch về tài chính....................... 111

2.6. Đánh giá các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý tài chính của các trường

trung học phổ thông ...................................................................................... 114

2.7. Đánh giá chung về quản lý tài chính ở các trường trung học phổ thông

hiện nay ......................................................................................................... 118

2.7.1. Ưu điểm............................................................................................... 118

2.7.2. Hạn chế, thiếu sót................................................................................ 120

2.7.3. Nguyên nhân của những hạn chế, thiếu sót ........................................ 123

KẾT LUẬN CHƯƠNG 2.............................................................................. 124

Chương 3: GIẢI PHÁP QUẢN LÝ TÀI CHÍNH Ở TRƯỜNG TRUNG

HỌC PHỔ THÔNG NHẰM TĂNG CƯỜNG TỰ CHỦ VÀ TRÁCH

NHIỆM GIẢI TRÌNH.................................................................................. 126

3.1. Nguyên tắc đề xuất giải pháp................................................................. 126

3.1.1. Đảm bảo tính pháp lý .......................................................................... 126

3.1.2. Đảm bảo tính mục đích ....................................................................... 126

3.1.3. Đảm bảo tính khoa học ....................................................................... 127

3.1.4. Đảm bảo tính thực tiễn, khả thi........................................................... 127

3.2. Các giải pháp quản lý tài chính ở trường trung học phổ thông nhằm

tăng cường tự chủ và trách nhiệm giải trình ................................................. 128

3.2.1. Hoàn thiện bộ máy quản lý tài chính của trường trung học phổ thông

để thực hiện tự chủ và trách nhiệm giải trình ............................................... 128

3.2.2. Tổ chức bồi dưỡng nghiệp vụ, năng lực quản lý cho đội ngũ cán bộ

tham gia công tác quản lý tài chính của nhà trường và nâng cao nhận thức

về tự chủ và trách nhiệm giải trình trong quản lý tài chính .......................... 131

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

vii

3.2.3. Xây dựng quy trình và rà roát, bổ sung hoàn thiện hệ thống văn bản

pháp quy của nhà trường về quản lý tài chính trong điều kiện tự chủ............ 134

3.2.4. Xây dựng kế hoạch tài chính chi tiết cho từng giai đoạn cụ thể............... 136

3.2.5. Phân cấp trách nhiệm giải trình về quản lý tài chính.......................... 142

3.2.6. Giám sát quản lý tài chính trong các trường trung học phổ thông ......... 145

3.2.7. Xây dựng Bộ tiêu chuẩn, tiêu chí và chỉ báo quản lý tài chính theo

hướng tăng quyền tự chủ và trách nhiệm giải trình của trường trung học

phổ thông....................................................................................................... 150

3.3. Khảo nghiệm sự cần thiết và tính khả thi của các giải pháp .............. 160

3.3.1. Mục đích, cách thức tiến hành ............................................................ 160

3.3.2. Phân tích kết quả khảo nghiệm ........................................................... 162

KẾT LUẬN CHƯƠNG 3.............................................................................. 167

KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ............................................................. 168

1. Kết luận ..................................................................................................... 168

2. Khuyến nghị.............................................................................................. 170

DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH ĐÃ CÔNG BỐ CỦA TÁC GIẢ..... 173

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO................................................... 174

PHỤ LỤC

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

iv

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

CBQLGD Cán bộ quản lý giáo dục

CB, GV Cán bộ, giáo viên

CSVC, TBDH Cơ sở vật chất, thiết bị dạy học

DL Dân lập

ĐH Đại học

GD&ĐT, GDĐT Giáo dục và Đào tạo

KHĐT Kế hoạch và Đầu tư

NCS Nghiên cứu sinh

NSNN Ngân sách nhà nước

NĐ - CP Nghị định Chính phủ

QLGD Quản lý giáo dục

QLTC Quản lý tài chính

SL Số lượng

TL Tỷ lệ

THPT Trung học phổ thông

THCS Trung học cơ sở

XHH Xã hội hóa

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

v

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 1.1. Định mức phân bổ theo dân số trong độ tuổi đến trường từ

