Quản lí hoạt động hướng nghiệp ở các trường trung học cơ ở huyện Lạng Giang, tỉnh Bắc Giang theo chương trình giáo dục phổ thông mới

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

HOÀNG VĂN TIẾN

QUẢN LÍ HOẠT ĐỘNG HƯỚNG NGHIỆP

Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ

HUYỆN LẠNG GIANG, TỈNH BẮC GIANG

THEO CHƯƠNG TRÌNH GIÁO DỤC PHỔ THÔNG MỚI

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

THÁI NGUYÊN - 2020

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

HOÀNG VĂN TIẾN

QUẢN LÍ HOẠT ĐỘNG HƯỚNG NGHIỆP

Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ

HUYỆN LẠNG GIANG, TỈNH BẮC GIANG

THEO CHƯƠNG TRÌNH GIÁO DỤC PHỔ THÔNG MỚI

Ngành: Quản lí giáo dục

Mã số: 8.14.01.14

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Người hướng dẫn khoa học: 1. PGS.TS. Phí Thị Hiếu

2. TS. Phạm Thị Tâm

THÁI NGUYÊN - 2020

i

LỜI CAM ĐOAN

Luận văn sử dụng những thông tin từ nhiều nguồn khác nhau, các thông tin đã

được tác giả chọn lọc, phân tích, tổng hợp, xử lý và đưa vào luận văn theo đúng quy định.

Số liệu và các kết quả nghiên cứu trong luận văn này hoàn toàn trung thực và

chưa được sử dụng để bảo vệ một học vị nào.

Thái Nguyên, tháng 8 năm 2020

Tác giả

Hoàng Văn Tiến

ii

LỜI CẢM ƠN

Tôi xin bày tỏ lòng cảm ơn sâu sắc nhất đến PGS.TS. Phí Thị Hiếu đã tận

tình hướng dẫn, chỉ bảo và giúp đỡ để tôi có thể hoàn thành luận văn này.

Tôi xin trân trọng cảm ơn Ban giám hiệu; khoa Sau đại học; Ban chủ nhiệm

khoa Tâm lí - Giáo dục Trường Đại học Sư phạm - Đại học Thái Nguyên; Ban giám hiệu

và các thầy cô giáo các Trường trường Trung học cơ sở Hương Sơn, Trung học cơ sở

Hương Lạc, Trung học cơ sở Việt Hương, Trung học cơ sở Tân Thịnh, Trung học cơ sở

Quang Thịnh, Trung học cơ sở Nghĩa Hòa, Trung học cơ sở An Hà, huyện Lạng Giang,

tỉnh Bắc Giang đã tạo mọi điều kiện thuận lợi để tôi hoàn thành luận văn này.

Tôi cũng xin bày tỏ sự biết ơn sâu sắc đến gia đình, người thân, cơ quan, đồng

nghiệp… những người luôn động viên, khuyến khích và giúp đỡ mọi mặt để tôi có

thể hoàn thành tốt nhiệm vụ của mình.

Thái Nguyên, tháng 8 năm 2020

Tác giả

Hoàng Văn Tiến

iii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN .......................................................................................................... i

LỜI CẢM ƠN............................................................................................................... ii

MỤC LỤC ...................................................................................................................iii

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT .................................................................................. vii

DANH MỤC CÁC BẢNG ........................................................................................viii

MỞ ĐẦU...................................................................................................................... 1

1. Lí do chọn đề tài ....................................................................................................... 1

2. Mục đích nghiên cứu ................................................................................................ 2

3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu.......................................................................... 2

4. Nhiệm vụ nghiên cứu................................................................................................ 2

5. Giả thuyết khoa học .................................................................................................. 3

6. Giới hạn nghiên cứu của đề tài ................................................................................. 3

7. Phương pháp nghiên cứu .......................................................................................... 3

8. Cấu trúc luận văn ...................................................................................................... 4

Chương 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VỀ QUẢN LÍ HOẠT ĐỘNG HƯỚNG

NGHIỆP Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ THEO CHƯƠNG TRÌNH

GIÁO DỤC PHỔ THÔNG MỚI............................................................................... 5

1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề................................................................................ 5

1.1.1. Những nghiên cứu ở nước ngoài ........................................................................ 5

1.1.2. Những nghiên cứu ở trong nước......................................................................... 6

1.2. Một số khái niệm cơ bản........................................................................................ 8

1.2.1. Quản lí giáo dục.................................................................................................. 8

1.2.2. Chương trình giáo dục phổ thông mới (Chương trình giáo dục phổ thông

năm 2018) ..................................................................................................................... 9

1.2.3. Hoạt động hướng nghiệp, hoạt động hướng nghiệp theo chương trình giáo

dục phổ thông mới ở trường Trung học cơ sở ............................................................ 10

