Quản lý đổi mới đồng bộ phương pháp dạy học, kiểm tra đánh giá kết quả học tập của học sinh tại trường trung học phổ thông Thủy Sơn, huyện Thủy Nguyên, thành phố Hải Phòng

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn/

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM

–––––––––––––––––––––––––––

NGUYỄN THỊ THÚY

QUẢN LÝ ĐỔI MỚI ĐỒNG BỘ PHƢƠNG PHÁP DẠY HỌC,

KIỂM TRA ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ HỌC TẬP CỦA HỌC SINH

TẠI TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG THỦY SƠN,

HUYỆN THỦY NGUYÊN, THÀNH PHỐ HẢI PHÒNG

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

THÁI NGUYÊN - 2014

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn/

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM

–––––––––––––––––––––––––––

NGUYỄN THỊ THÚY

QUẢN LÝ ĐỔI MỚI ĐỒNG BỘ PHƢƠNG PHÁP DẠY HỌC,

KIỂM TRA ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ HỌC TẬP CỦA HỌC SINH

TẠI TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG THỦY SƠN,

HUYỆN THỦY NGUYÊN, THÀNH PHỐ HẢI PHÒNG

Chuyên ngành: QUẢN LÝ GIÁO DỤC

Mã số: 60 14 01 14

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS. VŨ ĐÌNH CHUẨN

THÁI NGUYÊN - 2014

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn/

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các kết quả

nghiên cứu là trung thực và chƣa đƣợc công bố trong bất kỳ công trình nào khác.

Tác giả luận văn

Nguyễn Thị Thúy

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn/

ii

LỜI CẢM ƠN

Tác giả trân trọng bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến:

- Trƣởng khoa Sau đại học và Khoa Tâm lý - Giáo dục, Trƣờng Đại học sƣ

phạm - Đại học Thái Nguyên;

- Các nhà khoa học, các thầy giáo, cô giáo đã tận tình giảng dạy, hƣớng dẫn

cho tác giả trong suốt quá trình học tập;

- Lãnh đạo, chuyên viên Vụ Giáo dục Trung học và các Cục, Vụ, Viện liên

quan thuộc Bộ Giáo dục và Đào tạo;

- Lãnh đạo Sở Giáo dục và Đào tạo thành phố Hải Phòng, Lãnh đạo và giáo

viên các trƣờng THPT trên địa bàn huyện Thủy Nguyên;

- Ngƣời hƣớng dẫn khoa học và các thầy, cô giáo trong Hội đồng khoa học phê

duyệt đề cƣơng Luận văn đã hƣớng dẫn và chỉ bảo nhiều ý kiến quý báu để tác giả

hoàn thành bản Luận văn này.

Mặc dù đã có nhiều cố gắng nhƣng chắc chắn bản Luận văn còn nhiều thiếu

sót. Kính mong nhận đƣợc sự chỉ bảo, góp ý của các thầy giáo, cô giáo và các bạn

đồng nghiệp.

Trân trọng!

Thái Nguyên, tháng 8 năm 2014

Tác giả

Nguyễn Thị Thúy

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn/

iii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN............................................................................................................ i

LỜI CẢM ƠN................................................................................................................. ii

MỤC LỤC.....................................................................................................................iii

DANH MỤC CÁC TỪ VÀ CỤM TỪ VIẾT TẮT............................................................ iv

DANH MỤC CÁC BẢNG .............................................................................................. v

DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ ............................................................................ vi

MỞ ĐẦU...................................................................................................................... 1

1. Lý do chọn đề tài ...................................................................................................... 1

2. Mục đích nghiên cứu ................................................................................................ 5

3. Nhiệm vụ nghiên cứu................................................................................................ 5

4. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu.......................................................................... 5

5. Phạm vi nghiên cứu .................................................................................................. 5

6. Giả thuyết khoa học .................................................................................................. 6

7. Phƣơng pháp nghiên cứu .......................................................................................... 6

8. Những đóng góp mới của đề tài................................................................................ 8

9. Cấu trúc luận văn ...................................................................................................... 8

Chƣơng 1: LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ ĐỔI MỚI PHƢƠNG PHÁP DẠY HỌC

VÀ KTĐG KẾT QUẢ HỌC TẬP CỦA HỌC SINH Ở TRƢỜNG THPT...................9

1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề............................................................................... 9

1.1.1. Tình hình nghiên cứu ở nƣớc ngoài.................................................................... 9

1.1.2. Tình hình nghiên cứu ở Việt Nam.................................................................... 12

1.2. Một số khái niệm cơ bản của đề tài ..................................................................... 14

1.2.1. Quá trình dạy học.............................................................................................. 14

