Quản lý phương tiện dạy học ở các trường tiểu học và trung học cơ sở huyện Trấn Yên tỉnh Yên Bái đáp ứng yêu cầu chương trình giáo dục phổ thông 2018

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

NGUYỄN MINH THANH

QUẢN LÝ PHƯƠNG TIỆN DẠY HỌC Ở CÁC TRƯỜNG

TIỂU HỌC VÀ TRUNG HỌC CƠ SỞ HUYỆN TRẤN YÊN

TỈNH YÊN BÁI ĐÁP ỨNG YÊU CẦU CHƯƠNG TRÌNH

GIÁO DỤC PHỔ THÔNG 2018

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

THÁI NGUYÊN - 2020

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

NGUYỄN MINH THANH

QUẢN LÝ PHƯƠNG TIỆN DẠY HỌC Ở CÁC TRƯỜNG

TIỂU HỌC VÀ TRUNG HỌC CƠ SỞ HUYỆN TRẤN YÊN

TỈNH YÊN BÁI ĐÁP ỨNG YÊU CẦU CHƯƠNG TRÌNH

GIÁO DỤC PHỔ THÔNG 2018

Ngành: Quản lý giáo dục

Mã số: 8 14 01 14

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. PHAN THANH LONG

THÁI NGUYÊN - 2020

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan rằng số liệu và các kết quả nghiên cứu trong luận văn

này là hoàn toàn trung thực, khách quan, không trùng lặp với các luận văn khác.

Thông tin trích dẫn trong luận văn đã được ghi rõ nguồn gốc. Nếu sai tôi xin

hoàn toàn chịu trách nhiệm.

Thái Nguyên, tháng 10 năm 2020

Tác giả luận văn

Nguyễn Minh Thanh

ii

LỜI CẢM ƠN

Trong suốt quá trình học tập và hoàn thành luận văn này, tôi đã nhận được

sự giúp đỡ tận tình của các thầy cô giáo, đồng nghiệp và các bạn. Trước hết, tôi

xin bày tỏ sự biết ơn sâu sắc đến Thầy Phan Thanh Long Phó giáo sư tiến sỹ,

trưởng Phòng Tổ chức trường Đại học sư phạm Hà Nội 1, người đã tận tâm, trực

tiếp hướng dẫn và giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập và quá trình nghiên

cứu luận văn. Tôi cũng xin gửi lời cảm ơn đến các thầy cô giáo khoa Tâm lý -

Giáo dục trường Đại học Sư phạm - Đại học Thái Nguyên đã trực tiếp giảng dạy

lớp Thạc sỹ QLGD K26.

Tôi chân thành cảm ơn sự giúp đỡ nhiệt tình, tạo mọi điều kiện của các

đồng chí trong Ban Giám hiệu, các thầy giáo, cô giáo, nhân viên, cha mẹ học

sinh và học sinh các trường Tiểu học và THCS huyện Trấn Yên, tỉnh Yên Bái đã

tạo điều kiện thuận lợi và nhiệt tình giúp đỡ tác giả có được các thông tin cần

thiết, hữu ích để phục vụ cho đề tài nghiên cứu của mình.

Mặc dù đã cố gắng nhưng luận văn cũng không thể tránh khỏi một số thiếu

sót. Tác giả mong nhận được sự đóng góp ý kiến từ thầy cô, đồng nghiệp và bạn

bè.

Xin chân thành cảm ơn!

