Quản lí hoạt động giáo dục năng lực tự chủ, tự học cho học sinh bán trú ở các trường trung học cơ sở huyện Lục Yên, tỉnh Yên Bái

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM

LƢƠNG BÌNH NGHINH

QUẢN LÍ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC NĂNG LỰC

TỰ CHỦ, TỰ HỌC CHO HỌC SINH BÁN TRÚ

Ở CÁC TRƢỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ

HUYỆN LỤC YÊN, TỈNH YÊN BÁI

Ngành: Quản lý giáo dục

Mã số: 8140114

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Ngƣời hƣớng dẫn: TS. Lê Thị Phƣơng Hoa

THÁI NGUYÊN - 2021

i

LỜI CAM ĐOAN

Luận văn “Quản lý hoạt động giáo dục năng lực tự chủ, tự học cho học sinh

bán trú ở các trường trung học cơ sở huyện Lục Yên, tỉnh Yên Bái” được thực

hiện từ tháng 8 năm 2020 đến tháng 5 năm 2021. Luận văn sử dụng những thông

tin từ nhiều nguồn khác nhau, các thông tin đã được ghi rõ nguồn gốc, số liệu đã

được phân tích, tổng hợp, xử lí và đưa vào luận văn đúng quy định.

Tôi xin cam đoan, số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn này hoàn

toàn trung thực và chưa được sử dụng để bảo vệ một học vị nào. Nếu phát hiện

có vấn đề sai trái tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm.

Thái Nguyên, tháng 8 năm 2021

Tác giả luận văn

Lƣơng Bình Nghinh

ii

LỜI CẢM ƠN

Để hoàn thành được luận văn, với tình cảm chân thành tác giả xin bày tỏ

lòng biết ơn sâu sắc tới cô giáo -Tiến sĩ Lê Thị Phương Hoa - người trực tiếp

tận tình hướng dẫn, chỉ bảo và giúp đỡ tác giả hoàn thành luận văn này. Xin

chân thành cảm ơn Hội đồng khoa học, Ban giám hiệu Trường Đại học Thái

Nguyên, khoa Sau đại học, tập thể các thầy cô giáo giảng dạy lớp Cao học

Quản lý giáo dục K27 đã quan tâm, tận tình giảng dạy, tạo điều kiện thuận lợi

và giúp đỡ tác giả trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu.

Xin cảm ơn Ban giám hiệu, các thầy, cô giáo, các em học sinh, phụ huynh

học sinh bán trú các trường Trung học cơ sở Phúc Lợi; Trung học cơ sở Động

Quan huyện Lục Yên, tỉnh Yên Bái cùng bạn bè đồng nghiệp đã đóng góp ý kiến,

động viên, giúp đỡ tác giả trong quá trình học tập và thực hiện luận văn.

Mặc dù đã có nhiều cố gắng, song trong quá trình nghiên cứu và thực

hiện luận văn không thể tránh khỏi những hạn chế, sai sót; tác giả kính mong

nhận được sự quan tâm chỉ dẫn của các thầy cô giáo và các bạn đồng nghiệp để

kết quả nghiên cứu được hoàn thiện hơn.

Thái Nguyên, tháng 8 năm 2021

Tác giả luận văn

Lương Bình Nghinh

iii

MỤC LỤC

Lời cam đoan ........................................................................................................ i

Lời cảm ơn...........................................................................................................ii

Mục lục ...............................................................................................................iii

Danh mục các chữ viết tắt .................................................................................. iv

Danh mục các bảng.............................................................................................. v

MỞ ĐẦU..............................................................................................................1

1. Lý do chọn đề tài .............................................................................................1

2. Mục đích nghiên cứu .......................................................................................3

3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu.................................................................3

4. Nhiệm vụ nghiên cứu ......................................................................................4

5. Giả thuyết khoa học.........................................................................................4

6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu ..........................................................................4

7. Phương pháp nghiên cứu .................................................................................5

8. Cấu trúc luận văn.............................................................................................6

Chƣơng 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC

NĂNG LỰC TỰ CHỦ, TỰ HỌC CHO HỌC SINH BÁN TRÚ Ở

TRƢỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ ........................................................................7

1.1. Tổng quan vấn đề nghiên cứu.......................................................................7

1.1.1. Những nghiên cứu về giáo dục năng lực tự chủ, tự học cho người học .........7

1.1.2. Những nghiên cứu về quản lý hoạt động giáo dục năng lực tự học,

tự chủ cho người học ...............................................................................11

