Phát triển thương mại tỉnh Phú Thọ

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH

–––––––––––––––––––––––––––

NGUYỄN THỊ TUYẾT THANH

PHÁT TRIỂN THƢƠNG MẠI TỈNH PHÚ THỌ

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ

Chuyên ngành: Quản lý kinh tế

THÁI NGUYÊN - 2013

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH

–––––––––––––––––––––––––––

NGUYỄN THỊ TUYẾT THANH

PHÁT TRIỂN THƢƠNG MẠI TỈNH PHÚ THỌ

Chuyên ngành: Quản lý kinh tế

Mã số: 60.34.04.10

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học : PGS.TS ĐỖ THỊ BẮC

THÁI NGUYÊN - 2013

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu và

kết quả được sử dụng trong luận văn là trung thực, có nguồn gốc rõ ràng. Các kết

quả nghiên cứu trong luận văn được thu thập chưa từng có ai nghiên cứu và công bố

trong bất cứ công trình nghiên cứu khoa học nào.

Ngƣời cam đoan

Nguyễn Thị Tuyết Thanh

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

ii

LỜI CÁM ƠN

Trong quá trình thực hiện đề tài: “Phát triển thương mại tỉnh Phú Thọ”,

tôi đã nhận được sự hướng dẫn, giúp đỡ, động viên của nhiều cá nhân và tập thể.

Tôi xin được bày tỏ sự cảm ơn sâu sắc nhất tới tất cả các cá nhân và tập thể đã tạo

điều kiện giúp đỡ tôi trong học tập và nghiên cứu.

doanh - Đại học Thái Nguyên đã tạo điều kiện giúp đỡ tôi về mọi mặt trong quá

trình học tập và hoàn thành luận văn này.

.

Tôi xin trân trọng cảm ơn sự giúp đỡ tận tình của giáo viên hướng dẫn

PGS.TS. Đỗ Thị Bắc.

Tôi cũng xin được cám ơn các cơ quan tỉnh Phú Thọ, các đơn vị điều tra đã

giúp đỡ tôi về tài liệu và các thông tin liên quan phục vụ cho việc nghiên cứu..

Tôi xin cảm ơn sự động viên, giúp đỡ của bạn bè và gia đình đã giúp tôi thực

hiện luận văn này.

Tôi xin bày tỏ sự cảm ơn sâu sắc đối với mọi sự giúp đỡ quý báu đó.

Thái Nguyên, ngày tháng năm 2013

Tác giả luận văn

Nguyễn Thị Tuyết Thanh

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

iii

MỤC LỤC

Lời cam đoan............................................................................................................i

Lời cám ơn ..............................................................................................................ii

Mục lục ..................................................................................................................iii

Danh mục các ký hiệu chữ viết tắt ..........................................................................vi

Danh mục các bảng ...............................................................................................vii

MỞ ĐẦU................................................................................................................1

1. Tính cấp thiết của đề tài.......................................................................................1

2. Mục tiêu nghiên cứu đề tài...................................................................................2

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của đề tài ........................................................3

3.1. Đối tượng nghiên cứu .......................................................................................3

3.2. Phạm vi nghiên cứu ..........................................................................................3

4. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài..............................................................3

5. Bố cục của đề tài .................................................................................................4

Chƣơng 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ PHÁT TRIỂN

THƢƠNG MẠI ....................................................................................................5

1.1. Cơ sở lý luận về phát triển thương mại .............................................................5

1.1.1. Khái niệm và vai trò của phát triển thương mại..............................................5

1.1.2. Một số cơ sở lý thuyết của phát triển thương mại.........................................12

1.1.3. Vai trò của phát triển thương mại.................................................................17

1.2. Nội dung và các yếu tố ảnh hưởng đến sự phát triển thương mại ....................20

1.2.1. Nội dung chủ yếu của phát triển thương mại................................................20

1.2.2. Các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển thương mại .........................................29

1.3. Kinh nghiệm phát triển thương mại của một số nước trên thế giới và ở Việt Nam..33

1.3.1. Kinh nghiệm phát triển thương mại của một số nước trên thế giới ...............33

1.3.2. Kinh nghiệm phát triển thương mại một số tỉnh ở Việt Nam........................35

1.3.3. Bài học kinh nghiệm phát triển thương mại rút ra cho Phú Thọ....................38

Chƣơng 2: PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ....................................................41

2.1. Câu hỏi nghiên cứu.........................................................................................41

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

iv

2.2. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................41

2.2.1. Chọn điểm nghiên cứu và chọn mẫu ............................................................41

2.2.2. Phương pháp thu thập số liệu.......................................................................43

2.3. Phương pháp phân tích ...................................................................................43

2.4. Hệ thống các chỉ tiêu nghiên cứu về phát triển thương mại tỉnh Phú Thọ ........44

Chƣơng 3: THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN THƢƠNG MẠI TỈNH PHÚ THỌ50