1.2.4. Quản lí hoạt động hướng nghiệp theo chương trình giáo dục phổ thông mới

ở trường Trung học cơ sở ........................................................................................... 14

iv

1.3. Một số vấn đề cơ bản về hoạt động hướng nghiệp theo chương trình giáo dục

phổ thông mới ở trường Trung học cơ sở................................................................... 15

1.3.1. Một số đặc điểm tâm lí cơ bản của học sinh Trung học cơ sở ......................... 15

1.3.2. Năng lực định hướng nghề nghiệp của học sinh Trung học cơ sở theo

Chương trình giáo dục phổ thông mới........................................................................ 16

1.3.3. Đặc điểm hoạt động giáo dục hướng nghiệp theo chương trình giáo dục

phổ thông mới ở trường Trung học cơ sở................................................................... 17

1.4. Quản lý hoạt động động hướng nghiệp theo chương trình giáo dục phổ thông

mới ở trường Trung học cơ sở .................................................................................... 24

1.4.1. Hiệu trưởng trường Trung học cơ sở với công tác quản lý hoạt động hướng

nghiệp cho học sinh .................................................................................................... 24

1.4.2. Nội dung quản lý hoạt động hướng nghiệp theo chương trình giáo dục phổ

thông mới ở trường Trung học cơ sở.......................................................................... 25

1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lí hoạt động hướng nghiệp theo Chương

trình giáo dục phổ thông mới ở trường Trung học cơ sở............................................ 30

1.5.1. Các yếu tố chủ quan.......................................................................................... 30

1.5.2. Các yếu tố khách quan...................................................................................... 32

KẾT LUẬN CHƯƠNG 1 ........................................................................................... 35

Chương 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÍ HOẠT ĐỘNG HƯỚNG NGHIỆP Ở

CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ HUYỆN LẠNG GIANG, TỈNH BẮC

GIANG THEO CHƯƠNG TRÌNH GIÁO DỤC PHỔ THÔNG MỚI ................ 36

2.1. Khái quát về khảo sát thực trạng ......................................................................... 36

2.1.1. Vài nét về khách thể khảo sát ........................................................................... 36

2.1.2. Tổ chức khảo sát thực trạng.............................................................................. 37

2.2. Thực trạng nhận thức của cán bộ quản lí, giáo viên ở các trường Trung học

cơ sở huyện Lạng Giang, tỉnh Bắc Giang về mục tiêu của hoạt động hướng

nghiệp theo chương trình giáo dục phổ thông mới..................................................... 38

2.3. Thực trạng hoạt động hướng nghiệp theo chương trình giáo dục phổ thông

mới ở các trường Trung học cơ sở huyện Lạng Giang, tỉnh Bắc Giang..................... 40

2.3.1. Thực trạng nội dung hoạt động hướng nghiệp theo chương trình giáo dục

phổ thông mới ở các trường Trung học cơ sở huyện Lạng Giang, tỉnh Bắc Giang ... 40

v

2.3.2. Thực trạng phương thức hoạt động hướng nghiệp theo chương trình giáo dục

phổ thông mới ở các trường Trung học cơ sở huyện Lạng Giang tỉnh Bắc Giang ........... 43

2.4. Thực trạng quản lí hoạt động hướng nghiệp theo chương trình giáo dục phổ

thông mới ở các trường Trung học cơ sở huyện Lạng Giang, tỉnh Bắc Giang .......... 47

2.4.1. Thực trạng lập kế hoạch quản lý hoạt động hướng nghiệp theo chương

trình giáo dục phổ thông mới ở các trường Trung học cơ sở huyện Lạng Giang,

tỉnh Bắc Giang ............................................................................................................ 47

2.4.2. Thực trạng tổ chức thực hiện hoạt động hướng nghiệp theo chương trình

giáo dục phổ thông mới ở các trường Trung học cơ sở huyện Lạng Giang, tỉnh

Bắc Giang ................................................................................................................... 48

2.4.3. Thực trạng chỉ đạo hoạt động hướng nghiệp theo chương trình giáo dục

phổ thông mới ở các trường Trung học cơ sở huyện Lạng Giang, tỉnh Bắc Giang ... 50

2.4.4. Thực trạng kiểm tra đánh giá hoạt động hướng nghiệp theo chương trình

giáo dục phổ thông mới ở các trường Trung học cơ sở huyện Lạng Giang, tỉnh

Bắc Giang ................................................................................................................... 53

2.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lí hoạt động hướng nghiệp theo chương trình

giáo dục phổ thông mới ở các trường Trung học cơ sở huyện Lạng Giang, tỉnh

Bắc Giang ................................................................................................................... 55