Thái Nguyên, tháng 10 năm 2020

Tác giả luận văn

Nguyễn Minh Thanh

iii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN.................................................................................................i

LỜI CẢM ƠN......................................................................................................ii

MỤC LỤC ..........................................................................................................iii

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT..................................................................viii

DANH MỤC CÁC BẢNG.................................................................................ix

MỞ ĐẦU.............................................................................................................1

1. Lý do chọn đề tài .............................................................................................1

2. Mục đích nghiên cứu .......................................................................................3

3. Khách thể nghiên cứu ......................................................................................3

4. Đối tượng nghiên cứu và phạm vi nghiên cứu đề tài ......................................3

5. Giả thiết khoa học............................................................................................3

6. Nhiệm vụ nghiên cứu ......................................................................................4

7. Phương pháp nghiên cứu .................................................................................4

8. Kết cấu của luận văn........................................................................................5

Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA QUẢN LÝ PHƯƠNG TIỆN DẠY

HỌC Ở TRƯỜNG TIỂU HỌC VÀ TRUNG HỌC CƠ SỞ ..........................6

1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề.......................................................................6

1.1.1. Các nghiên cứu ở nước ngoài....................................................................6

1.1.2. Các nghiên cứu trong nước........................................................................7

1.2. Các khái niệm cơ bản liên quan đến đề tài.................................................11

1.2.1. Phương tiện dạy học và TBDH ...............................................................12

1.2.2. Quản lý.....................................................................................................15

1.2.3. Quản lý Phương tiện dạy học ..................................................................15

1.3. Phương tiện dạy học và thiết bị trong trường học ......................................17

1.3.1. Hệ thống phương tiện dạy học và thiết bị dạy học..................................17

1.3.2. Vai trò, chức năng của Phương tiện dạy học trong trường học...............19

iv

1.3.3. Tính chất của Phương tiện dạy học .........................................................22

1.3.4. Yêu cầu về phương tiện dạy học và thiết bị dạy học ở trường

TH&THCS.........................................................................................................22

1.4. Quản lý Phương tiện dạy học trong trường phổ thông đáp ứng yêu cầu

chương trình GDPT 2018 ..................................................................................31

1.4.1. Yêu cầu quản lý phương tiện dạy học đáp ứng chương trình GDPT

2018 ...................................................................................................................31

1.4.2. Nội dung quản lý phương tiện dạy học đáp ứng chương trình GDPT

2018 ...................................................................................................................33

1.4.3. Tổ chức thực hiện quản lý phương tiện dạy học đáp ứng chương

trình GDPT 2018 ở trường TH và THCS..........................................................34

1.4.4. Chỉ đạo thực hiện quản lý phương tiện dạy học đáp ứng chương

trình GDPT 2018 ở trường TH và THCS..........................................................36

1.4.5. Kiểm tra, đánh giá việc sử dụng PTDH đáp ứng chương trình GDPT

2018 ...................................................................................................................37

1.5. Một số yếu tố ảnh hưởng đến quản lý phương tiện dạy học đáp ứng

chương trình GDPT 2018 ..................................................................................38

1.5.1. Yếu tố khách quan ...................................................................................38

1.5.2. Yếu tố chủ quan.......................................................................................39

KẾT LUẬN CHƯƠNG 1..................................................................................40

Chương 2 ...........................................................................................................41

2.1. Khái quát về huyện Trấn Yên, tỉnh Yên Bái và giáo dục trên địa bàn.......41

2.1.1. Giới thiệu về tình hình KT - XH huyện Trấn Yên, tỉnh Yên Bái............41

2.1.2. Khái quát về giáo dục đào tạo trường TH&THCS huyện Trấn Yên,

tỉnh Yên Bái.......................................................................................................41

2.2. Tổ chức khảo sát.........................................................................................43

2.2.1. Mục đích khảo sát....................................................................................43

2.2.2. Nội dung khảo sát....................................................................................43

v

2.2.3. Phương pháp khảo sát và phương thức xử lý số liệu ..............................44

2.3. Thực trạng về phương tiện dạy học ở các trường TH&THCS huyện

Trấn Yên, tỉnh Yên Bái......................................................................................45

2.3.1. Thực trạng nhận thức về tầm quan trọng của phương tiện dạy học ở

các trường TH&THCS huyện Trấn Yên, tỉnh Yên Bái.....................................45

