Phương pháp rèn luyện kĩ năng liên hệ thực tiễn địa phương trong dạy học địa lý lớp 10 thpt.

ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

KHOA ĐỊA LÝ

TRẦN THỊ THÂN

PHƯƠNG PHÁP RÈN LUYỆN KĨ NĂNG

LIÊN HỆ THỰC TIỄN ĐỊA PHƯƠNG

TRONG DẠY HỌC ĐỊA LÝ LỚP 10 THPT

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP

CỬ NHÂN SƯ PHẠM ĐỊA LÝ

NGƯỜI HƯỚNG DẪN: PGS.TS ĐẬU THỊ HÒA

ĐÀ NẴNG THÁNG 5/2015

1

Từ khi chọn đề tài, bảo vệ đề cương cho đến khi hoàn thành nội dung khóa luận

tốt nghiệp, ngoài sự cố gắng nỗ lực của bản thân, đề tài còn có sự đóng góp nhiệt tình

của quý thầy, cô giáo, các bạn sinh viên khoa ĐỊA LÝ của trường Đại học Sư phạm –

Đại học Đà Nẵng cũng như các ban ngành thuộc lĩnh vực mà đề tài nghiên cứu đã giúp

đỡ em hoàn thành khóa luận tốt nghiệp năm nay.

Xin chân thành cảm ơn cô giáo PGS.TS ĐẬU THỊ HÒA, giảng viên khoa ĐỊA

LÝ, trường Đại học Sư phạm – Đại học Đà Nẵng, thầy đã trực tiếp và tận tình hướng

dẫn em trong suốt quá trình thực hiện đề tài.

Xin chân thành cảm ơn quý thầy, cô giáo cùng tất cả các bạn sinh viên khoa

ĐỊA LÝ đã đóng góp ý kiến xây dựng cho khóa luận được hoàn thiện hơn.

Và cũng xin gửi lời cảm ơn đến Ban giám hiệu và cùng các cô giáo trường

THPT NGÔ QUYỀN đã tạo điều kiện và giúp đỡ em để em được dạy thực nghiệm.

Trong quá trình nghiên cứu đề tài, mặc dù em đã có nhiều cố gắng song không

thể tránh khỏi những thiếu sót nên đề tài rất mong nhận được ý kiến đóng góp từ phía

các thầy, cô giáo cùng các bạn sinh viên khoa ĐỊA LÝ trường Đại học Sư phạm – Đại

học Đà Nẵng để đề tài được hoàn thiện hơn và rút kinh nghiệm trong những lần nghiên

cứu sau này.

Đà Nẵng, tháng 5 năm 2014

Sinh viên

TRẦN THỊ THÂN

2

ANH M C K HIỆU VÀ CH VI T TẮT

ĐC: Đối chứng

ĐHSP: Đại học sư phạm

GV: giáo viên

HS: Học sinh

NXB: Nhà xuất bản

PGS.TS: Phó giáo sư, tiến sĩ

PP: Phương pháp

RLKN: R n kuyện kĩ năng

THPT: Trung học phổ thông

THCS: Trung học cơ s

TN: Thực nghiệm

TS: Tiến sĩ

LHTT: Liên hệ thực tế

M C L C

M ĐẦU.........................................................................................................................1

1. Lí do chọn đề tài ..........................................................................................................1

2. M c tiêu và nhiệm v nghiên cứu ...............................................................................1

3. Phạm vi nghiên cứu .....................................................................................................2

4. L ch sử Nghiên cứu .....................................................................................................2

5. Phương pháp nghiên cứu .............................................................................................4

N I UNG.....................................................................................................................6

C 1. CƠ S L LUẬN VÀ THỰC TIỄN C A VIỆC RÈN LUYỆN KĨ

NĂNG LIÊN HỆ THỰC T M N ĐỊA L LỚP 10..................................................6

1.1. Kĩ năng và quá trình r n luyện kĩ năng ....................................................................6

1.1.1. Kĩ năng ..................................................................................................................6

1.1.1.1. Khái niệm kĩ năng ..............................................................................................6

1.1.1.2 Phân loại kĩ năng .................................................................................................6

1.1.1.3. Ý nghĩa của kĩ năng trong dạy học đ a lí............................................................7

1.1.2 Quá trình r n luyện kĩ năng ...................................................................................8

1.1.2.1 R n luyện kĩ năng................................................................................................8

1.1.2.2. Những yêu cầu khi r n luyện kĩ năng.................................................................8

1.1.2.3. Các yếu tố ảnh hư ng đến sự r n luyện kĩ năng ................................................9

1.1.3. Các mức độ của kĩ năng ........................................................................................9

1.1.4. Các mối liên hệ giữa r n luyện k năng với một số yếu tố của quá trình dạy học

đ a lí ...............................................................................................................................10

1.2. Thực tế đ a lí và liên hệ trong môn đ a lí ...............................................................12

1.2.1. Thực tế đ a lí........................................................................................................12

