Quản lí hoạt động giáo dục ngôn ngữ Tiếng Việt cho học sinh dân tộc thiểu số tại các trường tiểu học huyện Định Hóa, tỉnh Thái Nguyên

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

NGUYỄN THỊ BÍCH HÒA

QUẢN LÍ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC NGÔN NGỮ

TIẾNG VIỆT CHO HỌC SINH DÂN TỘC THIỂU SỐ

TẠI CÁC TRƯỜNG TIỂU HỌC

HUYỆN ĐỊNH HÓA TỈNH THÁI NGUYÊN

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

THÁI NGUYÊN - 2020

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

NGUYỄN THỊ BÍCH HÒA

QUẢN LÍ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC NGÔN NGỮ

TIẾNG VIỆT CHO HỌC SINH DÂN TỘC THIỂU SỐ

TẠI CÁC TRƯỜNG TIỂU HỌC

HUYỆN ĐỊNH HÓA TỈNH THÁI NGUYÊN

Ngành: Quản lý giáo dục

Mã số: 8.14.01.14

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Người hướng dẫn khoa học: TS. NGÔ GIANG NAM

THÁI NGUYÊN - 2020

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan luận văn “Quản lý hoạt động giáo dục ngôn ngữ tiếng

Việt cho học sinh dân tộc thiểu số tại các trường tiểu học huyện Định Hóa,

tỉnh Thái Nguyên” là công trình nghiên cứu của bản thân, được thực hiện dưới

sự hướng dẫn của TS Ngô Giang Nam. Các kết quả nghiên cứu trong luận văn

là trung thực, chưa từng được công bố trong bất kì công trình nghiên cứu nào.

Thái Nguyên, tháng 6 năm 2020

Tác giả luận văn

Nguyễn Thị Bích Hòa

LỜI CẢM ƠN

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

Trong quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn, tác giả đã

nhận được sự động viên, giúp đỡ tận tình, tạo điều kiện thuận lợi của các cấp

lãnh đạo, các thầy cô giáo, các bạn bè đồng nghiệp và gia đình.

Trước hết em xin bầy tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến lãnh đạo Trường Đại

học sư phạm - ĐHTN, Khoa Tâm lý - Giáo dục, các đơn vị có liên quan, các

nhà khoa học, các thầy cô giáo đã giảng dạy và hướng dẫn em nghiên cứu

khoa học trong suốt quá trình học tập.

Xin chân thành cảm ơn Phòng GDĐT huyện Định Hóa, Ban giám hiệu,

các thầy cô giáo và các em học sinh, bạn bè đồng nghiệp, phụ huynh học sinh,

của các trường tiểu học huyện Định Hóa đã cộng tác, cung cấp thông tin, số liệu,

cho ý kiến và tạo điều kiện thuận lợi trong quá trình nghiên cứu thực tế để làm

luận văn.

Đặc biệt, em xin trân trọng bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến thầy giáo - TS.

Ngô Giang Nam - Người hướng dẫn khoa học đã tận tâm bồi dưỡng kiến thức,

phương pháp nghiên cứu và trực tiếp giúp đỡ và động viên để em hoàn thành

luận văn này.

Mặc dù tác giả đã nỗ lực cố gắng rất nhiều trong quá trình nghiên cứu,

song luận văn không tránh khỏi những thiếu sót, tác giả kính mong nhận được

những lời chỉ dẫn của các thầy giáo, cô giáo để luận văn được hoàn thiện hơn.

Xin trân trọng cảm ơn!

Thái Nguyên, tháng 6 năm 2020

Tác giả

Nguyễn Thị Bích Hòa

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN.................................................................................................i

LỜI CẢM ƠN.......................................................................................................i

MỤC LỤC ..........................................................................................................iii

DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU VIẾT TẮT.........................................................iv

DANH MỤC CÁC BẢNG, SƠ ĐỒ.................................................................... v

MỞ ĐẦU............................................................................................................. 1

1. Lí do chọn đề tài .............................................................................................. 1

2. Mục tiêu nghiên cứu ........................................................................................ 3

3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu................................................................. 3