1.2. Một số khái niệm cơ bản của đề tài............................................................13

1.2.1. Quản lí .....................................................................................................13

1.2.2. Năng lực, năng lực tự chủ, tự học ...........................................................15

1.2.3. Học sinh bán trú cấp THCS.....................................................................19

1.2.4. Giáo dục năng lực tự chủ, tự học cho học sinh bán trú ở trường trung

học cơ sở ..................................................................................................20

iv

1.2.5. Quản lí hoạt động giáo dục năng lực tự chủ, tự học cho học sinh bán

trú ở trường trung học cơ sở......................................................................22

1.3. Một số vấn đề lý luận về hoạt động giáo dục năng lực tự chủ, tự học

cho học sinh bán trú ở trường trung học cơ sở........................................23

1.3.1. Đặc điểm của học sinh bán trú ở trường trung học cơ sở........................23

1.3.2. Mục tiêu hoạt động giáo dục năng lực tự chủ và tự học cho học

sinh bán trú trường trung học cơ sở.........................................................24

1.3.3. Nội dung hoạt động giáo dục năng lực tự chủ và tự học cho học sinh

bán trú trường trung học cơ sở ................................................................25

1.3.4. Phương pháp giáo dục năng lực tự chủ và tự học cho học sinh bán trú......26

1.3.5. Hình thức giáo dục năng lực tự chủ, tự học cho học sinh bán trú...........28

1.4. Một số vấn đề lí luận về quản lý hoạt động giáo dục năng lực tự chủ,

tự học cho học sinh bán trú ở các trường trung học cơ sở ......................29

1.4.1. Lập kế hoạch quản lí hoạt động giáo dục năng lực tự chủ, tự học

cho học sinh bán trú ở các trường trung học cơ sở .................................29

1.4.2. Tổ chức thực hiện hoạt động giáo dục năng lực tự chủ, tự học cho

học sinh bán trú ở các trường trung học cơ sở ........................................30

1.4.3. Chỉ đạo thực hiện hoạt động giáo dục năng lực tự chủ, tự học cho

học sinh bán trú ở các trường trung học cơ sở ........................................32

1.4.4. Kiểm tra, đánh giá kết quả hoạt động giáo dục năng lực tự chủ, tự

học cho học sinh bán trú ở các trường trung học cơ sở...........................33

1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lí hoạt động giáo dục năng lực tự chủ,

tự học cho học sinh bán trú ở các trường trung học cơ sở ......................35

1.5.1. Các yếu tố khách quan.............................................................................35

1.5.2. Các yếu tố chủ quan.................................................................................36

Kết luận chương 1..............................................................................................37

Chƣơng 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC NĂNG

LỰC TỰ CHỦ, TỰ HỌC CHO HỌC SINH BÁN TRÚ Ở CÁC TRƢỜNG

TRUNG HỌC CƠ SỞ HUYỆN LỤC YÊN, TỈNH YÊN BÁI ...........................39

2.1. Khái quát về khảo sát thực trạng ................................................................39

v

2.1.1. Mục tiêu khảo sát.....................................................................................39

2.1.2. Khách thể khảo sát...................................................................................40

2.1.3. Nội dung khảo sát....................................................................................40

2.1.4. Phương pháp khảo sát và xử lí kết quả....................................................40

2.2. Kết quả khảo sát .........................................................................................41

2.2.1. Thực trạng hoạt động giáo dục năng lực tự chủ, tự học cho học sinh

bán trú ở các trường trung học cơ sở huyện Lục Yên, tỉnh Yên Bái ......41

2.3.2. Thực trạng quản lý hoạt động giáo dục lực tự chủ, tự học cho học sinh

bán trú ở các trường trung học cơ sở huyện Lục Yên, tỉnh Yên Bái..........52

2.3.3. Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến quản lí hoạt động giáo dục

năng lực tự chủ, tự học cho học sinh bán trú ở các trường trung học

cơ sở huyện Lục Yên, tỉnh Yên Bái ........................................................62

2.4. Đánh giá chung về thực trạng hoạt động quản lý hoạt động giáo dục

năng lực tự chủ, tự học đối với học sinh bán trú ở các trường THCS

huyện Lục Yên, tỉnh Yên Bái..................................................................65

Kết luận chương 2..............................................................................................66