1.2.2. Phƣơng pháp và phƣơng pháp dạy học............................................................. 16

1.2.3. Kiểm tra đánh giá kết quả học tập của học sinh ............................................... 17

1.2.4. Quản lý và quản lý quá trình dạy học ............................................................... 22

1.3. Những vấn đề lý luận cơ bản về quản lý đổi mới đồng bộ PPDH và KTĐG

kết quả học tập của HS ở trƣờng THPT ..................................................................... 25

1.3.1. Đổi mới PPDH ở trƣờng THPT........................................................................ 25

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn/

iv

1.3.2. Đổi mới KTĐG ở trƣờng THPT....................................................................... 31

1.3.3. Mối quan hệ giữa đổi mới KTĐG và đổi mới PPDH ở trƣờng THPT............. 34

1.3.4. Quản lý đổi mới đồng bộ PPDH, KTĐG.......................................................... 35

1.3.5. Các nhân tố ảnh hƣởng đến quản lý hoạt động đổi mới PPDH, KTĐG................. 40

Chƣơng 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ ĐỔI MỚI ĐỒNG BỘ PHƢƠNG

PHÁP DẠY HỌC, KIỂM TRA ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ HỌC TẬP CỦA

HỌC SINH TẠI TRƢỜNG THPT THỦY SƠN, HUYỆN THỦY NGUYÊN,

THÀNH PHỐ HẢI PHÒNG.................................................................................... 43

2.1. Vài nét về tình hình kinh tế - xã hội huyện Thủy Nguyên, thành phố Hải Phòng...... 43

2.2. Vài nét về trƣờng THPT Thủy Sơn, huyện Thủy Nguyên, thành phố Hải Phòng ..... 44

2.3. Thực trạng đổi mới đồng bộ PPDH, KTĐG ở trƣờng THPT Thủy Sơn ............. 48

2.3.1. Thực trạng nhận thức về đổi mới đồng bộ PPDH, KTĐG của đội ngũ GV..... 49

2.3.2. Thực trạng quản lý đổi mới đồng bộ PPDH, KTĐG học sinh ở trƣờng

THPT Thủy Sơn,Thủy Nguyên, Hải Phòng ............................................................... 51

2.3.3. Nhận định chung về thực trạng quản lý đổi mới đồng bộ PPDH và KTĐG

kết quả học tập học sinh ở trƣờng THPT Thủy Sơn - Thủy Nguyên - Hải Phòng..... 67

Chƣơng 3: BIỆN PHÁP QUẢN LÝ ĐỔI MỚI ĐỒNG BỘ PHƢƠNG PHÁP

DẠY HỌC VÀ KIỂM TRA ĐÁNH GIÁ HỌC SINH Ở TRƢỜNG THPT

THỦY SƠN, HUYỆN THỦY NGUYÊN, THÀNH PHỐ HẢI PHÒNG ............. 70

3.1. Các nguyên tắc đề xuất biện pháp ....................................................................... 70

3.1.1. Đảm bảo tính khả thi......................................................................................... 70

3.1.2. Đảm bảo tính đồng bộ, hệ thống....................................................................... 70

3.1.3. Đảm bảo tính hiệu quả, thực tiễn...................................................................... 71

3.2. Các biện pháp quản lý hoạt động đổi mới đồng bộ PPDH và KTĐG kết quả

học tập của học sinh ở trƣờng THPT Thủy Sơn, huyện Thủy Nguyên, thành phố

Hải Phòng ................................................................................................................... 71

3.2.1. Nâng cao nhận thức và tạo động lực đổi mới đồng bộ PPDH và KTĐG kết

quả học tập của học sinh cho giáo viên ...................................................................... 71

3.2.2. Tăng cƣờng quản lý đổi mới thực hiện các yếu tố của quá trình dạy học ........ 74

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn/

v

3.2.3. Tổ chức tốt phong trào tự học, tự bồi dƣỡng của giáo viên đáp ứng yêu cầu

của đổi mới đồng bộ PPDH và KTĐG kết quả học tập của học sinh ............................ 80

3.2.4. Tăng cƣờng quản lý hoạt động của tổ chuyên môn về thực hiện đổi mới

đồng bộ PPDH và KTĐG kết quả học tập của học sinh............................................. 82

3.2.5. Tăng cƣờng cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ đổi mới đồng bộ PPDH

và KTĐG kết quả học tập của học sinh ...................................................................... 87

3.2.6. Phối hợp tốt với các lực lƣợng giáo dục, tổ chức đoàn thể trong và ngoài

nhà trƣờng, cha mẹ học sinh trong việc đổi mới đồng bộ PPDH và KTĐG kết quả

học tập của học sinh.................................................................................................... 89

3.2.7. Điều kiện thực hiện các biện pháp.................................................................... 91

