Quá trình đô thị hóa của thành phố Bắc Ninh từ năm 1986 đến năm 2015

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM

NGUYỄN THỊ THẠO

QUÁ TRÌNH ĐÔ THỊ HÓA CỦA THÀNH PHỐ

BẮC NINH TỪ NĂM 1986 ĐẾN NĂM 2015

LUẬN VĂN THẠC SĨ NHÂN VĂN

Thái Nguyên, năm 2017

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM

NGUYỄN THỊ THẠO

QUÁ TRÌNH ĐÔ THỊ HÓA CỦA THÀNH PHỐ

BẮC NINH TỪ NĂM 1986 ĐẾN NĂM 2015

Chuyên ngành: Lịch sử Việt Nam

Mã số: 60.22.03.13

LUẬN VĂN THẠC SĨ NHÂN VĂN

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS.TS. Hà Thị Thu Thủy

Thái Nguyên, năm 2017

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đề tài luận văn “Quá trình đô thị của thành phố Bắc

Ninh từ năm 1986 đến năm 2015” là kết quả nghiên cứu của riêng tôi, nội

dung đề tài luận văn có sử dụng tài liệu, thông tin được đăng tải trên các báo,

tạp chí và một số cuốn sách (đã nêu ở phần Tài liệu tham khảo). Nếu sai tôi

hoàn toàn chịu trách nhiệm.

Tôi xin cam đoan đề tài luận văn “Quá trình đô thị của thành phố Bắc

Ninh từ năm 1986 đến năm 2015” đã được chỉnh sửa theo ý kiến của hội đồng.

Th năm 2017

ận văn

Nguyễn Thị Thạo

ii

LỜI CẢM ƠN

-

PGS.TS Hà Thị Thu Thủy

UBND thành phố Bắc Ninh, tỉnh Bắc Ninh,

ể trong thành phố Bắc Ninh, tỉnh Bắc Ninh

Thái Nguyên, tháng 4 năm 2017

Tác giả luận văn

Nguyễn Thị Thạo

iii

MỤC LỤC

Trang

Trang bìa phụ

Lời cam đoan.................................................................................................................i

Lời cảm ơn ...................................................................................................................ii

Mục lụC...................................................................................................................... iii

Danh mục các chữ viết tắt...........................................................................................iv

Danh mục các bảng ......................................................................................................v

Danh mục biểu đồ .......................................................................................................vi

MỞ ĐẦU .....................................................................................................................1

1. Lý do chọn đề tài......................................................................................................1

2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề .......................................................................................2

3. Đối tương, mục đích, nhiệm vụ và phạm vi nghiên cứu..........................................5

4. Nguồn tư liệu và phương pháp nghiên cứu..............................................................7

5. Những đóng góp của đề tài ......................................................................................8

6. Cấu trúc của luận văn...............................................................................................9

Chương 1. TỔNG QUAN ĐÔ THỊ HÓA, LỊCH SỬ HÌNH THÀNH VÀ SỰ PHÁT

TRIỂN KINH TẾ - XÃ HỘI CỦA THỊ XÃ BẮC NINH TRƯỚC NĂM 1986...........10

1.1. Đô thị và đô thị hóa.............................................................................................10

1.1.1. Đô thị................................................................................................................10

1.1.2. Đô thị hóa.........................................................................................................16

1.2. Vị trí địa lý, điều kiện tự nhiên ...........................................................................19

1.2.1. Vị trí địa lý .......................................................................................................19

1.2.2. Điều kiện tự nhiên............................................................................................21

1.3. Lịch sử hình thành thị xã Bắc Ninh ....................................................................24

1.4. Kinh tế - xã hội thị xã Bắc Ninh trước năm 1986...............................................26

Tiểu kết chương 1 ......................................................................................................30

Chƣơng 2. THỊ XÃ BẮC NINH TỪ NĂM 1986 ĐẾN NĂM 2006 ......................31

2.1. Bối cảnh lịch sử...................................................................................................31

2.2. Những biến đổi về kinh tế - xã hội, cơ sở hạ tầng ..............................................32

2.2.1. Biến đổi về kinh tế ...........................................................................................32

iv

2.2.2. Biến đổi về cơ sở hạ tầng .................................................................................36

2.2.3. Biến đổi về xã hội…………………………………………………………

2.3. Những thay đổi về cảnh quan và môi trường......................................................43

2.3.1. Cảnh quan ........................................................................................................43

2.3.2. Môi trường .......................................................................................................47

Tiểu kết chương 2 ......................................................................................................48

Chƣơng 3. THÀNH PHỐ BẮC NINH TỪ NĂM 2006 ĐẾN NĂM 2015...........50

3.1. Những biến đổi về kinh tế, cơ sở hạ tầng ...........................................................50

3.1.1. Biến đổi về kinh tế ...........................................................................................50

3.1.2. Biến đổi về cơ sở hạ tầng .................................................................................61

3.2. Biến đổi về văn hóa - xã hội ...............................................................................69

3.2.1. Về văn hóa .......................................................................................................69

3.2.2. Về xã hội ..........................................................................................................77

Tiểu kết chương 3 ......................................................................................................91

KẾT LUẬN...............................................................................................................92