Chƣơng 3: BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC NĂNG

LỰC TỰ CHỦ, TỰ HỌC CHO HỌC SINH BÁN TRÚ Ở CÁC TRƢỜNG

TRUNG HỌC CƠ SỞ HUYỆN LỤC YÊN, TỈNH YÊN BÁI ...........................68

3.1. Nguyên tắc đề xuất biện pháp ....................................................................68

3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính mục đích .........................................................68

3.1.2. Đảm bảo tính kế thừa và phát triển .........................................................68

3.1.3. Đảm bảo tính thực tiễn ............................................................................69

3.1.4. Đảm bảo tính đồng bộ .............................................................................69

3.1.5. Đảm bảo tính khả thi và hiệu quả............................................................69

3.2. Các biện pháp quản lí hoạt động giáo dục năng lực tự chủ, tự học cho

học sinh bán trú ở các trường trung học cơ sở huyện Lục Yên, tỉnh

Yên Bái ....................................................................................................70

vi

3.2.1. Đổi mới công tác quản lí, tăng cường ứng dụng các phần mềm hỗ

trợ công tác quản lý hoạt động giáo dục năng lực tự chủ, tự học cho

học sinh bán trú .......................................................................................70

3.2.2. Bồi dưỡng cho giáo viên kỹ năng tổ chức hoạt động giáo dục năng

lực tự chủ, tự học cho học sinh ở trường THCS có học sinh bán trú......72

3.2.3. Tăng cường quản lý đối với các hoạt động giáo dục năng lực tự

chủ, tự học đối với học sinh bán trú ........................................................73

3.2.4. Đổi mới cách thức kiểm tra, đánh giá hoạt động giáo dục năng lực

tự chủ, tự học cho học sinh bán trú .........................................................76

3.2.5. Trang bị đầy đủ các điều kiện cơ sở vật chất đảm bảo cho hoạt động

giáo dục năng lực tự chủ, tự học cho học sinh bán trú............................80

3.3. Mối quan hệ giữa các nhóm biện pháp.......................................................82

3.4. Khảo nghiệm tính cấp thiết và tính khả thi của các biện pháp đề xuất......83

3.4.1. Mục đích khảo nghiệm............................................................................84

3.4.2. Đối tượng khảo nghiệm...........................................................................84

3.4.3. Nội dung khảo nghiệm ............................................................................84

3.4.4. Phương pháp khảo nghiệm......................................................................85

3.4.5. Kết quả khảo nghiệm...............................................................................85

Kết luận chương 3..............................................................................................89

KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ .....................................................................90

TÀI LIỆU THAM KHẢO..................................................................................95

PHỤ LỤC

iv

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

STT Chữ viết tắt Chữ viết đầy đủ

1 CBQL Cán bộ quản lí

2 CNTT Công nghệ thông tin

3 ĐBKK Đặc biệt khó khăn

4 ĐTB Điểm trung bình

5 GD&ĐT Giáo dục và Đào tạo

6 GV Giáo viên

7 GVCN Giáo viên chủ nhiệm

8 HS Học sinh

9 TCN Trước công nguyên

10 PHHS Phụ huynh học sinh

11 THCS Trung học cơ sở

12 THPT Trung học phổ thông

13 QTSP Quá trình sư phạm

14 QTGDTT Quá trình giáo dục tổng thể

v

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 2.1. Mục tiêu của hoạt động giáo dục năng lực tự chủ và tự học cho

học sinh của cán bộ, giáo viên, nhân viên ....................................... 42

Bảng 2.2. Thực trạng nội dung của hoạt động giáo dục năng lực tự chủ và

tự học cho học sinh .......................................................................... 44

Bảng 2.3. Thực trạng phương pháp của hoạt động giáo dục năng lực tự chủ

và tự học cho học sinh bán trú ở trường THCS............................... 46

Bảng 2.4. Thực trạng hình thức giáo dục năng lực tự chủ, tự học cho học

sinh bán trú THCS ........................................................................... 48

Bảng 2.5. Thực trạng kết quả của học động giáo dục năng lực tự chủ và tự

học cho học sinh bán trú THCS....................................................... 50

Bảng 2.6. Thực trạng lập kế hoạch quản lí hoạt động giáo dục năng lực tự

chủ và tự học cho học sinh bán trú và hiệu quả thực hiện ở các

trường trung học cơ sở huyện Lục Yên, tỉnh Yên Bái .................... 53

Bảng 2.7. Thực trạng tổ chức thực hiện các hoạt động giáo dục năng lực tự

chủ và tự học cho học sinh bán trú và hiệu quả thực hiện ở các

trường trung học cơ sở..................................................................... 56