2.3.2. Thực trạng về tính đồng bộ của PTDH đáp ứng yêu cầu đổi mới ở

các trường TH và THCS huyện Trấn Yên, tỉnh Yên Bái ..................................48

2.3.3. Thực trạng về tính hiện đại của PTDH đáp ứng yêu cầu đổi mới ở

các trường TH và THCS huyện Trấn Yên, tỉnh Yên Bái ..................................50

2.3.4. Thực trạng về tần suất sử dụng PTDH đáp ứng yêu cầu đổi mới ở

các trường TH và THCS huyện Trấn Yên, tỉnh Yên Bái ..................................51

2.4. Thực trạng quản lý phương tiện dạy học ở các trường TH&THCS

huyện Trấn Yên, tỉnh Yên Bái...........................................................................52

2.4.1. Thực trạng lập kế hoạch sử dụng và bảo quản phương tiện dạy học

đáp ứng yêu cầu đổi mới ở các trường TH và THCS huyện Trấn Yên, tỉnh

Yên Bái ..............................................................................................................52

2.4.2. Thực trạng tổ chức sử dụng và bảo quản phương tiện dạy học đáp

ứng yêu cầu đổi mới ở các trường TH và THCS huyện Trấn Yên, tỉnh Yên

Bái......................................................................................................................55

2.4.3. Thực trạng chỉ đạo sử dụng và bảo quản phương tiện dạy học đáp

ứng yêu cầu đổi mới ở các trường TH và THCS huyện Trấn Yên, tỉnh Yên

Bái......................................................................................................................58

2.4.4. Thực trạng kiểm tra, đánh giá sử dụng và bảo quản phương tiện dạy

học đáp ứng yêu cầu đổi mới ở các trường TH và THCS huyện Trấn Yên,

tỉnh Yên Bái.......................................................................................................61

2.4.5. Các nhân tố ảnh hưởng đến quản lý phương tiện dạy học ở các

trường TH&THCS huyện Trấn Yên, tỉnh Yên Bái ...........................................63

vi

2.5. Đánh giá chung về quản lý phương tiện dạy học ở các trường

TH&THCS huyện Trấn Yên, tỉnh Yên Bái.......................................................65

2.5.1. Ưu điểm ...................................................................................................65

2.5.2. Hạn chế ....................................................................................................66

2.5.3. Nguyên nhân............................................................................................66

KẾT LUẬN CHƯƠNG 2..................................................................................68

Chương 3: BIỆN PHÁP QUẢN LÝ PHƯƠNG TIỆN DẠY HỌC ỨNG YÊU

CẦU ĐỔI MỚI GIÁO DỤC Ở CÁC TRƯỜNG TH&THCS HUYỆN TRẤN

YÊN, TỈNH YÊN BÁI ĐÁP ỨNG YÊU CẦU CHƯƠNG TRÌNH GIÁO

DỤC PHỔ THÔNG 2018................................................................................69

3.1. Nguyên tắc xây dựng giải pháp ..................................................................69

3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính mục tiêu..........................................................69

3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính hệ thống, đồng bộ...........................................69

3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính khoa học, hiện đại và kế thừa.........................70

3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính chất lượng và hiệu quả ...................................70

3.1.5. Nguyên tắc phù hợp với thực tiễn, có tính khả thi ..................................70

3.2. Các giải pháp quản lý phương tiện dạy học đáp ứng yêu cầu chương

trình GDPT 2018 ở các trường TH&THCS huyện Trấn Yên, tỉnh Yên

Bái......................................................................................................................71

3.2.1. Tổ chức nâng cao nhận thức cho cán bộ quản lý, giáo viên, nhân

viên về tầm quan trọng của PTDH với chất lượng giáo dục đáp ứng chương

trình GDPT 2018 ...............................................................................................71

3.2.2. Tổ chức bồi dưỡng phát triển năng lực sử dụng PTDH cho giáo viên

và nhân viên quản lý phương tiện dạy học tại trường TH&THCS đáp ứng

chương trình GDPT 2018 ..................................................................................74

