Quản lý nợ xấu tại các ngân hàng thương mại trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH

ĐINH NGỌC TÙNG

QUẢN LÝ NỢ XẤU TẠI CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI

TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH BẮC KẠN

LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG

Ngành: QUẢN LÝ KINH TẾ

THÁI NGUYÊN - 2020

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH

ĐINH NGỌC TÙNG

QUẢN LÝ NỢ XẤU TẠI CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI

TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH BẮC KẠN

Ngành: QUẢN LÝ KINH TẾ

Mã số: 8.34.04.10

LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG

Người hướng dẫn khoa học: TS Trần Tuấn Anh

THÁI NGUYÊN - 2020

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan bản luận văn là công trình nghiên cứu khoa học độc lập của

tôi. Các số liệu, kết luận nghiên cứu trình bày trong luận văn này chưa hề được công

bố ở bất kỳ công trình nghiên cứu nào khác.

Tôi xin chịu trách nhiệm về các kết quả và kết luận nghiên cứu trong luận văn.

Tác giả luận văn

Đinh Ngọc Tùng

ii

LỜI CẢM ƠN

Tôi xin gửi lời cảm ơn đến các tập thể và cá nhân đã nhiệt tình giúp đỡ tôi trong

quá trình thực hiện luận văn “Quản lý nợ xấu tại các Ngân hàng thương mại trên

địa bàn tỉnh Bắc Kạn” và trong quá trình học tập, nghiên cứu.

Trân trọng cảm ơn Tiến sĩ Trần Tuấn Anh, người đã tận tình hướng dẫn và chỉ

bảo cho tôi suốt quá trình nghiên cứu và thực hiện luận văn.

Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn đến các thầy, cô giáo Trường Đại học Kinh tế và Quản

trị Kinh doanh - Đại học Thái Nguyên, đặc biệt là các cán bộ Phòng Đào tạo, đã tạo nhiều

điều kiện thuận lợi để tôi tham gia và hoàn thành khóa học.

Xin gửi lời cảm ơn chân thành đến Ban lãnh đạo Ngân hàng Nhà nước chi

nhánh tỉnh Bắc Kạn cùng các đồng nghiệp đã chia sẻ cho tôi những tài liệu quý báu

liên quan đến vấn đề nghiên cứu của luận văn.

Xin cảm ơn gia đình, những người thân và bạn bè luôn động viên, ủng hộ và

giúp đỡ để tôi tập trung nghiên cứu và hoàn thành luận văn.

Trân trọng cảm ơn!

Tác giả luận văn

Đinh Ngọc Tùng

iii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN .................................................................................................i

LỜI CẢM ƠN ......................................................................................................ii

MỤC LỤC.......................................................................................................... iii

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ....................................................................vi

DANH MỤC CÁC BẢNG.................................................................................vii

DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ VÀ BIỂU ĐỒ...................................................... viii

MỞ ĐẦU .............................................................................................................1

1. Tính cấp thiết của đề tài ...................................................................................1

2. Mục tiêu nghiên cứu.........................................................................................2

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu....................................................................2

4. Đóng góp của Luận văn ...................................................................................3

5. Kết cấu của luận văn ........................................................................................3

Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ NỢ XẤU

CỦA CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI .....................................................4

1.1. Cơ sở lý luận về quản lý nợ xấu của các ngân hàng thương mại.................4

1.1.1. Khái quát chung về ngân hàng thương mại và quản lý nợ xấu..................4

1.1.2. Các chính sách đối với quản lý nợ xấu hiện nay trong các ngân hàng thương

mại......................................................................................................................13

1.1.3. Nội dung quản lý nợ xấu ..........................................................................17

1.1.4. Các nhân tố ảnh hưởng đến quá trình quản lý nợ xấu đối với các

NHTM................................................................................................................23

1.2. Cơ sở thực tiễn về quản lý nợ xấu và bài học kinh nghiệm cho các NHTM

trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn...................................................................................26

1.2.1. Kinh nghiệm về quản lý nợ xấu của một số NHTM Việt Nam ...............26

1.2.2. Bài học kinh nghiệm đối với các NHTM trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn.......30

Chương 2: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU................................................32