1.2.2. Vai trò của liên hệ thực tế trong môn đ a lí.........................................................13

1.2.3. Vận d ng kiến thức đ a lí vào thực tế..................................................................14

1.3 Chương trình và sách giáo khoa đ a lí lớp 10..........................................................15

1.3.1. M c tiêu của chương trình đ a lí lớp 10. .............................................................15

1.3.1.2. Cấu trúc chương trình đ a lí 10.........................................................................15

1.3.2 Đặc điểm sách giáo khoa đ a lí lớp 10. ................................................................17

1.4. Đặc điểm tâm sinh lí và trình độ nhận thức của học sinh lớp 10 ...........................18

1.4.1. Đặc điểm tâm sinh lí lứa tuổi ..............................................................................18

1.4.2. Đặc điểm nhận thức.............................................................................................18

1.5. Thực trạng việc r n luyện kĩ năng liên hệ thực tế cho học sinh trong môn đ a lí lớp

10 hiện nay.....................................................................................................................19

1.5.1. Quan điểm của giáo viên về r n luyện kĩ năng liên hệ thực tế cho học sinh trong

dạy học đ a lí 10.............................................................................................................19

1.5.2. Các hình thức và phương pháp hướng dẫn học sinh liên hệ thực tế của giáo viên

trong dạy học đ a lí 10 hiện nay ....................................................................................20

1.5.3. Kết luận chung về thực trạng...............................................................................21

C 2. PHƯƠNG PHÁP RÈN LUYỆN KĨ NĂNG LIÊN HỆ THỰC T CHO

HỌC SINH TRONG M N ĐỊA L 10 ......................................................................22

2.1. Những nguyên tắc r n luyện kĩ năng liên hệ thực tế trong môn đ a lí 10. .............22

2.1.1. Phải đáp ứng m c tiêu và phù hợp với nội dung của việc dạy học đ a lí lớp 10.22

2.1.2. Đảm bảo phù hợp với khả năng của từng đối tượng học sinh.............................22

2.1.3. Phải phát huy tính chủ động, tích cực và sáng tạo của học sinh .........................23

2.1.4. Phải phù hợp với điều kiện học tập của học sinh ................................................23

2.2. Phương pháp r n luyện kĩ năng liên hệ thực tế trong môn đ a lí 10. .....................24

2.2.1. Sử d ng câu hỏi và bài tập r n luyện kĩ năng liên hệ thực tế trên lớp. ...............24

2.2.1.1. Sử d ng câu hỏi liên hệ thực tế. .......................................................................24

2.2.1.2. Ra các bài tập liên hệ thực tế............................................................................25

2.2.2. Tổ chức trò chơi và các hoạt động ngoài giờ gắn với liên hệ thực tế .................27

2.2.2.1. Trò chơi đ a lí gắn với liên hệ thực tế ..............................................................27

2.2.2.2. Tổ chức các hoạt động ngoài giờ gắn với liên hệ thực tế.................................29

2.2.3 Liên hệ thực tế trong kiểm tra đánh giá................................................................31

2.3. R n luyện kĩ năng vận d ng kiến thức đ a lí vào thực tế .......................................33

2.4. Một số ví d r n kuyện k năng liên hệ thực tế trong môn đ a lý 10.....................36

C 3. THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM ..................................................................54

3.1. M c tiêu thực nghiệm.............................................................................................54

3.2. Nội dung thực nghiệm............................................................................................54

3.3. Tổ chức thực nghiệm..............................................................................................54

3.3.1. Chọn lớp thực nghiệm .........................................................................................54

3.3.2. Thời gian thực nghiệm ........................................................................................54

3.3.3. Phương pháp thực nghiệm ..................................................................................54

3.3.4. Tiến hành thực nghiệm........................................................................................55

3.4. Căn cứ và tiêu chí để đánh giá, xếp loại kết quả thực nghiệm sư phạm................55

3.4.1. Căn cứ đánh giá, xếp loại....................................................................................55

3.4.2. Tiêu chí đánh giá, xếp loại ..................................................................................56

3.5. Kết quả thực nghiệm ..............................................................................................56

3.5.1. Kết quả đ nh lượng..............................................................................................56

3.5.2. Kết quả đ nh tính.................................................................................................58

3.5. Kết luận chung về thực nghiệm .............................................................................58

K T LUẬN..................................................................................................................59

TÀI LIỆU THAM KH O ..........................................................................................61

1

M ĐẦU

1. L

Trong chương trình giáo d c quốc dân, Đ a lý là môn học được đưa vào

giảng dạy các trường phổ thông nhằm m c đích trang b cho học sinh những kiến

thức cơ bản về khoa học đ a lý, cũng như vận d ng những kiến thức đó vào cuộc

sống để biết cách ứng xử với môi trường tự nhiên và xã hội xung quanh, đồng thời

đáp ứng với yêu cầu phát triển của đất nước. Để làm được điều đó thì liên hệ thực tế

