Quản lý nợ nước ngoài tại Việt Nam trong điều kiện hiện nay: Luận văn thạc sĩ kinh tế / Phạm Mai Nguyên Vy

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC VIỆT NAM

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGÂN HÀNG THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

PHẠM MAI NGUYÊN VY

QUẢN LÝ NỢ NƯỚC NGOÀI TẠI VIỆT NAM TRONG

ĐIỀU KIỆN HIỆN NAY

LUẬN VĂN THẠC SỸ KINH TẾ

TP. Hồ Chí Minh – Năm 2013

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC VIỆT NAM

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGÂN HÀNG THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

PHẠM MAI NGUYÊN VY

QUẢN LÝ NỢ NƯỚC NGOÀI TẠI VIỆT NAM TRONG

ĐIỀU KIỆN HIỆN NAY

LUẬN VĂN THẠC SỸ KINH TẾ

Chuyên ngành: Tài chính-Ngân hàng

Mã số: 60.34.02.01

Người hướng dẫn khoa học: PGS.;TS. NGÔ HƯỚNG

TP. Hồ Chí Minh – Năm 2013

LỜI CAM ĐOAN

Tôi tên là: PHẠM MAI NGUYÊN VY

Sinh ngày: 13/12/1984 Tại: Bình Dương

Quê quán: Bình Dương

Là học viên cao học khoá: XII của Trường Đại học Ngân hàng TP. Hồ Chí Minh.

Mã số học viên: 020112100111

Cam đoan đề tài: “Quản lý nợ nước ngoài tại Việt Nam trong điều kiện hiện nay”

Chuyên ngành: Tài chính-Ngân hàng

Mã số: 60.34.02.01

Người hướng dẫn khoa học: PGS.;TS. NGÔ HƯỚNG

Luận văn được thực hiện tại Trường Đại học Ngân hàng TP. Hồ Chí Minh.

Đề tài này là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các kết quả nghiên cứu có tính

độc lập riêng, không sao chép bất kỳ tài liệu nào và chưa được công bố nội dung

này bất kỳ ở đâu; các số liệu, các nguồn trích dẫn trong luận văn được chú thích

nguồn gốc rõ ràng, minh bạch.

Tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm về lời cam đoan của tôi.

Tp. Hồ Chí Minh, ngày 11 tháng 11 năm 2013

Phạm Mai Nguyên Vy

MỤC LỤC

Trang

LỜI CAM ĐOAN

MỤC LỤC

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT

DANH MỤC BẢNG BIỂU

DANH MỤC HÌNH VẼ

MỞ ĐẦU

CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ NỢ NƯỚC NGOÀI VÀ QUẢN LÝ NỢ

NƯỚC NGOÀI

1.1. Khung lý thuyết về nợ nước ngoài...................................................................1

1.1.1. Một số khái niệm..............................................................................................1

1.1.2. Một số tiêu chí phân loại nợ nước ngoài..........................................................3

1.1.2.1. Tiêu chí nhóm chủ nợ................................................................................3

1.1.2.2. Tiêu chí chủ thể đi vay ..............................................................................4

1.1.2.3. Tiêu chí điều khoản ưu đãi:......................................................................4

1.1.2.4. Tiêu chí thời hạn vay ................................................................................5

1.1.3. Tác động hai mặt của nợ nước ngoài đối với các nước đang phát triển ..........5

1.1.3.1. Nợ nước ngoài và tăng trưởng kinh tế......................................................5

1.1.3.2. Lợi ích của việc sử dụng nguồn vốn ODA................................................8

1.1.3.3. Mặt trái của vốn vay nước ngoài............................................................10

1.1.4. Các tiêu chuẩn đánh giá an toàn nợ và hiệu quả quản lý nợ theo thông lệ

quốc tế ......................................................................................................................11

1.1.4.1. Tiêu chuẩn đánh giá mức độ nợ theo GNI của Ngân hàng thế giới … ..11

1.1.4.2.Tiêu chuẩn đánh giá an toàn nợ của IMF và World Bank dành cho các

nước nghèo (HIPCs)............................................................................................14

1.1.4.3. Đánh giá nợ nước ngoài theo ngưỡng sức mạnh thể chế và chính sách....

