Phát triển làng nghề chè trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên theo hướng bền vững

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ & QUẢN TRỊ KINH DOANH

VŨ QUỲNH NAM

PHÁT TRIỂN LÀNG NGHỀ CHÈ TRÊN ĐỊA BÀN

TỈNH THÁI NGUYÊN THEO HƯỚNG BỀN VỮNG

LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ

THÁI NGUYÊN - 2018

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ & QUẢN TRỊ KINH DOANH

VŨ QUỲNH NAM

PHÁT TRIỂN LÀNG NGHỀ CHÈ TRÊN ĐỊA BÀN

TỈNH THÁI NGUYÊN THEO HƯỚNG BỀN VỮNG

Chuyên ngành: Quản lý Kinh tế

Mã số: 9.34.04.10

LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ

Người hướng dẫn khoa học: PGS. TS TRẦN CHÍ THIỆN

THÁI NGUYÊN - 2018

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, là kết quả hoạt

động nghiêm túc, tìm tòi trong quá trình nghiên cứu của tôi. Các nội dung nêu trong

luận án là trung thực và chưa từng được công bố trong bất kỳ công trình nào khác.

Tác giả luận án

Vũ Quỳnh Nam

ii

LỜI CẢM ƠN

Tôi xin chân thành cảm ơn Ban Giám hiệu, Phòng đào tạo, các thầy cô giáo

Khoa Quản lý - Luật kinh tế của Trường Đại học Kinh tế và QTKD - Đại học Thái

Nguyên đã tạo điều kiện cho tôi học tập và nghiên cứu.

Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành và sâu sắc tới PGS.TS Trần Chí

Thiện, người thầy tâm huyết đã tận tình hướng dẫn, động viên khích lệ và chỉ bảo

tôi trong quá trình thực hiện luận án.

Tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành tới Hiệp hội làng nghề tỉnh Thái Nguyên,

Liên minh HTX, Ban Quản lý chè tỉnh Thái Nguyên - Sở Nông nghiệp và PTNT,

Sở Công Thương, Cục Thống kê tỉnh Thái Nguyên đã giúp đỡ và tạo điều kiện cho

tôi tiến hành nghiên cứu.

Tôi xin chân thành cảm ơn 6 chuyên gia - nhà quản lý liên quan đến quản lý

các LN chè tỉnh Thái Nguyên đã hợp tác và chia sẻ những kiến thức quản lý nhà

nước về làng nghề và thực tế tại các LN chè tỉnh Thái Nguyên.

Tôi xin chân thành cảm ơn các Trưởng Ban làng nghề tại 25 làng nghề chè của 3

huyện Định Hóa, Đồng Hỷ và TP Thái Nguyên và các hộ dân trong làng đã giúp đỡ tôi

trong quá trình điều tra, khảo sát, thu thập số liệu cho nghiên cứu luận án.

Tôi xin chân thành cảm ơn gia đình, bạn bè, đồng nghiệp đã quan tâm động

viên, khích lệ, giúp đỡ tôi trong suốt thời gian học tập và nghiên cứu.

Tác giả luận án

Vũ Quỳnh Nam

iii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN ........................................................................................................i

LỜI CẢM ƠN .............................................................................................................ii

MỤC LỤC................................................................................................................. iii

DANH MỤC CÁC KÍ HIỆU VÀ TỪ VIẾT TẮT.....................................................vi

DANH MỤC CÁC BẢNG........................................................................................vii

DANH MỤC CÁC HÌNH, SƠ ĐỒ......................................................................... viii

MỞ ĐẦU ....................................................................................................................1

1. Tính cấp thiết của luận án .......................................................................................1

2. Mục tiêu nghiên cứu................................................................................................3

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu...........................................................................3

4. Đóng góp của luận án..............................................................................................3