2.1. Câu hỏi nghiên cứu .....................................................................................32

2.2. Phương pháp nghiên cứu.............................................................................32

iv

2.2.1. Phương pháp thu thập thông tin ...............................................................32

2.2.2. Phương pháp xử lý thông tin và tổng hợp thông tin ................................34

2.2.3. Phương pháp phân tích thông tin .............................................................35

2.3. Hệ thống chỉ tiêu nghiên cứu ......................................................................35

2.3.1. Các chỉ tiêu trực tiếp đánh giá rủi ro tín dụng tại ngân hàng thương mại35

2.3.2. Các chỉ tiêu gián tiếp đánh giá rủi ro tín dụng.........................................38

Chương 3: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ NỢ XẤU CỦA CÁC NGÂN HÀNG

THƯƠNG MẠI TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH BẮC KẠN....................................40

3.1. Khái quát về Ngân hàng Nhà nước chi nhánh tỉnh Bắc Kạn ......................40

3.1.1. Quá trình hình thành và phát triển ...........................................................40

3.1.2. Cơ cấu tổ chức của NHNN chi nhánh tỉnh Bắc Kạn................................40

3.1.3. Chức năng, nhiệm vụ của NHNN chi nhánh tỉnh Bắc Kạn .....................40

3.1.4. Vai trò của Ngân hàng Nhà nước Chi nhánh tỉnh Bắc Kạn trong quản lý nợ xấu

đối với các NHTM trên địa bàn tỉnh ..................................................................41

3.2. Khái quát về các NHTM trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn ...................................42

3.2.1. Mạng lưới NHTM trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn ..........................................42

3.2.2. Hoạt động kinh doanh của các NHTM tỉnh Bắc Kạn ..............................43

3.3. Thực trạng quản lý nợ xấu tại các NHTM trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn ........47

3.3.1. Nhận diện nợ xấu .....................................................................................47

3.3.2. Đo lường nợ xấu.......................................................................................55

3.3.3. Ngăn ngừa nợ xấu ....................................................................................64

3.3.4. Xử lý nợ xấu.............................................................................................72

3.4. Các nhân tố ảnh hưởng đến quá trình quản lý nợ xấu của các NHTM trên địa

bàn tỉnh Bắc Kạn................................................................................................78

3.4.1. Các nhân tố chủ quan ...............................................................................78

3.4.2. Các nhân tố khách quan ...........................................................................83

3.5. Đánh giá chung việc quản lý nợ xấu tại các NHTM trên địa bàn...............85

3.5.1. Kết quả đạt được ......................................................................................85

3.5.2. Hạn chế và nguyên nhân ..........................................................................86

v

Chương 4: MỘT SỐ GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ QUẢN LÝ NỢ

XẤU TẠI CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH

BẮC KẠN .........................................................................................................96

4.1. Định hướng, mục tiêu và nhiệm vụ trong quản lý nợ xấu tại các NHTM trên

địa bàn tỉnh Bắc Kạn ..........................................................................................96

4.2. Giải pháp quản lý nợ xấu tại các NHTM trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn ..........97

4.2.1. Các giải pháp mang tính phòng ngừa.......................................................98

4.2.2. Các giải pháp nâng cao hiệu quả xử lý nợ xấu ......................................107

4.3. Đề xuất và kiến nghị .................................................................................112

4.3.1. Kiến nghị đối với Ngân hàng Nhà nước Việt Nam................................112

4.3.2. Kiến nghị với Quốc hội, Chính phủ và các Bộ, ngành ..........................113

4.3.3. Kiến nghị với UBND tỉnh Bắc Kạn .......................................................114

KẾT LUẬN.....................................................................................................116

TÀI LIỆU THAM KHẢO .............................................................................118

PHỤ LỤC........................................................................................................122

vi

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

Từ viết tắt Từ nguyên nghĩa

Agribank Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn

AMC công ty Quản lý nợ và khai thác tài sản

BHTD Bảo hiểm tín dụng

BIDV Ngân hàng thương mại cổ phần Đầu tư và Phát triển

CBTD Cán bộ tín dụng

CIC Trung tâm Thông tin tín dụng quốc gia Việt Nam

CNTT Công nghệ thông tin

DATC

Công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên Mua bán nợ Việt

Nam

DPRR Dự phòng rủi ro

KTTT Kinh tế thị trường

LienVietPostBank Ngân hàng thương mại cổ phần Bưu điện Liên Việt

NHNN Ngân hàng Nhà nước

NHTM Ngân hàng thương mại

QLNX Quản lý nợ xấu

QLRR Quản lý rủi ro

RRTD Rủi ro tín dụng

SXKD Sản xuất kinh doanh

TCTD Tổ chức tín dụng

TSBĐ Tài sản bảo đảm

VAMC Công ty Quản lý tài sản của các tổ chức tín dụng Việt Nam

Vietinbank Ngân hàng thương mại cổ phần Công thương

XLNX Xử lý nợ xấu

vii

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 3.1. Mạng lưới TCTD trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn đến 31/12/2019..................42

