Phát triển khả năng tiền suy luận thống kê cho học sinh lớp 3 thông qua dạy học nội dung thống kê ở tiểu học

ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG

TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM

---------------------------

NGUYỄN THỊ ĐÔNG

PHÁT TRIỂN KHẢ NĂNG

TIỀN SUY LUẬN THỐNG KÊ CHO HỌC SINH

LỚP 3 THÔNG QUA DẠY HỌC NỘI DUNG

THỐNG KÊ Ở TIỂU HỌC

LUẬN VĂN THẠC SĨ GIÁO DỤC HỌC

ĐÀ NẴNG - 2020

ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG

TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM

---------------------------

NGUYỄN THỊ ĐÔNG

PHÁT TRIỂN KHẢ NĂNG

TIỀN SUY LUẬN THỐNG KÊ CHO HỌC SINH

LỚP 3 THÔNG QUA DẠY HỌC NỘI DUNG

THỐNG KÊ Ở TIỂU HỌC

Chuyên ngành: Giáo dục học (Tiểu học)

Mã số: 814 01 01

LUẬN VĂN THẠC SĨ GIÁO DỤC HỌC

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS. Hoàng Nam Hải

ĐÀ NẴNG – 2020

i

LỜI CẢM ƠN

Để hoàn thành được bài luận văn thạc sĩ này, tôi xin bày tỏ sự cảm kích đặc biệt

đến người thầy hướng dẫn của tôi, tiến sĩ Hoàng Nam Hải - người đã định hướng, trực

tiếp dẫn dắt và cố vấn cho tôi trong quá trình học tập và suốt thời gian thực hiện đề tài

nghiên cứu và hoàn thiện luận văn của mình.

Tôi xin trân trọng cảm ơn các quý thầy giáo, cô giáo đã giảng dạy chúng tôi

trong suốt khóa học của lớp Cao học K37 Giáo dục học tại Trường ĐHSP Đà Nẵng.

Ngoài ra, luận văn này có thể hoàn thành được nhờ vào sự giúp đỡ, tạo điều kiện

của Ban Giám hiệu Trường Tiểu học Trần Văn Dư, trường Tiểu học Trần Đại Nghĩa

quận Cẩm Lệ, thành phố Đà Nẵng, cùng với những đồng nghiệp thân thương của tôi

đã hết sức ủng hộ trong quá trình triển khai và thực hiện đề tài nghiên cứu.

Tôi cũng xin gửi lời cảm ơn chân thành đến Khoa Giáo dục Tiểu học; phòng

quản lí Sau đại học; đặc biệt các anh chị, bạn bè lớp Cao học K37 ngành Giáo dục học

Trường ĐHSP Đà Nẵng đã giúp đỡ tôi trong quá trình học tập và thực hiện luận văn.

Tôi rất mong nhận được những góp ý và nhận xét từ phía hội đồng để tôi có thể

bổ sung cho luận văn được hoàn chỉnh hơn.

Xin trân trọng cảm ơn!

ii

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan, luận văn với đề tài “Phát triển năng lực tiền suy luận thống

kê cho học sinh thông qua dạy học xác suất và thống kê ở tiểu học” là công trình

nghiên cứu của riêng tôi, không sao chép của bất cứ ai và chưa từng được công bố bất

kì một công trình nào khác. Tôi xin chịu mọi trách nhiệm về công trình nghiên cứu của

riêng mình!

Tác giả

NGUYỄN THỊ ĐÔNG

v

MỤC LỤC

LỜI CẢM ƠN ................................................................................................................ i

LỜI CAM ĐOAN ......................................................................................................... ii

TÓM TẮT ................................................................................................................... iii

MỤC LỤC ......................................................................................................................v

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT....................................................................... viii

DANH MỤC CÁC BẢNG........................................................................................... ix

DANH MỤC CÁC HÌNH .............................................................................................x

DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ ..................................................................................... xi

MỞ ĐẦU.........................................................................................................................1

1. Lý do chọn đề tài...................................................................................................1

2. Mục đích nghiên cứu.............................................................................................2

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ........................................................................2

4. Giả thiết khoa học .................................................................................................2

5. Nhiệm vụ nghiên cứu............................................................................................2

6. Phương pháp nghiên cứu ......................................................................................3

7. Đóng góp của đề tài ..............................................................................................3

8. Cấu trúc luận văn ..................................................................................................3

CHƢƠNG 1. TỔNG QUAN VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU..............................................5

