Quản lý của ngân hàng nhà nước đối với rủi ro thanh khoản của các ngân hàng thương mại trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH

DƯƠNG THỊ YẾN

QUẢN LÝ CỦA NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC ĐỐI VỚI

RỦI RO THANH KHOẢN CỦA CÁC NGÂN HÀNG

THƯƠNG MẠI TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH BẮC KẠN

LUẬN VĂN THẠC SĨ

THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG

Ngành: QUẢN LÝ KINH TẾ

THÁI NGUYÊN - 2020

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH

DƯƠNG THỊ YẾN

QUẢN LÝ CỦA NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC ĐỐI VỚI

RỦI RO THANH KHOẢN CỦA CÁC NGÂN HÀNG

THƯƠNG MẠI TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH BẮC KẠN

Ngành: QUẢN LÝ KINH TẾ

Mã số: 8.34.04.10

LUẬN VĂN THẠC SĨ

THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG

Người hướng dẫn khoa học: TS. NGUYỄN THỊ HỒNG YẾN

THÁI NGUYÊN - 2020

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết

quả đã nêu trong luận văn có nguồn gốc rõ ràng, trung thực, xuất phát từ tình hình

thực tế của NHTM trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn.

Thái Nguyên, ngày …. tháng … năm 2020

Tác giả luận văn

Dương Thị Yến

ii

LỜI CẢM ƠN

Để hoàn thành luận văn này, tôi xin chân thành cảm ơn Ban giám hiệu, Khoa

sau đại học, cùng các thầy, cô giáo trong trường Đại học kinh tế và Quản trị Kinh

doanh Thái Nguyên đã tận tình giúp đỡ, tạo mọi điều kiện cho tôi trong quá trình học

tập và thực hiện đề tài.

Tôi xin được bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới cô giáo TS. Nguyễn Thị Hồng Yến -

Người đã trực tiếp hướng dẫn đã tận tình và đóng góp nhiều ý kiến quý báu, giúp đỡ

tác giả hoàn thành luận văn này.

Tôi cũng xin gửi lời cảm ơn đến Ban Giám đốc, các phòng ban, đồng nghiệp

tại Ngân hàng nhà nước chi nhánh tỉnh Bắc Kạn, các ngân hàng TMCP trên địa bàn

tỉnh Bắc Kạn đã tạo điều kiện cung cấp số liệu, đóng góp ý kiến và động viên tác giả

trong suốt thời gian học tập và hoàn thành luận văn tốt nghiệp.

Xin trân trọng cảm ơn!

Thái Nguyên, ngày …. tháng…. năm 2020

Tác giả luận văn

Dương Thị Yến

iii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN ......................................................................................i

LỜI CẢM ƠN ...........................................................................................ii

MỤC LỤC................................................................................................iii

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT.................................................................viii

DANH MỤC CÁC BẢNG.......................................................................ix

DANH MỤC CÁC HÌNH, SƠ ĐỒ..........................................................xi

MỞ ĐẦU .................................................................................................. 1

1. Tính cấp thiết của đề tài ........................................................................ 1

2. Mục tiêu nghiên cứu.............................................................................. 3

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu......................................................... 3

4. Những đóng góp của đề tài ................................................................... 4

5. Kết cấu của luận văn ............................................................................. 4

Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ CỦA

NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC CẤP TỈNH ĐỐI VỚI RỦI RO THANH

KHOẢN CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI.................................... 5

1.1. Cơ sở lý luận về quản lý của Ngân hàng Nhà nước cấp tỉnh đối với

rủi ro thanh khoản của Ngân hàng thương mại......................................... 5

1.1.1. Rủi ro thanh khoản của ngân hàng thương mại .............................. 5

1.1.2. Nguyên nhân rủi ro thanh khoản của Ngân hàng thương mại ........ 7

1.1.3. Quản lý rủi ro thanh khoản của NHNN đối với NHTM............... 10

1.1.4. Nội dung quản lý của NHNN cấp tỉnh đối với hoạt động quản lý rủi

ro thanh khoản của các NHTM............................................................... 13

1.1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý của NHNN cấp tỉnh đối với rủi

ro thanh khoản của các NHTM............................................................... 22

1.2. Cơ sở thực tiễn quản lý của Ngân hàng Nhà nước đối với rủi ro thanh

khoản của các Ngân hàng thương mại trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn.......... 24