1 - 18 tuổi ...........................................................................29

Bảng 1.2. Tiêu chí, chỉ số đánh giá quản lý tài chính ở trường THPT....... 56

Bảng 2.1. Quy mô giáo dục đào tạo bậc THPT .......................................... 81

Bảng 2.2. Tiêu chí phân bổ dự toán chi thường xuyên cho bậc mầm non

và phổ thông tại một số địa phương ........................................... 85

Bảng 2.3. Cơ cấu chi NSNN cho giáo dục.................................................. 93

Bảng 2.4. Chi ngân sách trung bình cho giáo dục cho một học sinh, theo

khu vực và theo cấp học giai đoạn 2011-2015 ........................... 94

Bảng 2.5. Chi đầu tư trung bình cho một trường theo khu vực giai đoạn

2011-2015 ................................................................................... 95

Bảng 2.6. Suất chi đầu tư trung bình cho một lớp học theo khu vực giai

đoạn 2011-2015 .......................................................................... 95

Bảng 2.7. Bảng phân bổ đối tượng khảo sát ............................................... 99

Bảng 3.1. Kết quả khảo nghiệm tính cần thiết của các giải pháp đề xuất. 162

Bảng 3.2. Kết quả khảo nghiệm tính khả thi của các giải pháp đề xuất ... 163

Bảng 3.3. So sánh tương quan sự cần thiết và tính khả thi các giải pháp. 165

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

vi

DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ

Biểu đồ 1.1. Mô hình Tự chủ - tự chịu trách nhiệm trường học.............36

Biểu đồ 2.1. Các mục tiêu của tài chính trường học ..............................75

Biểu đồ 2.2. Tỷ lệ cơ sở giáo dục công lập, ngoài công lập tính đến năm

học 2017 - 2018.....................................................................80

Biểu đồ 2.3. Chi ngân sách nhà nước cho lĩnh vực GDĐT giai đoạn

2013 - 2017...........................................................................90

Biểu đồ 2.4. Phân bổ chi NSNN cho các bậc học mầm non và phổ

thông giai đoạn 2013-2017 ...................................................91

Biểu đồ 2.5. Trung bình tổng chi ngân sách nhà nước cho GDĐT và

xã hội hóa giáo dục giai đoạn 2013 - 2017............................92

Biểu đồ 2.6. Kết quả đánh giá công tác xây dựng các quy định, quy chế

tài chính ..............................................................................102

Biểu đồ 2.7. Đánh giá về xây dựng kế hoạch tài chính gắn với kế hoạch

hoạt động của nhà trường....................................................105

Biểu đồ 2.8. Đánh giá về Quản lý thu chi, Báo cáo tài chính, Báo cáo quyết

toán ở các trường THPT.........................................................108

Biểu đồ 2.9. Đánh giá về kiểm tra tài chính nội bộ, kiểm toán ............110

Biểu đồ 2.10. Đánh giá thực hiện công khai, minh bạch tài chính .......112

Biểu đồ 2.11. Đánh giá các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý tài chính của

các trường trung học phổ thông ..........................................115

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

1

MỞ ĐẦU

1. Lí do chọn đề tài

Việt Nam đang trong quá trình hoàn thiện nền kinh tế thị trường định

hướng xã hội chủ nghĩa và chủ động hội nhập quốc tế. Sự phát triển nhanh

chóng của khoa học và công nghệ, khoa học giáo dục trong cuộc cách mạng 4.0

với sự cạnh tranh quyết liệt trên nhiều lĩnh vực của đời sống xã hội đòi hỏi giáo

dục phải thực sự đổi mới.