Bảng 3.2. Một số chỉ tiêu huy động vốn của hệ thống NHTM tỉnh Bắc Kạn trong

các năm 2017, 2018, 2019 .....................................................................43

Bảng 3.3. Một số kết quả hoạt động của NHTM tỉnh Bắc Kạn................................45

Bảng 3.4. Kết quả kinh doanh của các NHTM Bắc Kạn giai đoạn 2017-2019........46

Bảng 3.5. Kết quả khảo sát về nhận diện nợ xấu tại các NHTM trên địa bàn tỉnh

Bắc Kạn..................................................................................................51

Bảng 3.6. Cơ cấu dư nợ cấp tín dụng phân theo ngành kinh tế của các NHTM

tỉnh Bắc Kạn giai đoạn 2017-2019 ........................................................53

Bảng 3.8. Cơ cấu dư nợ nội bảng phân loại theo nhóm nợ.......................................56

Bảng 3.9. Cơ cấu dư nợ nội bảng phân loại theo nhóm nợ của các NHTM Bắc

Kạn giai đoạn 2017-2019.......................................................................58

Bảng 3.10. Cơ cấu nợ xấu phân theo loại cho vay của các NHTM tỉnh Bắc Kạn

giai đoạn 2017-2019 ..............................................................................59

Bảng 3.11. Cơ cấu nợ xấu phân theo ngành kinh tế các NHTM tỉnh Bắc Kạn giai

đoạn 2017 - 2019 ...................................................................................61

Bảng 3.12. Cơ cấu nợ xấu theo loại hình tổ chức, cá nhân.......................................62

Bảng 3.13. Nợ quá hạn của các NHTM tỉnh Bắc Kạn giai đoạn 2017 - 2019..........63

Bảng 3.14. Kết quả khảo sát về ngăn ngừa nợ xấu tại NHTM Bắc Kạn ..................65

Bảng 3.15. Bảng thống kê cơ cấu dư nợ tín dụng theo tài sản bảo đảm giai đoạn

2017 - 2019 ............................................................................................66

Bảng 3.16. Bảng thống kê cơ cấu giá trị tài sản bảo đảm giai đoạn 2017 - 2019.....68

Bảng 3.17. Tỷ lệ dự phòng rủi ro tín dụng so với tổng dư nợ tín dụng giai đoạn

2016 - 2019 ............................................................................................70

Bảng 3.18. Tỷ lệ dự phòng rủi ro tín dụng so với dư nợ nợ xấu giai đoạn

2016 - 2019 ................................................................................. 71

Bảng 3.19. Tình hình xử lý nợ xấu của các NHTM tỉnh Bắc Kạn trong giai đoạn

từ năm 2017 - 2019 ................................................................................72

Bảng 3.20. Số nợ xấu đã xử lý bằng nguồn dự phòng rủi ro thu hồi được giai

đoạn 2017-2019 .....................................................................................75

Bảng 3.21. Kết quả khảo sát chung về các biện pháp xử lý nợ xấu tại các NHTM

tỉnh Bắc Kạn ..........................................................................................76

viii

DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ VÀ BIỂU ĐỒ

Sơ đồ 3.1. Cơ cấu tổ chức bộ máy của NHNN chi nhánh tỉnh Bắc Kạn ..................40

Biểu đồ 3.1. Kết quả huy động vốn giai đoạn 2017 - 2019 ......................................44

Biểu đồ 3.2. Kết quả cấp tín dụng giai đoạn 2017 - 2019.........................................45

Biểu đồ 3.3. Kết quả kinh doanh của các NHTM Bắc Kạn giai đoạn 2017-2019....47

Biểu đồ 3.4. Cơ cấu nợ xấu phân theo loại cho vay..................................................60