1.2.1. Kinh nghiệm quốc tế ..................................................................... 24

1.2.2. Kinh nghiệm trong nước ............................................................... 26

iv

1.2.3. Bài học kinh nghiệm về quản lý của Ngân hàng Nhà nước đối với

rủi ro thanh khoản của các Ngân hàng thương mại có thể vận dụng trên

địa bàn tỉnh Bắc Kạn............................................................................... 30

Chương 2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU..................................... 31

2.1. Các câu hỏi nghiên cứu.................................................................... 32

2.2. Phương pháp nghiên cứu.................................................................. 32

2.2.1. Phương pháp thu thập thông tin .................................................... 32

2.2.2. Phương pháp phân tích và tổng hợp thông tin .............................. 38

2.2.3. Phương pháp xử lý số liệu............................................................. 41

2.3. Hệ thống chỉ tiêu nghiên cứu ........................................................... 41

2.3.1. Chỉ tiêu phản ánh tình hình rủi ro thanh khoản ............................ 41

2.3.2. Chỉ tiêu phản ánh tình hình quản lý của NHNN đối với rủi ro thanh

khoản tại các NHTM............................................................................... 42

Chương 3. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ CỦA NGÂN HÀNG NHÀ

NƯỚC VIỆT NAM - CHI NHÁNH TỈNH BẮC KẠN ĐỐI VỚI RỦI

RO THANH KHOẢN CỦA CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI

TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH BẮC KẠN ..................................................... 45

3.1. Giới thiệu về NHNN Việt Nam - Chi nhánh tỉnh Bắc Kạn ............. 45

3.1.1. Quá trình hình thành và phát triển của Ngân hàng Nhà nước Việt

Nam - Chi nhánh tỉnh Bắc Kạn............................................................... 45

3.1.2. Vị trí, chức năng, quyền hạn, nhiệm vụ của Ngân hàng Nhà nước

Việt Nam - Chi nhánh tỉnh Bắc Kạn....................................................... 45

3.1.3. Cơ cấu tổ chức bộ máy quản lý của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam

- Chi nhánh tỉnh Bắc Kạn........................................................................ 47

3.1.4. Kết quả hoạt động NHTM trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn .................. 53

3.2. Thực trạng thanh khoản của các Ngân hàng thương mại ở tỉnh Bắc

Kạn........................................................................................................... 57

3.2.1. Thực trạng chỉ số vốn điều lệ và hệ số CAR ................................ 57

v

3.2.2. Thực trạng chỉ số trạng thái tiền mặt của các NHTM trên địa bàn

tỉnh Bắc Kạn............................................................................................ 60

3.2.3. Thực trạng năng lực cho vay của các NHTM trên địa bàn tỉnh

Bắc Kạn .................................................................................................. 61

3.2.4. Thực trạng tỷ lệ dư nợ cho vay so với tổng tiền gửi (LDR) của các

NHTM trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn........................................................... 62

3.2.5. Thực trạng chỉ số vị thế ròng của các ngân hàng trên thị trường 2

của các NHTM trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn.............................................. 63

3.2.6. Thực trạng rủi ro thanh khoản của các Ngân hàng thương mại trên

địa bàn tỉnh Bắc Kạn............................................................................... 64

3.3. Thực trạng quản lý của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam - Chi nhánh

tỉnh Bắc Kạn đối với rủi ro thanh khoản của các Ngân hàng thương mại

trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn........................................................................ 65

3.3.1. Xây dựng mô hình quản lý rủi ro thanh khoản tại các Ngân hàng

thương mại trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn .................................................... 65

3.3.2. Xây dựng chính sách, quy định và ban hành các văn bản pháp quy

đối với rủi ro thanh khoản của các NHTM ............................................. 69

3.3.3. Tổ chức thực thi chính sách, quy định pháp luật đối với rủi ro thanh

khoản của các NHTM ............................................................................. 76

3.3.4. Công tác thanh tra, giám sát và xử lý vi phạm đối với rủi ro thanh

khoản của các NHTM ............................................................................. 84

3.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý của Ngân hàng Nhà nước tỉnh Bắc

Kạn đối với rủi ro thanh khoản của các NHTM ..................................... 87