Đảng và Nhà nước đã có chủ chương đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục,

đào tạo trong đó chú trọng đổi mới cơ chế quản lý trong hệ thống giáo dục

nhằm đáp ứng yêu cầu phát triển của đất nước. Tăng quyền tự chủ và trách

nhiệm giải trình trường học là một trong những giải pháp đột phá của đổi mới

quản lý giáo dục Việt Nam; đóng vai trò then chốt thúc đẩy trường học có thể

tạo ra những điều kiện tốt hơn cho dạy và học, là điều kiện cần thiết để thực

hiện các phương thức quản lý trường học tiên tiến nhằm nâng cao chất lượng

giáo dục. Trước đây, quản lý trường học đồng nghĩa với quản lý hành chính,

luôn chấp hành và triển khai theo các hướng dẫn, chỉ dẫn cụ thể thì tự chủ nhà

trường hướng các trường chủ động đề ra định hướng phát triển phù hợp với

điều kiện cụ thể. Người học, cha mẹ học sinh trở thành khách hàng của hệ

thống giáo dục và tham gia vào quản lý giáo dục ở cấp độ trường học; sẽ đòi

hỏi việc quản lý trường học phải tạo điều kiện thuận lợi cho nâng cao chất

lượng học tập của học sinh thông qua các điều kiện giáo dục, cơ sở vật chất,

chất lượng giáo viên,… để đạt đến mục đích cuối cùng là đảm bảo công bằng,

hiệu quả và chất lượng giáo dục ở Việt Nam.

Để phát huy quyền tự chủ của các đơn vị sự nghiệp nói chung, đơn vị trong

ngành giáo dục nói riêng, Nghị quyết trung ương 4 (khóa VII) đã xác định: “Đổi

mới cơ chế quản lý tài chính giáo dục, giao cho ngành giáo dục và đào tạo trực

tiếp quản lý ngân sách và các nguồn đầu tư ngoài ngân sách”. Quốc hội, Chính

phủ đã ban hành nhiều chính sách nhằm hướng tới tăng cường tự chủ, tự chịu trách

nhiệm về quản lý lĩnh vực tài chính giáo dục, như Luật Giáo dục năm 1998; Nghị

định số 10/2002/NĐ-CP ngày 16/09/2002 của Chính phủ về chế độ tài chính áp

dụng cho đơn vị sự nghiệp có thu; Nghị định số 43/2006/NĐ-CP ngày 25/4/2006

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

2

của Chính phủ quy định quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm về thực hiện nhiệm vụ,

tổ chức bộ máy, biên chế và tài chính đối với các đơn vị sự nghiệp công lập; Nghị

định số 16/2015/NĐ-CP ngày 14/02/2015 của Chính phủ quy định cơ chế tự chủ

của đơn vị sự nghiệp công lập.

Nghị quyết số 44/NQ-CP ngày 09/6/2014 của Chính phủ về ban hành

chương trình hành động của Chính phủ thực hiện Nghị quyết số 29-NQ/TW

ngày 04/11/2013 hội nghị lần thứ tám Ban Chấp hành trung ương khóa XI về

đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, đáp ứng yêu cầu công nghiệp

hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa

và hội nhập quốc tế đề ra nhiệm vụ “Hoàn thiện phân cấp quản lý nhà nước về

giáo dục và đào tạo cho các Bộ, ngành, địa phương; thực hiện quyền tự chủ và

tự chịu trách nhiệm xã hội của các cơ sở giáo dục, đào tạo và dạy nghề một

cách thống nhất và hiệu quả” [22].

Tài chính là nguồn lực quan trọng trong nhà trường nói chung và nhà

trường Trung học phổ thông (THPT) nói riêng, ảnh hưởng đến việc nâng cao

chất lượng đội ngũ giáo viên, nâng cấp, cải tiến, hiện đại hóa cơ sở vật chất

trang thiết bị phục vụ công tác giảng dạy; đồng thời góp phần tạo công bằng

trong học tập, giúp đỡ các hoc sinh có hoàn cảnh khó khăn hay thuộc đối tượng

chính sách, học sinh là dân tộc thiểu số có điều kiện tham gia học tập.

