Phát triển Hợp tác xã nông nghiệp tỉnh Tuyên Quang

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM

TRẦN GIANG NAM

PHÁT TRIỂN HỢP TÁC XÃ NÔNG NGHIỆP

TỈNH TUYÊN QUANG

LUẬN VĂN THẠC SĨ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN

THÁI NGUYÊN - 2015

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM

TRẦN GIANG NAM

PHÁT TRIỂN HỢP TÁC XÃ NÔNG NGHIỆP

TỈNH TUYÊN QUANG

Ngành: Phát triển nông thôn

Mã số ngành: 60 62 01 16

LUẬN VĂN THẠC SĨ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN

Người hướng dẫn khoa học TS NGUYỄN THỊ MINH THỌ

THÁI NGUYÊN - 2015

i

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn này là

trung thực và chưa được sử dụng để bảo vệ học hàm, học vị nào.

Tôi xin cam đoan: Mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện luận văn này đã

được cám ơn, các thông tin trích dẫn trong luận văn này đã đều được chỉ rõ

nguồn gốc./.

Thái Nguyên, ngày 05 tháng 11 năm 2015

TÁC GIẢ LUẬN VĂN

Trần Giang Nam

ii

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

LỜI CẢM ƠN

Trong thời gian nghiên cứu và thực hiện luận văn “Phát triển Hợp tác xã

nông nghiệp tỉnh Tuyên Quang” tôi đã nhận được sự giúp đỡ nhiệt tình của các cơ

quan, các tổ chức và các cá nhân. Tôi xin bày tỏ lời cảm ơn sâu sắc nhất tới tất cả

các tập thể, cá nhân đã tạo điều kiện giúp đỡ tôi trong suốt quá trình thực hiện

nghiên cứu luận văn này.

Trước hết tôi xin trân trọng cảm ơn Ban giám hiệu trường Đại học Nông lâm

Thái Nguyên, Khoa Kinh tế và Phát triển nông thôn, Phòng Đào tạo cùng các thầy

cô giáo, những người đã trang bị kiến thức cho tôi trong suốt quá trình học tập.

Đặc biệt, tôi xin chân thành cảm ơn Cô giáo, Tiến sĩ Nguyễn Thị Minh Thọ,

đã trực tiếp chỉ bảo, hướng dẫn khoa học và giúp đỡ tôi trong suốt quá trình nghiên

cứu, hoàn thành luận văn này.

Tôi xin trân trọng gửi lời cảm ơn Sở Nông nghiệp và PTNT, Sở Kế hoạch và

Đầu tư, Sở Tài Nguyên và Môi trường, Cục Thống kê, Chi cục Phát triển nông thôn,

Liên minh HTX tỉnh, Phòng Nông nghiệp và PTNT các huyện, Phòng Kinh tế thành

phố và các HTX nông nghiệp trên địa bàn tỉnh đã giúp đỡ, cung cấp thông tin, số

liệu cho tôi trong suốt quá trình thực hiện nghiên cứu luận văn.

Xin chân thành cảm ơn tất các bạn bè, đồng nghiệp đã động viên, giúp

đỡ nhiệt tình và đóng góp nhiều ý kiến quý báu để tôi hoàn thành luận văn này.

Do thời gian nghiên cứu có hạn, luận văn của tôi chắc hẳn không thể

tránh khỏi những sơ suất, thiếu sót, tôi rất mong nhận được sự đóng góp của các

thầy cô giáo cùng toàn thể bạn đọc.

Xin trân trọng cảm ơn!

Thái Nguyên, ngày 05 tháng 11 năm 2015

TÁC GIẢ LUẬN VĂN

Trần Giang Nam

iii

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

iv

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN.....................................................................................................i

LỜI CẢM ƠN .........................................................................................................ii

MỤC LỤC .............................................................................................................iv

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT ....................................................................vii

DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU .........................................................................viii

MỞ ĐẦU................................................................................................................1

1. Tính cấp thiết của đề tài.......................................................................................1

2. Mục tiêu nghiên cứu ............................................................................................2

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ........................................................................3

4. Ý nghĩa và những đóng góp của đề tài.................................................................3

Chương 1. TỔNG QUAN TÀI LIỆU....................................................................5

1.1. Cơ sở lý luận về kinh tế hợp tác và hợp tác xã ..................................................5

1.1.1. Khái niệm về kinh tế hợp tác .........................................................................5

1.1.2. Khái niệm về hợp tác xã ................................................................................6

1.1.3. Nguyên tắc tổ chức và hoạt động của hợp tác xã............................................7

1.1.4. Vai trò Hợp tác xã trong phát triển nông thôn [9]...........................................9

1.2. Các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển hợp tác xã nông nghiệp.......................... 10

1.2.1. Các nhân tố bên trong .................................................................................. 10

1.2.2. Nhân tố bên ngoài........................................................................................ 15

1.3. Cơ sở thực tiễn, quá trình phát triển của kinh tế hợp tác và hợp tác xã trên

thế giới và ở Việt Nam.................................................................................. 16