5. Bố cục của Luận án .................................................................................................4

Chương 1. TỔNG QUAN TÀI LIỆU NGHIÊN CỨU...........................................5

1.1. Tình hình nghiên cứu trên thế giới.......................................................................5

1.1.1. Nghiên cứu phát triển kinh tế làng nghề ...........................................................5

1.1.2. Nghiên cứu về xã hội trong làng nghề ..............................................................6

1.1.3. Nghiên cứu về môi trường làng nghề................................................................7

1.2. Tình hình nghiên cứu trong nước.........................................................................8

1.2.1. Nghiên cứu phát triển kinh tế làng nghề ...........................................................8

1.2.2. Nghiên cứu về xã hội trong làng nghề ............................................................11

1.2.3. Nghiên cứu về môi trường trong làng nghề ....................................................12

1.2.4. Nghiên cứu về thể chế làng nghề ....................................................................12

1.2.5. Các nghiêu cứu liên quan về ngành chè..........................................................13

Chương 2. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ PHÁT TRIỂN LÀNG

NGHỀ CHÈ THEO HƯỚNG BỀN VỮNG..........................................................15

2.1. Lý luận về phát triển làng nghề chè theo hướng bền vững................................15

2.1.1. Phát triển làng nghề chè theo hướng bền vững...............................................15

2.1.2. Đặc điểm và vai trò phát triển làng nghề chè theo hướng bền vững ..............23

2.1.3. Nội dung phát triển làng nghề chè theo hướng bền vững ...............................28

2.1.4. Những yếu tố ảnh hưởng đến phát triển làng nghề chè theo hướng

bền vững ...................................................................................................................34

iv

2.2. Cơ sở thực tiễn về phát triển LN chè theo hướng bền vững ..............................38

2.2.1. Kinh nghiệm phát triển LN từ một số quốc gia ..............................................38

2.2.2. Kinh nghiệm phát triển ngành chè từ một số quốc gia trên thế giới...............41

2.2.3. Bài học kinh nghiệm cho phát triển làng nghề chè theo hướng bền vững

cho tỉnh Thái Nguyên................................................................................................44

Chương 3. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU.......................................................47

3.1. Phương pháp tiếp cận.........................................................................................47

3.1.1. Tiếp cận có sự tham gia ..................................................................................47

3.1.2. Tiếp cận theo hình thức tổ chức sản xuất kinh doanh.....................................47

3.1.3. Tiếp cận hệ thống............................................................................................47

3.1.4. Tiếp cận theo chuỗi giá trị ngành chè .............................................................48

3.1.5. Tiếp cận theo lĩnh vực kinh tế - xã hội - môi trường ......................................48

3.2. Thiết kế nghiên cứu và khung phân tích ............................................................49

3.3. Phương pháp thu thập thông tin .........................................................................51

3.3.1. Thông tin thứ cấp ............................................................................................51

3.3.2. Thông tin sơ cấp..............................................................................................51

3.4. Phương pháp tổng hợp và phân tích thông tin ...................................................54

3.4.1. Tổng hợp thông tin..........................................................................................54

3.4.2. Phân tích thông tin ..........................................................................................54

3.5. Hệ thống chỉ tiêu nghiên cứu .............................................................................62

3.5.1. Các chỉ tiêu về kinh tế.....................................................................................62

3.5.2. Các chỉ tiêu xã hội...........................................................................................63

3.5.3. Các chỉ tiêu môi trường...................................................................................63

Chương 4. THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN LÀNG NGHỀ CHÈ TRÊN ĐỊA

BÀN TỈNH THÁI NGUYÊN THEO HƯỚNG BỀN VỮNG....................................... 64

4.1. Khái quát về tỉnh Thái Nguyên ..........................................................................64

4.1.1. Điều kiện tự nhiên...........................................................................................64

4.1.2. Đặc điểm kinh tế - xã hội ................................................................................65

4.2. Tổ chức quản lý làng nghề chè tỉnh Thái Nguyên .............................................68

4.2.1. Quá trình hình thành làng nghề chè ở tỉnh Thái Nguyên................................68

4.2.2. Bộ máy tổ chức quản lý làng nghề..................................................................69

4.2.3. Phân công, phân cấp quản lý làng nghề ..........................................................71

4.2.4. Thể chế phát triển làng nghề ...........................................................................74

v

4.3. Phân tích tình hình phát triển làng nghề chè ở tỉnh Thái Nguyên theo

hướng bền vững.........................................................................................................77