Trong cơ chế thị trường hiện nay ở Việt Nam, sự nghiệp giáo dục và đào

tạo đang phát triển theo nhu cầu xã hội và đa dạng hóa mục tiêu, chương trình,

loại hình trường lớp và các loại hình giáo dục, đào tạo nhằm mục đích nâng cao

trình độ dân trí của toàn thể nhân dân. Do đó, nguồn tài chính trong các nhà

trường, các cơ sở giáo dục bao gồm nhiều nguồn như: Ngân sách Nhà nước

(NSNN), đóng góp của các doanh nghiệp thuộc tất cả các thành phần kinh tế,

đóng góp của nhân dân, nguồn tự tạo của hệ thống các cơ sở giáo dục đào tạo

(GDĐT) thông qua nghiên cứu khoa học và ứng dụng tiến bộ kỹ thuật vào sản

xuất và đời sống, nguồn hợp tác quốc tế trong lĩnh vực giáo dục và đào tạo…

Đòi hỏi nhà trường phải có giải pháp quản lý tài chính trong bối cảnh đổi mới

để huy động, sử dụng nguồn tài chính có hiệu quả.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

3

Kinh nghiệm của các nước có nền giáo dục phát triển cho thấy, tăng

quyền tự chủ về tài chính cho các nhà trường là chìa khóa để xây dựng nền giáo

dục “khai phóng”. Tuy nhiên ở nước ta, trong khi nền kinh tế đã chuyển sang

cơ chế thị trường định hướng XHCN được mấy chục năm thì cơ chế tài chính

của giáo dục thực tế vẫn chưa có sự thay đổi căn bản so với trước đây. Định

mức phân bổ ngân sách cho giáo dục phổ thông công lập chưa gắn chặt với các

tiêu chí đảm bảo chất lượng đào tạo, như: Đội ngũ giáo viên, điều kiện cơ sở

vật chất, nội dung chương trình đào tạo, hình thức tổ chức đào tạo,… chưa làm

rõ trách nhiệm chia sẻ chi phí đào tạo giữa nhà nước và người học; việc xây

dựng định mức chi và phân bổ ngân sách cho giáo dục tùy thuộc vào khả năng

cân đối của ngân sách trung ương, địa phương và mỗi nơi lại có tiêu chí khác

khau; cơ chế học phí được thực hiện từ những năm 2000 đến nay cơ bản vẫn

chưa thay đổi; việc sử dụng kinh phí của nhà trường phần lớn đều theo quy định

chung nên các nhà trường phổ thông không phát huy được trách nhiệm và tính

chủ động của nhà trường trong việc quản lý tài chính, bảo đảm điều kiện hoạt

động cho nhà trường có hiệu quả. Một thực tế khác đáng quan tâm là cơ chế tự

chủ, tự chịu trách nhiệm về nhiệm vụ, tổ chức quy mô bộ máy và tài chính trong

các cơ sở giáo dục công lập ở nước ta hiện nay vẫn chưa thực sự phát huy được

tác dụng, nhiều quy định ràng buộc và chống chéo. Và, không phải trường

THPT nào cũng có thể quản lý tài chính tốt nhằm góp phần thực hiện tốt mục

tiêu chất lượng đào tạo, giáo dục. Công tác quản trị và đặc biệt là quản lý tài

chính (QLTC) của nhiều trường còn thể hiện sự lỏng lẻo, kém hiệu quả, thậm

chí còn hạn chế trong việc thực thi giải ngân theo đúng chế độ tài chính hiện

hành như: Một số khoản chi không thường xuyên thực hiện còn tùy tiện, không

đúng quy định, quy chế; công tác kế toán còn yếu, kinh phí sử dụng chưa cân

đối, đảm bảo các yêu cầu chi cho các hoạt động nghiệp vụ chuyên môn ở mức

tối thiểu; đặc biệt là các khoản chi mua sắm, sửa chữa tài sản còn nhiều tồn tại;

nhà trường chưa cập nhật đầy đủ các văn bản hướng dẫn hiện hành nên một số