1.3.1. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài.................................................... 16

1.3.2. Vai trò phát triển Hợp tác xã nông nghiệp trên thế giới [9] .......................... 18

1.3.2. Quá trình phát triển Hợp tác xã nông nghiệp của Việt Nam qua các giai

đoạn [9]......................................................................................................... 22

1.3.3. Tình hình phát triển kinh tế hợp tác xã tỉnh Tuyên Quang qua các giai đoạn ......... 24

1.3.4. Một số bài học kinh nghiệm rút ra................................................................ 32

Chương 2. NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ......................... 34

2.1. Nội dung nghiên cứu ...................................................................................... 34

v

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

2.2. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................ 34

2.2.1. Chọn điểm nghiên cứu ................................................................................. 34

2.2.2. Phương pháp thu thập số liệu....................................................................... 34

2.2.3. Phương pháp xử lý số liệu............................................................................ 35

2.2.4. Phương pháp phân tích ................................................................................ 36

2.2.5. Hệ thống chỉ tiêu nghiên cứu ....................................................................... 36

Chương 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN................................. 38

3.1. Nghiên cứu đặc điểm điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội của tỉnh Tuyên Quang.... 38

3.1.1. Khái lược về đặc điểm tự nhiên, Kinh tế - xã hội của tỉnh Tuyên Quang

ảnh hưởng đến phát triển HTX nông nghiệp trên địa bàn .............................. 38

3.2. Đánh giá thực trạng phát triển hợp tác xã nông nghiệp trên địa bàn tỉnh

Tuyên Quang ................................................................................................ 46

3.2.1. Thực trạng phát triển Hợp tác xã nông nghiệp tỉnh Tuyên Quang giai

đoạn 2012 - 2014 .......................................................................................... 46

3.2.3. Đánh giá tình hình triển khai thực hiện Luật hợp tác xã năm 2012 và các

chính sách hỗ trợ, khuyến khích phát triển hợp tác xã trên địa bàn tỉnh

Tuyên Quang ................................................................................................ 69

3.2.4. Đánh giá chung về tình hình phát triển HTX nông nghiệp............................ 74

3.3. Giải pháp triển hợp tác xã nông nghiệp trên địa bàn tỉnh Tuyên Quang giai

đoạn 2015 - 2020 .......................................................................................... 76

3.3.1. Quan điểm, định hướng phát triển hợp tác xã nông nghiệp trên địa bàn

tỉnh tuyên quang giai giai đoạn 2015 -2020................................................... 76

3.3.2. Mục tiêu phát triển phát triển Hợp tác xã NN tỉnh Tuyên Quang giai đoạn

2015 - 2020................................................................................................... 78

3.3.3. Các giải pháp triển hợp tác xã nông nghiệp trên địa bàn tỉnh Tuyên

Quang giai đoạn 2015 - 2020 ........................................................................ 79

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ............................................................................. 83

1. Kết luận............................................................................................................. 83

2. Kiến nghị........................................................................................................... 83

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................ 86

vi

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

PHỤ LỤC............................................................................................................. 89

vii

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

HTX: Hợp tác xã

HTX NN: Hợp tác xã Nông nghiệp

ĐHTV: Đại hội thành viên

ĐHXV: Đại hội xã viên

DVNN: Dịch vụ nông nghiệp

KTHT: Kinh tế hợp tác

KTTT Kinh tế tập thể

BHXH: Bảo hiểm xã hội

BHYT: Bảo hiểm y tế

BQ: Bình quân

UBND: Ủy ban nhân dân

DT: Diện tích

SXKD: Sản xuất kinh doanh

FAO: Tổ chức Nông lương quốc tế

ICA: Hiệp hội Hợp tác xã quốc tế

JCCU HTX tiêu dùng tại Nhật bản

TTCN: Tiểu thủ công nghiệp

XHCN: Xã hội chủ nghĩa

ĐVT: Đơn vị tính

Tr.đ: Triệu đồng

viii

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU

Bảng 3.1. Hiện trạng sử dụng đất tỉnh Tuyên Quang năm 2014 ............................ 39

Bảng 3.2. Hiện trạng dân số và lao động nông thôn tỉnh Tuyên Quang đến

31/12/2014 ........................................................................................... 41