Bảng 2.8. Thực trạng chỉ đạo thực hiện các hoạt động giáo dục năng lực tự

chủ và tự học cho HS bán trú ở các trường THCS huyện Lục

Yên, tỉnh Yên Bái ............................................................................ 58

Bảng 2.9. Thực trạng kiểm tra các hoạt động giáo dục năng lực tự chủ và tự học

cho HSBT ở các trường THCS huyện Lục Yên, tỉnh Yên Bái ..............61

Bảng 2.10. Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến hoạt động quản lý, giáo

dục hoạt động năng lực tự chủ và tự học cho học sinh bán trú ở

trường trung học cơ sở..................................................................... 63

Bảng 3.1. Khảo nghiệm tính cấp thiết của các biện pháp quản lí hoạt động

quản lí giáo dục năng lực tự chủ và tự học cho HSBT.................... 86

1

MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

Chương trình giáo dục phổ thông 2018 đã nêu lên 5 phẩm chất và các

năng lực cần hình thành, phát triển ở học sinh đó là: Về phẩm chất: Yêu nước;

Nhân ái; Chăm chỉ; Trung thực, kỷ luật, trách nhiệm. Về năng lực: Năng lực

tực chủ và tự học; Năng lực giao tiếp và hợp tác; Năng lực giải quyết vấn đề và

sáng tạo ngoài ra còn có các năng lực chuyên môn được hình thành qua các

môn học như: Năng lực tính toán; Năng lực ngôn ngữ; Năng lực tìm hiểu tự

nhiên; Năng lực tìm hiểu xã hội; Năng lực tin học... Các phẩm chất và năng lực

đều rất quan trọng đối với học sinh giúp các em dần hình thành và phát triển.

Mặt khác học sinh trung học cơ sở là thời kì quá độ từ trẻ em sang người

lớn, là giai đoạn hình thành những giá trị nhân cách, giàu mơ ước, thích tìm tòi,

khám phá song thiếu hiểu biết sâu sắc về xã hội, thiếu kinh nghiệm sống, dễ bị

lôi kéo và dễ bị kích động… Đặc biệt, trong bối cảnh hội nhập quốc tế và cơ

chế thị trường đi đôi với sự bùng nổ công nghệ thông tin, thế hệ trẻ thường

xuyên chịu tác động đan xen của những yếu tố tích cực và tiêu cực, họ luôn bị

đặt vào hoàn cảnh phải lựa chọn những giá trị, phải đương đầu với những khó

khăn, thử thách, những áp lực tiêu cực. Điều này làm cho thế hệ trẻ có nhiều

biểu hiện nhận thức lệch lạc và sống xa rời các giá trị đạo đức truyền thống, có

thể bị lôi cuốn vào các hành vi tiêu cực, bạo lực, lối sống ích kỉ, lai căng, thực

dụng, dễ bị phát triển lệch lạc về nhân cách đặc biệt khi các em phải vào ở

trong trường trong suốt thời gian đi học, không có sự quản lí của cha mẹ. Mặt

khác đối với học sinh các trường trung học cơ sở vùng đặc biệt khó khăn, các

em hầu hết là con em các dân tộc thiểu số, vùng sâu, vùng xa đến học và tham

gia các hoạt động tại trường mang theo rất nhiều tập tục lạc hậu, thiếu kĩ

năng thực hành, kĩ năng giao tiếp, kĩ năng giải quyết vấn đề, kĩ năng đối phó

với những khó khăn trong cuộc sống, kĩ năng tự bảo vệ bản thân, kĩ năng tham

gia sử dụng mạng xã hội. Vì vậy đòi hỏi phải trang bị và rèn luyện những kỹ

2

năng sống cơ bản, cần thiết giúp các em rèn luyện hành vi có trách nhiệm đối

với bản thân, gia đình, nhà trường, cộng đồng và tổ quốc; giúp các em có khả

năng ứng phó tích cực trước các tình huống của cuộc sống, xây dựng mối quan

hệ tốt đẹp với gia đình, bạn bè và mọi người, sống tích cực, chủ động, an toàn,

hài hoà và lành mạnh, để các em có thể tự tin tham gia vào cuộc sống đa dạng

hiện nay và thích nghi với những thay đổi của xã hội.