..............................................................................................................................15

1.1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến an toàn nợ nước ngoài.........................................17

1.1.5.1. Yếu tố lãi suất .........................................................................................17

1.1.5.2. Tỷ giá hối đoái ........................................................................................17

1.1.5.3. Yếu tố ngân sách.....................................................................................18

1.2. Quản lý nợ nước ngoài....................................................................................19

1.2.1. Tầm quan trọng của quản lý nợ nước ngoài trong bối cảnh hiện nay............19

1.2.2. Các khía cạnh chính của quản lý nợ nước ngoài............................................19

1.2.2.1. Xây dựng các chiến lược vay và trả nợ nước ngoài dựa trên các tính

toán nhu cầu vay mượn........................................................................................20

1.2.2.2. Quản lý quy mô nợ hiện hành, nghĩa vụ và khả năng trả nợ .................20

1.2.2.3. Quản lý ở khía cạnh xây dựng khuôn khổ pháp lý .................................21

1.3. Kinh nghiệm quốc tế về quản lý nợ nước ngoài...........................................21

1.3.1. Một số trường hợp tiêu biểu...........................................................................21

1.3.2. Bài học kinh nghiệm cho Việt Nam...............................................................24

Kết luận chương 1 ..................................................................................................26

CHƯƠNG 2. THỰC TRẠNG NỢ VÀ QUẢN LÝ NỢ NƯỚC NGOÀI TẠI

VIỆT NAM GIAI ĐOẠN 2002-2012

2.1. Thực trạng nợ nước ngoài tại Việt Nam giai đoạn 2002-2012....................27

2.1.1. Quy mô nợ nước ngoài...................................................................................27

2.1.2. Cơ cấu nợ nước ngoài theo kỳ hạn và lãi suất ...............................................28

2.1.3. Cơ cấu nợ nước ngoài theo loại đồng tiền đi vay ..........................................29

2.2. Các nguyên nhân gia tăng nợ nước ngoài ở Việt Nam ................................31

2.2.1. Thâm hụt ngân sách .......................................................................................31

2.2.2. Hiệu quả sử dụng vốn thấp.............................................................................35

2.2.3. Thâm hụt thương mại do chênh lệch giữa tiết kiệm và đầu tư ......................38

2.3. Đánh giá tình trạng nợ và hiệu quả quản lý nợ nước ngoài ở Việt Nam...39

2.3.1. Đánh giá tình trạng nợ nước ngoài theo thông lệ quốc tế ..............................39

2.3.1.1. Đánh giá mức an toàn nợ theo Sáng kiến HIPCs...................................39

2.3.1.2. Đánh giá tính bền vững của nợ công theo ngưỡng DSF của World Bank

và IMF..................................................................................................................40

2.3.2. Hiệu quả sử dụng nợ nước ngoài đối với tăng trưởng kinh tế ở Việt Nam ...42

2.3.3. Đánh giá tình trạng nợ và hiệu quả quản lý nợ nước ngoài theo tiêu chí của

Việt Nam .................................................................................................................43

2.3.3.1. Đánh giá tình trạng nợ theo tiêu chí giám sát của Bộ tài chính ............44

2.3.3.2. Đánh giá thực trạng vay và trả nợ của Nhà nước .................................45

2.3.3.3. Đánh giá công tác quản lý nợ nước ngoài ở khía cạnh khung pháp lý..47

2.3.4. Nguyên nhân và hạn chế trong quản lý vay và trả nợ nước ngoài giai đoạn

2002-2012.................................................................................................................49

2.3.4.1. Những tồn tại trong công tác quản lý nợ nước ngoài ............................49

2.3.4.2. Nguyên nhân của những tồn tại..............................................................54

Kết luận chương 2 ..................................................................................................56

CHƯƠNG 3. MỘT SỐ GIẢI PHÁP ĐỂ CÔNG TÁC QUẢN LÝ NỢ NƯỚC

NGOÀI Ở VIỆT NAM HIỆU QUẢ

3.1. Một số yếu tố kinh tế của Việt Nam với nợ và nghĩa vụ trả nợ nước ngoài ..

..................................................................................................................................57

3.1.1. Kim ngạch xuất khẩu ....................................................................................57

3.1.2. Dự trữ ngoại hối ............................................................................................58

3.1.3. Thu ngân sách ................................................................................................59

3.2. Một số giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý nợ nước ngoài ở Việt Nam ..60

3.2.1. Xây dựng chiến lược vay nợ hợp lý...............................................................60

3.2.2. Nâng cao hiệu quả của hệ thống giám sát an toàn nợ ....................................62

3.2.3. Công khai, minh bạch thông tin ngân sách và nợ quốc gia ...........................63

3.2.4. Nâng cao hiệu quả sử dụng vốn đầu tư, chống thất thoát, lãng phí ...............64

3.2.5. Chính sách chi tiêu công phải hướng mục tiêu giảm gánh nặng nợ cho ngân

sách nhà nước...........................................................................................................65

3.2.6. Thu hút thêm các nguồn vốn chi phí thấp......................................................66

3.2.7. Chuyển đổi mô hình tăng trưởng kinh tế .......................................................68

3.3. Các biện pháp hỗ trợ khác .............................................................................69

3.3.1. Cải thiện cán cân thương mại.........................................................................69

3.3.2. Tạo môi trường đầu tư thông thoáng .............................................................71

Kết luận chương 3 ..................................................................................................73

KẾT LUẬN.............................................................................................................74

DANH SÁCH PHỤ LỤC

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

PHỤ LỤC

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT

Từ viết

tắt

Nghĩa tiếng nước ngoài Nghĩa tiếng Việt

ADB Asian Development Bank Ngân hàng Phát triển châu Á

CPIA Country Policy and Institutional

Assessment

Chỉ số Đánh giá Thể chế và Chính

sách quốc gia

DSA Debt Sustainability Analysis Khung phân tích bền vững nợ

DSF Debt Sustainability Framework Khung bền vững nợ

EUR Euro Đồng euro

FDI Foreign Direct Investment Đầu tư trực tiếp nước ngoài

GDP Gross Domestic Produc Tổng sản phẩm quốc nội

GNI Gross national income Tổng sản phẩm quốc dân

GSO General statistics office of

Vietnam

Tổng cục Thống kê Việt Nam

HIPCs Heavily indebted poor countries Sáng kiến các nước nghèo mắc nợ

cao

IBRD International Bank for

Reconstruction and Development

Ngân hàng Quốc Tế về Tái Thiết và

Phát triển

ICOR Incremental Capital-Output Ratio Hệ số sử dụng vốn

IDA International Development

Association

Hiệp hội phát triển quốc tế

IFAD International Fund for Agricultural

Development

Quỹ phát triển nông nghiệp quốc tế

IMF International Monetary Fund Quỹ Tiền tệ Quốc tế.

JPY Japanese Yen Yên Nhật

ODA Official Development Assistance Hỗ trợ phát triển chính thức

OPEC Organization of the Petroleum

Exporting Countries

Tổ chức các nước xuất khẩu dầu lửa

SDR Special Drawing Rights Quyền rút vốn đặc biệt

USD United States Dollar Đồng đô la Mỹ

Vinashin Vinashin Business Group Tập đoàn Công nghiệp tàu thủy Việt

Nam

Vinaline Vietnam National Shipping Lines Tổng Công ty Hàng hải Việt Nam

VND Viet Nam Dong Việt Nam đồng

WB World Bank Ngân hàng thế giới