3.2.8. Mối quan hệ giữa các biện pháp ....................................................................... 92

3.3. Khảo nghiệm tính cần thiết và khả thi của các biện pháp quản lý đổi mới

đồng bộ PPDH và KTĐG học sinh............................................................................. 93

3.3.1. Các bƣớc tiến hành khảo nghiệm ..................................................................... 93

3.3.2. Kết quả khảo nghiệm, tính khả thi của các biện pháp quản lý chuyên môn .... 93

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ.................................................................................. 97

1. Kết luận................................................................................................................... 97

2. Kiến nghị................................................................................................................. 98

TÀI LIỆU THAM KHẢO...................................................................................... 100

PHỤ LỤC

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn/

iv

DANH MỤC CÁC TỪ VÀ CỤM TỪ VIẾT TẮT

Chữ viết tắt Chữ viết đầy đủ

CBQL Cán bộ quản lý

CMHS Cha mẹ học sinh

CNTT Công nghệ thông tin

CSVC Cơ sở vật chất

GD ĐT Giáo dục và đào tạo

GV Giáo viên

GVCN Giáo viên chủ nhiệm

HĐNGLL Hoạt động ngoài giờ lên lớp

HS Học sinh

KTĐG Kiểm tra đánh giá

KTDH Kỹ thuật dạy học

PPDH Phƣơng pháp dạy học

TBDH Thiết bị dạy học

THCS Trung học cơ sở

TNCS HCM Thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh

TNTP HCM Thanh niên tiền phong Hồ Chí Minh

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn/

v

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 2.1. Bảng theo dõi sự phát triển về số học sinh, số lớp và CBGV.................... 45

Bảng 2.2. Nhận thức của CBQL và GV về sự cần thiết đổi mới đồng bộ

PPDH, KTĐG............................................................................................ 49

Bảng 2.3. Thực trạng nhận thức về PPDH tích cực của giáo viên THPT Thủy

Sơn, Thủy Nguyên, Hải Phòng ................................................................. 50

Bảng 2.4. Mức độ thƣờng xuyên sử dụng đổi mới PPDH giáo viên bộ môn............. 51

Bảng 2.5. Khảo sát phƣơng pháp học tập của HS ...................................................... 53

Bảng 2.6. Kết quả khảo sát học sinh về yếu tố để đạt điểm giỏi................................ 53

Bảng 2.7. Hoạt động của tổ chuyên môn.................................................................... 55

Bảng 2.8. Hoạt động của tổ chủ nhiệm và các đoàn thể............................................. 57

Bảng 2.9. Hoạt động tƣ vấn của nhà trƣờng cho cha mẹ HS về đổi mới PPDH ........ 59

Bảng 3.1. Kết quả đánh giá của chuyên gia về các biện pháp quản lý đổi mới

đồng bộ PPDH và KTĐG HS.................................................................... 94

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn/

vi

DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ

.....................................95

Sơ đồ 1.1. Trình bày quá trình giáo dục theo Tyler.....................................................11

1

MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

Giáo dục phổ thông của Việt Nam đang đƣợc đổi mới căn bản, toàn diện theo tinh

thần Nghị quyết số 29-NQ/TW ngày 04 tháng 11 năm 2013 Hội nghị lần thứ tám Ban

Chấp hành Trung ƣơng khóa XI; thực hiện bƣớc chuyển từ chƣơng trình giáo dục tiếp

cận nội dung sang tiếp cận năng lực của ngƣời học, nghĩa là từ chỗ quan tâm đến việc

HS học đƣợc cái gì đến chỗ quan tâm HS học nhƣ thế nào và vận dụng đƣợc cái gì qua

việc học. Để đáp ứng đòi hỏi trên, giáo dục phổ thông nói chung, giáo dục THPT nói

riêng phải đổi mới toàn bộ các thành tố của quá trình dạy học/giáo dục, trong đó có việc

đổi mới PPDH, KTĐG kết quả học tập của HS theo hƣớng phát huy tính tích cực, độc

lập, sáng tạo của HS để từ đó bồi dƣỡng cho HS phƣơng pháp tự học, hình thành khả

năng học tập suốt đời.

Trong những năm qua, cùng với sự phát triển chung của giáo dục phổ thông,

hoạt động đổi mới PPDH, KTĐG kết quả học tập của HS trong trƣờng THPT đã đƣợc

quan tâm tổ chức và thu đƣợc những kết quả bƣớc đầu thể hiện trên các mặt sau đây:

- Đa số CBQL, GV có nhận thức đúng về đổi mới PPDH, KTĐG. Nhiều

CBQL, GV đã xác định rõ sự cần thiết và có mong muốn thực hiện đổi mới đồng bộ

PPDH, KTĐG kết quả học tập của HS. Một số GV đã vận dụng đƣợc các PPDH,

KTĐG tích cực trong dạy học; kĩ năng sử dụng TBDH và ứng dụng CNTT - truyền

thông trong tổ chức hoạt động dạy học đƣợc nâng cao; vận dụng đƣợc qui trình kiểm

tra, đánh giá mới.