Yên Bái là tỉnh trung du miền núi, đồng bào dân tộc chiếm tỉ lệ tương đối

nhiều và còn duy trì nhiều tập tục lạc hậu. Tình hình kinh tế - xã hội của tỉnh

những năm gần đây có nhiều có nhiều chuyển biến, đời sống của nhân dân

ngày một nâng lên. Tuy nhiên sự chênh lệch giữa các vùng miền vẫn còn nhiều

khoảng cách. Con em của đồng bào đa số lớn lên theo cách tự do nhất, không

có bất cứ một sự uốn nắn nào để hình thành thói quen làm việc và học tập khoa

học. Các em có thói quen trong gia đình thích làm gì thì làm, thích đi học thì đi,

thích nghỉ học thì nghỉ một cách tự do không có sự can thiệp của gia đình.

Đến nay số lượng học sinh bán trú cấp trung học cơ sở được ở trong

trường trong toàn huyện lên tới 419 em, đây là một khó khăn rất lớn đối với đội

ngũ quản lí, giáo viên các trường có học sinh bán trú do không được hưởng các

chế độ của trường phổ thông dân tộc bán trú nhưng phải làm công việc của

trường phổ thông dân tộc bán trú.Học sinh bán trú trong trường trung học cơ sở

huyện Lục Yên, ngoài thời gian lĩnh hội kiến thức trên lớp, các em còn tham

gia nhiều hoạt động như học tập, vui chơi và những hình thức sinh hoạt khác

trong môi trường gia đình, môi trường xã hội, môi trường mạng xã hội một

cách tự do mà không có sự quản lí của người lớn. Những hoạt động đó có ảnh

hưởng rất nhiều đến việc hình thành và phát triển nhân cách các em. Do đó,

trách nhiệm trong công tác giáo dục tự quản để học sinh biết sắp xếp thời gian

một cách hợp lí là hết sức quan trọng và cần thiết, đặc biệt đối với học sinh bán

trú, khi các em xa sự quản lí, bao bọc của gia đình.

Đội ngũ giáo viên chủ nhiệm lớp ở các trường trung học cơ sở huyện Lục

Yên đều đạt trình độ chuẩn và trên chuẩn. Tuy nhiên, việc giáo dục cho học

3

sinh bán trú năng lực tự chủ, tự học còn nhiều hạn chế, chưa đạt hiệu quả như

mong muốn do nhiều nguyên nhân khác nhau như: một bộ phận giáo viên chủ

nhiệm lớp không biết tiếng dân tộc, chưa nắm được phong tục, tập quán cũng

như tâm, sinh lí đối với học sinh dân tộc; Một số giáo viên chủ nhiệm lớp đề

cao dạy kiến thức trên lớp, chưa coi trọng việc giáo dục toàn diện, rèn luyện

các kĩ năng khác cho học sinh; một bộ phận khác giáo dục học sinh theo kinh

nghiệm, thiếu lí luận, vận dụng còn máy móc, cứng nhắc trong nhiều tình

huống dẫn đến hiệu quả chưa cao. Ngoài ra, còn có nguyên nhân liên quan đến

yếu tố biện pháp, cách thức quản lý của cán bộ quản lý đôi khi chưa thực sự

khoa học.

Xuất phát từ những lý do trên, tôi lựa chọn đề tài: “Quản lí hoạt động giáo

dục năng lực tự chủ, tự học cho học sinh bán trú ở các trường trung học cơ sở

huyện Lục Yên, tỉnh Yên Bái” làm luận văn tốt nghiệp cao học, chuyên ngành

Quản lý giáo dục.

2. Mục đích nghiên cứu

Trên cơ sở nghiên cứu lí luận và đánh giá thực trạng quản lý hoạt động

giáo dục năng lực Tự chủ, tự học của học sinh bán trú cấp trung học cơ sở

huyện Lục Yên, tỉnh Yên Bái, đề tài đề xuất các biện pháp quản lý hoạt động

giáo dục năng lực tự chủ, tự học cho học sinh bán trú ở các trường trung học cơ

sở huyện Lục Yên, tỉnh Yên Bái nhằm góp phần nâng cao chất lượng giáo dục

toàn diện cho học sinh bán trú cấp THCS trên địa bàn huyện.

3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu

3.1. Khách thể nghiên cứu

Hoạt động giáo dục năng lực tự chủ, tự học cho học sinh bán trú ở

trường trung học cơ sở.

3.2. Đối tượng nghiên cứu

Biện pháp quản lý hoạt động giáo dục năng lực tự chủ, tự học cho học

sinh bán trú ở các trường trung học cơ sở huyện Lục Yên, tỉnh Yên Bái.