4. Giả thuyết khoa học......................................................................................... 3

5. Nhiệm vụ nghiên cứu ...................................................................................... 4

6. Phạm vi nghiên cứu ......................................................................................... 4

7. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................. 5

8. Cấu trúc của luận văn ...................................................................................... 6

Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC

NGÔN NGỮ TIẾNG VIỆT CHO HỌC SINH DÂN TỘC THIỂU

SỐ TẠI TRƯỜNG TIỂU HỌC................................................................ 7

1.1. Tổng quan vấn đề nghiên cứu ..................................................................... 7

1.1.1. Những nghiên cứu ở nước ngoài ............................................................... 7

1.1.2. Những nghiên cứu ở trong nước................................................................ 9

1.2. Một số khái niệm cơ bản ........................................................................... 14

1.2.1. Quản lý..................................................................................................... 14

1.2.2. Giáo dục, hoạt động giáo dục .................................................................. 15

1.2.3. Học sinh dân tộc thiểu số......................................................................... 16

1.2.4. Giáo dục ngôn ngữ Tiếng Việt cho HS tiểu học DTTS .......................... 16

1.2.5. Quản lý hoạt động giáo dục ngôn ngữ Tiếng Việt cho HS tiểu học là

người DTTS............................................................................................... 17

1.3. Những vấn đề cơ bản về hoạt động giáo dục ngôn ngữ Tiếng Việt cho

HS tiểu học người DTTS tại trường tiểu học ............................................ 18

1.3.1. Đặc điểm tâm sinh lý của HS tiểu học DTTS ......................................... 18

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

1.3.2. Vị trí vai trò của giáo dục ngôn ngữ tiếng Việt trong chương trình giáo

dục tiểu học................................................................................................ 20

1.3.3. Mục tiêu giáo dục ngôn ngữ tiếng Việt cho HS tiểu học DTTS ............. 21

1.3.4. Nội dung giáo dục ngôn ngữ Tiếng Việt cho HS tiểu học DTTS ........... 22

1.3.5. Các con đường và hình thức giáo dục ngôn ngữ Tiếng Việt cho HS tiểu

học người DTTS........................................................................................ 23

1.4. Nội dung quản lý hoạt động giáo dục ngôn ngữ tiếng Việt cho HS DTTS tại

trường tiểu học........................................................................................... 26

1.4.1. Lập kế hoạch giáo dục ngôn ngữ tiếng Việt cho HS DTTS tại trường

tiểu học ...................................................................................................... 26

1.4.2. Tổ chức hoạt động giáo dục ngôn ngữ tiếng Việt cho HS tiểu học DTTS

tại trường tiểu học...................................................................................... 28

1.4.3. Chỉ đạo thực hiện hoạt động giáo dục ngôn ngữ tiếng Việt cho

HSDTTS tại trường tiểu học ..................................................................... 30

1.4.4. Kiểm tra, đánh giá kết quả thực hiện hoạt động giáo dục ngôn ngữ tiếng

Việt cho HS DTTS tại các trường tiểu học ............................................... 31

1.5. Các yếu tố ảnh hưởng tới hoạt động giáo dục ngôn ngữ Tiếng Việt cho

HS DTTS tại trường tiểu học .................................................................... 32

1.5.1. Yếu tố chủ quan....................................................................................... 32

1.5.2. Yếu tố khách quan ................................................................................... 33

Kết luận chương 1.............................................................................................. 36

Chương 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÍ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC NGÔN

NGỮ TIẾNG VIỆT CHO HỌC SINH DÂN TỘC THIỂU SỐ TẠI CÁC

TRƯỜNG TIỂU HỌC HUYỆN ĐỊNH HÓA, TỈNH THÁI NGUYÊN...... 37

2.1. Khái quát về địa bàn khảo sát.................................................................... 37

2.1.1. Vài nét về tình hình kinh tế - xã hội huyện Định Hóa, tỉnh Thái Nguyên.... 37

2.1.2. Về giáo dục.............................................................................................. 37

2.2. Tổ chức khảo sát thực trạng ...................................................................... 39

2.2.1. Mục đích khảo sát.................................................................................... 39

2.2.2. Nội dung khảo sát.................................................................................... 39

2.2.3. Đối tượng khảo sát................................................................................... 40