4.3.1. Phát triển về kinh tế.........................................................................................77

4.3.2. Phát triển về xã hội........................................................................................104

4.3.3. Thực trạng về môi trường trong làng nghề chè.............................................109

4.4. Các yếu tố ảnh hưởng tới phát triển LN chè tỉnh Thái Nguyên theo hướng

bền vững..................................................................................................................114

4.4.1. Các yếu tố ảnh hưởng đến kết quả SXKD của hộ dân trong LN chè ...........114

4.4.2. Các yếu tố ảnh hưởng đến khả năng liên kết trong sản xuất kinh doanh

của các hộ dân trong làng nghề chè ........................................................................116

4.5. Đánh giá chung về phát triển làng nghề chè trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên

theo hướng bền vững...............................................................................................119

4.5.1. Những kết quả đạt được trong phát triển làng nghề chè tỉnh Thái nguyên

theo hướng bền vững...............................................................................................119

4.5.2. Những hạn chế trong phát triển làng nghề chè tỉnh Thái Nguyên theo

hướng bền vững.......................................................................................................121

4.5.3. Nguyên nhân của những hạn chế ..................................................................123

Chương 5. GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN LÀNG NGHỀ CHÈ TRÊN ĐỊA

BÀN 126TỈNH THÁI NGUYÊN THEO HƯỚNG BỀN VỮNG......................126

5.1. Quan điểm về phát triển làng nghề ..................................................................126

5.2. Định hướng phát triển làng nghề chè của tỉnh Thái Nguyên đến năm 2025,

tầm nhìn đến năm 2030 ...........................................................................................127

5.2.1. Định hướng phát triển về kinh tế ..................................................................127

5.2.2. Định hướng phát triển về xã hội....................................................................128

5.2.3. Định hướng về bảo vệ môi trường ................................................................129

5.3. Xây dựng giải pháp thực hiện định hướng phát triển làng nghề chè trên địa

bàn tỉnh Thái Nguyên theo hướng bền vững...........................................................129

5.4. Giải pháp phát triển làng nghề chè tỉnh Thái Nguyên theo hướng bền vững ......131

5.4.1. Nhóm giải pháp về kinh tế ............................................................................132

5.4.2. Giải pháp về xã hội .......................................................................................140

5.4.3. Giải pháp về môi trường ...............................................................................142

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ..............................................................................145

DANH MỤC CÔNG TRÌNH CÔNG BỐ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN............150

TÀI LIỆU THAM KHẢO ....................................................................................151

PHỤ LỤC...............................................................................................................160

vi

DANH MỤC CÁC KÍ HIỆU VÀ TỪ VIẾT TẮT

Các kí hiệu, từ viết tắt Tiếng Việt

BVTV Bảo vệ thực vật

CDS Ủy ban PTBV của Liên hợp quốc

CN - XD Công nghiệp - Xây dựng

CNH - HĐH Công nghiệp hóa - Hiện đại hóa

CSSX Cơ sở sản xuất

DN Doanh nghiệp

GRDP Tổng sản phẩn trên địa bàn

HTX Hợp tác xã

LĐ Lao động

LN Làng nghề

MMTB Máy móc thiết bị

PTBV Phát triển bền vững

PTLN Phát triển làng nghề

QĐ Quyết định

SXKD Sản xuất kinh doanh

THT Tổ hợp tác

TTCN Tiểu thủ công nghiệp

TW Trung ương

vii

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 3.1: Các biến sử dụng trong mô hình hàm sản xuất Cobb - Douglas...............57

Bảng 3.2: Các biến sử dụng trong mô hình hàm Binary Logistic ........................61

Bảng 4.1. Số lượng LN chè tỉnh Thái Nguyên đã được công nhận phân bố

theo huyện, thị xã, thành phố tính hết năm 2015 .................................78

Bảng 4.2. Doanh thu bình quân của các hộ điều tra trong LN chè.......................80

Bảng 4.3. Các hình thức tổ chức SXKD chè của tỉnh Thái Nguyên năm 2015.........80

Bảng 4.4. Thông tin cơ bản của hộ sản xuất chè trong LN chè............................81

Bảng 4.5. Thông tin cơ bản của hộ tham gia Tổ hợp tác chè trong LN chè

năm 2015 ..............................................................................................83