Bảng 3.3. Một số chỉ tiêu kinh tế - xã hội của tỉnh Tuyên Quang năm 2012- 2014.......... 43

Bảng 3.4. Số lượng hợp tác xã nông nghiệp tỉnh Tuyên Quang từ năm 2012 - 2014 ....... 48

Bảng 3.5. Tổng hợp số thành viên hợp tác xã nông nghiệp năm 2012 - 2014......... 51

Bảng 3.6. Nguyên nhân ảnh hưởng đến hoạt động của HTX (%)........................... 52

Bảng 3.7. Tổng hợp trình độ cán bộ quản lý hợp tác xã nông nghiệp năm 2012 - 2014 ... 55

Bảng 3.8. Tổng hợp nguyên nhân ảnh hưởng đến hoạt động của HTX................... 56

Bảng 3.9. Đánh giá về công tác tổ chức, quản lý trong HTX NN........................... 57

Bảng 3.10. Ngành nghề hoạt động sản xuất kinh doanh của các hợp tác xã nông

nghiệp năm 2014 .................................................................................. 58

Bảng 3.11. Kết quả hoạt động sản xuất kinh doanh của các hợp tác xã nông

nghiệp từ năm 2012 - 2014 ................................................................... 60

Bảng 3.12. Tình hình nguồn vốn hoạt động của các hợp tác xã nông nghiệp từ

năm 2012 - 2014................................................................................... 65

Bảng 3.13. Phân loại hợp tác xã nông nghiệp từ năm 2012 - 2014 ......................... 67

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

1

MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài

Sau hơn 10 năm thực hiện Nghị quyết Trung ương 5 khoá IX về tiếp tục đổi

mới, phát triển và nâng cao hiệu quả kinh tế tập thể, khu vực kinh tế tập thể có

những chuyển biến tích cực. Nhiều hợp tác xã mới được thành lập, hoạt động đa

dạng về ngành nghề, lĩnh vực; số tổ hợp tác tiếp tục tăng; phần lớn các hợp tác xã

đã cơ bản hoàn thành việc chuyển đổi theo quy định của Luật. Nhiều hợp tác xã

được củng cố, đổi mới về tổ chức và hoạt động, trong đó xuất hiện một số điển hình

tiên tiến, hỗ trợ cho kinh tế hộ thành viên tốt hơn, tạo việc làm và thu nhập thường

xuyên cho người lao động. Liên kết giữa các hợp tác xã với nhau và với các tổ chức

kinh tế khác bước đầu có sự phát triển. Các tổ chức kinh tế tập thể đã từng bước

khẳng định là nhân tố quan trọng góp phần bảo đảm an ninh xã hội, ổn định chính

trị ở cơ sở và sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.

Tuy nhiên, kinh tế tập thể vẫn chưa thoát khỏi tình trạng yếu kém kéo dài; nhiều

hạn chế, yếu kém của kinh tế tập thể mà Nghị quyết số 13-NQ/TW ngày 18/3/2002, hội

nghị lần thứ 5 Ban chấp hành Trung ương Đảng khóa IX và Chỉ thị số 20-CT/TW,

ngày 02/01/2008 của Ban Bí thư Trung ương Đảng về tăng cường lãnh đạo thực hiện

Nghị quyết Trung ương 5 khoá IX đã chỉ ra, đến nay vẫn chưa được khắc phục. Tốc độ

tăng trưởng của khu vực kinh tế tập thể chậm, thiếu ổn định, tỉ lệ đóng góp vào GDP

giảm dần, không đạt được mục tiêu Nghị quyết đề ra. Nhiều hợp tác xã chưa tuân thủ

nghiêm các quy định của pháp luật; sự liên kết, hợp tác của các hợp tác xã chưa chặt

chẽ, hiệu quả thấp, vai trò của liên hiệp hợp tác xã chưa được phát huy.

Tuyên Quang là một tỉnh miền núi phía Bắc với dân số trên 753 nghìn người

sống tập trung ở khu vực nông thôn (chiếm gần 86%), là một tỉnh có truyền

thống về phát triển kinh tế tập thể, nòng cốt là các HTX, đi đầu trong việc thực hiện

Nghị quyết Trung ương 5 khoá IX về phát triển kinh tế tập thể… Trong những năm

qua, dưới sự lãnh đạo của Tỉnh uỷ, Hội đồng nhân dân và Ủy ban nhân dân tỉnh, các

ngành các cấp, các đoàn thể xã hội, các dân tộc trong tỉnh đã kế thừa và phát huy

phong trào phát triển HTX, tiếp tục thực hiện và vận dụng đưa các Nghị quyết,