2.2.4. Phương pháp khảo sát.............................................................................. 40

2.3. Thực trạng hoạt động giáo dục ngôn ngữ tiếng Việt cho HS DTTS tại

các trường tiểu học huyện Định Hóa, tỉnh Thái Nguyên .......................... 40

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

2.3.1. Thực trạng nhận thức của cán bộ quản lý, giáo viên về vai trò hoạt động

giáo dục ngôn ngữ tiếng Việt cho HS DTTS tại các trường tiểu học

huyện Định hóa.......................................................................................... 40

2.3.2. Thực trạng nhận thức của cán bộ quản lý, giáo viên về mục tiêu hoạt

động giáo dục ngôn ngữ tiếng Việt cho HS DTTS tại các trường tiểu học

huyện Định hóa.......................................................................................... 41

2.3.3. Thực trạng nội dung hoạt động giáo dục ngôn ngữ tiếng Việt cho HS

DTTS tại các trường tiểu học huyện Định Hóa, Thái Nguyên ................. 43

2.3.4. Thực trạng các con đường và hình thức giáo dục ngôn ngữ Tiếng Việt

cho HS DTTS tại các trường tiểu học huyện Định Hóa, Thái Nguyên..... 46

2.3.5. Thực trạng phối hợp của các lực lượng giáo dục trong hoạt động giáo

dục ngôn ngữ tiếng Việt cho HS DTTS tại các trường tiểu học huyện

Định Hóa, Thái Nguyên ............................................................................ 50

2.4. Thực trạng quản lý hoạt động giáo dục ngôn ngữ tiếng Việt cho HS

DTTS tại trường tiểu học huyện Định Hóa, tỉnh Thái Nguyên................. 52

2.4.1. Thực trạng lập kế hoạch giáo dục ngôn ngữ tiếng Việt cho HS DTTS

tại trường tiểu học huyện Định Hóa, tỉnh Thái Nguyên............................ 52

2.4.2. Thực trạng tổ chức hoạt động giáo dục ngôn ngữ tiếng Việt cho HS

DTTS tại các trường tiểu học huyện Định Hóa, Thái Nguyên ................. 54

2.4.3. Thực trạng công tác chỉ đạo hoạt động giáo dục ngôn ngữ tiếng Việt

cho HS DTTS tại các trường tiểu học huyện Định Hóa, Thái Nguyên..... 56

2.4.4. Thực trạng quản lý kiểm tra, đánh giá hoạt động giáo dục ngôn ngữ

tiếng Việt cho HS DTTS tại các trường tiểu học huyện Định Hóa, Thái

Nguyên....................................................................................................... 58

2.5. Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng tới quản lý hoạt động giáo dục ngôn

ngữ Tiếng Việt cho HS DTTS tại trường tiểu học huyện Định Hóa ........ 60

2.5. Đánh giá chung.......................................................................................... 63

2.5.1. Kết quả đạt được...................................................................................... 63

2.5.2. Tồn tại, hạn chế ....................................................................................... 64

Kết luận chương 2.............................................................................................. 66

Chương 3. BIỆN PHÁP QUẢN LÍ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC NGÔN NGỮ

TIẾNG VIỆT CHO HỌC SINH DÂN TỘC THIỂU SỐ TẠI CÁC

TRƯỜNG TIỂU HỌC HUYỆN ĐỊNH HÓA, TỈNH THÁI NGUYÊN...... 68

3.1. Các nguyên tắc đề xuất biện pháp ............................................................. 68

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

3.1.1. Nguyên tắc bảo đảm tính đồng bộ........................................................... 68

3.1.2. Nguyên tắc bảo đảm tính thực tiễn.......................................................... 68

3.1.3. Nguyên tắc bảo đảm tính khả thi............................................................. 68

3.1.4. Nguyên tắc bảo đảm tính hiệu quả .......................................................... 69

3.2. Các biện pháp quản lý hoạt động giáo dục ngôn ngữ tiếng Việt cho học

sinh DTTS tại các trường tiểu học huyện Định Hóa, tỉnh Thái Nguyên... 69

3.2.1. Tăng cường công tác truyền thông, nâng cao nhận thức cho phụ huynh,

học sinh, CB giáo viên và cộng đồng đối với hoạt động giáo dục ngôn

ngữ việc tiếng Việt cho HS DTTS ............................................................ 69