Bảng 4.6. Thông tin cơ bản về HTX chè tỉnh Thái Nguyên năm 2013-2015.............84

Bảng 4.7. Đánh giá của HTX chè về khó khăn trong sản xuất và kinh doanh............85

Bảng 4.8. Quy mô lao động làm nghề chè tại các LN chè tỉnh Thái Nguyên

năm 2015 ..............................................................................................91

Bảng 4.9. Quy mô vốn SXKD của các hộ dân LN chè.........................................92

Bảng 4.10. Diện tích, số hộ sản xuất chè an toàn năm 2015 ..................................94

Bảng 4.11. Máy móc thiết bị chủ yếu cho sản xuất và chế biến chè của các hộ

dân LN chè tỉnh Thái Nguyên ..............................................................96

Bảng 4.12. Xuất khẩu chè của LN chè tỉnh Thái Nguyên giai đoạn 2013-2015........101

Bảng 4.13. Thu nhập của người lao động tại các làng nghề chè tỉnh Thái Nguyên .......106

Bảng 4.14. Số LN chè tham gia Festival chè........................................................109

Bảng 4.15. Đánh giá của người dân trong LN chè về ô nhiễm môi trường...............111

Bảng 4.16: Diện tích trồng chè tỉnh Thái Nguyên giai đoạn 2013 - 2015............111

Bảng 4.17. Diện tích tích cấp chứng nhận chè an toàn giai đoạn 2013 -2015.............112

Bảng 4.18. Mô phỏng xác suất tham gia HTX của các hộ dân LN ......................117

Bảng 5.1. Kết quả phân tích SWOT cho làng nghề chè tỉnh Thái Nguyên .............129

viii

DANH MỤC CÁC HÌNH, SƠ ĐỒ

Biểu đồ 4.1. Cơ cấu kinh tế tỉnh Thái Nguyên qua các năm 2011-2015...............67

Biểu đồ 4.2. Diện tích trồng chè và số lượng LN chè được công nhận ở tỉnh

Thái Nguyên năm 2015.....................................................................78

Biểu đồ 4.3. Số lượng DN chè tỉnh Thái Nguyên giai đoạn 2011-2015 ...............87

Biểu đồ 4.4. So sánh cơ cấu giống chè của tỉnh và cơ cấu giống chè của hộ

dân LN chè năm 2015 .......................................................................93

Biểu đồ 4.5. Tỷ trọng diện tích chè được cấp chứng nhận chè an toàn...............113

Sơ đồ 3.1. Thiết kế nghiên cứu...........................................................................49

Sơ đồ 3.2. Khung phân tích về PTLN chè theo hướng bền vững ở tỉnh

Thái Nguyên.....................................................................................67

Sơ đồ 4.1. Tổ chức quản lý làng nghề tỉnh Thái Nguyên...................................70

Sơ đồ 4.2. Liên kết kinh tế trong sản xuất, chế biến, tiêu thụ tại các LN chè

Thái Nguyên.......................................................................................89

1

MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của luận án

Làng nghề là một trong những đặc thù của nông thôn Việt Nam. Làng nghề chủ

yếu sản xuất thủ công với quy mô nhỏ, sử dụng nhiều lao động, cần ít vốn, tận dụng

mặt bằng sẵn có và khai thác nguồn nguyên liệu tại chỗ để sản xuất. Do đó, làng nghề

là mô hình sản xuất phù hợp cho khu vực nông thôn. Các làng nghề gắn với sự phát

triển của ngành nghề nông thôn gồm các nghề thủ công như: gốm, mộc, dệt may,...

hoặc các ngành nghề chế biến nông sản thực phẩm như: làm mì gạo, làm bánh chưng,

chế biến nước mắm, chế biến chè,...

Trong những năm qua, cùng với quá trình công nghiệp hóa - hiện đại hóa,

làng nghề nước ta đang có tốc độ phát triển mạnh mẽ cả về số lượng và chủng loại

ngành nghề sản xuất tạo ra nhiều việc làm, tăng thu nhập, góp phần xóa đói giảm

nghèo và chuyển dịch cơ cấu kinh tế ở nông thôn. Theo báo cáo về việc thực hiện

chính sách, pháp luật môi trường tại các khu kinh tế, làng nghề, có hơn 11 triệu lao

động làm việc trong các làng nghề chiếm khoảng 30% lực lượng lao động nông

thôn [59]. Bên cạnh sự đóng góp to lớn vào đời sống kinh tế, hoạt động sản xuất

trong làng nghề còn giúp người dân gắn bó với nhau, tạo ra những truyền thống, nét

đẹp trong đời sống văn hóa, tinh thần cho nông thôn Việt Nam.