3.2.3. Phối hợp biện pháp hành chính và kinh tế tạo động lực cho các thành

viên trong trường nâng cao hiệu quả sử dụng PTDH đáp ứng chương trình

GDPT 2018........................................................................................................77

vii

3.2.4. Tăng cường kiểm tra đánh giá sử dụng PTDH trong nhà trường đáp

ứng chương trình GDPT 2018...........................................................................81

3.2.5. Tăng cường nguồn tài chính từ cấp phát ngân sách và huy động sự

đóng góp của xã hội phục vụ các nhu cầu tái trang bị, hiện đại hóa PTDH

đáp ứng chương trình GDPT 2018 ....................................................................85

3.2.6. Tăng cường ứng dụng CNTT trong quản lý và cụ thể hóa các tiêu

chí đánh giá hiệu quả sử dụng PTDH đáp ứng chương trình GDPT 2018 .......88

3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp.................................................................90

3.4. Khảo sát kiểm chứng tính cấp thiết và tính khả thi của các biện pháp

đã đề xuất...........................................................................................................90

3.4.1. Mục đích khảo nghiệm ............................................................................90

3.4.2. Đối tượng khảo nghiệm...........................................................................91

3.4.3. Nội dung khảo nghiệm ............................................................................91

3.4.4. Phương pháp khảo nghiệm......................................................................91

3.4.5. Kết quả khảo nghiệm...............................................................................93

KẾT LUẬN CHƯƠNG 3 ..................................................................................97

KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ .................................................................98

1. Kết luận..........................................................................................................98

2. Khuyến nghị...................................................................................................99

2.1. Đối với Sở giáo dục và đào tạo tỉnh Yên Bái.............................................99

2.2. Đối với Phòng GD&ĐT huyện Trấn Yên ................................................100

2.3. Đối với lãnh đạo các trường Tiểu học và Trung học cơ sở......................100

TÀI LIỆU THAM KHẢO.............................................................................102

PHỤ LỤC .......................................................................................................105

viii

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

CBQL : Cán bộ quản lý

CĐ-ĐH : Cao đẳng - Đại học

CLGD : Chất lượng giáo dục

CNTT : Công nghệ thông tin

CSVC : Cơ sở vật chất

GD : Giáo dục

GD&ĐT : Giáo dục và Đào tạo

GV : Giáo viên

HS : Học sinh

NCKH : Nghiên cứu khoa học

PTDH : Phương tiện dạy học

QLĐT : Quản lý đào tạo

TBDH : Thiết bị dạy học

TH&THCS : Tiểu học và Trung học cơ sở

THCS : Trung học cơ sở

ix

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 1.1. Bảng thiết bị dạy học tối thiểu cấp tiểu học ............................................... 23

Bảng 1.2: Thiết bị dạy học tối thiểu dùng chung bậc THCS...................................... 28

Bảng 2.1: Quy mô các trường TH&THCS huyện Trấn Yên ...................................... 42

Bảng 2.2. Ý nghĩa điểm bình quân ............................................................................. 45

Bảng 2.3. Ý kiến đánh giá về tầm quan trọng của phương tiện dạy học ở các

trường TH&THCS huyện Trấn Yên, tỉnh Yên Bái ................................... 46

Bảng 2.4.Ý kiến đánh giá về tính đồng bộ của phương tiện dạy học ở các trường

TH&THCS huyện Trấn Yên, tỉnh Yên Bái............................................... 49

Bảng 2.5. Ý kiến đánh giá về tính hiện đại của phương tiện dạy học ở các trường

TH&THCS huyện Trấn Yên, tỉnh Yên Bái............................................... 50

Bảng 2.6. Ý kiến đánh giá về tần suất sử dụng phương tiện dạy học ở các trường

TH&THCS huyện Trấn Yên, tỉnh Yên Bái............................................... 51