3.2.2. Tổ chức bồi dưỡng nâng cao năng lực giáo dục ngôn ngữ tiếng việt cho

HSDTTS tại các trường tiểu học trên địa bàn huyện Định Hóa, tỉnh Thái

Nguyên....................................................................................................... 73

3.2.3. Tổ chức hoạt động giáo dục ngôn ngữ Tiếng Việt cho HS DTTS qua

các hoạt động trải nghiệm.......................................................................... 78

3.2.4. Phối hợp các lực lượng giáo dục ngôn ngữ Tiếng Việt cho học sinh DTTS.. 80

3.2.5. Chỉ đạo kiểm tra, giám sát và đánh giá kết quả hoạt động giáo dục ngôn

ngữ tiếng Việt cho học sinh dân tộc thiểu số ............................................ 84

3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp................................................................ 86

3.4. Khảo nghiệm các biện pháp ...................................................................... 87

3.4.1. Mục đích khảo nghiệm ............................................................................ 87

3.4.2. Nội dung khảo nghiệm ............................................................................ 88

3.4.3. Phương pháp khảo nghiệm...................................................................... 88

3.4.4. Kết quả khảo nghiệm............................................................................... 88

Kết luận chương 3.............................................................................................. 91

KẾT LUẬN....................................................................................................... 92

1. Kết luận.......................................................................................................... 92

2. Khuyến nghị................................................................................................... 93

TÀI LIỆU THAM KHẢO............................................................................... 96

PHỤ LỤC

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU VIẾT TẮT

STT CHỮ VIẾT TẮT CHỮ VIẾT ĐẦY ĐỦ

1. CBQL Cán bộ quản lý

2. DTTS Dân tộc thiểu số

3. GDNN Giáo dục ngôn ngữ

4. GDĐT Giáo dục và Đào tạo

5. GV Giáo viên

6. HS Học sinh

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

DANH MỤC CÁC BẢNG, SƠ ĐỒ

Bảng:

Bảng 2.1. Tổng số học sinh tiểu học năm học 2019-2020 ............................38

Bảng 2.2. Tổng số học sinh tiểu học người dân tộc thiểu số năm học 2019-

2020 ...............................................................................................38

Bảng 2.3. Thực trạng nhận thức của cán bộ quản lý, giáo viên về mục tiêu

hoạt động giáo dục ngôn ngữ tiếng Việt cho HS DTTS tại các

trường tiểu học huyện Định hóa....................................................42

Bảng 2.4. Thực trạng nội dung hoạt động giáo dục ngôn ngữ tiếng Việt cho

HS DTTS tại các trường tiểu học huyện Định Hóa, Thái Nguyên .... 44

Bảng 2.5. Thực trạng các con đường giáo dục ngôn ngữ tiếng Việt cho HS

DTTS tại các trường tiểu học huyện Định Hóa, Thái Nguyên........... 46

Bảng 2.6. Thực trạng hình thức giáo dục ngôn ngữ tiếng Việt cho HS

DTTS tại các trường tiểu học huyện Định Hóa, Thái Nguyên .....48

Bảng 2.7. Thực trạng phối hợp của các lực lượng giáo dục trong hoạt động

giáo dục ngôn ngữ tiếng Việt cho HS DTTS tại các trường tiểu

học huyện Định hóa.......................................................................50

Bảng 2.8. Thực trạng lập kế hoạch giáo dục ngôn ngữ tiếng Việt cho HS

DTTS tại các trường tiểu học huyện Định Hóa, Thái Nguyên .....52

Bảng 2.9. Thực trạng tổ chức quản lý hoạt động giáo dục ngôn ngữ tiếng

Việt cho HS DTTS tại các trường tiểu học huyện Định Hóa,

Thái Nguyên..................................................................................54

Bảng 2.10. Thực trạng công tác chỉ đạo hoạt động giáo dục ngôn ngữ tiếng

Việt cho HS DTTS tại các trường tiểu học huyện Định Hóa,

Thái Nguyên........................................................................................ 56