Tuy nhiên, làng nghề Việt hiện đang đứng trước rất nhiều khó khăn như:

Khó khăn về vốn sản xuất kinh doanh, công nghệ sản xuất lạc hậu, chất lượng sản

phẩm không cao, chất lượng tổ chức quản lý yếu kém, thị trường tiêu thụ sản phẩm

khó khăn,... Để phát triển bền vững làng nghề cần có nhiều giải pháp về kinh tế, xã

hội, môi trường và thể chế.

Thái Nguyên là tỉnh trung du và miền núi phía Bắc, đang có thế mạnh phát

triển công nghiệp nặng. Vì vậy, phát triển công nghiệp nông thôn và làng nghề còn

chưa thực sự được quan tâm. Hiện nay, trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên có 174 làng

nghề và làng có nghề. Số lượng làng nghề đã được UBND tỉnh Thái Nguyên công

nhận là làng nghề và làng nghề truyền thống là 163 làng nghề, với 11.720 hộ tham

gia, số lao động tham gia làm nghề 22.760 người (tính đến năm 2016) [20]. Làng

nghề Thái Nguyên với các ngành nghề chính như: chế biến chè, chế biến nông, lâm

sản, thực phẩm, thêu ren, sản xuất vật liệu xây dựng, cơ khí, trồng hoa, sinh vật

2

cảnh, trồng dâu nuôi tằm,... Trong đó, có 140 làng nghề là làng nghề chè chiếm

86,42%. Các làng nghề chè này đã hình thành nên các vùng làng nghề chè đặc sản

nổi tiếng tập trung như: Tân Cương (thành phố Thái Nguyên); Phúc Thuận (huyện

Phổ Yên); Trại Cài, Minh Lập, Sông Cầu (huyện Đồng Hỷ); Khe Cốc, Tức Tranh

(huyện Phú Lương), La Bằng (huyện Đại Từ),...

Gần đây, UBND tỉnh đã đề ra nhiều cơ chế chính sách khuyến khích phát

triển công nghiệp nông thôn và làng nghề như: Hỗ trợ kinh phí xây dựng cổng làng

cho mỗi làng nghề được công nhận, đào tạo nghề sản xuất chế biến chè, hỗ trợ máy

móc thiết bị cho sản xuất chế biến chè, tổ chức hội chợ giới thiệu sản phẩm công

nghiệp nông thôn tiêu biểu,…. Nhờ đó, tại các làng nghề đã có chuyển biến tích

cực, giúp chuyển dịch cơ cấu kinh tế, cơ cấu lao động, góp phần tích cực vào việc

xây dựng nông thôn mới.

Tuy có tiềm năng phát triển và đứng trước cơ hội thị trường to lớn nhưng

làng nghề chè vẫn tồn tại nhiều hạn chế, chưa đảm bảo phát triển bền vững như:

Quy mô sản xuất kinh doanh nhỏ lẻ, manh mún; kết quả sản xuất - kinh doanh thấp;

lượng vốn tích lũy để đầu tư phát triển kinh doanh không cao, khó khăn trong huy

động được vốn để mở rộng sản xuất kinh doanh; các hoạt động liên doanh liên kết

giữa các hộ dân làng nghề với các Tổ hợp tác, các Hợp tác xã, với doanh nghiệp, và

với các thành phần kinh tế khác còn hạn chế, chất lượng sản phẩm không đồng đều,

khả năng cạnh tranh không cao,… Lực lượng lao động có trình độ văn hóa thấp.