Biểu đồ 3.5. Cơ cấu nợ xấu theo loại hình tổ chức, cá nhân.....................................62

Biểu 3.6. cơ cấu dư nợ tín dụng theo tài sản bảo đảm giai đoạn 2017 - 2019 ..........67

Biểu 3.7. Cơ cấu giá trị tài sản bảo đảm giai đoạn 2017 - 2019 ...............................68

Biểu đồ 3.8. Dự phòng rủi ro tín dụng so với dư nợ nợ xấu giai đoạn 2016 - 2019 ........71

Biểu đồ 3.9. Cơ cấu các hình thức xử lý nợ xấu của các NHTM tỉnh Bắc Kạn .......73

Biểu đồ 3.10. Số nợ ngoại bảng thu hồi được giai đoạn 2017-2019.........................75

1

MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài

Trong nền kinh tế thị trường, hệ thống ngân hàng được ví như huyết mạch của

cả nền kinh tế. Hệ thống ngân hàng hoạt động một cách thông suốt, lành mạnh là tiền

đề để các nguồn lực tài chính được luân chuyển, phân bổ và sử dụng có hiệu quả, từ

đó kích thích tăng trưởng kinh tế một cách bền vững. Tuy nhiên bên cạnh vai trò to

lớn đó, người ta không thể không nói tới những tổn thất và hậu quả nặng nề mà hệ

thống ngân hàng có thể gây ra nếu như các hoạt động của ngân hàng trở nên “trục

trặc”. Trong giai đoạn 2011 trở lại đây, nền kinh tế Việt Nam đối mặt với nhiều khó

khăn, thách thức, hoạt động sản xuất kinh doanh khó khăn, tăng trưởng còn thấp,

chưa bền vững và phụ thuộc nhiều vào tín dụng ngân hàng. Trong khi đó, sau thời kỳ

tăng trưởng tín dụng nhanh, liên tục và tập trung vào một số ngành, lĩnh vực tiềm ẩn

rủi ro cao kết hợp với tác động bất lợi của kinh tế vĩ mô khiến nợ xấu của NHTM

tăng lên rất lớn. Dưới sự chỉ đạo quyết liệt của NHNN, từ cuối năm 2011 đến cuối

năm 2015, các NHTM đã tích cực nâng cao chất lượng tín dụng, xử lý nợ xấu, đặc

biệt là nỗ lực tự xử lý nợ xấu.

Kết quả, tỷ lệ nợ xấu nội bảng của hệ thống NHTM đã giảm xuống còn 2,52%

trong năm 2016, 1,99% trong năm 2017, 1,89% năm 2018 và 1,63% năm 2019. Việc

quản lý nợ xấu bước đầu đã đạt được kết quả khả quan nhưng giá trị nợ xấu hiện tại

và nợ tiềm ẩn trở thành nợ xấu vẫn còn lớn, tiềm ẩn rủi ro đối với hoạt động của các

NHTM. Trong thời gian qua, hệ thống các NHTM trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn cũng

gặp không ít các khó khăn, vướng mắc trong quá trình quản lý nợ xấu. Trong giai

đoạn 2017 - 2019, nợ xấu và nợ tiềm ẩn trở thành nợ xấu của các NHTM vẫn tiếp tục

có xu hướng gia tăng và diễn biến không thuận lợi; một số thời điểm nợ xấu nội bảng

tăng nhanh và chiếm gần 4% tổng dư nợ, nợ xấu đang hạch toán ngoại bảng chiếm tỷ

lệ lớn tương ứng 10,4% dư nợ nội bảng thời điểm cuối năm 2019. Việc không thu hồi

được nợ gốc, lãi và các khoản phí làm cho nguồn vốn của các NHTM tỉnh Bắc Kạn

bị thất thoát, trong khi đó vẫn phải chi trả tiền lãi cho nguồn vốn huy động. Điều này

làm cho lợi nhuận ngân hàng bị giảm sút, ảnh hưởng đến quy mô hoạt động; uy tín

và tiềm lực tài chính của NHTM bị suy giảm, ảnh hưởng tiêu cực đến niềm tin của

công chúng, làm giảm khả năng huy động vốn của các NHTM; cơ hội tiếp cận vốn

2

để mở rộng sản xuất kinh doanh của khách hàng bị hạn chế, ảnh hưởng xấu đến tăng

trưởng của nền kinh tế trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn.