3.4.1. Các yếu tố khách quan .................................................................. 87

3.4.2. Các yếu tố chủ quan ...................................................................... 92

3.5. Đánh giá chung quản lý của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam - Chi

nhánh tỉnh Bắc Kạn đối với rủi ro thanh khoản của các Ngân hàng thương

mại........................................................................................................... 96

3.5.1. Những kết quả đạt được ................................................................ 96

vi

3.5.2. Một số hạn chế .............................................................................. 96

3.5.3. Nguyên nhân của hạn chế ............................................................. 98

Chương 4. GIẢI PHÁP TĂNG CƯỜNG QUẢN LÝ CỦA NGÂN

HÀNG NHÀ NƯỚC VIỆT NAM - CHI NHÁNH TỈNH BẮC KẠN

ĐỐI VỚI RỦI RO THANH KHOẢN CỦA CÁC NGÂN HÀNG

THƯƠNG MẠI TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH BẮC KẠN......................... 99

4.1. Quan điểm, định hướng, mục tiêu quản lý của Ngân hàng Nhà nước

đối với rủi ro thanh khoản của các Ngân hàng thương mại trên địa bàn tỉnh

Bắc Kạn................................................................................................... 99

4.1.1. Quan điểm quản lý của Ngân hàng Nhà nước đối với rủi ro thanh

khoản của các Ngân hàng thương mại trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn .......... 99

4.1.2. Định hướng quản lý của Ngân hàng Nhà nước đối với rủi ro thanh

khoản của các Ngân hàng thương mại trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn ........ 100

4.1.3. Mục tiêu quản lý của Ngân hàng Nhà nước đối với rủi ro thanh

khoản của các Ngân hàng thương mại trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn ........ 100

4.2. Giải pháp tăng cường quản lý của Ngân hàng Nhà nước VN - Chi

nhánh tỉnh Bắc Kạn đối với rủi ro thanh khoản của các Ngân hàng thương

mại trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn đến năm 2025....................................... 101

4.2.1. Tăng cường và nâng cao hiệu quả công tác giám sát từ xa hoạt động

của các ngân hàng thương mại.............................................................. 101

4.2.2. Gắn rủi ro thanh khoản với rủi ro thị trường trong quản lý ........ 101

4.2.3. Thiết lập mô hình tổ chức phù hợp ............................................. 102

4.2.4. Tăng cường quản lý rủi ro và kiểm toán nội bộ.......................... 103

4.2.5. Đẩy mạnh công tác huy động vốn............................................... 105

4.2.6. Xây dựng đội ngũ nhân viên có trình độ, năng lực và đạo đức

nghề nghiệp .......................................................................................... 106

4.2.7. Nâng cao chất lượng cấp tín dụng tại các NHTM ...................... 107

4.3. Kiến nghị........................................................................................ 108

4.3.1. Đối với Chính phủ....................................................................... 108

4.3.2. Đối với ngân hàng nhà nước Việt Nam ...................................... 109

4.3.3. Đối với ngân hàng nhà nước Việt Nam - Chi nhánh tỉnh Bắc

Kạn ........................................................................................................ 110

vii

4.3.4. Đối với các Ngân hàng thương mại trên địa bàn Tỉnh Bắc Kạn. 111

KẾT LUẬN.......................................................................................... 113

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO........................................... 115

PHỤ LỤC..................................................................................................... 117

viii

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT

CBQL Cán bộ quản lý

HĐQT Hội đồng quản trị

NHNN Ngân hàng nhà nước

NHTM Ngân hàng thương mại

NHTMCP Ngân hàng thương mại cổ phần

NHTW Ngân hàng trung ương

QLRRTK Quản lý rủi ro thanh khoản

RRTD Rủi ro tín dụng

RRTK Rủi ro thanh khoản

TCTD Tổ chức tín dụng

ix

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 1.1. Cung - cầu về thanh khoản trong ngân hàng ................................ 6

Bảng 2.1. Quy mô mẫu của nghiên cứu...................................................... 33

Bảng 2.2. Phân tích nhân khẩu học các các đối tượng khảo sát ................. 33