đ a phương đóng một vai trò quan trọng. B i lẽ, liên hệ thực tế đ a phương là một

bộ phận và có liên quan mật thiết với đ a lý Tổ quốc nên liên hệ thực tế đ a phương

có vai trò là cơ s để học sinh nắm kiến thức Đ a lý Tổ quốc, kiến thức Đ a lý nói

chung. Chính việc giảng dạy liên hệ thực tế đ a phương tạo điều kiện cho thế hệ trẻ

tìm hiểu và đánh giá đúng tiềm năng các điều kiện tự nhiên, tài nguyên thiên nhiên

và thực trạng kinh tế - xã hội của đ a phương, từ đó giúp họ đ nh hướng nghề

nghiệp, lao động sản xuất. Kiến thức thực tế đ a phương mà nhà trường trang b cho

học sinh nếu có giá tr thực tiễn sẽ tạo điều kiện để học sinh có thể vận d ng được

vào công việc lao động sản xuất tại đ a phương, tham gia cải tạo xây dựng quê

hương giàu đẹp.

Tuy nhiên thầy (cô) giáo chưa thường xuyên liên hệ thực tế đ a phương khi

giảng bài. Đặc biệt, phương pháp giáo viên hướng dẫn học sinh liên hệ thực tiễn đ a

phương còn chưa hợp lý đã phần nào ảnh hư ng đến chất lượng học tập của học

sinh. Do đóviệc liên hệ thực tế đ a phương của học sinh thường ngh o nàn, việc

cung cấp và bổ sung kiến thức đ a lý đ a phương cho học sinh còn nhiều hạn chế,

đây là vấn đề cần khắc ph c. Xuất phát từ những vấn đề thực tiễn nói trên tôi quyết

đ nh chọn đề tài “ Phương pháp rèn luyện kĩ năng liên hệ thực tiễn địa phương

trong dạy học địa lí lớp 10 THPT”.

2. M

2.1 M

Xác đ nh được một số phương pháp r n luyện kĩ năng (RLKN) liên hệ thực

tế cho HS trong dạy học đ a lí 10 theo hướng phát huy tích cực hoạt động nhận thức

của HS.

2.2 N

2

- Nghiên cứu cơ s khoa học và thực tiển của việc RLKN liên hệ thực tế

trong dạy học đ a lí lớp 10 theo hướng phát huy tính tích cực hoạt động nhận thức

của HS.

- Tìm hiểu tình hình thực tế việc RLKN liên hệ thực tế trong dạy học đ a lí

10 các trường THPT.

- Xác đ nh một số phương pháp có hiệu quả trong việc RLKN liên hệ thực tế

trong dạy học Đ a lí lớp 10, góp phần nâng cao chất lượng dạy và học đ a lí

trường phổ thông hiện nay.

- Tiến hành thực nghiệm sư phạm, rút ra kết luận và đề xuất các kiến ngh .

3. P

- Đề tài ch nghiên cứu phương pháp RLKN liên hệ thực tế cho HS trong

chương trình đ a lí 10 THPT.

- Nghiên cứu bài lên lớp tài liệu mới.

- Đ a bàn khảo sát và thực nghiệm: các trường THPT trên đ a bàn TP Đà

Nẵng.

4. L

RLKN đ a lí nói chung cho học sinh là một vấn đề hết sức quan trọng, nó

không phải là vấn đề mới cả về mặt lí luận và thực tiễn nhưng nó lại là vấn đề đang

được quan tâm hiện nay.

Liên quan đến r n luyện kĩ năng có:

-Nguyễn Dược và Nguyễn Trọng Phúc lí luận dạy học đ a lí (2010), NXN

Đại học Sư phạm. Trong đó đã nêu khái quát các loại kĩ năng đ a lí cũng như

phương pháp hướng dẫn chung cho học sinh khai thác tri thức đ a lí từ các phương

tiện trực quan nhưng chưa đi vào nghiên cứu c thể cách thức r n luyện kĩ năng cho

học sinh.

- Mai Xuân San (1999), R n luyện kĩ năng đ a lí cho học sinh phổ thông,

NXB Giáo d c. Tác giả chủ yếu hướng dẫn cách tiến hành chung về các kĩ thuật,

quy trình r n luyện các loại kĩ năng đ a lí như: cách nhận biết, ch và đọc các đối

tượng đ a lí trên bản đồ; cách xác đ nh phương hướng, tọa độ, khoảng cách, v trí,

độ cao và mô tả, phát hiện các mối liên hệ trên bản đồ; cách vẽ lát cắt và đọc lát cắt

đ a hình; kĩ năng đọc, phân tích, lập bản đồ, bảng thống kê và sử d ng tranh ảnh

bằng phương pháp đàm thoại.