2.6. Đánh giá chung về thực trạng quản lí hoạt động hướng nghiệp theo chương

trình giáo dục phổ thông mới ở các trường Trung học cơ sở huyện Lạng Giang,

tỉnh Bắc Giang ............................................................................................................ 57

2.6.1. Một số kết quả đạt được.................................................................................... 57

2.6.2. Hạn chế ............................................................................................................. 58

2.6.3. Nguyên nhân ..................................................................................................... 59

KẾT LUẬN CHƯƠNG 2 ........................................................................................... 60

Chương 3. BIỆN PHÁP QUẢN LÍ HOẠT ĐỘNG HƯỚNG NGHIỆP Ở

CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ HUYỆN LẠNG GIANG, TỈNH BẮC

GIANG THEO CHƯƠNG TRÌNH GIÁO DỤC PHỔ THÔNG MỚI ................ 61

3.1. Các nguyên tắc đề xuất biện pháp ....................................................................... 61

3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính đồng bộ .................................................................... 61

3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn ................................................................... 61

vi

3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính hiệu quả ................................................................... 61

3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính kế thừa ..................................................................... 62

3.1.5. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi ...................................................................... 62

3.2. Các biện pháp quản lí hoạt động hướng nghiệp theo chương trình giáo dục

phổ thông mới ở các trường Trung học cơ sở huyện Lạng Giang, tỉnh Bắc Giang ... 62

3.2.1. Tổ chức nâng cao nhận thức cho cán bộ quản lý, giáo viên về hoạt động

hướng nghiệp theo chương trình giáo dục phổ thông mới ở các trường Trung học

cơ sở............................................................................................................................ 62

3.2.2. Bám sát mục tiêu hoạt động hướng nghiệp theo chương trình giáo dục phổ

thông mới để xây dựng kế hoạch hướng nghiệp cho học sinh Trung học cơ sở ........ 64

3.2.3. Giám sát chặt chẽ việc thực hiện kế hoạch hoạt động hướng nghiệp theo

chương trình giáo dục phổ thông mới cho học sinh trung học cơ sở ......................... 65

3.2.4. Thành lập ban phụ trách công tác hướng nghiệp cho học sinh ở trường

Trung học cơ sở .......................................................................................................... 67

3.2.5. Tổ chức bồi dưỡng năng lực thiết kế và tổ chức hoạt động hướng nghiệp

theo Chương trình giáo dục phổ thông mới cho giáo viên các trường Trung học

cơ sở............................................................................................................................ 69

3.2.6. Thực hiện xã hội hóa, đảm bảo cơ sở vật chất cho hoạt động hướng nghiệp

theo chương trình phổ thông mới ở các trường Trung học cơ sở............................... 71

3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp .......................................................................... 72

3.4. Khảo nghiệm mức độ cần thiết và tính khả thi của các biện pháp ...................... 73

3.4.1. Mục đích khảo nghiệm ..................................................................................... 73

3.4.2. Nội dung khảo nghiệm...................................................................................... 73

3.4.3. Đối tượng tiến hành khảo nghiệm .................................................................... 73

3.3.4. Phương pháp khảo nghiệm ............................................................................... 73

3.3.5. Kết quả khảo nghiệm........................................................................................ 73

KẾT LUẬN CHƯƠNG 3 ........................................................................................... 76

KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ........................................................................... 77

TÀI LIỆU THAM KHẢO........................................................................................ 81

PHẦN PHỤ LỤC

vii

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT

Viết tắt Viết đầy đủ

SL Số lượng

TB Trung bình

viii

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 2.1. Nhận thức của cán bộ quản lý, giáo viên về mục tiêu của hoạt động

hướng nghiệp ở các trường Trung học cơ sở huyện Lạng Giang, tỉnh

Bắc Giang theo chương trình giáo dục phổ thông mới ........................... 38

Bảng 2.2. Thực trạng nội dung hoạt động hướng nghiệp ở các trường Trung học

cơ sở huyện Lạng Giang, tỉnh Bắc Giang theo chương trình giáo dục

phổ thông mới.......................................................................................... 40

Bảng 2.3. Thực trạng phương thức hoạt động hướng nghiệp theo chương trình

giáo dục phổ thông mới ở các trường Trung học cơ sở huyện Lạng

Giang tỉnh Bắc Giang .............................................................................. 43

Bảng 2.4. Thực trạng đánh giá hoạt động hướng nghiệp ở các trường Trung học

cơ sở huyện Lạng Giang, tỉnh Bắc Giang theo chương trình giáo dục

phổ thông mới.......................................................................................... 45

Bảng 2.5. Thực trạng lập kế hoạch quản lý hoạt động hướng nghiệp ở các trường

Trung học cơ sở huyện Lạng Giang, tỉnh Bắc Giang theo chương

trình giáo dục phổ thông mới .................................................................. 47