1.1. Tổng quan vấn đề nghiên cứu ..................................................................................5

1.1.1. Nước ngoài......................................................................................................5

1.1.2. Trong nước......................................................................................................6

1.2. Nhiệm vụ dạy học môn Toán trong các trường tiểu học..........................................6

1.3. Xu hướng đổi mới dạy học môn Toán hiện nay.......................................................7

1.3.1. Cơ sở lý luận và thực tiễn của đổi mới phương pháp dạy học .......................8

1.3.2. Những định hướng chính trong đổi mới phương pháp dạy học Toán ở

tiểu học ..........................................................................................................................10

1.3.3. Một số phương pháp và kĩ thuật dạy học tích cực môn Toán.......................15

1.4. Kết luận Chương 1..................................................................................................20

CHƢƠNG 2. CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU ...........................21

2.1. Đặc điểm học sinh tiểu học tác động đến quá trình dạy học toán ..........................21

2.1.1. Đặc điểm hoạt động nhận thức của học sinh tiểu học ..................................21

2.1.2. Đặc điểm nhân cách của học sinh tiểu học ...................................................23

2.2. Cấu trúc nội dung yếu tố thống kê trong chương trình môn Toán hiện hành ........27

2.2.1. Phân phối yếu tố thống kê trong chương trình môn Toán tiểu học ..............27

vi

2.2.2. Yêu cầu chuẩn kiến thức, kĩ năng về yếu tố thống kê đối với học sinh

tiểu học ..........................................................................................................................28

2.3. Cấu trúc nội dung và yêu cầu cần đạt của nội dung xác suất và thống kê trong

Chương trình giáo dục phổ thông 2018.........................................................................29

2.3.1. Mục tiêu dạy học môn Toán ở tiểu học trong Chương trình giáo dục phổ

thông 2018 .....................................................................................................................30

2.3.2. Nội dung và yêu cầu cần đạt của xác suất và thống kê trong Chương trình

giáo dục phổ thông 2018 ...............................................................................................31

2.4. Năng lực, năng lực toán học...................................................................................34

2.4.1. Khái niệm năng lực.......................................................................................34

2.4.2. Khái niệm năng lực toán học ........................................................................36

2.4.3. Các thành tố của năng lực toán học ..............................................................37

2.5. Năng lực suy luận thống kê ....................................................................................39

2.6. Năng lực tiền suy luận thống kê của học sinh tiểu học ..........................................41

2.6.1. Năng lực tiền suy luận thống kê ...................................................................41

2.6.2. Mô hình phát triển năng lực tiền suy luận thống kê .....................................42

2.6.3. Biểu hiện năng lực tiền suy luận thống kê trong học sinh tiểu học ..............42

2.7. Khung đánh giá năng lực tiền suy luận thống kê của học sinh tiểu học ................45

2.8. Kết luận Chương 2..................................................................................................47

CHƢƠNG 3. THỰC TRẠNG DẠY HỌC PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC TIỀN

SUY LUẬN THỐNG KÊ CHO HỌC SINH TIỂU HỌC........................................49

3.1. Mục đích khảo sát...................................................................................................49

3.2. Đối tượng khảo sát..................................................................................................49

3.3. Nội dung khảo sát...................................................................................................49

3.4. Tổ chức khảo sát.....................................................................................................49

3.5. Phân tích kết quả khảo sát ......................................................................................49

3.5.1. Về sách giáo khoa toán ở tiểu học ................................................................49

3.5.2. Nhận thức của giáo viên về phát triển năng lực tiền suy luận thống kê

cho học sinh...................................................................................................................50

3.6. Kết luận Chương 3..................................................................................................56

CHƢƠNG 4. BIỆN PHÁP PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC TIỀN SUY LUẬN

THỐNG KÊ CHO TIỂU HỌC ..................................................................................57

4.1. Nguyên tắc đề xuất biện pháp ................................................................................57

4.2. Các biện pháp phát triển năng lực tiền suy luận thống kê cho tiểu học .................57

4.2.1. Biện pháp 1: Tổ chức cho tập luyện nâng cao năng lực tiền suy luận

thống kê từ hoạt động thu thập và mô tả dữ liệu thống kê ............................................57

vii

4.2.2. Biện pháp 2: Phát triển năng lực đọc hiểu bảng biểu và biểu đồ thống kê

làm tiền đề cho suy luận thống kê .................................................................................59