3.1. Đặc điểm về điều kiện tự nhiên kinh tế, xã hội của tỉnh Phú Thọ ....................50

3.1.1. Điều kiện tự nhiên .......................................................................................50

3.1.2. Điều kiện kinh tế - xã hội.............................................................................52

3.1.3. Kết cấu hạ tầng kỹ thuật và cơ sở dịch vụ ....................................................58

3.1.4. Đánh giá thuận lợi khó khăn về điều kiện tự nhiên, kinh tế xã hội tỉnh Phú Thọ..61

3.2. Thực trạng phát triển thương mại tỉnh Phú Thọ...............................................63

3.2.1. Quy mô và tốc độ tăng trưởng thương mại tỉnh Phú Thọ..............................63

3.2.2. Chất lượng tăng trưởng và trình độ phát triển thương mại của tỉnh Phú Thọ .......76

3.3. Các điều kiện đảm bảo cho thương mại phát triển bền vững ...........................78

3.3.1. Phát triển thị trường tiêu thụ hàng hóa của tỉnh............................................78

3.3.2. Sự đồng bộ và mức độ hiện đại hóa của hệ thống kết cấu hạ tầng chủ yếu trên

địa bàn tỉnh Phú Thọ..............................................................................................78

3.3.3. Năng lực kết nối thương mại của tỉnh với bên ngoài bằng hệ thống giao thông

và mạng lưới logistics............................................................................................80

3.3.4. Chất lượng, chính sách thương mại và hiệu lực của chính sách ....................80

3.4. Đánh giá chung về thực trạng phát triển thương mại tỉnh Phú Thọ..................86

3.4.1. Những mặt đã đạt được................................................................................86

3.4.2. Những mặt còn hạn chế ...............................................................................89

3.4.3. Nguyên nhân ảnh hưởng đến phát triển thương mại tỉnh Phú Thọ ................91

Chƣơng 4: GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN THƢƠNG MẠI TỈNH PHÚ THỌ .....93

4.1. Quan điểm, định hướng, mục tiêu phát triển thương mại tỉnh Phú Thọ ...........93

4.1.1. Quan điểm phát triển thương mại tỉnh Phú Thọ............................................93

4.1.2. Định hướng phát triển ngành thương mại tỉnh Phú Thọ đến năm 2020.........93

4.2. Mục tiêu phát triển thương mại tỉnh Phú Thọ..................................................95

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

v

4.2.1. Mục tiêu chung............................................................................................95

4.2.2. Mục tiêu cụ thể ............................................................................................95

4.3. Giải pháp phát triển thương mại tỉnh Phú Thọ ................................................96

4.3.1. Cơ chế, chính sách khuyến khích phát triển thương mại tỉnh Phú Thọ .........96

4.3.2. Giải pháp thu hút vốn phát triển thương mại tỉnh Phú Thọ...........................98

4.3.3. Giải pháp bố trí quỹ đất và kết cấu hạ tầng thương mại của tỉnh Phú Thọ ..100

4.3.4. Giải pháp phát triển nguồn nhân lực thương mại cúa tỉnh Phú Thọ ............101

4.3.5. Đổi mới và tăng cường năng lực quản lý nhà nước đối với thương mại trên

địa bàn tỉnh Phú Thọ............................................................................................102

4.3.6. Đẩy mạnh quá trình liên kết giữa thị trường Phú Thọ với các thị trường trong

và ngoài nước ......................................................................................................103

4.3.7. Giải pháp về môi trường ............................................................................103

4.4. Kiến nghị......................................................................................................104

4.4.1. Đối với Nhà nước........................................................................................104

4.4.2. Đối với Bộ Công thương ..............................................................................104

4.4.3. Đối với tỉnh Phú Thọ .................................................................................104

KẾT LUẬN........................................................................................................105

TÀI LIỆU THAM KHẢO.................................................................................107

PHỤ LỤC...........................................................................................................109

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

vi

DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU CHỮ VIẾT TẮT

ASEAN The Association of South

East Asian Nations

Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á

ĐVT Đơn vị tính

FDI Foreign direct investment Đầu tư trực tiếp nước ngoài

GDP Gross Domestic Product Tổng sản phẩm quốc nội

GTTT Giá trị tăng thêm

ICD Cảng thông quan nội địa

KCHTTM Kết cấu hạ tầng thương mại

NXB Nhà xuất bản

Stt Số thứ tự

TMBLHH&

DTDVTDXH

Tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh

thu dịch vụ tiêu dùng xã hội

TTTM Trung tâm thương mại

USD United States Dollar Đô la Mỹ

WTO World Trade Organization Tổ chức Thương mại thế giới

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

vii

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 1.1: Một số chỉ tiêu kinh tế của tỉnh Vân Nam, Trung Quốc......................................33