Hầu hết các hộ nghề chè đang gặp khó khăn về đất đai, nhà xưởng, nguồn vốn, năng

lực quản lý... Vì vậy quy mô sản xuất kinh doanh chè của hộ làng nghề bị bó hẹp,

sản xuất thủ công là chủ yếu, thị trường chưa mở rộng, sản phẩm làm ra chất lượng

chưa cao, chưa đa dạng mẫu mã sản phẩm, vấn đề ô nhiễm môi trường chưa thực sự

được quan tâm. Các chính sách của địa phương trong việc hỗ trợ phát triển làng

nghề về vốn, về công nghệ, đào tạo, hoạt động xúc tiến thương mại,... còn chưa thực

sự được chú trọng. Để hoạt động của các hộ dân làng nghề chè ổn định, bền vững

phát huy vai trò là động lực hỗ trợ phát triển kinh tế hộ nông dân, tạo công ăn việc

làm và tăng thu nhập cho hộ trồng chè trên địa bàn, phát triển làng nghề nói chung và

làng nghề chè nói riêng của Tỉnh theo hướng bền vững đã và đang trở nên là vô cùng

cấp thiết. Vì vậy, “Phát triển làng nghề chè trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên theo

hướng bền vững” đã được chọn làm đề tài luận án.

3

2. Mục tiêu nghiên cứu

2.1. Mục tiêu chung

Nghiên cứu lý luận và thực tiễn về phát triển LN chè ở tỉnh Thái Nguyên trong

thời gian qua, từ đó đề xuất một số giải pháp đẩy mạnh phát triển LN chè tại tỉnh Thái

Nguyên theo hướng bền vững.

2.2. Mục tiêu cụ thể

- Hệ thống hóa và phát triển lý luận về phát triển LN chè theo hướng bền vững.

- Phân tích, đánh giá thực trạng của việc phát triển LN chè ở tỉnh Thái

Nguyên dưới góc độ phát triển bền vững.

- Phân tích ảnh hưởng của các yếu tố đến phát triển LN chè theo hướng bền vững.

- Hoàn thiện và đề xuất các giải pháp chủ yếu phát triển LN chè trên địa bàn

tỉnh Thái Nguyên theo hướng bền vững.

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu

3.1. Đối tượng nghiên cứu

Các vấn đề lý luận và thực tiễn liên quan đến phát triển LN chè trên địa bàn

tỉnh Thái Nguyên theo hướng bền vững.

3.2. Phạm vi nghiên cứu

- Về nội dung: Nghiên cứu thực trạng và xu hướng phát triển của LN chè về

kinh tế, xã hội, môi trường. Trong đó, chú ý nghiên cứu hiệu quả kinh tế của các hộ dân

tham gia làng nghề chè và sự liên kết giữa các hộ dân trong làng nghề chè. Từ đó đưa

ra các giải pháp chủ yếu phát triển LN chè tỉnh Thái Nguyên theo hướng bền vững.

- Về không gian: Nghiên cứu các LN chè trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên.

- Về thời gian: Nghiên cứu thực trạng phát triển LN chè của tỉnh Thái

Nguyên trong giai đoạn 2011-2015, số liệu sơ cấp của năm 2015 được tác giả

khảo sát năm 2016, từ đó đề xuất giải pháp phát triển LN chè cho giai đoạn 2017 -

2022, tầm nhìn đến năm 2030.

4. Đóng góp của luận án

(1) Kết quả nghiên cứu Luận án góp phần hệ thống hóa và phát triển lý

luận về phát triển làng nghề chè theo hướng bền vững, làm cơ sở quan trọng

cho xây dựng các chính sách phát triển làng nghề chè.

4

(2) Luận án xây dựng được khung phân tích và hệ thống chỉ tiêu nghiên cứu

cho phát triển LN chè theo hướng bền vững.

(3) Luận án là nghiên cứu đầu tiên về phát triển làng nghề chè của tỉnh Thái

Nguyên có kết hợp phương pháp nghiên cứu truyền thống với phương pháp nghiên cứu

hiện đại, phương pháp nghiên cứu định tính với phương pháp nghiên cứu định lượng.