TÀI LIỆU THAM KHẢO.......................................................................................95

PHỤ LỤC..................................................................................................................99

iv

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

THPT : Trung học phổ thông

TP : Thành phố

Nxb : Nhà xuất bản

HĐBT : Hội đồng Bộ Trưởng

NĐ - CP : Nghị định Chính phủ

CNH – HĐH : Công nghiệp hóa – hiện đại hóa

NQ - CP : Nghị quyết Chính phủ

HĐND – UBND : Hội đồng nhân dân, ủy ban nhân dân

QĐ – TTg : Quyết định Thủ tướng

KCN : Khu công nghiệp

TNHH : Trách nhiệm hữu hạn

GDP : Tốc độ phát triển kinh tế bình quân hàng năm

CN – TTCN : Công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp

CCN : Cụm công nghiệp

GD – ĐT : Giáo dục đào tạo

THPT : Trung học phổ thông

THCS : Trung học cơ sở

GTSX : Giá trị sản xuất

v

DANH MỤC CÁC BẢNG

Trang

Bảng 2.1: Diện tích, năng suất và tổng sản lượng lúa của thị xã Bắc Ninh.......35

Bảng 2.2: Sản lượng một số cây trồng giai đoạn 1995 - 2000...........................35

Bảng 2.3: Dân số thị xã Bắc Ninh giai đoạn 1995 - 2006..................................41

Bảng 2.4: Tỉ lệ sinh, tử và tỉ lệ gia tăng tự nhiên của dân số thị xã giai đoạn

1995 - 2006.........................................................................................41

Bảng 3.1: Cơ cấu GDP phân theo khu vực kinh tế của thành phố Bắc Ninh

giai đoạn 2007 - 2013.........................................................................51

Bảng 3.2: Diện tích, năng suất và tổng sản lượng lúa qua các năm của thành

phố Bắc Ninh......................................................................................52

Bảng 3.3: Diện tích một số cây trồng giai đoạn 2011 - 2015

Bảng 3.4: Dân số thành phố Bắc Ninh giai đoạn 2006 - 2015...........................77

Bảng 3.5: Tỉ lệ sinh, tử và tỉ lệ gia tăng tự nhiên của thành phố giai đoạn

2006 - 2015.........................................................................................79

Bảng 3.6: Giáo dục mầm non ở thành phố Bắc Ninh qua các năm học ............82

Bảng 3.7: Giáo dục phổ thông ở thành phố Bắc Ninh qua các năm học ...........83

Bảng 3.8: Các thông số về bậc học THPT của thành phố năm học 2014 - 2015..86

Bảng 3.9: Số cán bộ ngành y và ngành dược của thành phố Bắc Ninh từ năm

2010 – 2015........................................................................................90

vi

DANH MỤC BIỂU ĐỒ

Trang

Biểu đồ 3.1. Tổng thu ngân sách nhà nước trên địa bàn thành phố Bắc Ninh....50

Biểu đồ 3.2. Sản lượng lương thực có hạt của thành phố Bắc Ninh qua các năm .53

Biểu đồ 3.3. Tốc độ tăng giá trị sản xuất công nghiệp của thành phố Bắc Ninh....56

Biểu đồ 3.4. Hoạt động xuất nhập khẩu trên địa bàn thành phố Bắc Ninh.........58

Biểu đồ 3.5. Tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ trên địa bàn

thành phố Bắc Ninh qua các năm...................................................59

Biểu đồ 3.6. Số học sinh phổ thông trên địa bàn thành phố qua các năm học....84

Biểu đồ 3.7. Số giáo viên phổ thông trên địa bàn thành phố qua các năm học ..84

(Nguồn: Cổng thông tin điện tử tỉnh Bắc Ninh)

1

MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

Trong những năm gần đây, Việt Nam có tốc độ phát triển kinh tế nhanh,

đạt được những thành tựu to lớn về mọi mặt. Kèm theo đó là quá trình đô thị

hóa, một hiện tượng kinh tế - xã hội phức tạp, chuyển biến các xã hội nông

nghiệp - nông dân - nông thôn sang các xã hội đô thị - công nghiệp - thị dân. Ở

Việt Nam do sự phát triển chậm chạp của công nghiệp và thương nghiệp trong

lịch sử nên hầu hết các đô thị mang chức năng tổng hợp, vừa là trung tâm chính

trị, vừa là trung tâm kinh tế, đồng thời giữ vai trò trung tâm văn hóa. Hiện nay,

quá trình đô thị hóa gắn liền với sự phát triển của công nghiệp hóa, mà biểu

hiện của nó là sự hình thành các khu công nghiệp, khu chế xuất, các khu kinh tế

mở có quy mô, chất lượng phát triển khác nhau.

Bắc Ninh - một tỉnh thuộc Đồng bằng sông Hồng của nước ta - mảnh đất

giàu truyền thống lịch sử - văn hóa, có tiềm năng phát triển kinh tế - xã hội.

Nhiều thế kỷ trôi qua, vùng đất và con người Bắc Ninh đã góp công to lớn vào

những trang sử vẻ vang của dân tộc Việt Nam không chỉ trong chiến đấu chống

giặc ngoại xâm mà còn cả trong lao động sản xuất.

Thành phố Bắc Ninh là thành phố duy nhất của tỉnh Bắc Ninh, nên đóng

vai trò rất quan trọng đối với sự phát triển của Tỉnh. Thành phố đã nhận được

sự quan tâm của các cấp lãnh đạo, thu hút được nhiều dự án đầu tư từ trong và

ngoài nước, hệ thống cơ sở hạ tầng, cơ sở vật chất - kỹ thuật tương đối phát

triển. Song song với những thuận lợi có được từ vị trí và tiềm năng phát triền,

quá trình đô thị hóa diễn ra ở thành phố Bắc Ninh còn gặp nhiều khó khăn như

bất cập trong quản lý, tính không đồng bộ trong quy hoạch, những hệ lụy mà đô

thị hóa đem lại như môi trường tự nhiên bị thoái hóa, môi trường văn hóa bị

ảnh hưởng và các vấn đề xã hội khác.

Để tránh mắc phải những sai lầm, cần có cái nhìn cụ thể và khái quát,

xem quá trình đô thị ấy diễn ra như thế nào, những nhân tố khách quan và chủ