4.2.3. Biện pháp 3: Tổ chức cho học sinh tiểu học thực hành tiền suy luận

thống kê để nắm được ý nghĩa của các số liệu thống kê ...............................................62

4.2.4. Biện pháp 4: Tăng cường khai thác các bài toán thống kê có nội dung

thực tiễn liên quan đến suy luận thống kê phù hợp với cuộc sống của tiểu học ..........63

4.2.5. Biện pháp 5: Tổ chức cho học sinh tiểu học thực hành mô hình hóa số

liệu thống kê dưới dạng bảng biểu, biểu đồ thống kê để lí giải và rút ra kết luận có

ý nghĩa thống kê ............................................................................................................65

4.2.6. Biện pháp 6: Xây dựng môi trường học tập nuôi dưỡng và phát triển

năng lực tiền suy luận thống kê.....................................................................................69

4.3. Kết luận Chương 4..................................................................................................76

CHƢƠNG 5. THỰC NGHIỆM SƢ PHẠM..............................................................77

5.1. Mục đích, yêu cầu thực nghiệm sư phạm...............................................................77

5.1.1. Mục đích .......................................................................................................77

5.1.2. Yêu cầu thực nghiệm sư phạm......................................................................77

5.2. Nội dung thực nghiệm sư phạm .............................................................................77

5.2.1. Một số căn cứ lựa chọn nội dung thực nghiệm sư phạm..............................77

5.2.2. Nội dung thực nghiệm sư phạm....................................................................77

5.3. Tổ chức thực nghiệm sư phạm ...............................................................................78

5.4. Phân tích kết quả thực nghiệm ...............................................................................78

5.4.1. Đánh giá ban đầu về thực nghiệm.................................................................78

5.4.2. Phân tích định tính ........................................................................................78

5.5. Kết quả thực nghiệm...............................................................................................79

5.6. Kết luận Chương 5..................................................................................................80

KẾT LUẬN ..................................................................................................................81

TÀI LIỆU THAM KHẢO...........................................................................................82

PHỤ LỤC

QUYẾT ĐỊNH GIAO ĐỀ TÀI LUẬN VĂN (Bản sao)

viii

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

Viết tắt Viết đầy đủ

BGDĐT Bộ Giáo dục và Đào tạo

CT GDPT Chương trình Giáo dục phổ thông

ĐHSP Đại học Sư phạm

GV Giáo viên

HS Học sinh

NL Năng lực

PP Phương pháp

PPDH Phương pháp dạy học

TSLTK Tiền suy luận thống kê

TK Thống kê

ix

DANH MỤC CÁC BẢNG

Số hiệu

bảng

Tên bảng Trang

2.1: Phân phối yếu tố TK trong chương trình môn Toán tiểu học 27

2.2: Chuẩn kiến thức, kĩ năng về yếu tố TK đối với HS tiểu học 28

2.3:

Nội dung và yêu cầu cần đạt của xác suất và thống kê trong CT

GDPT 2018

31

2.4: Năng lực toán học và yêu cầu cần đạt cho từng cấp tiểu học 37

2.5. Khung đánh giá NL TSLTK của HS tiểu học 45

3.1: Mức độ hào hứng của thầy cô khi dạy học yếu tố TK ở tiểu học 51

3.2: Vai trò của TK trong học tập và các lĩnh vực kinh tế - xã hội 51

3.3: Một số vấn đề khó khăn trong quá trình dạy học yếu tố TK 52

3.4: Sự giải quyết các bài tập TK của HS hiện nay 52

3.5:

Ý kiến của GV về sự cần thiết phát triển khả năng lập luận,

phân tích các yếu tố TK từ sớm của HS

53

3.6: Nguồn số liệu TK của GV 53

3.7: Hoạt động dạy học yếu tố TK 54

3.8: Các PPDH (PPDH) phát triển năng lực HS 55

4.1: Kết quả trồng cây của khối lớp Năm trong một ngày 60

4.2: Tỷ lệ hộ nghèo năm 2011 và 2013 theo chuẩn mới 68

x

DANH MỤC CÁC HÌNH

Số hiệu

hình

Tên hình Trang

1.1: Sơ đồ vị trí ngồi “khăn trải bàn” 18

1.2: Lược đồ tư duy 19

2.1: Mô hình phát triển NL TSLTK 42