Bảng 2.11. Thực trạng quản lý kiểm tra, đánh giá hoạt động giáo dục ngôn

ngữ tiếng Việt cho HS DTTS tại các trường tiểu học huyện Định

Hóa, Thái Nguyên................................................................................ 58

Bảng 2.12. Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng tới quản lý hoạt động giáo dục

ngôn ngữ tiếng Việt cho HS DTTS tại các trường tiểu học huyện

Định Hóa, Thái Nguyên ................................................................61

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

Bảng 3.1. Kết quả khảo nghiệm mức độ cần thiết của các biện pháp quản

lý hoạt động giáo dục ngôn ngữ tiếng Việt cho học sinh DTTS

tại các trường tiểu học huyện Định Hóa .......................................88

Bảng 3.2. Kết quả khảo nghiệm mức độ tính khả thi của các biện pháp

quản lý hoạt động giáo dục ngôn ngữ tiếng Việt cho học sinh

DTTS tại các trường tiểu học huyện Định Hóa ............................89

Sơ đồ:

Sơ đồ 3.1. Mối quan hệ giữa các biện pháp quản lý hoạt động giáo dục

ngôn ngữ tiếng Việt cho HS DTTS trường tiểu học huyện Định

Hóa ................................................................................................87

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

MỞ ĐẦU

1. Lí do chọn đề tài

Việt Nam là một quốc gia có 54 dân tộc anh em cùng chung sống, trong

đó các dân tộc thiểu số chiếm 14,6% tổng số dân cư cả nước. Mỗi dân tộc có

một nét đặc trưng văn hóa và ngôn ngữ riêng, vì vậy văn hóa và ngôn ngữ của

Việt Nam rất phong phú, đó là một nét đặc trưng về văn hóa dân tộc mà không

phải quốc gia nào cũng có được.

Ngôn ngữ là một hệ thống tín hiệu đặc biệt và quan trọng bậc nhất của loài

người, là phương tiện tư duy và công cụ giao tiếp của xã hội. Ngôn ngữ bao

gồm ngôn ngữ nói và ngôn ngữ viết là tấm gương phản ánh văn hoá và là công

cụ quan trọng nhất của sự trao đổi văn hoá giữa các dân tộc. Các dân tộc thiểu

số ở Việt Nam có ngôn ngữ riêng của dân tộc mình trong sinh hoạt cộng đồng

của họ, họ sử dụng ngôn ngữ tiếng Việt để giao tiếp với cộng đồng người Việt

trên toàn quốc, đồng thời thu nhận các thông tin qua các phương tiện thông tin

đại chúng bằng chữ Quốc ngữ. Sự giao thoa văn hoá ngôn ngữ làm phong phú

thêm cho nền văn hoá của các dân tộc thiểu số, đồng thời cũng làm thay đổi

cuộc sống, kinh tế và vị thế của họ trong cộng đồng các dân tộc Việt. Cộng

đồng các dân tộc thiểu số ở nước ta thực sự là một cộng đồng song ngữ” - tiếng

mẹ đẻ của từng dân tộc và Tiếng Việt của người Kinh.

Ngôn ngữ tiếng Việt còn gọi là tiếng phổ thông với tư cách là ngôn ngữ

Quốc gia, Tiếng Việt được coi là phương tiện ngôn ngữ chính thức dùng trong

hệ thống giáo dục của Việt Nam. Để tiếp thu được kiến thức một cách tốt nhất

do giáo viên truyền thụ, HS phải sử dụng thành thạo ngôn ngữ tiếng Việt. Thực

tế cho thấy kết quả học tập của HS dân tộc thiểu số còn khá nhiều hạn chế do khả

năng sử dụng ngôn ngữ Tiếng Việt của HS chưa tốt. Như chúng ta đã biết, tất cả

các trường tiểu học ở nước ta đều học chung một chương trình, các bộ sách giáo

khoa đều đánh giá kết quả học tập của HS trên một chuẩn thống nhất về kiến

thức, kĩ năng và đều sử dụng trực tiếp bằng ngôn ngữ tiếng Việt.

Xuất phát từ những khó khăn về ngôn ngữ tiếng Việt của HS DTTS tại các

vùng sâu, vùng xa trong giao tiếp hàng ngày chỉ sử dụng ngôn ngữ mẹ đẻ, ít sử