Bảng 2.1: Mẫu điều tra ở các địa điểm nghiên cứu ...............................................................42

Bảng 3.1: Dân số Phú Thọ từ năm 2010- 2012 .....................................................................53

Bảng 3.2: Lao động tỉnh Phú Thọ phân theo ngành kinh tế................................................54

Bảng 3.3: GDP và cơ cấu kinh tế của tỉnh Phú Thọ..............................................................55

Bảng 3.4: Một số sản phẩm hàng hóa chủ yếu của tỉnh Phú Thọ.........................................56

Bảng 3.5: Cơ cấu kinh tế tỉnh Phú Thọ phân theo thành phần kinh tế .................................57

Bảng 3.6: Năng xuất lao động tỉnh Phú Thọ..........................................................................57

Bảng 3.7: Nguồn vốn đầu tư phát triển phân theo khu vực kinh tế..................................58

Bảng 3.8: Số cơ sở kinh doanh thương mại trên địa bàn tỉnh Phú Thọ .............................63

Bảng 3.9: Số lượng chợ địa bàn tỉnh Phú Thọ.......................................................................65

Bảng 3.10: Số lượng trung tâm thương mại, siêu thị tỉnh Phú Thọ......................................66

Bảng 3.11: Lao động của ngành thương mại tỉnh Phú Thọ..................................................67

Bảng 3.12: Giá trị tăng thêm ngành thương mại tỉnh Phú Thọ.............................................68

Bảng 3.13: So sánh giá trị tăng thêm của ngành thương mại với các ngành kinh tế

khác tỉnh Phú Thọ.................................................................................................70

Bảng 3.14: Tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng xã hội...................71

Bảng 3.15: Một số chỉ tiêu về kinh doanh khách sạn, nhà hàng và du lịch, lữ hành .....74

Bảng 3.16: Tỷ lệ Giá trị tăng thêm của thương mại nội tỉnh so với giá trị Tổng doanh

thu thương nghiệp.................................................................................................76

Bảng 3.17: Tổng hợp ý kiến khảo sát về chính sách thương mại năm 2012 ......................81

Bảng 3.18: Tổng hợp ý kiến khảo sát về công tác quản lý nhà nước năm 2012 ............83

Bảng 3.19: Tổng hợp ý kiến khảo sát về Hội nhập kinh tế quốc tế năm 2012 ...................85

Bảng 3.20: Tổng hợp ý kiến khảo sát về nhu cầu đào tạo, đào tạo lại kiến thức

năm 2012..............................................................................................86

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

viii

DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ, HÌNH

Biểu đồ 3.1: Đóng góp của ngành thương mại vào GDP toàn tỉnh năm 2012 .............69

Biểu đồ 3.2: Cơ cấu TMBLHH & DTDVTDXH phân theo ngành kinh doanh.......69

Biểu đồ 3.3: TMBLHH & DTDVTDXH bình quân các tỉnh trung du miền núi

phía Bắc ...............................................................................................69

Biểu đồ 3.4: Mức độ đáp ứng của KCHTTM đối với phát triển thương mại ..........79

Hình 1.1: Xác định lợi thế cạnh tranh quốc gia: Mô hình 4 yếu tố của Michael Porter ..16

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

1

MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài

Phú Thọ là tỉnh trung du miền núi phía Bắc Việt Nam, có vị trí trung tâm

vùng, là cửa ngõ Tây Bắc của thủ đô Hà Nội trên trục hành lang kinh tế Hải Phòng￾Hà Nội- Lào Cai- Côn Minh (Trung Quốc), là cầu nối vùng Tây Bắc với thủ đô Hà

Nội và các tỉnh đồng bằng Bắc Bộ. Phú Thọ cách thủ đô Hà Nội 80 km, cách sân

bay quốc tế Nội Bài 60 km, cách cửa khẩu Lào Cai và cửa khẩu Thanh Thủy- Hà

Giang hơn 200 km, cách cảng Hải Phòng 170 km và cảng Cái Lân 200 km. Hệ

thống giao thông bao gồm cả đường sắt, đường bộ và đường thủy, Quốc lộ 2 qua

Phú Thọ đi Tuyên Quang, Hà Giang sang Vân Nam (Trung Quốc), quốc lộ 70 đi

Yên Bái, Lào Cai sang Vân Nam (Trung Quốc), quốc lộ 32 qua Phú Thọ đi Yên

Bái, Sơn La, cùng với các tỉnh bạn trong cả nước và quốc tế. Những lợi thế đó giúp

Phú Thọ có một vị trí quan trọng trong giao lưu kinh tế giữa các vùng trong khu vực.

Tại Văn kiện đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI định hướng phát triển

thương mại là mở rộng thị trường nội địa, phát triển nhanh thương mại trong nước,

đa dạng hóa thị trường ngoài nước, khai thác có hiệu quả các thị trường có hiệp

định mậu dịch tự do và thị trường tiềm năng, tăng nhanh xuất khẩu, giảm nhập siêu

cả quy mô và tỷ trọng phấn đấu cân bằng xuất nhập khẩu, chủ động tham gia vào

mạng lưới toàn cầu, phát triển nhanh hệ thống phân phối sản phẩm có lợi thế cạnh

tranh ở cả trong và ngoài nước, xây dựng thương hiệu hàng hóa Việt Nam (Đảng

Cộng sản Việt Nam (2011), Văn kiện đại hội đại biểu toàn quốc, NXB chính trị

quốc gia- sự thật, Hà Nội).

Tại quyết định số 99/2008/QĐ-TTg ngày 14 tháng 7 năm 2008 của Thủ

tướng Chính phủ về việc phê duyệt Quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế - xã hội

tỉnh Phú Thọ đến năm 2020, đã xác định mục tiêu đến năm 2020 là xây dựng Phú

Thọ trở thành Trung tâm kinh tế Vùng, là một trong những tỉnh phát triển thuộc

nhóm hàng đầu của vùng trung du và miền núi Bắc Bộ, định hướng phát triển ngành

thương mại là phát triển hệ thống siêu thị và xây dựng chợ đầu mối, chợ thương mại

đẩy mạnh xúc tiến thương mại và hoạt động xuất nhập khẩu, nâng cao năng lực và

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

2

hiện đại hóa cảng ICD (Thụy Vân); phát triển trung tâm thương mại lớn, sàn giao

dịch, trung tâm đấu giá, trung tâm triển lãm, hội chợ ở thành phố Việt Trì, thị xã Phú

Thọ và một số huyện trọng điểm, phát triển nhanh mạng lưới chợ đầu mối, mở rộng

các hoạt động hợp tác kinh doanh với các địa phương trong và ngoài nước. Tập trung

phát triển các mặt hàng xuất khẩu chủ lực, có thế mạnh của Tỉnh như: chè, giấy, vật

liệu xây dựng, sản phẩm may, các mặt hàng thủ công, mỹ nghệ .v.v. Trong bối cảnh

hiện nay, khi Việt Nam đã trở thành thành viên của Tổ chức Thương mại Thế giới

(WTO), tham gia Khu vực Thương mại tự do ASEAN - Trung Quốc,...thì thương

mại tiếp tục phải là lĩnh vực tiên phong trong quá trình hội nhập kinh tế quốc tế.

Nhiệm vụ này càng trở nên cực kỳ quan trọng đối với tỉnh Phú Thọ có nền kinh tế

còn phát triển chậm nhưng có nhiều tiềm năng, lợi thế để phát triển thì thương mại

đã trở thành nhân tố quan trọng của sự phát triển kinh tế nhanh và bền vững. Là tỉnh

có nhiều tiềm năng để phát triển thương mại, những năm gần đây Phú Thọ đã từng

bước phát triển, nhưng phát triển còn chậm và chưa ổn định, còn có những vấn đề

cần xem xét, giải quyết.

Xuất phát từ đó tôi lựa chọn đề tài “Phát triển thương mại tỉnh Phú Thọ”

làm đề tài nghiên cứu luận văn nhằm góp phần thiết thực triển khai chiến lược phát

triển thương mại tỉnh Phú Thọ của Đảng, Nhà nước trên địa bàn tỉnh Phú Thọ làm

luận văn thạc sĩ.

2. Mục tiêu nghiên cứu đề tài

* Mục tiêu chung

Mục tiêu bao trùm của luận văn là trên cơ sở nghiên cứu thực trạng phát triển

thương mại tỉnh Phú Thọ, luận văn đề xuất một số giải pháp phát triển thương mại tỉnh

Phú Thọ theo hướng hiện đại nhằm thúc đẩy và nâng cao hiệu quả hoạt động thương

mại - dịch vụ trên địa bàn tỉnh Phú Thọ; cơ chế quản lý nhằm khuyến khích phát

triển thương mại trên địa bàn tỉnh.

* Mục tiêu cụ thể

- Góp phần hệ thống hoá cơ sở lý luận và thực tiễn về phát triển thương mại.

- Phân tích, đánh giá thực trạng thương mại tỉnh Phú Thọ từ năm 2010 - 2012.

- Xác định quan điểm, mục tiêu đề ra định hướng và những giải pháp phát