(4) Luận án đã phân tích, đánh giá, kết luận có căn cứ khoa học về thực

trạng phát triển làng nghề chè trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên theo hướng bền

vững, dựa trên 3 khía cạnh: kinh tế, xã hội và môi trường. Luận án sử dụng mô

hình hồi quy Cobb-Douglas để đánh giá ảnh hưởng của các yếu tố tới phát triển

làng nghề chè, và hàm hồi quy Binary Logistic để phân tích ảnh hưởng của các

yếu tố tới liên kết giữa các hộ nghề trong sản xuất kinh doanh tại các làng nghề

chè của tỉnh Thái Nguyên. Đề xuất được hệ thống các giải pháp khá toàn diện

nhằm phát triển làng nghề chè trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên gắn với mục tiêu

phát triển bền vững đặt trong bối cảnh mới.

5. Bố cục của Luận án

Ngoài Phần mở đầu, kết luận, tài liệu tham khảo và phụ lục, luận án được bố

cục thành 5 chương:

Chương 1: Tổng quan tài liệu nghiên cứu

Chương 2: Cơ sở lý luận và thực tiễn về phát triển làng nghề chè theo hướng

bền vững

Chương 3: Phương pháp nghiên cứu

Chương 4: Thực trạng phát triển làng nghề chè trên địa bàn tỉnh Thái

Nguyên theo hướng bền vững

Chương 5: Giải pháp phát triển làng nghề chè trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên

theo hướng bền vững.

5

Chương 1

TỔNG QUAN TÀI LIỆU NGHIÊN CỨU

1.1. Tình hình nghiên cứu trên thế giới

Cho đến nay đã có nhiều công trình nghiên cứu về LN trên thế giới. Nhìn

chung các nghiên cứu có thể chia thành các nhóm 4 nhóm nghiên cứu. Nhóm

nghiên cứu về phát triển kinh tế LN, nhóm nghiên cứu về xã hội trong LN, nhóm

nghiên cứu về môi trường LN, nhóm nghiên cứu về chính sách LN.

1.1.1. Nghiên cứu phát triển kinh tế làng nghề

Taylor và Adelman (2006) [90], đã xây dựng mô hình khung lý thuyết về

kinh tế làng xã. Nhóm tác giả đã khẳng định rằng, kinh tế hộ trong LN chịu ảnh

hưởng bởi các yếu tố: nguồn lực, sự đa dạng của sản xuất, yếu tố thương mại, thể

chế chính sách và đặc trưng của vùng đó. Tầm quan trọng của mối liên hệ giữa LN

đối với môi trường bên ngoài đã được nhấn mạnh. Nghiên cứu đưa ra mô hình cân

bằng tổng thể (CGE-computable general-equilibrium) để nghiên cứu ảnh hưởng của

yếu tố chính sách, thay đổi của thị trường và các yếu tố tự nhiên đến kinh tế nông

thôn. Đồng thời, hàm sản xuất Cobb-Douglas đã được sử dụng để phân tích ảnh

hưởng của các yếu tố: lao động gia đình, lao động thuê ngoài, vốn vật chất, và đất

đai đến tỷ lệ giá trị gia tăng thu nhập phi nông nghiệp của các hộ trong làng. Kết

quả của các mô hình này được dùng để so sánh kết quả hoạt động sản xuất của các

làng xã ở một số quốc gia trên thế giới: Ấn Độ, Mexico, Indonesia… Tuy nhiên,

nghiên cứu chưa phân tích ảnh hưởng của các yếu tố khác đến giá trị gia tăng của

hộ như: thị trường, giá cả, cơ sở hạ tầng,....

Ardhala và cs (2016) [71], sử dụng phương pháp nhân tích nhân tố khám phá

để phân tích ảnh hưởng của các yếu tố tới sự phát triển của ngành công nghiệp sản

xuất giày dép tại LN kết hợp với phát triển du lịch ở thành phố Mojokerto của

Indonesia. Kết quả phân tích cho thấy có 4 nhóm yếu tố ảnh hưởng tới sự phát triển

LN giày dép kết hợp với du lịch gồm: Yêu cầu cơ bản của ngành công nghiệp (lao

động, kỹ năng, vốn, công nghệ, chính sách của chính phủ, đào tạo, mạng lưới điện,

mạng lưới thông tin liên lạc); thu hút khách du lịch (lượng khách tham quan, sự

hiếu kỳ, yếu tố tự nhiên trong LN); khả năng tiếp cận và thông tin (liên kết giao