Bảng 2.6. Thực trạng tổ chức thực hiện hoạt động hướng nghiệp ở các trường

Trung học cơ sở huyện Lạng Giang, tỉnh Bắc Giang theo chương

trình giáo dục phổ thông mới .................................................................. 49

Bảng 2.7. Thực trạng chỉ đạo hoạt động hướng nghiệp theo chương trình giáo

dục phổ thông mới ở các trường Trung học cơ sở huyện Lạng Giang,

tỉnh Bắc Giang......................................................................................... 51

Bảng 2.8. Thực trạng kiểm tra đánh giá hoạt động hướng nghiệp theo chương

trình giáo dục phổ thông mới ở các trường Trung học cơ sở huyện

Lạng Giang, tỉnh Bắc Giang.................................................................... 54

Bảng 2.9. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lí hoạt động hướng nghiệp theo

chương trình giáo dục phổ thông mới ở các trường Trung học cơ sở

huyện Lạng Giang, tỉnh Bắc Giang ......................................................... 56

Bảng 3.1. Đánh giá mức độ cần thiết, khả thi của các biện pháp đề xuất .................. 74

1

MỞ ĐẦU

1. Lí do chọn đề tài

Tầm quan trọng của giáo dục hướng nghiệp đã được khẳng định trong nhiều văn

bản chỉ đạo của Đảng và Nhà nước ta. Nghị quyết số 29-NQ/TW đã chỉ rõ“Đối với

giáo dục phổ thông, tập trung phát triển trí tuệ, thể chất, hình thành phẩm chất, năng

lực công dân, phát hiện và bồi dưỡng năng khiếu, định hướng nghề nghiệp cho học

sinh (…) bảo đảm cho học sinh có trình độ trung học cơ sở có tri thức phổ thông nền

tảng, đáp ứng yêu cầu phân luồng mạnh sau trung học cơ sở, trung học phổ thông phải

tiếp cận nghề nghiệp…” hay là “Đối với giáo dục nghề nghiệp, tập trung đào tạo

nhân lực có kiến thức, kỹ năng và trách nhiệm nghề nghiệp. Hình thành hệ thống

giáo dục nghề nghiệp với nhiều phương thức và trình độ đào tạo kỹ năng nghề nghiệp

theo hướng ứng dụng, thực hành, bảo đảm đáp ứng nhu cầu nhân lực kỹ thuật công

nghệ của thị trường lao động trong nước và quốc tế”[3].

Đồng nhất với quan điểm chỉ đạo của Đảng, công tác giáo dục hướng nghiệp

trong nhà trường phổ thông đã được Bộ Giáo dục - Đào tạo quan tâm được thể hiện

rõ trong mục tiêu giáo dục phổ thông là không chỉ giúp học sinh phát triển toàn diện

trên các mặt đạo đức, trí tuệ, thẩm mỹ và các kỹ năng cơ bản mà còn chuẩn bị cho

học sinh tiếp tục học lên hoặc đi vào cuộc sống lao động, tham gia xây dựng và bảo

vệ Tổ quốc. Năm 2018, Bộ Giáo dục công bố Chương trình giáo dục phổ thông tổng

thể, đối với cấp Trung học cơ sở thì hoạt động hướng nghiệp được thể hiện rõ trong

chương trình môn học Công nghệ và hướng nghiệp, hoạt động trải nghiệm làm cho

công tác hướng nghiệp ở phổ thông có những định hướng mới giúp phân luồng học

sinh tốt hơn đồng thời cũng trang bị cho học sinh những kỹ năng cụ thể trong các lĩnh

vực nghề nghiệp để giúp học sinh có năng lực cơ bản trong lao động sản xuất.

Huyện Lạng Giang tỉnh Bắc Giang thuộc khu vực miền núi và trung du còn

nhiều khó khăn, học sinh có tới 20% là con em đồng bào dân tộc. Điều kiện kinh tế

xã hội, trình độ nhận thức của người dân vẫn còn nhiều hạn chế nên công tác giáo dục

nói chung và giáo dục hướng nghiệp nói riêng còn gặp nhiều khó khăn. Các trường

Trung học cơ sở trong huyện mặc dù đã nhận được sự quan tâm của các cấp các

ngành về cơ sở vật chất, sự chỉ đạo sát sao của ngành dọc và sự cố gắng nỗ lực của

các thầy cô giáo trong việc thực hiện các hoạt động giáo dục nhưng tỉ lệ học sinh sau

khi tốt nghiệp Trung học cơ sở không tiếp tục học lên Trung học phổ thông mà nghỉ

học để đi vào cuộc sống, lao động là rất lớn trong khi hành trang nghề nghiệp lại rất

thiếu. Điều này cho thấy sự cần thiết của vấn đề giáo dục hướng nghiệp ở các trường