Bảng 2.3. Phân tích nhân khẩu học các CBQL và các CBQL làm công tác

QLRR TK tại các NHTM chi nhánh tỉnh Bắc Kạn .................... 34

Bảng 2.4: Tổng hợp chỉ tiêu nghiên cứu cho bảng hỏi của CB tại NHNN Việt

Nam - Chi nhánh tỉnh Bắc Kạn .................................................. 35

Bảng 2.5: Tổng hợp chỉ tiêu nghiên cứu cho bảng hỏi của CB quản lý tại

NHTM trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn .............................................. 37

Bảng 2.6. Thang đánh giá Likert................................................................. 39

Bảng 3.1: Vốn điều lệ của các NHTM trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn giai đoạn

2017 - 2019................................................................................. 58

Bảng 3.2. Hệ số CAR của các NHTM trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn giai đoạn

2017 - 2019................................................................................. 59

Bảng 3.3: Chỉ số trạng thái tiền mặt của các NHTM trên địa bàn tỉnh Bắc

Kạn giai đoạn 2017 - 2019 ......................................................... 60

Bảng 3.4: So sánh năng lực cho vay của các NHTM trên địa bàn tỉnh Bắc

Kạn giai đoạn 2017 - 2019 ......................................................... 61

Bảng 3.5: Chỉ số LDR của các NHTM trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn giai đoạn

2017 - 2019................................................................................. 62

Bảng 3.6: Chỉ số vị thế ròng của các ngân hàng trên thị trường 2 của các

NHTM trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn giai đoạn 2017 - 2019 .......... 63

Bảng 3.7. Tổng hợp các lần tăng lãi suất tái cấp vốn và tái chiết khấu qua các

năm 2018, 2019 .......................................................................... 64

Bảng 3.8: Số lượng chính sách áp dụng cho quản lý rủi ro thanh khoản của

các NHTM trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn ........................................ 73

Bảng 3.9. Chính sách về lãi suất cho vay của các NHTM trên địa bàn tỉnh

Bắc Kạn giai đoạn 2017- 2019 ................................................... 74

x

Bảng 3.10: Đánh giá xây dựng chính sách, quy định và ban hành các văn bản

pháp quy đối với rủi ro thanh khoản của các NHTM trên địa

bàn............................................................................................... 74

Bảng 3.11: Tỷ lệ dữ trữ bắt buộc tại các NHTM trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn

năm 2019 .................................................................................... 80

Bảng 3.12: Đánh giá tổ chức thực thi chính sách, quy định pháp luật đối với

rủi ro thanh khoản của các NHTM trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn... 80

Bảng 3.13: Kết quả công tác kiểm tra, giám sát và xử lý vi phạm đối với rủi

ro thanh khoản của các NHTM trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn ........ 85

Bảng 3.14: Đánh giá công tác thanh tra, giám sát và xử lý vi phạm đối với rủi

ro thanh khoản của các NHTM trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn ........ 85

Bảng 3.15: Đánh giá của cán bộ NHTM về chính sách quản lý rủi ro thanh

khoản của các NHNN................................................................. 88

Bảng 3.16: Đánh giá của cán bộ NHTM về quy trình giao dịch trong quản lý

rủi ro thanh khoản của các NHNN ............................................. 91

Bảng 3.17: Đánh giá của cán bộ NHTM về chất lượng cán bộ thực hiện quản

lý và nhận dạng trong quản lý rủi ro thanh khoản của các

NHNN......................................................................................... 95

xi

DANH MỤC CÁC HÌNH, SƠ ĐỒ

Hình 1.1. Mô hình quản lý rủi ro tại NHTM với 3 lớp phòng vệ............... 13

Sơ đồ 3.1. Cơ cấu tổ chức NHNN VN Chi nhánh Bắc Kạn ........................ 47

Hình 3.1. Quy mô vốn huy động của NHTM trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn giai

đoạn 2017 - 2019 ........................................................................ 53

Hình 3.2. Quy mô dư nợ của NHTM trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn giai đoạn

2017 - 2019 ................................................................................. 54

Hình 3.3. Mô hình quản lý rủi ro thanh khoản của NHNN tỉnh Bắc Kạn. 65

Hình 3.4. Ý kiến đánh giá mô hình quản lý RRTK tại tỉnh Bắc Kạn......... 66

Hình 3.3. Ý kiến đánh giá mô hình QLRRTK của cán bộ NHNN cho các

NHTM trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn............................................... 84