Đây là thực trạng rất đáng lưu tâm cần phải sớm có những giải pháp hữu hiệu,

triệt để nhằm tăng cường hiệu quả công tác quản lý nợ xấu của hệ thống NHTM. Tuy

nhiên, câu hỏi đặt ra là quản lý nợ xấu sẽ được thực hiện bằng cách nào để đảm bảo

tính khả thi và hiệu quả? Căn cứ vào tính chất, tầm quan trọng của việc quản lý nợ

xấu trong hoạt động ngân hàng, với kinh nghiệm có được khi làm việc tại Ngân hàng

Nhà nước Chi nhánh tỉnh Bắc Kạn, thông qua việc vận dụng những kiến thức lý luận

đã được học, tác giả lựa chọn đề tài “Quản lý nợ xấu tại các Ngân hàng thương mại

trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn” để nghiên cứu và xây dựng luận văn thạc sỹ.

2. Mục tiêu nghiên cứu

2.1. Mục tiêu chung

Trên cơ sở đánh giá thực trạng quản lý nợ xấu tại các NHTM trên địa bàn trong

thời gian qua, luận văn đề xuất một số giải pháp nhằm đẩy mạnh và nâng cao hiệu

quả công tác quản lý nợ xấu của các Ngân hàng thương mại trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn

trong thời gian tới.

2.2. Mục tiêu cụ thể

- Hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý nợ xấu tại các NHTM trên

địa bàn tỉnh Bắc Kạn.

- Đánh giá thực trạng quản lý nợ xấu tại các Ngân hàng thương mại trên địa bàn

tỉnh Bắc Kạn.

- Phân tích các nhân tố ảnh hưởng đến quá trình quản lý nợ xấu của các NHTM

trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn.

- Đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả quản lý nợ xấu của các

NHTM tỉnh Bắc Kạn.

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu

3.1. Đối tượng nghiên cứu: Việc quản lý nợ xấu tại các NHTM trên địa bàn tỉnh

Bắc Kạn.

3.2. Phạm vi nghiên cứu

3

- Phạm vi về nội dung: Nghiên cứu hoạt động quản lý nợ xấu của các NHTM

tỉnh Bắc Kạn.

- Phạm vi về không gian: Trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn.

- Phạm vi về thời gian:

+ Số liệu thứ cấp được thu thập từ năm 2017 - 2019.

+ Số liệu sơ cấp được thu thập vào tháng 4 và 5 năm 2020.

+ Các giải pháp hoàn thiện được đề xuất trong giai đoạn 2021- 2025.

4. Đóng góp của Luận văn

4.1. Đóng góp về mặt lý luận: Trên cơ sở nghiên cứu, tổng hợp, luận văn đã hệ thống

hóa và làm rõ hơn một số vấn đề lý luận và thực tiễn về quản lý nợ xấu tại các NHTM.

Bên cạnh đó, luận văn cũng đã sưu tầm kinh nghiệm về quản lý nợ xấu của một số

NHTM lớn và NHTM tại một số địa bàn tỉnh, thành phố, từ đó rút ra những kinh

nghiệm có thể tham khảo, vận dụng cho công tác quản lý nợ xấu của các NHTM tỉnh

Bắc Kạn.

4.2. Đóng góp về mặt thực tiễn: Luận văn đã tổng hợp, phân tích và đánh giá thực

trạng QLNX của các NHTM trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn trong giai đoạn 2017 - 2019.

Trên cơ sở phân tích những kết quả đạt được, những tồn tại, hạn chế, luận văn đã chỉ

ra nguyên nhân dẫn đến những hạn chế trong quản lý nợ xấu của NHTM. Kết hợp

với kinh nghiệm trong công tác thanh tra, giám sát hoạt động ngân hàng, luận văn đã

đề xuất các giải pháp thiết thực nhằm góp phần tăng cường hiệu quả công tác quản lý

nợ xấu của các NHTM trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn.

5. Kết cấu của luận văn

Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, Luận văn được

kết cấu thành 4 chương:

Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý nợ xấu của NHTM

Chương 2: Phương pháp nghiên cứu

Chương 3: Thực trạng quản lý nợ xấu tại các NHTM trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn

Chương 4: Một số giải pháp nâng cao hiệu quả công tác quản lý nợ xấu tại các

ngân hàng thương mại trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn.