Quản lý phát triển chương trình giáo dục trẻ 5-6 tuổi ở các trường mầm non thuộc địa bàn miền núi thành phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

HOÀNG THANH HOA

QUẢN LÝ PHÁT TRIỂN CHƯƠNG TRÌNH

GIÁO DỤC TRẺ 5 - 6 TUỔI Ở CÁC TRƯỜNG MẦM NON

THUỘC ĐỊA BÀN MIỀN NÚI THÀNH PHỐ CẨM PHẢ,

TỈNH QUẢNG NINH

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

THÁI NGUYÊN - 2020

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

HOÀNG THANH HOA

QUẢN LÝ PHÁT TRIỂN CHƯƠNG TRÌNH

GIÁO DỤC TRẺ 5 - 6 TUỔI Ở CÁC TRƯỜNG MẦM NON

THUỘC ĐỊA BÀN MIỀN NÚI THÀNH PHỐ CẨM PHẢ,

TỈNH QUẢNG NINH

Ngành: Quản lý giáo dục

Mã số: 8140114

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Người hướng dẫn khoa học: TS. Trần Thị Minh Huế

THÁI NGUYÊN - 2020

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các kết quả

nghiên cứu trong Luận văn là trung thực, chưa từng được công bố trong bất kì

công trình nghiên cứu nào của tác giả khác.

Thái Nguyên, tháng 8 năm 2020

Tác giả luận văn

Hoàng Thanh Hoa

ii

LỜI CẢM ƠN

Tôi xin bày tỏ lòng kính trọng và lời cảm ơn sâu sắc tới đến TS. Trần Thị

Minh Huế, người hướng dẫn khoa học đã tận tình chỉ dẫn, giúp đỡ tôi trong suốt

quá trình nghiên cứu và thực hiện luận văn.

Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn đến các Thầy, Cô và cán bộ Trường Đại học

Sư phạm Thái Nguyên - ĐHTN đã giúp đỡ và tạo điều kiện thuận lợi cho tôi

trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu.

Tôi xin tri ân sự động viên, khích lệ và ủng hộ của gia đình, người thân,

bạn bè và đồng nghiệp đã giúp đỡ tôi hoàn thành luận văn này.

Tác giả luận văn

Hoàng Thanh Hoa

iii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN.................................................................................................i

LỜI CẢM ƠN......................................................................................................ii

MỤC LỤC..........................................................................................................iii

DANH MỤC TỪ, CỤM TỪ VIẾT TẮT .........................................................viii

DANH MỤC CÁC BẢNG.................................................................................ix

MỞ ĐẦU.............................................................................................................1

1. Lý do chọn đề tài .............................................................................................1

2. Mục đích nghiên cứu .......................................................................................3

3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu ................................................................3

4. Giả thuyết khoa học.........................................................................................3

5. Nhiệm vụ nghiên cứu ......................................................................................3

6. Phạm vi nghiên cứu .........................................................................................3

7. Phương pháp nghiên cứu.................................................................................4

8. Cấu trúc luận văn.............................................................................................5

Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ PHÁT TRIỂN CHƯƠNG

TRÌNH GIÁO DỤC TRẺ 5 - 6 TUỔI Ở TRƯỜNG MẦM NON

THUỘC ĐỊA BÀN MIỀN NÚI..............................................................6

1.1. Khái quát về lịch sử nghiên cứu vấn đề .......................................................6

1.1.1. Những nghiên cứu ở nước ngoài...............................................................6

1.1.2. Những nghiên cứu ở trong nước ...............................................................9

1.2. Các khái niệm cơ bản .................................................................................12

1.2.1. Chương trình giáo dục.............................................................................12

1.2.2. Chương trình giáo dục mầm non.............................................................13

1.2.3. Phát triển chương trình giáo dục .............................................................13

1.2.4. Phát triển chương trình giáo dục mầm non .............................................14

1.2.5. Quản lý phát triển chương trình giáo dục trẻ 5 - 6 tuổi ở trường mầm non ..15

1.3. Một số vấn đề lý luận về chương trình giáo dục trẻ 5 - 6 tuổi và phát

triển chương trình giáo dục trẻ 5 - 6 tuổi ở trường mầm non .................16

1.3.1. Đặc điểm phát triển của trẻ mẫu giáo 5- 6 tuổi.......................................16

iv

1.3.2. Chương trình giáo dục trẻ 5 - 6 tuổi ở trường mầm non.........................17

1.3.3. Một số vấn đề về phát triển chương trình giáo dục trẻ 5 - 6 tuổi tại

trường mầm non ......................................................................................23

1.4. Một số vấn đề lý luận về quản lý phát triển chương trình giáo dục trẻ

mẫu giáo 5 - 6 tuổi ở trường mầm non địa bàn miền núi........................27

1.4.1. Đặc trưng công tác giáo dục trẻ tại trường mầm non thuộc địa bàn

miền múi..................................................................................................27

1.4.2. Vai trò của hiệu trưởng trong quản lý phát triển chương trình giáo

dục trẻ mẫu giáo 5 - 6 tuổi ở trường mầm non........................................29

1.4.3. Mục tiêu quản lý phát triển chương trình giáo dục cho trẻ mẫu giáo 5

- 6 tuổi ở trường mầm non ......................................................................30

1.4.4. Nội dung quản lý phát triển chương trình giáo dục trẻ mẫu giáo 5 - 6

tuổi ở trường mầm non............................................................................31

1.4.5. Phương pháp quản lý phát triển chương trình giáo dục trẻ mẫu giáo 5

- 6 tuổi ở trường mầm non ......................................................................37

1.4.6. Các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý phát triển chương trình

chương trình chương trình giáo dục trẻ mẫu giáo 5 - 6 tuổi ở trường

mầm non ..................................................................................................38

Kết luận chương 1 .............................................................................................41

Chương 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ PHÁT TRIỂN CHƯƠNG

TRÌNH GIÁO DỤC TRẺ 5 - 6 TUỔI Ở CÁC TRƯỜNG MẦM

NON THUỘC ĐỊA BÀN MIỀN NÚI THÀNH PHỐ CẨM PHẢ,

TỈNH QUẢNG NINH ...........................................................................42

2.1. Khái quát về khảo sát thực trạng.............................................................42

2.1.1. Khái quát về địa bàn khảo sát..................................................................42

2.1.2. Mục tiêu khảo sát ....................................................................................44

2.1.3. Khách thể khảo sát ..................................................................................44

2.1.4. Nội dung khảo sát....................................................................................44

2.1.5. Phương pháp khảo sát và xử lý số liệu....................................................44

v

2.2. Thực trạng nhận thức của CBQL và GV về phát triển chương trình giáo

dục và quản lý phát triển chương trình giáo dục trẻ mẫu giáo 5 - 6 tuổi ở

trường mầm non .......................................................................................45

2.2.1. Nhận thức về khái niệm chương trình giáo dục mầm non, phát triển

chương trình giáo dục mầm non, quản lý phát triển chương trình giáo

dục trẻ mẫu giáo 5 - 6 tuổi ở trường mầm non........................................45

2.2.3. Nhận thức về các cách tiếp cận trong phát triển chương trình giáo

dục trẻ mẫu giáo 5 - 6 tuổi.......................................................................49

2.3. Thực trạng phát triển chương trình giáo dục trẻ mẫu giáo 5 - 6 tuổi ở

các trường mầm non thuộc địa bàn miền núi thành phố Cẩm Phả,

tỉnh Quảng Ninh ......................................................................................50

2.3.1. Thực trạng phát triển nội dung giáo dục trẻ mẫu giáo 5 - 6 tuổi ở

trường mầm non ......................................................................................50

2.3.2. Thực trạng phát triển các phương pháp trong giáo dục trẻ mẫu giáo 5

- 6 tuổi ở trường mầm non ......................................................................55

2.3.3. Thực trạng phát triển các hình thức tổ chức hoạt động giáo dục trẻ

mẫu giáo 5 - 6 tuổi ở trường mầm non....................................................57

2.3.4. Thực trạng thực hiện quy trình phát triển chương trình giáo dục trẻ 5-

6 tuổi ở các trường mầm non thuộc địa bàn miền núi.............................60

2.4. Thực trạng quản lý phát triển chương trình giáo dục trẻ mẫu giáo 5 -

6 tuổi ở trường mầm non thuộc địa bàn miền núi thành phố Cẩm Phả,

tỉnh Quảng Ninh ......................................................................................61

2.4.1. Thực trạng nội dung quản lý phát triển chương trình giáo dục trẻ mẫu

giáo 5 - 6 tuổi ở trường mầm non thuộc địa bàn miền núi thành phố

Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh .....................................................................61

2.4.2. Thực trạng sử dụng phương pháp quản lý phát triển chương trình

giáo dục trẻ mẫu giáo 5 - 6 tuổi ở trường mầm non thuộc địa bàn

miền núi thành phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh .....................................75

2.4.3. Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng quản lý phát triển chương trình

giáo dục trẻ mẫu giáo 5 - 6 tuổi ở trường mầm non thuộc địa bàn

miền núi Thành phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh....................................80

vi

2.5. Đánh giá chung về khảo sát thực trạng ...................................................82

2.5.1. Những ưu điểm........................................................................................82

2.5.2. Những hạn chế.........................................................................................83

2.5.3. Nguyên nhân của hạn chế........................................................................83

Kết luận chương 2 .............................................................................................85

Chương 3. BIỆN PHÁP QUẢN LÝ PHÁT TRIỂN CHƯƠNG TRÌNH

GIÁO DỤC TRẺ 5 - 6 TUỔI Ở CÁC TRƯỜNG MẦM NON

THUỘC ĐỊA BÀN MIỀN NÚI THÀNH PHỐ CẨM PHẢ, TỈNH

QUẢNG NINH.......................................................................................86

3.1. Nguyên tắc xây dựng biện pháp..............................................................86

3.1.1. Đảm bảo tính mục tiêu giáo dục .............................................................86

3.1.2. Đảm bảo tính khoa học............................................................................86

3.1.3. Đảm bảo tính thực tiễn ............................................................................87

3.1.4. Đảm bảo tính khả thi ...............................................................................87

3.1.5. Đảm bảo tính kế thừa ..............................................................................87

3.1.6. Đảm bảo tính toàn diện, tính hệ thống ....................................................87

3.2. Một số biện pháp quản lý phát triển chương trình giáo dục trẻ 5 - 6 tuổi

ở các trường mầm non thuộc địa bàn miền núi thành phố Cẩm Phả tỉnh

Quảng Ninh..............................................................................................88

3.2.1. Tổ chức bồi dưỡng năng lực phát triển chương trình và quản lý phát triển

chương trình giáo dục trẻ mẫu giáo 5 - 6 tuổi đáp ứng bối cảnh giáo dục

miền núi cho cán bộ quản lý, GV................................................................88

3.2.2. Chỉ đạo đổi mới phương pháp, hình thức tổ chức hoạt động giáo dục

và quản lí chương trình giáo dục trẻ mẫu giáo 5 - 6 tuổi........................90

3.2.3. Huy động và sử dụng hiệu quả các nguồn lực về cơ sở vật chất cho

thực hiện có chất lượng chương trình giáo dục trẻ 5 - 6 tuổi..................93

3.2.4. Tăng cường vai trò của các bên liên quan trong phát triển chương

trình giáo dục trẻ mẫu giáo 5 - 6 tuổi......................................................96

3.2.5. Chủ động tham mưu cho cơ quan quản lý giáo dục cấp trên về quản

lý phát triển chương trình giáo dục trẻ 5 - 6 tuổi ....................................98

vii

3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp............................................................100

3.4. Khảo nghiệm tính cần thiết và khả thi của các biện pháp đề xuất ........102

3.4.1. Mục đích khảo nghiệm..........................................................................102

3.4.2. Nội dung, cách thức khảo nghiệm.........................................................102

3.4.3. Kết quả khảo nghiệm.............................................................................102

Kết luận chương 3 ...........................................................................................106

KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ...............................................................107

1. Kết luận........................................................................................................107

2. Khuyến nghị ................................................................................................108

TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................110

PHỤ LỤC

viii

DANH MỤC TỪ, CỤM TỪ VIẾT TẮT

BGD& ĐT : Bộ Giáo dục và Đào tạo

BGH : Ban giám hiệu

CBQL : Cán bộ quản lý

CT : Chương trình

CTGD : Chương trình giáo dục

CTGDM : Chương trình giáo dục mầm non

CSVC : Cơ sở vật chất

DTTS : Dân tộc thiểu số

GDMN : Giáo dục mầm non

GV : Giáo viên

MN : Mầm non

Nxb : Nhà xuất bản

PGD&ĐT : Phòng Giáo dục và Đào tạo

PPGD : Phương pháp giảng dạy

SGD&ĐT : Sở Giáo dục và Đào tạo

UBND : Ủy ban nhân dân

ix

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 2.1. Quy mô lớp, học sinh kỳ I năm học 2019-2020............................42

Bảng 2.2. Về số lượng CBQL và GV học kỳ I năm học 2019-2020.............43

Bảng 2.3. Nhận thức của CBQL và GV về các khái niệm............................45

Bảng 2.4. Nhận thức của CBQL và GV về chương trình giáo dục trẻ mẫu

giáo 5 - 6 tuổi ở trường mầm non .................................................47

Bảng 2.5. Nhận thức của CBQL và GV về các cách tiếp cận trong phát

triển chương trình giáo dục trẻ mẫu giáo 5 - 6 tuổi ......................49

Bảng 2.6. Đánh giá của CBQL, GV về thực trạng phát triển nội dung

giáo dục trẻ 5 - 6 tuổi ....................................................................51

Bảng 2.7. Đánh giá của CBQL, GV về thực trạng phát triển các phương

pháp trong giáo dục cho trẻ 5 - 6 tuổi ...........................................56

Bảng 2.8. Thực trạng sử dụng các hình thức tổ chức hoạt động giáo dục

trẻ mẫu giáo 5 - 6 tuổi ở trường mầm non ....................................58

Bảng 2.9. Đánh giá của CBQL, GV về quy trình phát triển chương trình

giáo dục trẻ 5-6 tuổi ở các trường mầm non thuộc địa bàn

miền núi.........................................................................................60

Bảng 2.9. Đánh giá của CBQL, GV về thực trạng quản lý phát triển mục

tiêu giáo dục trẻ mẫu giáo 5 - 6 tuổi..............................................62

Bảng 2.10. Đánh giá của CBQL, GV về thực trạng quản lý phát triển nội

dung giáo dục trẻ mẫu giáo 5 - 6 tuổi............................................64

Bảng 2.11. Đánh giá của CBQL, GV về thực trạng quản lý phát triển

phương pháp, hình thức giáo dục trẻ mẫu giáo 5 - 6 tuổi .............67

Bảng 2.12. Đánh giá của CBQL, GV về thực trạng quản lý phát triển năng

lực GV đáp ứng yêu cầu phát triển chương trình giáo dục trẻ

mẫu giáo 5 - 6 tuổi.........................................................................70

Bảng 2.13. Đánh giá của CBQL, GV về thực trạng quản lý phát triển các điều

kiện thực hiện chương trình giáo dục trẻ mẫu giáo 5 - 6 tuổi............. 72

Bảng 2.14. Đánh giá của CBQL, GV về thực trạng quản lý hoạt động đánh

giá, điều chỉnh kế hoạch, đảm bảo chất lượng thực hiện

chương trình giáo dục trẻ 5 - 6 tuổi...............................................74

x

Bảng 2.15. Đánh giá của CBQL, GV về thực trạng sử dụng phương pháp

quản lý phát triển chương trình giáo dục trẻ 5 - 6 tuổi ở các

trường mầm non thuộc địa bàn miền núi ......................................76

Bảng 2.16. Đánh giá của CBQL, GV về thực trạng các yếu tố ảnh hưởng

hiệu quả quản lý phát triển chương trình giáo dục trẻ 5 - 6 tuổi

ở trường mầm non thuộc địa bàn miền núi ...................................80

Bảng 3.1. Kết quả khảo nghiệm mức độ cấp thiết của các biện pháp quản

lý phát triển chương trình giáo dục cho trẻ 5 - 6 tuổi ở các

trường mầm non thuộc địa bàn miền núi ....................................103

1

MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

Trường mầm non thực hiện quá trình giáo dục trẻ song song với quá trình chăm

sóc, nuôi dưỡng trẻ. Điều lệ trường mầm non mới nhất được Bộ GD&ĐT ban hành

năm 2015 kèm theo Văn bản hợp nhất 04/VBHN-BGDĐT Điều lệ trường mầm

non 2015 ban hành ngày 24 tháng 12 năm 2015 đã quy định rõ: “Trường mầm non tổ

chức thực hiện việc nuôi dưỡng, chăm sóc và giáo dục trẻ em từ 3 tuổi đến 6 tuổi theo

chương trình giáo dục mầm non do Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành” [7].

GDMN nước ta đã trải qua hơn 60 năm hình thành và phát triển, cùng với quá

trình đó, chương trình GDMN cũng đã trải qua rất nhiều lần được xây dựng, chỉnh

sửa, đổi mới cho phù hợp với yêu cầu mới của xã hội cũng như chuẩn bị đầy đủ về

thể chất và tâm lý cho trẻ vào học ở trường phổ thông.

Giáo dục mầm non có một ý nghĩa quan trọng đối với việc chuẩn bị tâm thế sẵn

sàng đi học cũng như tập cho trẻ làm quen với những sinh hoạt gần gũi với hoạt động

học tập. Để có thể học tập tốt ở lớp 1, trẻ cần phải có sự rèn luyện về các thao tác trí

tuệ, có sự hiểu biết về bản thân, gia đình, môi trường xung quanh, các biểu tượng về

thời gian, không gian đồng thời có kỹ năng thực hiện hoạt động trí óc như biết so sánh,

phân tích, tổng hợp... Vì vậy, phát triển chương trình giáo dục trẻ 5 - 6 tuổi là một trong

những nhiệm vụ quan trọng của trường mầm non hiện nay.

Thông tư số 28/2016/TT-BGDĐT [6] ngày 30 tháng 12 năm 2016 về sửa đổi,

bổ sung một số nội dung của chương trình giáo dục mầm non ban hành kèm thông tư

số 17/2009/TT-BGDĐT [4] ngày 25 tháng 7 năm 2009 của Bộ trưởng Bộ giáo dục và

Đào tạo. Nội dung giáo dục của chương trình được xây dựng và cấu trúc theo các lĩnh

vực: phát triển thể chất, phát triển nhận thức, phát triển ngôn ngữ; phát triển tình cảm -

xã hội và phát triển thẩm mĩ. Với lĩnh vực phát triển nhận thức, chương trình mới coi

trọng việc tạo hứng thú cho trẻ trong các hoạt động nhận thức; chú ý việc phát triển các

kỹ năng cho trẻ, chú ý phát triển tính sáng tạo, tạo cho trẻ cách học, cách suy nghĩ, cách

tư duy; quan tâm hình thành và phát triển khả năng biểu đạt suy nghĩ của trẻ.

Chính sách hỗ trợ học sinh và trường phổ thông ở xã, thôn bản đặc biệt khó

khăn theo Nghị định 116/2016/NĐ-CP, ngày 18/7/2016 [10] là một trong những

chính sách hỗ trợ phát triển giáo dục vùng đồng bào DTTS mang lại hiệu quả rõ rệt.

Mặt khác, Quyết định số 1008/QĐ-TTg ngày 2/6/2016 của Thủ tướng Chính phủ phê