Bảng 2.7. Ý kiến đánh giá công tác lập kế hoạch sử dụng và bảo quản phương

tiện dạy học ở các trường TH&THCS huyện Trấn Yên, tỉnh Yên Bái .... 53

Bảng 2.8.Ý kiến đánh giá công tác tổ chức sử dụng và bảo quản phương tiện dạy

học ở các trường TH&THCS huyện Trấn Yên, tỉnh Yên Bái.................. 56

Bảng 2.9. Ý kiến đánh giá công tác chỉ đạo sử dụng và bảo quản phương tiện dạy

học ở các trường TH&THCS huyện Trấn Yên, tỉnh Yên Bái................... 59

Bảng 2.10. Ý kiến đánh giá công tác lập kế hoạch sử dụng và bảo quản phương

tiện dạy học ở các trường TH&THCS huyện Trấn Yên, tỉnh Yên Bái..... 62

Bảng 2.11. Ý kiến đánh giá các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý phương tiện dạy

học ở các trường TH&THCS huyện Trấn Yên, tỉnh Yên Bái................... 64

Bảng 3.1: Kết quả khảo nghiệm về tính cấp thiết các biện pháp................................ 93

Bảng 3.2: Kết quả khảo nghiệm về tính khả thi các biện pháp .................................. 95

1

MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

Nước ta đang bước vào giai đoạn công nghiệp hoá, hiện đại hoá với mục

tiêu phấn đấu đến năm 2020 cơ bản trở thành một nước công nghiệp theo hướng

hiện đại hoá. Ngay từ khi bắt đầu công cuộc đổi mới đất nước, ở Đại hội lần thứ

VII, Đảng ta đã khẳng định “Phát triển giáo dục và khoa học công nghệ là quốc

sách hàng đầu”, chủ trương đó được tiếp tục nhấn mạnh trong những Nghị quyết

Đại hội Đảng của các nhiệm kỳ tiếp theo, và cho đến Nghị quyết Đại hội Đảng

toàn quốc lần thứ X và lần thứ XI đều khẳng định một trong những nhiệm vụ

trọng tâm để phát triển kinh tế- xã hội của đất nước là phát triển, nâng cao chất

lượng giáo dục và đào tạo, chất lượng nguồn nhân lực; phát triển khoa học, công

nghệ và kinh tế tri thức. Như vậy, nhân tố quyết định thắng lợi của công cuộc

công nghiệp hoá, hiện đại hoá và hội nhập quốc tế của đất nước ta là con người,

là nguồn nhân lực Việt Nam được phát triển cả về số lượng và chất lượng.

Trong giai đoạn đổi mới giáo dục Việt Nam hiện nay, để đáp ứng một

trong những yêu cầu đổi mới giáo dục “Chuyển mạnh quá trình giáo dục từ chủ

yếu trang bị kiến thức sang phát triển năng lực và phẩm chất người học; học đi

đôi với hành; lý luận gắn liền với thực hiện” việc đổi mới công tác quản lý

phương tiện dạy học và thiết bị dạy học (Phương tiện dạy học) trong các nhà

trường theo hướng ứng dụng công thông tin (CNTT) đang trở thành xu hướng

tất yếu.

Đối với ngành giáo dục và đào tạo thì cơ sở hạ tầng đó chính là phương

tiện dạy học và thiết bị dạy học của các trường học, bao gồm: Đất; nhà và công

trình xây dựng; các máy móc, trang thiết bị phục vụ cho các hoạt động dạy - học

và các tài sản cố định vô hình... Đó là những điều kiện quan trọng góp phần để

bảo đảm chất lượng giáo dục của nhà trường bên cạnh các điều kiện bảo đảm

khác như đội ngũ giáo viên, chương trình và nội dung tài liệu học tập.

Quản lý phương tiện dạy học, thiết bị dạy học là một trong những nội