- Điều kiện CSVC, TBDH phục vụ đổi mới PPDH, KTĐG kết quả học tập của

HS những năm qua đã đƣợc đặc biệt chú trọng; từng bƣớc cải thiện điều kiện dạy học

và áp dụng CNTT- truyền thông ở các trƣờng phổ thông, tạo điều kiện thuận lợi cho

hoạt động đổi mới PPDH, KTĐG. Bên cạnh đó, phong trào tự làm TBDH của GV và

HS đƣợc quan tâm, tạo điều kiện thuận lợi cho sự chủ động, sáng tạo của GV và HS

trong hoạt động dạy và học ở trƣờng phổ thông.

- Bộ GDĐT bắt đầu triển khai chƣơng trình và sách giáo khoa phổ thông

mới từ năm 2002 mà trọng tâm là đổi mới PPDH theo hƣớng phát huy tính tích

cực, chủ động, sáng tạo, rèn luyện phƣơng pháp tự học của HS. Các sở/phòng

2

GDĐT đã chỉ đạo các trƣờng thực hiện các hoạt động đổi mới PPDH thông qua tổ

chức các hội thảo, các lớp bồi dƣỡng, tập huấn về KTDH, PPDH, đổi mới sinh hoạt

chuyên môn theo cụm chuyên môn, cụm trƣờng; tổ chức hội thi GV giỏi các cấp,

động viên khen thƣởng các đơn vị, cá nhân có thành tích trong hoạt động đổi mới

PPDH và các hoạt động hỗ trợ chuyên môn khác.

Trong vài ba năm gần đây, các trƣờng THPT đã bắt đầu quan tâm đổi mới

hình thức và phƣơng pháp tổ chức thi, kiểm tra đánh giá kết quả học tập của HS nhƣ

hƣớng dẫn áp dụng ma trận đề thi; đề thi các môn khoa học xã hội đƣợc chỉ đạo

theo hƣớng "mở", gắn với thực tế cuộc sống, phát huy suy nghĩ độc lập của học

sinh, hạn chế yêu cầu học thuộc máy móc.

Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả ban đầu đã đạt đƣợc, hoạt động đổi mới

PPDH, KTĐG kết quả học tập của HS ở trƣờng phổ thông vẫn còn nhiều hạn chế cần

phải khắc phục. Cụ thể:

- Hoạt động đổi mới PPDH ở trƣờng THPT chƣa mang lại hiệu quả cao.

Truyền thụ tri thức một chiều vẫn là PPDH chủ đạo của nhiều GV. Số GV thƣờng

xuyên chủ động, sáng tạo trong việc phối hợp các PPDH cũng nhƣ sử dụng các PPDH

phát huy tính tích cực, tự lực và sáng tạo của HS còn chƣa nhiều. Dạy học vẫn nặng về

truyền thụ kiến thức lý thuyết. Việc rèn luyện kỹ năng sống, kỹ năng giải quyết các tình

huống thực tiễn cho HS thông qua khả năng vận dụng tri thức tổng hợp chƣa thực sự

đƣợc quan tâm. Việc ứng dụng CNTT- truyền thông, sử dụng các phƣơng tiện dạy học

chƣa đƣợc thực hiện rộng rãi và hiệu quả trong các trƣờng THPT.

- Hoạt động KTĐG kết quả học tập của HS chƣa bảo đảm yêu cầu khách quan,

chính xác, công bằng; việc kiểm tra chủ yếu chú ý đến yêu cầu tái hiện kiến thức và

đánh giá qua điểm số đã dẫn đến tình trạng GV và HS duy trì dạy học theo lối "đọc￾chép" thuần túy, HS học tập thiên về ghi nhớ, ít quan tâm vận dụng kiến thức.

Nhiều GV THPT chƣa vận dụng đúng quy trình biên soạn đề kiểm tra nên các bài

kiểm tra còn nặng tính chủ quan của ngƣời dạy. Hoạt động KTĐG ngay trong quá

trình tổ chức hoạt động dạy học trên lớp chƣa đƣợc quan tâm thực hiện một cách

khoa học và hiệu quả.

Thực trạng trên đây dẫn đến hệ quả là không rèn luyện đƣợc cho HS tính chủ

động, sáng tạo trong thi, kiểm tra; nhiều HS THPT còn thụ động trong việc học tập;